GERBERA YETİŞTİRİCİLİĞİ
advertisement
GERBERA YETİŞTİRİCİLİĞİ Prof.Dr.Yeşim YALÇIN MENDİ Yararlanılan Kaynak:MEGEP, 2008. Bahçecilik, Gerbera Yetiştiriciliği • Gerbera kesme çiçekçilikte en ön sıralarda gelen çiçeklerden bir tanesidir. • Gerbera, Compositae familyasından, yalın kat ve katmerli formda, beyaz, sarı, pembe, turuncu, kırmızı tonlarında, iri papatya benzeri çiçekleri olan çok yıllık otsu bir bitkidir. • Alt tarafı tüylü yaprakları pancar gibi iri parçalı veya düzdür. • Kalın ve etli kökleri su durumuna bağlı olarak bir metre derine kadar inebilir. • Güney Afrika ve Asya orijinli olan Gerbera cinsinin 50 kadar türü bulunmakla birlikte, Gerbera’nın esas bilinen türü “Transvaal Papatyası” ya da “Barbetan Papatyası” adı verilen Gerbera jamesonii türüdür. • Gerbera üretimi dünya ülkelerinde sürekli gelişim göstermektedir. • Ülkemizde de Akdeniz bölgesi ve Yalova ilimizde Gerbera yetiştiriciliği yapılmaktadır. ÜRETİM YÖNTEMLERİ • Tohumla Çoğaltma • Gerbera’da yeni çeşitler elde edilmesi söz konusu olduğu durumlarda, ıslah ve melezleme çalışmalarında tohumla üretim yöntemi kullanılmaktadır. • Bu amaçların dışında yüksek verimli, iyi gelişen vazoda dayanıklılığı fazla olan istenilen renk ve kalitede çeşitlerin üretiminde vejetatif üretim yöntemleri kullanılır. • Gerbera tohumlarının canlılığını koruması üç ay sürer. • Bu nedenle tohumla üretim yapılacaksa taze tohumlar kullanılmalıdır. • Gerbera tohumlarının güvenilir kaynaktan elde edilmesi gerekir. Tohumların kaliteli olması önemlidir. Gerbera çiçekleri kendi kendini dölleyemez. Çiçekteki dişi ve erkek organlar aynı zamanda olgunlaşmaz. Bu nedenle döllenme yapay yollarla yapılmaktadır. • Döllenmeden 3-4 hafta sonra tohumlar toplanır ve ekim yapılır. • Tohumların ekimi için çeşitli boyutlarda kasalar kullanılır. Kasaların içine uygun harç materyali konur. • Kullanılacak harç şu özelliklere sahip olmalıdır. • Geçirgen olmalıdır. • Yeterli miktarda nem tutmalıdır. • Havalanması iyi olmalıdır. • Gerbera tohumları hazırlanmış kasalara seyrek olarak ekilir. • Çimlenme gerçekleşene kadar kasaların üzeri cam bir kapakla örtülür. Çimlenme sırasında sıcaklığın 18-20C olması gerekir. • 8-14 gün içinde çimlenme gerçekleşir. Çimlenme olduktan sonra şaşırtma yapılmalıdır. • Şaşırtma işleminde geç kalmamak önemlidir. Geç yapılan şaşırtma kılcal köklerin zarar görmesine neden olur. Gerbera fideleri üç ayda çiçeklenir. Vegetatif Çoğaltma • Vegetatif üretim için 3 farklı yöntem kullanılmaktadır. • Bu yöntemler, ayırma, çelik ve doku kültürü yöntemleridir. Ayırma ile çoğaltma • Çok fazla üretimin söz konusu olmadığı durumlarda, 1-2 yıllık anaç bitkilerin yanlarında oluşan dip sürgünlerinin ayrılması şeklinde yapılır. • Çiçek üretiminde kullanılan bitkiler yerlerinden sökülür, yavruları ayrılır, kökler kısaltılıp yapraklar seyreltildikten sonra uygun ortamlara dikilirler. • Bu yöntemle bir bitkiden 3-10 yavru bitki elde edilebilir. Çelik ile Çoğaltma • Yüksek kaliteli ve iyi gelişme gösteren bitkiler seçilir. Bu yöntem, bitkiler sökülerek veya yerlerinde uygulanabilir. • Sökülen bitkilerin kökleri ve yaprakları bir veya iki küçük yaprakçık kalıncaya kadar temiz bir bıçak yardımı ile temizlenir. • Hazırlanan bu bitkiler köklendirme yataklarına dikilirler. • Bu şekilde bitkilerde yeni yaprak ve sürgün oluşumu teşvik edilir. • Yapraksız kalan bitkiler 2-3 hafta içinde yeni yaprak ve sürgünler verir. Sürgünler 5-6 cm boyuna ulaşınca sıcaklık 18-20 oC ‘ye düşürülerek filizlerin pişkinleşmesi ve sertleşmesi sağlanır. • Bu filizler 1 hafta sonra keskin bir bıçak yardımı ile ana bitkiden ayrılıp dip kısımları köklendirme hormonuna batırılarak sisleme yastıklarına dikilirler. Çelikler 2-3 hafta içinde köklenerek yeni bitki oluştururlar. Doku Kültürü ile Çoğaltma • Günümüzde gerbera için en uygun çoğaltma yöntemi doku kültürü ile çoğaltmadır. Bu yöntemle çoğaltılan bitkilerde hastalık sorunu olmadığı gibi homojen bitkiler elde edilir ve hızlı çoğaltma yapma olanağı bulunur. • Bu yöntemle yapılacak üretim için sürgün uçları veya küçük çiçek tomurcukları kullanılır. Elde edilen fidecikler çevre koşullarına alıştırılarak büyütülür. BAKIM VE KÜLTÜREL ÖNLEMLER Dikim Şekli ve Mesafesi • Gerbera çok çeşitli ortamlarda yetiştirilebilir. Saksılarda, plastik torbalarda, yastık ve tavalarda gerbera yetiştirmek mümkündür. • Serada Gerbera yetiştiriciliği yapılacaksa tava ve yastıklara metre kareye 6-7 bitki hesaplanarak dikim yapılmalıdır. 30X30 cm arayla dikim yapılmalıdır. • Yastıklar arasındaki mesafe 50-70 cm arasında olmalıdır. • Dikimde bitki boğazının toprak seviyesinden aşağıda ya da yukarıda kalmamasına dikkat edilmelidir. • • • • • • • Sıcaklık Gerbera bitkisinin sıcaklık ihtiyacı çeşitlere göre değişir. Dikimden sonra toprak ve havanın sıcaklığı 2025C arasında olmalıdır. Bitkinin gelişim süresi içinde sıcaklık düşürülür. Gerbera bitkisi gece ve gündüz sıcaklık farklarından çok etkilenir. Bu nedenle sıcaklık çok fazla değişmemelidir. Ortalama 4-8C’ lik sıcaklık farkı olabilir. Gerbera bitkisi için uygun sıcaklıklar şöyledir. Kış geceleri: 12C Yaz geceleri: 16-18C Güneşli günlerde :20-22C Bulutlu günlerde: 17-18C Işık • Gerbera bitkisi bol ışık sever. Bol ışıklı ortamda en iyi verim alınır. • Serada gerbera yetiştiriciliği yapanların seranın ışık almasına önem vermesi gerekir. • Seralarda gölgeleme yapılmamalıdır. Nem • Gerbera bitkisi, fazla nemli ortamlarda meydana gelen mantar hastalıklarına karşı çok hassastır. Bu nedenle sera içindeki nemin ayarlanması büyük önem taşır. • Yaz aylarında hava sıcaklığının fazla olması nemi artıracağından havalandırma yapılması gerekir. • Gerberaların dikimi esnasında havanın nemi % 80-90 oranında olmalıdır. Daha sonra ise nemin %70 civarında tutulması gerekir. Havalandırma • Gerbera seralarında fazla nem mantar hastalıklarına neden olacağından iyi havalandırma yapmak gereklidir. • Bu nedenle seralarda havalandırma sistemi kurulmalıdır. Sulama • Gerberanın iyi bir şekilde gelişmesi için toprak devamlı nemli tutulmalı, ancak fazla ıslak olmamalıdır. Bu nedenle drenaj çok önemlidir. • Yaz aylarında toprağın kurumamasına dikkat edilmeli, kışın daha az su verilmelidir. Sulama bitkiler arasına yerleştirilecek damla sulama sistemi ile yapılmaktadır. • Bitkilerin sulanmasında, gerekli olan su miktarı toprak tipine, sera içindeki buharlaşmaya, bitkilerin yaş durumlarına ve ışık şiddetine bağlıdır. • Genel olarak toprak 10 cm derinliğe kadar nemli tutulmalıdır. Gübreleme • Gerbera tuza karşı duyarlı olduğundan aşırı gübrelemeden kaçınmalıdır. • Toprak hazırlığı sırasında fosforun toprağa verilmesi kök gelişimini teşvik eder. • Vejetatif gelişme döneminde de potasyumca zengin kompoze gübreler verilmelidir • Gerbera yetiştiriciliğinde başta demir olmak üzere Mn, Zn, Mg gibi mikro besin elementi noksanlığı görülebilir. • Noksanlıkları belirlemek amacıyla ayda bir yaprak ve toprak analizleri yapılmalıdır. • Toprağa çiftlik gübresi ilave edilecek ise gübre toprağa karıştırıldıktan sonra mutlaka sterilizasyon yapılmalıdır. Yaprak Seyreltme • Bitkilerde gelişmenin hızlı olduğu aylarda yan ve orta kısımlardaki fazla sayıdaki yaşlı, kuru ve hastalıklı yapraklar alınır. • Yaprak kopartma işlemi elle yapılmalı, bıçak ya da makas kullanılmamalıdır. • Bu işlem çiçek kalitesine olumlu etki yapar. Toprak İsteği • Organik madde bakımından biraz zengin ve geçirgen topraklar idealdir. • Bitkinin köklerinin iyi gelişme özelliği göstermesinden dolayı da derin topraklar tercih edilmelidir. • Dikkat edilmesi gereken toprağın tuz oranıdır. Gerbera tuzlu toprakları sevmez. Bu yüzden tuz oranı yüksek olan topraklarda gelişimleri pek olmaz. • Ayrıca toprağın herhangi bir katmanında sert tabaka bulunmamalıdır. Eğer sert yapılı topraklarda yetiştiriciliği yapılmak istenirse, kökler daha fazla ilerleyip gelişemeyeceğinden çürümeye başlar ve bitkinin ölümüne neden olur. • Bunu önlemek için bitki dikilmeden önce toprağın bakımını yapmalı, 40-50 cm derinlikte işleyip toprak gevşetilmelidir. Taban Suyu Düzeyi • Gerbera yetiştiriciliğinde topraktaki su düzeyi çok önemlidir. • Su seviyesinin toprak yüzeyinden birkaç metre aşağıda olması Gerbera yetiştiriciliği için zararlı değildir. • Ancak su düzeyinin sabit olmayıp değişmesi, kök çürüklüğü ve mantari hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilir. Böyle durumlarda toprak yüzeyinden 70-100 cm derinliğinde bir drenaj sistemi kurulması gerekir. Toprak Sterilizastonu • Yetiştiricilikteki en önemli noktalardan birisi de toprak sterilizasyonudur. Gerbera’da mantari ve fungal hastalıklar yetiştiriciliği sınırlayan sorunların başında gelir. • Bu nedenle yetiştiriciliğe başlamadan önce mutlaka toprak sterilizasyonu yapılmalıdır. Toprak sterilizasyonu buharla ya da kimyasal maddeler kullanılarak yapılabilir. • Buharla sterilizasyon en ideal sistem olup insan sağlığına zararlı değildir. • Ancak özel ekipman gerektirir ve oldukça pahalı bir yöntemdir. • Kimyasal maddelerle sterilizasyonda ise Dazomet, Chloropicrin, 1,3 Dichlorpropen gibi toprak fumigantları kullanılabilir. Sterilizasyondan sonra toprak 10-15 gün havalandırılmalı ve dikimden önce de bolca sulanmalıdır. Toprak Isıtma • Gerbera yetiştiriliciliğinde toprak ısıtması dış ortam ısıtmasından daha önemlidir. • Kış aylarında verim ve kaliteyi arttırır. • • • • • Toprak Isıtmanın Yararları: 1.Yüksek kış verimi ve ilkbahar verimi 2.Isıtma ile topraktaki nem fazlalığı önleneceğinden mantari ve fungal hastalıkların önüne geçilmiş olur. 3.Genç bitkiler çok daha çabuk köklenip hızlı gelişme olanağı bulurlar. Toprak ısıtma boruları yerleştirilirken iki boru arasındaki uzaklık 70-80 cm olmalıdır. Borular içinden geçen suyun sıcaklığı 40 oC ‘yi geçmemelidir. Gerbera yetiştiriciliğinde optimal toprak sıcaklığı 18-20 oC olmalı ve bu sıcaklık 10-15 cm derinliğine kadar inebilmelidir. • Kış aylarında en düşük sıcaklık 10 oC olmalıdır. • Bunun altındaki sıcaklıklar da bitki zarar görür. • Sıcaklık ve ışık arasında dengesizlik olursa zayıf ve ince saplı çiçekler oluşur. TOPRAKSIZ KÜLTÜR • Kaya yünü (Rock wool), torf, perlit, pomza ve hindistan cevizi lifi(coco-peat) gibi maddeler de yetiştirme ortamı olarak kullanılabilir. • Diğer yetiştirme ortamları ve kap içinde yapılan yetiştiricilikte, kullanılan materyale göre makro ve mikro besin maddelerini dışarıdan sulama suyu ile birlikte (fertigation) vermek gerekir. Gübre tanklarında hazırlanan gübre eriyiklerinde tuz (EC) düşük ve besin maddeleri belirli bir denge içinde olmalıdır. • Yetiştirme ortamı olarak olarak toprakta yetiştiricilikte basit yer yatakları, topraksız yetiştiricilikte ise tekneler, yüksek yataklar ve plastik kovalar kullanılabilir. HASAT VE VERİM • Gerbera çiçeklerinin hasat zamanı, ortada 2-3 erkek organın olgunlaştığı devredir. Daha erken kesimlerde çiçeğin vazo ömrü kısalır. • Hasat olgunluğuna gelen çiçekler, çiçek sapının bitkiye bağlı olduğu noktadan hafifçe yana doğru çevrilerek koparılır. • Gerbera hasadında makas kullanılmaz. Toplanan çiçekler boylanır, renklerine göre ayrılır ve delikli özel kutulara dizilerek serin bir yerde sapları 5-6 cm kadar su içine gelecek şekilde , asılarak 2 saat su çektirilir. • Gerbera çiçekleri kalitelerine göre 3 kısımda toplanabilirler; • 1.kalite: Sap uzunluğu 50 cm, düz kuvvetli sap, çiçek çapı büyük (12 cm), çiçekler hatasız. • 2.kalite: Sap uzunluğu 35 cm veya daha uzun. • 3.kalite: Sap uzunluğu 20 cm veya daha uzun. TASNİF • Vazo ömrünün uzun sürmesi için hasadın zamanında yapılması gerekir. • Hasat edilen çiçekler gruplandırılmalı,bu çiçeklere 150C sıcaklıkta ve karanlık bir ortamda su çektirme işlemi yapılmalıdır. Çiçekler renk, büyüklük ve sap uzunluğuna göre sınıflandırılmalıdır. • • • • • • • PAZARA HAZIRLAMA Gerbera çiçeklerinin taç yaprakları birbirine değmeyecek şekilde özel kutulara yerleştirilir. Çiçek sapları kutulardaki deliklerden dışarı çıkarılır. Saplar su içinde kalacak şekilde kutular büyük kazanların üzerine yerleştirilir. Satışa kadar bu şekilde bekletilir. Gerbera çiçekleri kalitelerine göre üç grupta toplanır. Kalite: sap uzunluğu 50 cm, Kalite: sap uzunluğu 35 cm, Kalite: sap uzunluğu 20 cm, Çiçekler onar onar bir araya getirilerek demetler oluşturulur. 50-60 adetlik karton kutu veya sepetlerle mezata gönderilir. HASTALIK VE ZARARLILAR • Gerberanın en önemli hastalığı büyük zarar yapan “Solgunluk Hastalığı”’dır. • Bu hastalık yapraklar ve kökün kahverengileşmesi ve bitkide genel bir solgunluk ile ortaya çıkar. • Bu hastalık etmenleri: Phytophtora cryptogaea , Fusarium oxysporum, Verticillium albuatrum, Botrytis cinerea gibi mantarlardır. • Hastalık ortaya çıktıktan sonra yetiştirme alanlarını kurtarma olasılığı zayıf olduğundan dikim öncesinde birtakım önlemler alma zorunluluğu vardır. • -Toprak sterilizasyonu tam olarak yapılmalı. • -Drenaj sistemi kurulmalı. • -Toprak besin maddelerince dengeli olmalı. • -Sulama düzenine özen gösterilmeli. • -Işık, sıcaklık ve havalandırma istekleri optimum olmalıdır. • -Fazla sıcaklık değişikliklerine fırsat verilmemelidir.
