(LARVA).

İç sular
Zoo bentozu
7.Ders
Doç. Dr. Utku Güner
[email protected]
1
Class:Insecta
Canlılar aleminin en kalabalık sınıfıdır. Yaklaşık olarak 30'un üzerinde takım içerir.
Tanımlanmış olan hayvanların yaklaşık 4/5'i böceklerdir.
Vücutları cephalo (baş), thorax (göğüs) ve abdomen olmak üzere 3 bölümden oluşur.
Bazı gruplarda bu vücut bölümlerinde kaynaşmalar görülebilir.
Baş bölgesinde bir çift anten ve bir çift bileşik göz bulunur.
Sınıf özelliği olarak göğüsleri 3 segmentlidir ve her segmentten bir çift bacak çıkar.
Çoğunda 2. ve 3. göğüs segmentlerinden birer çift kanat çıkar.
Abdomende hiçbir segmentte üye bulunmaz.
.Son segmentlerde yapısal değişiklikler sonucu oluşmuş kavuşma organı, sercus
(veya serk) uzantıları veya yumurta yerleştirme borusu gibi yapılar görülebilir.
Class:Insecta
Dış iskelet bulunur. Büyüme esnasında dış iskeletin neden olduğu kısıtlama, deri
değişimi ile telafi edilir. Vücutlarında sadece çizgili kas bulunur.
Solunum trake sistemiyledir. Açık dolaşım sistemi görülür. Vücutta dolaşan
solunum sıvısı "hemolenf" adını alır ve çoğunlukla renksiz, bazen de soluk yeşilsarı renktedir.
Vücutları bez bakımından zengindir. Çekici veya itici koku, mum, zehir, ipek, yağ,
tükürük, antikoagüal madde gibi birçok maddeyi salgılamak üzere özelleşmiş çok
sayıda bez taşırlar. Duyu organları ve sinir sistemleri iyi gelişmiştir. Yumurta ile
çoğalırlar ve gelişmelerinde çoğunlukla bir metamorfoz görülür.
Böcekleri ilk olarak 2 grupta inceleyebiliriz:
1. Subclassis (Alt sınıf): Apterygota (=Ametabola) (Kanatsızlar)
2. Subclassis (Alt sınıf): Pterygota (=Metabola) (Kanatlılar)
3
Sucul Böcek Grupları
4
Sucul Böcek Uyum
• Nispeten ince bir gövde üzerinden basit difüzyon
uygunluk
• Hava kabarcıklarının geçici olarak kullanılması
• Plastron veya solungaç yapıları kullanarak sudan
oksijen alma
• Hemolenfteki hemoglobin moleküllerinde
oksijenin depolanması
• Solunum tüpleri yoluyla yüzeyden oksijen
alınması (sifonlar)
• Özgül ağırlığını düşürerek, su yüzeyinde
durabilirler.
5
Sucul Böcek grupları önemi
• Besin dönüşümünde; yaprak çürümesi, odun
degredasyonu, fungi yayılımı, leş çürümesi ve
karbon devrinin tamamlanması,
• Kuş, memeli, reptil ve balıklar için besin
oluşturması ile,
• Büyük hayvanlara hastalık taşıması, daha
küçükler üzerinden de parazit veya predatör
yaşaması ile hayvansal komünitenin yapısının
belirlenmesi.
• Limnolojik ekosistemlerde anahtar türler olması
6
Sucul Böcek Üreme
• Böceklerin bir kısmı tamamen karasal yaşama, bir kısmı ise sucul
yaşama adapte olmuşlardır.
Karasal böceklerin bir çoğu ise özellikle yumurtalarını suya bırakırlar ve
böcek ergin oluncaya kadar hayatını suda devam ettirir.
Suda gelişen yumurtadan ya ergine biraz benzeyen yavrular
(NİMF) yada yavrular ergine hiç benzemez (LARVA).
çıkar
Nimf içeren böcekler HEMİMETABOL olarak adlandırılırlar ve yarıbaşkalaşım geçirdikten sonra ergine benzeyeceklerdir. Larvası olan böceklere
ise HOLOMETABOL denir, bu böcekler ergine benzeyebilmek için bir PUPA
safhası geçirmek zorundadırlar.
Böcekler, toraksta 3 çift ekstremite içeriyor olmalarıyla karakterize edilirler. Nimf ve larva
ayırımı yaparken de bunu göz önünde bulundurmak yararlı olabilir. Nimfler, erginin bir
minyatürü olarak düşünüldüklerinde, toraksta 3 çift ekstremite taşımaları tipiktir. Larvalar
ise (Akuatik Coleoptera ve Trichoptera larvaları hariç) torasik ekstremite taşımazlar.
Pupalar ise tamamen ekstremitesiz olup mumyalanmış gibi görünürler.
Ametabol-Hemimetabol-Holometabol
Ametabol
Holometabol
Hemimetabol
8
Subclassis (Alt sınıf): Pterygota
(=Metabola) (Kanatlılar)
En azından kanat taslakları görülen bu böceklerde, çeşitli tiplerde
başkalaşım görülür. Deri değiştirme, birgün sinekleri
(Ephemeroptera) haricinde hiçbir grupta ergin halde görülmez.
Yaşama ortamları büyük çeşitlilik gösterir. Yaşama ortamlarına ve
beslenme tiplerine göre ağız parçaları, bacak ve anten tipleri de
çeşitlilik gösterir.
Trake sistemleri hem enine hem de boyuna kollarla birbirine
bağlanmış bir sistem şeklindedir. Kural olarak göğüste 2,
abdomende ise 8 stigma bulunur.
Kanatların dinlenme halindeki pozisyonuna göre iki grupta
incelenirler.
Palaeoptera (İlkin böcekler)

Bu böceklerde kanatlar, dinlenme halindeyken
katlanarak arkaya doğru yatırılamaz. Ancak vücudun
üzerinde bir çatı görünümünde tutulabilir. Bacak
tipleri yürüyücü-koşucu, ağız tipleri ise parçalayıcıçiğneyicidir. İlk grupta ergin halde ağız parçaları
körelmeye uğramıştır. Başkalaşım tipleri
hemimetaboldür. Larvaları

suda yaşar.
1. Ordo (Takım): Ephemeroptera
2. Ordo (Takım): Odonata
3. Ordo (Takım): Plecoptera
ORDO: Ephemeroptera (Birgün
sinekleri, Mayıs sinekleri)

Ömürlerinin %99'unu larva veya nimf halinde suda geçirirler.
Yaşam süreleri en fazla bir gündür. Erginlerde ağız parçaları ve sindirim sistemi
körelmiştir, besin almazlar.
Kanatları üçgen şeklindedir ve ön kanatlar belirgin şekilde arka kanatlardan
büyüktür. Arka kanatlar bazen körelmiş de olabilir.

Abdomen 10 segmentlidir. Son segmentin uzaması ve sercus'larla birleşmesi
sonucunda, vücut gerisinde 3 adet iplik görünümünde uzantı
oluşmuştur. Bunların görevi uçmayı dengelenmeye ve çiftleşmeye yardımcı
olmaktır.
Çiftleşme uçma esnasında gerçekleşir.
Döllenmeden hemen sonra önce erkekler, sonra
da dişiler (yumurta bıraktıktan sonra) ölürler.
Larvalarda solunum, solungaçlarla ve trake ağı
ile donatılmış sonbağırsakla yapılır.
Potamanthus sp.
Baetis sp.
Ecdyonurus sp.
Heptagenia sp. Ergin ve Larva
Ephemera sp.
Ephemerella sp.
Oligoneuriella sp.
Caenis sp.
Ordo (Takım): Odonata (Su bakireleri = Yusufçuklar =
Helikopter böcekleri)


Su kenarlarında bulunurlar. Başları vücutlarına oranla oldukça geniştir
ve gözleri iyi gelişmiştir. Alınlarında üçgen şeklinde
dizilmiş 3 adet nokta göz bulunur. Bunların görevi ışık
yönünü ve şiddetini algılamaktır. Birinci göğüs segmentine ince bir
boyunla bağlı olması sayesinde, baş her yöne çevrilebilir.
Bacakları yürüme işlevini büyük ölçüde yitirmiştir. Bu nedenle havada
yaşamaya ileri derecede uyum yapmışlardır. öyle ki, çiftleşmeleri bile
uçma esnasında gerçekleşebilir.
•Erkekler genellikle daha
parlak renklidir ve bu takıma
özgü olarak çiftleşme
organı, eşey açıklığının
bulunduğu segmentte
değildir. Yumurtalar
suya veya yapraklar
üzerine bırakılır.
Larvalar, ergin halden
oldukça farklıdır.
Subphylum (Alt takım): Zygoptera

İnce ve uzun gövdelerinden birbirinin aynısı olan 4 kanat çıkar.
Kanatların kaide kısmı dardır, uca doğru genişlerler. Uçma esnasında 4
kanat da birbirinden bağımsız olarak her yöne hareket edebilir.
Dinlenme esnasında kanatlar birbirine yapışmış halde
yukarıda tutulur. Gözler başın her iki yanında, yuvarlak ve
birbirinden ayrık şekilde konumlanmıştır.
Subphylum (Alt takım): Anisoptera


Kanatların şekli ve damarlanmaları farklıdır, kanatlar uca doğru daralır.
Dinlenme esnasında kanatlar açık şekilde ve yatay halde tutulur. Uçuş
esnasında kanatlar aynı şekilde hareket ettirilir. Gözleri oldukça iridir ve
başın üzerinde ortada birbirlerine yakın şekilde konumlanmışlardır.
Larvalarda Abdomen sonunda, 5 adet uzantıdan oluşmuş
piramit şeklinde bir yapı bulunur (Anal piramit).
Ordo (Takım): Plecoptera



Tatlı su kenarlarında bulunurlar. Genellikle taşların, bitki ve ağaçların
üzerinde bulunurlar.
Başta her iki yanda birer adet bileşik göz ve ön kısımda 2-3 adet nokta
göz bulunur. Gözlerin hemen önünden bir çift ince anten çıkar. İki çift
saydam ve damar sayısı azalmış kanat taşırlar. Abdomen sonunda
bulunan serkuslar (iki adet), ilkel türlerde ipliksi ve çok segmentlidir.
Yaşam sürelerinin yaklaşık %90'ını yumurta ya da larva evresinde
geçirirler. Pupa evresi görülmez.
Sivrisinek larvalarını yemeleri ve balık yemi olarak kullanılmaları
nedeniyle ekonomik değerleri vardır.
Ayrıca suyun kirlilik derecesinin de indikatörleri olarak kabul edilirler.
Perla sp. (Ergin ve Larva)
Ordo: Trichoptera (Evcikli
böcekler)
Holometabol böceklerdir. Tam başkalaşım geçirirler.
Pupa evresi de suda geçirilir.
Familyalarının bir kısmı larva evresinde evcik oluşturur.
Bir kısmı ise pupa evresini geçirmek için evcik yapar, larva
evresinde evcik oluşturmaz.
Göğüs (Thorax) kısmında üst kısımda bulunan plakaların sayısı
ve şekli sistematiklerinde önemlidir.
Familya: Hydropsychidae
ERGİN Hydropsychidae
LARVA Hydropsychidae
Larva evresinde evcik oluşturmazlar, ancak beslenme ağı yaparlar
Larva evresinde evcik oluşturmazlar, ancak beslenme ağı yaparlar
Larva evresinde evcik oluşturmazlar, ancak beslenme ağı yaparlar
Evcikli Trichoptera
LARVA
Larva evresinde evcik oluştururlar, pupa evresini de aynı evcik içinde geçirirler
Ordo (Takım): Hemiptera (Yarım kanatlılar = Tahta
kuruları, Tıs böcekleri)





Kanatlar, iyice yassılaşmış olan abdomen üzerine tam olarak yatırılabilir.
Kanatların 2/3'ü derimsi ve kitin yapısında, alt uçtaki 1/3'lük kısım ise
zarımsıdır. üst kanatların bu hali, "hemielytra" olarak adlandırılır. Uçma
sırasında ön ve arka kanatlar birbirine kenetlenir.
ağız tipleri ise dört iğneli sokucu-emicidir. özel bir yapı gösteren bu ağız
tipine "Rostrum (gaga)" adı verilir.
Grubun tüm üyeleri bitkisel veya hayvansal vücut sıvıları ve özlerle
beslenirler. Tükürüklerinde kurbanlarını etkisiz hale getirmeye veya kanın
pıhtılaşmasını önlemeye yarayan salgılar bulunur. Bu tükürük ile besin
karıştırıldıktan sonra, yutak pompası ile emilir. Vücutta bu salgılardan
sorumlu bezlerin yanında, mum bezleri ve korunma amaçlı koku bezleri
de bulunur.
Hemimetabol canlılardır. Gelişmelerinde pupa evresi görülmez.
1. Subordo (Alt takım): Geocorisae (Karasal tahta kuruları)
2. Subordo (Alt takım): Hydrocorisae (Sucul tahta kuruları)
Subordo (Alt takım): Geocorisae (Karasal tahta kuruları)



Familya: Gerridae (Suda koşanlar)
Su yüzey filminin üzerinde yaşarlar. Su yüzeyinde kayarak
hareket ederler. Ayak uçlarında bulunan tırnaklar bir yarık
içine çekildiğinden yüzey filmini yırtmazlar ve batmazlar.
Ör: Gerris sp.
Larva evresinde evcik oluştururlar, pupa evresini de aynı evcik içinde geçirirler
Subordo (Alt takım): Hydrocorisae (Sucul tahta kuruları)

Su ortamında yaşamaya uyum yapmışlardır. Antenleri
oldukça kısalmıştır ve gözün alt veya arka
kısmında saklı olarak tutulur. Solunum için gerekli

hava genellikle kanat altlarında depolanır.
Su akrepleri (Nepa) da bu grup içerisindedir.
Belostoma sp.
Notonecta sp.
Corixa sp.
Familya: Dytiscidae
ERGİN Dalgıç böcek (Dytiscus sp.)
LARVA Dytiscus sp.
Familya: Elmidae
Familya: Psephenidae
Familya: Gyrinidae
ERGİN Gyrinidae
LARVA Gyrinidae
Ordo (Takım): Diptera (İki kanatlılar = Sinekler)
Sadece bir çift kanata sahiptirler. İkinci kanat çifti küçülerek, dengeden
sorumlu olan "halter" organına dönüşmüştür. Halter organları koparılan
sinekler, denge algılarını yitirirler ve bu yüzden çoğunlukla uçamazlar.
Ergin bireyler altı, dört veya iki iğneli delici-emici ağız taşırlar. Ağız
bazen de yalancı-emici tiptedir.
Holometabol canlılardır. Larvalar, erginlerden hem görünüş hem de
yaşayış olarak büyük farklılık gösterir. Farklı gruplarda farklı pupa tipleri
görülür.
Büyük kısmı karasal olmakla birlikte su içinde yaşayan familyaları da
oldukça fazladır.
Familya Culicidae
Anopheles sp.
LARVA Culicidae
ERGİN Culex sp.
Familya: Chironomidae
ERGİN Chironomus sp.
LARVA Chironomus sp.
Familya: Simuliidae
ERGİN Simulium sp.
LARVA Simulium sp.
Familya: Tipulidae
ERGİN Tipula sp.
LARVA Tipula sp.
Familya: Tabanidae
LARVA Tabanus sp.
ERGİN Tabanus sp. (At sineği)
LARVA Chrysops sp.
Familya: Dolichopodidae
LARVA Dolichopodidae
ERGİN Dolichopodidae
Sucul Böceklerin Kirlilik
göstergesi
42