destek ve hareket sistemi

Fen ve teknoloji dersi
5. Ünite
MERVE YALIN
6/F 722
VÜCUDUMUZDAKİ
SİSTEMLER
•
Hareket Sistemi
Hayvanlarda olduğu gibi,
insanda da vücuda biçim
veren, iç organları
koruyan, vücudun dik
durmasını ve aktif
hareket etmesini
sağlayan sistem vardır.
Bu sisteme destek ve
hareket sistemi denir.
İskelet ve kaslardan
oluştuğu için iskelet ve
kas sistemi de denir.
Canlıların hareketini
sinir sistemi ve endokrin
sistem düzenler ve
denetler.
• Hareketler kas, kemik,
ve eklemin birlikte
çalışmasıyla
gerçekleşir. İnsanda,
destek ve hareket
sistemi elemanı olan
kemik doku, iskelet
adını alır.
İSKELET
• İnsanda iskelet sistemi, vücudun çatısını
oluşturur. İskelet sistemi hareketi
sağlamanın dışında iç organları koruma, kas
ve iç organlara bağlanma yüzeyi oluşturma
görevi de yapar. İskeleti oluşturan
kemikler kalsiyum deposu olarak iş görür.
Aynı zamanda kemiklerde kan hücreleri de
meydana gelir.
• İskelet, anne karnında sekizinci haftaya
kadar kıkırdaktır, daha sonra kemikleşme
başlar. Doğumdan sonra kemik gelişimim
kalıtsal, bünyesel ve çevresel faktörler
etkiler.
İSKELET
• İskeletimizi oluşturan yapılar kemik,
kaslar ve eklemlerdir.
KEMİKLER
• Kemiğin dış yüzünü örten beyaz renkli
kısma kemik zarı veya periost denir.
Kemik zarını oluşturan hücrelerin
bölünerek çoğalmasıyla hem kemik
uzayıp kalınlaşabilir hem de kırık ve
çatlakların onarılmasını sağlar.
KEMİĞİN YAPISI
• Kemik zarının hemen altında kemik
doku bulunur. Kemik dokunun yapısında
2/3 ü madensel maddelerden, 1/3 ü ise
yumuşak maddelerden yapılmıştır. Bu
nedenle kemik doku çok serttir.
Kemiğe sertliği veren maddelerin
başında kalsiyum ve fosfor tuzları
gelir.
•
Kemikler şekillerine göre uzun, kısa,
yassı ve düzensiz şekilli olmak üzere
dört gruptan oluşur.
1. Uzun kemikler: Uzun görünüşlü
kemiklerdir. Ön kol, dirsek, pazı, uyluk,
kaval ve baldır kemikleri bu gruba girer.
2. Kısa kemikler: Bu kemikler eni ile boyu
arasında fazla bir fark yoktur. El bileği
ve ayak bileği kısa kemiklerden
oluşmuştur.
3. Yassı Kemikler: Kalınlıkları az, levha
şeklindeki kemiklerdir. Kaburga, kürek
kalça, yüz ve kafatası kemikleri… bu
gruba girer.
4. Düzensiz Şekilli Kemikler:Uzun veya
kısa belirli bir şekle sahip olmayan
kemiklerdir. Omurgayı oluşturan omur
kemikleri bu gruba girer.
• Kemiklerin Yapısı
• Kemik zarı (Periost) : Kemiğin enine
büyümesini, beslenmesini, kırılma ve
çatlamalarda onarılmasını sağlar.
• Kıkırdak Doku : Eklem bölgelerinde, hareket
esnasındaki kemiğin aşınmasını önler.
• Süngerimsi Kemik : İçinde kırmızı iliği
bulundurur. Kırmızı kemik iliği kan hücreleri
üretir.
• Sarı ilik : Yağ depolar ve kan hücreleri
(akyuvarlar) üretir.
• Sert (sıkı) Kemik : 2/3 ü minerallerden
(kalsiyum, fosfor), 1/3 de hücrelerden oluşur.
Kemiğe sertlik ve direnç kazandırır.
• Kırmızı İlik : Alyuvarları üretir.
KASLAR
• Kas Sistemi
•
• Vücudun hareketini, bazı organların çalışmasını
sağlayan yapılara kas denir. Kaslar kasılıp –
gevşeme özelliğine sahip olan hücrelerden oluşur.
• Kas hücrelerinin birleşmesiyle oluşan ipliksi
yapılara kas teli (lif) denir. Kas tellerinin
birleşmesiyle oluşan yapılara da kas demeti denir.
•
•
İskelet Kasları (Kırmızı Kaslar)
İskelete bağlı çalışırlar. Yönetimini
beyin sağlar. İsteğimiz ile çalışırlar.
Kasılmaları güçlüdür. Hızlı kasılır, çabuk
yorulurlar. İskelet kasları oynar ve yarı
oynar eklem bölgelerinde kemiklerin
hareket etmesini sağlar. Yapısında
oksijen depo eden proteinleri
(myoglobinler) bulundukları için kırmızı
renklidirler. Çok sayıda kas demetinden
oluştuğu için çizgili kaslar da denir.
(Baş, boyun, kol, bacak, parmak, göz
kapağı, göğüs kasları…)
•
•
Düz Kaslar (Beyaz Kaslar)
İç organlarımızdaki kaslardır. İsteğimiz
dışında çalışırlar. Çalışmaları yavaştır.
Kasılmaları güçsüzdür. (Mide, bağırsak,
idrar torbası, damar duvarları, yemek
borusu kasları…) Uzun süreli kasılıp,
çalışmaları esnasında yorulmazlar.
•
•
Kalp Kası
Kırmızılı kastır. Fakat isteğimiz dışında
çalışır. Çalışmasını omurilik soğanı
denetler. Güçlü, hızlı ve ritmik olarak
çalışır. Uzun süreli kasılıp, çalışmaları
esnasında yorulmazlar.
EKLEM
• Kemikleri birbirine bağlayan yapılara eklem
denir. Hareket yeteneğine göre 3 çeşit
eklem bulunur.
• 1.
Oynar (hareketli) eklemler : Omuz
eklemi, kalça eklemi.
• 2.
Yarı oynar eklemler : Omurlar arası
eklemler.
• 3.
Oynamaz eklemler : Baş, kalça
eklemleri.