BELLEK NEDİR ve NASIL ÇALIŞIR?

BURSA İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
BELLEK NEDİR
ve NASIL ÇALIŞIR?
TEMEL EĞİTİM SONRASI KARİYER DANIŞMANLIĞI PROJESİ BİLGİLENDİRME BÜLTENLERİ
BELLEK NASIL ÇALIŞIR?
Belleğin çalışma sistemi öğrenme sürecine endeksli
çalışır. Bellek, üç ana alt yapıdan oluşur.
Duyusal
kayıt;
görme,
duyma, tatma, koklama ve dokunma
duyuları ile etraftaki uyarıcıları
toplayarak kısa süreli belleğe iletir.
Duyusal kaydın kapasitesi çok geniş
olmasına karşın bilginin kalış süresi
çok kısadır. Ancak dikkat ve algı
süreçleri ile bu bilginin bir kısmı alınır
ve kısa süreli belleğe gönderilir.
Kısa süreli belleğin; iki aşamalı bir çalışma sistemi
vardır. Birinci aşaması olan çok kısa süreli bellek duyularla
elde edilen bilginin ilk geldiği ve filtrelendiği yerdir. Bu
bilgilerin ilk anda işimize yaramayacağına kanaat getirmişsek
ya da dikkat ve motivasyon noktasında eksiksek bu bilgi
hemen unutulur.
İkinci aşaması ise kısa süreli bellektir. Çok kısa süreli
bellekten gelen bilgilerin ortalama 20 dakikaya kadar
tutulduğu yerdir. Bu bölümde unutma ve yanlış anlamalar
yoğun olabilir. Kapasitesi sınırlı olan bu bölümde unutulan
bilgi geri gelmez. Kısa süreli bellekteki bilgi tekrarlanırsa ve
kodlanırsa uzun süreli belleğe geçer. Yani gelen bilgiler
öğrenme gerçekleşene kadar
tekrar edilip
önceki
öğrenmelerle ilişkilendirilip bilgi şemalarına işlenirse artık bilgi
uzun süreli belleğe geçmiştir diyebiliriz.
Uzun süreli bellek; bilgilerin uzun süre tutulduğu
depo alanıdır. Bilgilerin burada depolanması kolayca geri
çağrılacağı anlamına gelmez.
Uzun süreli bellekte bilgi örgütlenir. Bilgilerin
örgütlenmesinde anlam ilişkileri, kavram benzerlikleri ve
çağrışım ilkeleri temele alınır.
Geleceğiniz
geleceğimizdir…
Öğrenilen bilgiler kısa süreli bellekten uzun süreli
belleğe geçmeden yok olmuşsa buna unutma denir. Öğrenilen
ve uzun süreli belleğe geçirilen bilgi, yeterli ipucu
bulunamadığı
için
uzun
süreli
bellekten
bulunup
çıkartılamıyorsa buna da hatırlayamama denir.
BELLEK (HAFIZA) GÜÇLENDİRME
ÖNERİLERİ
1.
Doğru Beslenin:
Hafızayı güçlendirmenin
en
önemli
aşaması
doğru
beslenmektir.
Yediğiniz
ve
yemediğiniz
gıdalar
beyin
fonksiyonlarını
etkilediğinden hafızayı
doğrudan etkiler. Hafıza
güçlendiren
besin
gruplarının başında; çeşitli renklerde sebzeler, antioksidan
etkisi bakımından zengin meyveler ve esansiyel yağ
asitlerini içeren balıklar gelmektedir. Bu nedenle doğru
beslenmeye dikkat etmek gerekir.
2. Stres ve Kaygı Düzeyinizi Normal Düzeyde Tutun: Yüksek
kaygı ve stres düzeyi öğrenmeyi doğrudan etkilediği gibi
bellek süreçlerini de doğrudan etkiler. Biyolojik açıdan
insan sürekli stres yaşadığında vücut gerilir. Gerginliğin
devam etmesi halinde beyin ve vücut kısa sürede mevcut
glikozu yakar, enerjisini tüketir. Sınava hazırlık sürecinde
kaygı ve stres düzeyinizin normal sınırlarda kalmasını
sağlamaya çalışın.
3.
Kontrollü
Hayal
Kurun:
Kontrolsüz
hayal
kurmak; beynin dikkat,
öğrenme ve hatırlama
için kullanacağı enerjiyi
tüketmesinden dolayı
unutma
işlemini
hızlandırır.
Kurduğumuz hayal örüntüleri de zihinde depolandığından
kontrolsüz hayal kurmak gereğinden fazla hayal olayının
beyne kaydedilmesi demektir.
Sayfa 1
4.
Kontrolsüz TV, PC ve
Telefon Kullanımı: TV ve
bilgisayardan
izlediğimiz
görüntüler
çok
hızlı
geçtiğinden öğrenmenin en
önemli basamaklarından biri
olan
dikkati
odaklamayı
doğrudan
etkiler.
TV
görüntülerinin büyük bir kısmı
duyusal kayıttan kısa süreli
belleğe aktarılır. Burada bir süre kaldıktan sonra da
unutulmaktadır. Somutlaştırırsak bir kamera gelişigüzel
açılarak kayda girerse gerekli gereksiz tüm görüntüyü kayıt
eder. Kontrolsüz TV seyretmek buna benzer. Fakat bir
amaç için belli bir zaman diliminde kameranın kullanılarak
kayıt yapılması kameranın kontrollü kullanılmasını sağlar.
Teknolojik aletlerin uzun süre kullanılması bir süre sonra
dikkat derinliğini azalttığı gibi belleği tembelleştirir. Bu da
başka öğrenmelerimizi olumsuz etkiler. Bu nedenle
teknolojik cihazlar kontrollü kullanılmalıdır.
5.
Sistemsiz Düşünme
Alışkanlıkları:
Sistemsiz
düşünme
bir
öğrenme
öğesini
sorgulamadan,
ilişkilendirmeden
ve
somutlaştırmadan
öğrenmektir.
Ezberlemek
buna verilecek en iyi
sistemsiz düşünme alışkanlığıdır. Bu nedenle bilgileri
anlamlandırmak depo edilmesini kolaylaştıracaktır.
6. Ön Hazırlık Yapın: Ön hazırlık, herhangi bir işe
başlamadan önce işi gerçekleştirmek için izlenecek olan
yolların belirlenmesi, bir noktaya kadar konu hakkında
fikir edinme durumudur. Ön hazırlıkta belirli bir noktaya
kadar öğrenme gerçekleşir buna ön öğrenme denir. Ön
öğrenme bilginin kaliteli bir şekilde kayıt edilmesine
olanak sağlar. Öte yandan konunun akışını biliyor olmak
yada bir sonraki aşamada ne anlatılacağını biliyor olmak
dikkati süreğen kılar ve motivasyonu artırır.
7. Düzenli ve Yapılandırılmış Tekrar Yapın: Tekrar belli
zaman dilimlerinde periyodik olarak gerçekleşirse
öğrenme daha kalıcı olacağından bilgilerin uzun süreli
bellekte kayıt edilmesi ve geri çağrılması da o denli güçlü
olur. Tekrar edilmeyen konuların %80’i unutulur. Altı
delinmiş bir kaba devamlı su koyduğumuzu ama
dolduramadığımızı düşünürsek bu durumu daha iyi
anlarız. Yapmamız gereken şey bu kabı sağlamlaştırmaktır.
Diyelim ki yeni bir konu çalışacaksınız bu konu bir
kuş türü olan ispinoz kuşu olsun. Eğer ilk kez duyuyorsanız
beyin bu bilgi için yeni şema oluşturur ve önceki şemalarla
ilişkilendirerek örgütler. Fakat daha önce duymuşsanız bu
durumda konuya ilişkin bilgi şemaları yeni bilgilerle
genişler. Yandaki şemaların ilki bir öğrencinin ön hazırlık
yaparak öğrenme konusunda geldiği noktayı, ikincisinde
ise ön hazırlık yaptığı için aynı konunun öğretmenin
anlatması sonucu geldiği noktayı anlatıyor. Birinci şekilde
gördüğünüz gibi ön öğrenmede yani ön hazırlıkta
öğrenme bir noktaya kadar gerçekleşir. Ana öğrenmede bu öğretmenden dinleme olabilir veya yeniden çalışmak
olabilir- oluşturulan şemalar örgütlenir ve genişler.
Öğrenme bu şekilde gerçekleşirse hatırlama süreci kaliteli
hale gelir.
Geleceğiniz
geleceğimizdir…
Sayfa 2