11. SINIF SORU BANKASI 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 8. Konu TORK VE DENGE TEST ÇÖZÜMLERİ 8 Tork ve Denge Test 1 in Çözümleri 1. (–) (+) F 3. F1 = k · x1 r P = k · x1 x1 = P k F2 = k · x2 2P = k · x2 2P k F3 = k · x3 O r F 2F x1 2P P x3 x2 = P P O noktasına göre tork alalım. Toplam tork; P = k · x3 τ = F · 0 + F · r – 2F · r x3 = τ = –F · r P k F4 = k · x4 bulunur. P · sin37° = k · x4 P · 0, 6 x4 = 7° k in3 P·s Buna göre, yaylardaki uzama miktarlarının büyüklük ilişkisi; x2 > x1 = x3 > x4 şeklinde olur. 2. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt A dır. F1 x2 x4 37° Yanıt B dir. O F2 4. F3 T Birim karelerin bir kenar uzunluğunu F alarak F 1 , F 2 , F 3 kuvvetlerinin O noktasına göre torklarını alalım. 30° L K P τ1 = F · 2 G N M τ2 = F · 2 · 2 2 τ2 = F τ3 = F · 3 τ3 = 3F τ3 > τ1 > τ2 büyüklük ilişkisi vardır. P L noktasına göre tork alınırsa; T · 4 · sin30° = G · 4P · 4 · Yanıt B dir. 5 +P·3 2 5G 1 = + 3P 2 2 G = 2P bulunur. Yanıt D dir. TORK VE DENGE 5. 7. T1 37° Şekil I 3 53° T3 T1 T2 37° T1x ip 53° T3x 30° L K 6P P 1 = 30 N T2 T1x = T2 Şekil II 2P T1 · cos37° = T2 T1 · 0,8 = T2 4P T1 . sin30° · 6 = 6P · 3 T1 = 6P T2 · 2 = 4P · 2 + 2P · 4 T2 = 8P T1 T2 = 3 4 olur . Yanıt A dır. 6. Nihat Bilgin Yayıncılık© 6P = T2 8P 5 T 4 2 T3x = T2 T1 = T3 · cos53° = T2 T3 · 0,6 = T2 T1 P2 ip 5 T 3 2 Buna göre, iplerdeki gerilme kuvvetleri T3 > T1 > T2 şeklinde sıralanır. T3 = Yanıt E dir. T2 T1 T2·sin37° 30 N 45° 45° 8. P2 P1 N P = sin 90 ° sin 143 ° P N= 0, 6 N= Bir sistem dengede ise yatayda sağa doğru olan kuvvetler sola doğru olan kuvvetlere eşittir. Buradan; T2·sin37° = P1 T2 · 3 = 30 5 T2 = 50 N bulunur. Yanıt D dir. 53° T 5 P 3 Y noktasına göre tork alınırsa; N ip 143° X N·1=T·2 5 P=T·2 3 6 P olur. = 5 T Y N P Yanıt C dir. 4 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 9. Uzun çubuğun tepki kuvvetine N diyelim N in olduğu yere göre P tork alırsak T1 = olur. 2 P Aynı zamanda N = olacaktır. 2 11. T1 N 3 P Şekil I P T2 Şekil II Şekil II de destek noktasına göre tork alalım; T2 · 4 = 3P · 2 + N · 2 P 4T2 = 6P + ·2 2 7 T2 = P 4 P T1 2 = 7 T2 P 4 T1 T2 = 2 7 GK = P · sin3a GL = P · sin2a GM = P · sina Buna göre GK > GL > GM olur. M Yanıt E dir. bulunur. Yanıt B dir. 10.K yüzeyinin küreye tepkisi TK, L yüzeyinin küreye tepkisi TL aşağıda şekil üzerinde gösterilmiştir. TL nin düşey bileşeni P ye eşit olup sabittir. P Nihat Bilgin Yayıncılık© P P ağırlıklı cismi tutan ip- lerdeki gerilme kuvvetleri de P dir. Bu P kuvvetinin düşey bileşeni K, L, M cisimlerinin ağırlıklarına eşittir. N K L 3P 2 12.Şekil I deki çubuğun ağırlık merkezi destek noktasıdır. L K TL · sinq = P yazabiliriz. Şekil I K G L TL T 53° TK q L Şekil II P q K 37° L yüzeyi ok yönünde döndürüldükçe q açısı artar. Bu durumda sinq artacağı için TL azalmalıdır. TL nin yatay bileşeni TK ya eşittir. TL · cosq = TK q açısı arttıkça cosq azalır. Ayrıca TL de azaldığına göre TK azalmalıdır. Yanıt D dir. yatay G Şekil II deki K dönme noktasına göre tork alınırsa; G · 2 · cos37° = T · 5 · cos37° G·2=T·5 2 T = olur. 5 G Yanıt D dir. TORK VE DENGE 13.K yüzeyinin tepki kuvveti NK, L yüzeyinin tepki kuvveti NL şekildeki gibidir. 5 15. K A yatay NL G L F = 10 N NK yatay A noktasına göre tork alınırsa; G = 10 2 N yatay 45° Lami teoremini uygularsak; F·1=G·1 G = 10 N bulunur. Yanıt B dir. NL sin 90 ° = NL = G sin 4 5 ° 10 2 2 2 NL = 20 N olur. 14. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt B dir. v2F 16. 2F A T T 53° 143° fs 127° yatay A P F 2F P T = sin 143 ° sin 127° Yalnız F kuvvetinin A noktasına göre torku; τ=F·2 dir. Tüm kuvvetlerin A noktasına göre toplam torku; R x = 2 F ·1 + 2 F · 2 2 – 2 F ·1 + F · 2 P T = 0, 6 0, 8 T= A cisminin dengede kalması için T ip gerilmesi, fs sürtünme kuvvetine eşit olmalıdır. T = fs = Rx = 6F Rx = 3x bulunur . Yanıt E dir. 4 P 3 4 P 3 Yanıt A dır. 6 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 17.Desteğin sol tarafındaki 4 parçanın ağırlığı 20 N olup şekildeki gibi gösterebiliriz. 19.K duvarının tepkisi F1 , F kuvvetinin yatay bileşenine eşittir. O N M 20 N P=10 N K T 10 · 1 + 20 · 2 = 5 · n · n 2 n= F1 = 16 N L duvarının tepkisi ile düşey ağırlığın toplamını F kuvvetinin düşey bileşeni dengeler. F2, L duvarının tepkisi olmak üzere; F2 + G = F · sin37° F2 + 10 = 20 · 0,6 n2 = 20 20 4 < n < 5 olduğu için alev KL arasına geldiği zaman kalas bir süre için yatay konuma gelir. Yanıt D dir. F = 20 N 37° 37° F1 = F · cos37° yatay Alev destekten n bölme uzağa geldiği zaman, kalasın bir süre için yatay dengede kaldığını varsayarak destek noktasına göre tork alalım. yatay F1 alev L L F2 = 2 N bulunur. Buradan; F1 K G = 10 N F2 F1 F2 = 16 2 =8 olur . Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt E dir. 18. T2 L T1 O 20.Sistem dengede olduğuna göre F + T = P olmalıdır. Yani P en büyüktür. Ayrıca P ağırlık merkezine göre tork alınırsa; K G Çubuğun ağırlık merkezi olan O noktasına göre tork alırsak T1 ve T2 kuvvetlerinin oranını buluruz. T1 · 3 = T2 · 1 1 olur. = T2 3 Yanıt A dır. F·1=T·2 yer P T1 T F = 2T bulunur. F Buna göre, P > F > T büyüklük ilişkisi vardır. Yanıt B dir. TORK VE DENGE Test 2 nin Çözümleri 3. T · 3 = P · 5 · cos53° 1. yatay T1 30° 30° 3T = P · 5 · 0,6 T = P olur. T P T3 53° yatay T2 P T1 sin 90 ° = T1 = T1 T2 7 P Yanıt A dır. T2 sin 150 ° T2 4. 0, 5 yatay =2 olur . 2T1 T3 T2 T1 Yanıt E dir. yatay Y X Nihat Bilgin Yayıncılık© P Aynı ip üzerinde oldukları için T1 = T2 olmalıdır. T1 ve T2 ip gerilme kuvvetlerinin bileşkesi tam ortadan alınır. P ağırlık merkezine göre tork alalım. 2T1 · 1 = T3 · 3 2T1 = 3 · T3 Buna göre, T1 = T2 > T3 büyüklük ilişkisi yazılır. Yanıt D dir. 2. T3 yatay T2 45° 5. X Y T1 yatay Bir cisim dengede ise cisme etki eden kuvvetlerin yatay bileşenlerinin vektörel toplamı sıfır olmalıdır. T3 · cos45° = T1 Bu durumda T3 > T1 olur. Ağırlık merkezine göre tork alalım; T3 · sin45° = T2 Bu durumda T3 > T2 olur. cos45° = sin45° olduğundan, T1 = T2 olur. T F 2F F yatay 2P İp gerilmelerine F diyelim. F kuvvetlerinin bileşkesi şekildeki 2F dir. 2F nin olduğu noktaya göre tork alalım. Buradan; Yanıt A dır. 2P · 3 7 =T· 2 2 6 T = P olur. 7 Yanıt D dir. 8 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 6. F2 nin yatay ve düşey bileşenleri şekildeki gibi F olsun. 9. I II K τ1 = F1 · 0 τ1 = 0 τ2 = F · 3 + F · 2 τ2 = 5F τ3 = 2F τ1, τ2 , τ3 torklarının büyüklük sıralaması τ2 > τ3 > τ1 olur. su su F3 F F1 F2 L K F Buna göre, Yanıt C dir. II. Kaba atılan 30 gram kütleli cismin özkütlesi 2 g/cm3 ise hacmi; m d 30 V= = 15 cm3 tür. 2 Suyun özkütlesi 1 g/cm3 olduğundan hacmi ve kütlesi birbirine eşittir. 7. K dönme noktasına göre tork alınırsa; K F·2+P· P F= 4 F 3 = 2P · 1 2 olur. 2P 4P P Yanıt E dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© düşey V= I nolu kefedeki ağırlaşma 30 – V gram, II nolu kefedeki ağırlaşma 30 – 15 = 15 gram, Boş kefede biriken su kütlesi 15 + V gram olur. Destek noktasına göre tork alınırsa; (30 – V) · 2 = 15 · 2 + (15 + V) · 1 V = 5 cm3 bulunur. Buna göre I. kaba atılan cismin özkütlesi; dcisim = m V 30 dcisim = = 6 g/cm3 olur. 5 Yanıt D dir. 10. T1 T2 A yatay 8. X L X P Y Z K L M T3 P Y K P M P ağırlıklı küre L ipinin sağ tarafında iken K ipi, küre L ipinin sol tarafına geçince L ipi dengeyi sağlayacağı için M ipi kesilirse yatay denge bozulmaz. Yanıt C dir. İlk durumda türdeş çubuğun tüm ağırlığını T1 ip gerilmesi taşırken T2 ve T3 gerilmeleri sıfırdır. Çubuğun XZ kısmı kesilip atılırsa; ağırlık merkezi T2 ipinin bağlı olduğu noktaya kayacağından T2 artar, T1 ve T3 sıfır olur. Yanıt D dir. TORK VE DENGE 11. T1 K 13. düşey T 9 L T2 2a P P Düşey denge koşulundan; T1 = 2P + T2 ....................... (1) yazabiliriz. T1 ipinin bağlı olduğu noktaya göre tork alırsak; 2P · 2 = T2 · 2 T2 = 2P ............................. (2) T · 2 = 24 · 1 (2) nolu denklem (1) nolu denklemde yerine yazılırsa; T = 12 N bulunur. T1 = 4P bulunur. K noktasındaki P ağırlıklı araba L noktasına götürülürse çubuğun ağırlığı ile dengelenir. Bu durumda Tʹ2 = 0 ve Tʹ1 = 2P olacağından T1 ve T2 azalır. Yanıt B dir. a 37° yatay 24 N T ip gerilmesi ve levhanın ağırlığı aynı doğrultudadır. Ağırlık merkezinin dönme noktasına uzaklığı 1 br, T ninki de 2 br dir. Buna göre, dönme noktasına göre tork alırsak; Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt B dir. 14. T2 12. X T1 Y O1 N O2 G 4P 4P O1 , O2 noktalarının üzerinde bulunduğu düşey doğrultuya göre tork alırsak, desteğin tepkisi; T1 ve T2 gerilmelerinin bulunduğu iplerin düzgün türdeş altıgen levhanın ağırlık merkezine uzaklıkları sırasıyla 2 birim ve 1 birimdir. Ağırlık merkezine göre tork alınırsa; destek 4P · 2 + 4P · 4 = N · 6 N = 4P bulunur. T1 · 2 = T2 · 1 T1 T2 = 1 bulunur. 2 Yanıt B dir. Yanıt D dir. 10 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 15. 17. T 2T T3 T1 53° yatay T T 120° T T T2 P P1 T3 · cos53° = T2 T3 · 0,6 = T2 3 · T3 ......................... (1) 5 yazabiliriz. Ağırlık merkezine göre tork alınırsa; T1 · 2 = T3 · sin53° · 2 4 T ....................... (2) 5 3 (1) ve (2) denklemlerini taraf tarafa bölelim. T1 4 bulunur. = T2 3 Yanıt E dir. T2 = Şekil I incelenirse; P1 = T Şekil II incelenirse; P2 = Buna göre 2P1 = Şekil II 2T 2 P2 olarak bulunur. Yanıt E dir. T1 = Nihat Bilgin Yayıncılık© Şekil I Türdeş çubuk dengede olduğuna göre, bir yöndeki kuvvetler aksi yöndeki kuvvetlere eşittir. Bunu yatay doğrultu için kullanırsak; P2 18. O 37° 53° 16. P3 30° P2 P 53° P1 60° G 60° O 60° O 60° 53° P O Aynı çubuk üç farklı şekilde dengede kaldığına göre P1, P2, P3 ağırlıklarının torku eşittir. P1 · sin60° = P2 = P3 · sin30° Bu durumda ağırlıkların büyüklük ilişkisi; P3 > P1 > P2 olur. O dönme noktasına göre tork alınırsa; G · 2 · sin53° + P · 4 · sin53° = P · 4 Yanıt D dir. G · 2 · 0,8 + P · 4 · 0,8 = 4P 1,6 G = 0,8 P G 1 olur. = P 2 Yanıt E dir. TORK VE DENGE 19. F N M X 3G 3G Y Alttaki çubuğun ağırlık merkezi X desteğinden 1 birim, Y den 2 birim uzaktadır. Buna göre, çubuğun ağırlığının G kadarını Y desteği, 2G kadarını da X desteği dengeler. Üstteki çubuğun dönebilmesi için F = 3G kadar kuvvete ihtiyaç vardır. Bu anda üstteki çubuktan dolayı Y desteğine düşen kuvvet 6G, X desteğine düşen kuvvet sıfırdır. Bu durumda, FY FX FY = 2G + 0 G + 6G = 2 7 bulunur . Yanıt A dır. Nihat Bilgin Yayıncılık© FX 11 12 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 3. Test 3 ün Çözümleri düşey ip 1. T1 in düşey bileşeni P ağırlığına eşit olup sabittir. Bu durumda ip K dan L ye getirilirken düşey bileşenin değişmemesi için T1 azalmalıdır. L K 37° T T1 T3 a 53° P·cos37° P T2 Dönme noktasına göre tork alınırsa; P T2, P ağırlığını dengelediği için değişmez. T1 in yatay bileşeni T3 gerilmesine eşittir. İp K dan L ye getirilince T1 in yatay bileşeni sıfır olacağından T3 azalmış olur. T · 1 = P · 2 · cos37° T = P · 2 · 0,8 T= 8 P olur. 5 Yanıt C dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt D dir. 4. 2. R T1 ip T P 4G Şekil I ip yatay K Denge şartına göre; T nin yatay bileşeni F ye, düşey bileşeni de P nin yarısına eşit olur. T · cos30° = F T · sin30° = P 2 Bu durumda, P = T > F olur. Yanıt A dır. P Şekil II 4G Çubuğun ağırlığına 4G diyelim. T1 nin ağırlık merkezine uzaklığı 1 birim, T2 nin de 3 birim olduğu için; P 30˚ R 30˚ F T3 T2 T1 = 3G T2 = G olur. Benzer düşünceyi Şekil II’de uygularsak, T3 = 3G zeminin tepkisi de G olur. Bu durumda T1 = T3 > T2 olur. Yanıt D dir. TORK VE DENGE 5. 13 7. k3 = 4k T1 X Y X Y k1 = k k2 = k P1 P2 GY = P Dönme noktasına göre tork alınırsa, P1 = 3P2 eşitliği yazılır. Yani P2 = P ise P1 = 3P olur. Buna göre yayların uzama miktarları; 3P = k · x1 x1 = 3P k P = k · x2 P x2 = k 4P = 4k · x3 1. şekilde desteğe göre tork alınırsa; 2P · 2 = T1 · 4 T1 = P 2. şekilde desteğe göre tork alınırsa; T2 · 1 = P · 1 + 2P · 3 P k olarak bulunur. Yayların uzama miktarlarının büyüklük ilişkisi x2 = x3 < x1 olur. T2 = 7P olarak bulunur. Buna göre T1 ve T2 ip gerilmeleri arasında 7T1 = T2 ilişkisi vardır. Yanıt B dir. 8. F 6. T1 = P GX = 2P x3 = Yanıt B dir. GY = P GX = 2P GY = P alınırsa GX = 2P olur. Nihat Bilgin Yayıncılık© T2 F1 T2 A O O F2 P P G G = 10 P F3 Türdeş çubuğun ağırlığını bulmak için O noktasına göre tork alınır. 1 P·2+P·3=G· 2 T2 ip gerilmesini bulmak için Oʹ noktasına göre tork alınır. 10 · P · 1 + P · 1 = T2 · 3 2 T2 = 2P olur. Yanıt C dir. F1 kuvvetinin yatay bileşenine F dersek, kuvvetlerin A noktasına göre τ1 , τ2 , τ3 torkları; τ1 = F · 2 τ2 = F · 1 τ3 = F · 2 olarak bulunur. Buna göre, τ1 = τ3 > τ2 olur. Yanıt C dir. 14 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 9. 11. F O M 6F m = 4 kg 2F 37˚ 3F F I O II F O 4 kg = 4000 gram F III 5 L = 5000 cm3 τ1 = F · 2 – 6F · sin37° Musluk açıldıktan t dakika sonra dengenin bozulmaya başladığını varsayalım. τ1 = 2F – 3,6F τ1 = –1,6 F 4000 · 4 = 5000 · 1 · t τ2 = 2F · 2 – 3F · 1 τ2 = F τ3 = 3 · F + 2 · F 16 dakika 5 Buna göre, musluk açıldıktan sonra 3-4 dakika arasında denge bozulmaya başlar. τ3 = 5F Buna göre, τ3 > τ1 > τ2 olur. 30˚ T3 Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt C dir. Yanıt C dir. 10. t= T2 a T1 P Şekildeki verilen düzeneğin yatay dengede olması için; T3 cos30° = T1 3 T3 · = T1 2 olmalıdır. Bu nedenle; 12. T3 a a T3 > T1 olur. P ağırlığının asıldığı noktaya göre tork alınırsa; T3 · sin30° · 2 = T2 · 1 T2 T1 P P Her durumda ipteki gerilme kuvvetinin dönme noktasına uzaklığı, ağırlık merkezinin dönme noktasına uzaklığının 2 katı olduğu için; T3 = T2 olur. Buna göre ip gerilme kuvvetleri arasında; T2 = T3 > T1 büyüklük ilişkisi vardır. Yanıt D dir. P T1 = T2 = T3 = P olur. 2 Yanıt B dir. TORK VE DENGE 13. 16. T1 T2 P T1 yatay K B A L K 15 L X Y 20 N T2 P ağırlıklı cisim hareket ederken P ağırlığının ve T2 kuvvetinin B noktasına göre döndürme etkileri eşit olacaktır. Cisim ok yönünde giderken döndürme etkisi artacağından T2 nin de döndürme etkisi artacak yani T2 artacaktır. 20 N 40 N Çubukların ağırlıklarının bileşkesi T2 nin uygulama noktasında olduğu için T2 = 40 N ve T1 = 0 olur. Yanıt A dır. Sistem dengede olduğuna göre; T1 = P + T2 dir. Cisim ok yönünde giderken P değişmeyip T2 arttığı için T1 de artmalıdır. Yanıt D dir. 14. T1 T2 15G Çubuğun ağırlığı 15G olsun. İlk durumda T2 = 5G ve T1 = 10G olur. Ayrıca çubuğun ağırlık merkezinin K nın bir birim sağında olduğunu söyleyebiliriz. İkinci ip L noktasına kaydırıldığında, çubuğun ağırlık merkezi birinci ipten 1 birim, ikinci ipten 4 birim uzakta olur. Bu durumda T2 = 3G ve T1 = 12 G olur. Buna göre T1 artarken, T2 azalır. Nihat Bilgin Yayıncılık© L K 17. Yanıt E dir. F1 = F O F 15.Dengede olan 2P ağır- lıklı çubuğa uygulanan kuvvetlerin Y noktasına göre torku alınırsa; 2P · 2 + P · 3 = T · 4 + T · 3 7P = 7T F2 = F 2F F3 T T X τ = F · 1 alalım. F3 kuvvetini yatay ve düşey bile- Y şenlerine ayırıp, kuvvetlerin O noktasına göre bileşke torkunu alırsak; P 2P T = P olur. Yanıt C dir. F · 1 + F · 1 – 2F · 1 + F · 1 = F = τ olur. Yanıt A dır. 16 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 18. 20. L K T2 T2 T3 T3 T1 L Şekil I T T1 = 0 K G P L K T ipine göre K çubuğu için tork alırsak; T3 T2 Şekil II T1 G Şekil I de çubuğu sağa çeken bir kuvvet olmadığı için T1 = 0 dır. Türdeş çubuğun ağırlığı T2 ve T3 gerilme kuvvetlerinin tam ortasında olduğu için T2 = T3 tür. İp, Şekil II deki gibi K dan L ye kaydırıldığı zaman T2 = Tʹ3 · cosa olur. Yani T2 gerilme kuvveti değişmezken T3 gerilme kuvveti artar. Ayrıca son durumda çubuğu sağa çeken kuvvet arttığı için T1 de artmalıdır. Yanıt B dir. T1 · 3 = P P 3 T1 ipine göre K çubuğu için tork alırsak; T·3=P·2 2 P 3 T3 ipine göre L çubuğu için tork alırsak; Nihat Bilgin Yayıncılık© T1 = T= 2 P · 1 = T2 · 3 3 2 T2 = P bulunur. 9 Buna göre; P 3 = 2 T2 P 9 T1 T1 T2 = 3 olur. 2 Yanıt D dir. 19. T1 = T X Y 2P T2 = T Z K L 4P Çubuğun LN kısmı kesilip XZ üzerine yapıştırılınca oluşan yeni şeklin ağırlık merkezi YZ arasında ve Z ye daha yakındır. İp gerilme kuvvetlerinin değişmemesi için ağırlık merkezi iplere eşit mesafede olmalıdır. Buna göre T2 ipi KL arasından asılmalıdır. Yanıt A dır. TORK VE DENGE 3. Test 4 ün Çözümleri I II T1 1. Düşey duvar sürtünmesiz olduğundan düşeyde dengenin sağlanması için F1 kuvveti, kalas ve m kütlesinin ağırlıkları toplamına eşit olmalıdır. Bu nedenle F1 değişmez. Y P P Sistem dengede olduğu için yukarı doğru kuvvetler aşağı doğru kuvvetlere eşit olmalıdır. F2 F T1 + T2 = 2P X ucuna bağlı ip I konumundan II konumuna getirildiğinde T1 ipi ağırlık merkezine yaklaştığı için T1 gerilmesi artar, T2 azalır. m K T2 X düşey yatay Yanıt B dir. F1 m kütleli cisim yükseldikçe K noktasına göre torku artar. Dengeyi sağlayan F2 kuvvetinin de K noktasına göre torku artmalıdır. Yani F2 artar. Yanıt D dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© 17 4. T2 T1 a L K T3 P Sistem dengede olduğuna göre, sağa doğru kuvvetler sola doğru kuvvetlere eşit olmalıdır. Buna göre; 2. X ve Y çubukları için ayrı ayrı K noktasına göre tork alalım. Gx · 1 = T · 2 Gy · 2 = 2T · 4 T X K 53° T Y 2T 2T = 4T Gy Gx 1 = 2 Gy T3 = T2 · cosa ifadesinde T3 ve a bilindiğinden T2 bulunabilir. K noktasına göre tork alınırsa; P · 2 = T2 · sina · 7 ifadesinde T2 ve a bilindiği için P bulunabilir. L noktasına göre tork alınırsa; T1 · 2 = T2 sina · 5 ifadesinde T2 ve a bilindiği için T1 bulunabilir. T GX Gx GY olur . Yanıt B dir. Yanıt A dır. 18 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 5. 8. Sistem dengede olduğu- F na göre K dönme noktasına göre bileşke tork sıfır K olmalıdır. Şekildeki kırmızı boyalı karelerin ağırlık P merkezi K noktasında olduğu için tork oluşturmazlar. Bu durumda F kuvveti ve P ağırlığının K noktasına göre torkları eşit olmalıdır. T Y X P 2P Y noktasına göre tork alınırsa; T · 3 = 2P · 2 + P · 2 T = 2P bulunur. Yanıt A dır. F · 1,5 = P · 2 F= 4 P olur. 3 Yanıt B dir. 6. X tuğlası Y tuğlasının üstüne konulursa ya da Y tuğlasının üstüne iki tuğla daha konulursa sistemin ağırlık merkezi desteğin düşey doğrultusunda olacağından, denge sağlanır. X Yanıt D dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© Y 9. T T1 K I 7. N P T2 II P K L L P1 N P2 Şekildeki I pozisyonunda T gerilme kuvveti ve P ağırlığının K noktasına göre torku sıfırdır. T1 gerilme kuvvetinin K noktasına göre torkundan dolayı denge ok yönünde bozulur. P3 K noktasına göre tork alırsak; P1 · 6 = N · 5 6 N = P1 5 L noktasına göre tork alırsak; N · 3 = P3 · 2 6 · P1 · 3 = P3 · 2 5 P3 9 olur. = 5 P1 Yanıt B dir. II pozisyonunda T2 gerilme kuvvetinin L noktasına göre torkundan dolayı denge ok yönünde bozulur. III pozisyonunda T3 gerilme kuvvetinin M noktasına göre torkundan dolayı denge ok yönünde bozulur. M T3 P III Yanıt E dir. TORK VE DENGE 10. 12. T 37° 19 yatay yatay x1 T x2 30° O 53° 58 N 60° 37° yatay O O Şekildeki kuvvetlerin çubuğa dik bileşenlerini bularak O noktasına göre tork alalım. Her durumda yayın yatay uyguladığı kuvvetin O dönme noktasına dik 60° x3 uzaklığı, ağırlığın denge noktasına dik uzaklığının 2 katıdır. Bu durumda tork alındığında kuvvetler eşit olur. Yaylar özdeş olduğundan uzama miktarları da eşit olacaktır. T · sin30° + T · sin37° · 4 = 58 · sin53° · 2 0,5T + 2,4T = 58 · 1,6 T = 32 N bulunur. Yanıt B dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt C dir. 13.Denge durumunda yukarı doğru olan kuvvetler aşağı doğru olan kuvvetlere eşit olmalıdır. 11. T1 T4 Şekil I için; 2T1 · sin30° = P T1 = P yatay T2 T3 T5 P Bütün sistemi aşağıya çeken dış kuvvet P ağırlığıdır. T5 gerilme kuvveti tek başına bu ağırlığı dengeliyor. Diğer kuvvetler T2 ile T3 ve T1 ile T4 ise bu ağırlığı paylaşıyor. Buna göre T5 gerilme kuvveti en büyüktür. Yanıt E dir. Şekil II için; 2T2 = P P 2 Şekil III için; 2T3 · sin30° = P T1 30° 30° Şekil I T2 T2 = T3 = P Buna göre, T1 = T3 > T2 olur. Şekil II 30° 30° T3 Şekil III Yanıt A dır. 20 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 14. 16.Öncelikle T2 gerilme kuvvetini bileşenlerine ayıralım. T 2F F F T2·cos37° T1 yatay 37° K 15 N 20 N T2·sin37° İpteki F gerilme kuvvetlerinin bileşkesi K noktasındadır. Desteğe göre tork alınırsa; 15 · 1 = T2 · sin37 · 1 K noktasına göre tork alırsak; T · 5 = 20 · 2 Yatay dengenin sağlanması için; T1 = T2 · cos37° T1 = 25 · 0,8 T1 = 20 N T = 8 N olur. Yanıt C dir. T2 T2 = 25 N bulunur. olur. 15. O O 3F 2F 2F F1 Şekil I 2F F2 Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt D dir. Şekil II Şekil I deki F 1 kuvvetini bileşenlerine ayırıp O noktasına göre tork alalım. τ1 = 2F · d + 2F · 2d τ1 = 6Fd Şekil II deki F 2 kuvvetini bileşenlerine ayırıp O noktasına göre tork alalım. 17. F1 F2 r =10 cm 6 cm 8 cm P τ2 = 3F · d + 2F · 2d τ2 = 7Fd F 3 kuvvetinin O noktasına göre torku da; τ3 = 3F · 2d τ3 = 6Fd olur. Buna göre; 4 cm Ayrı ayrı K noktasına göre tork alalım. F1 · 20 = P · 8 F1 = P · 0,4 F2 · 16 = P · 8 τ2 > τ1 = τ3 olur. Yanıt B dir. F2 = P · 0,5 Buna göre; F1 F2 = 4 olur. 5 Yanıt D dir. TORK VE DENGE 18. 20. T1 F2 Z 21 2 birim 2 45° Y X O 37° O 2P P F1 Cisim Z noktasındayken O noktasına göre tork alalım. 2P · 2 + P · 3 = 4T1 F3 Şekildeki F 1 , F 2 , F 3 kuvvetlerinin O noktasına göre torkları; 7P = 4T1 ............................. (1) Cisim X noktasındayken alalım. O noktasına göre tork 2P · 2 + P · 1 = 4T2 1 birim 5P = 4T2 ............................ (2) τ1 = F1 · 1 τ2 = F2 · τ3 = F3 · 1 (1) ve (2) denklemleri taraf tarafa oranlanırsa; T1 T2 = 7 olur. 5 Yanıt D dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© 1 birim 45° 45° 2 2 2 2 2 1 1 F1 · = F2 · = F3 · 2 2 2 bulunur. Buna göre, F1 = F3 > F2 olur. Yanıt B dir. 21. T1 T2 X yatay K B A P 4P yatay L 19.Şekildeki gibi F 1 kuv- vetini bileşenlerine ayıralım. Şimdi de yönlerine dikkat ederek O noktasına göre tork alalım. F3 F2 P O F Şekildeki A noktasına göre tork alalım. 2F R x = F1d1 + F2d2 – F3d3 R x = Fd + 2F · 2d + Fd –Fd R x = 5Fd F 2 nin O noktasına göre torku R x = 5 x olur. F1 x ise; T1 · 3 = P · 2 + 4P · 1 T1 = 2P B noktasına göre tork alalım. T2 · 3 = P · 1 + 4P · 2 T2 = 3P Buna göre; T1 Yanıt C dir. T2 = 2 3 olur. Yanıt A dır. 22 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 4. Test 5 in Çözümleri F O r Z 1. Kuvvetlerin hepsi aynı noktaya etki ediyor. Dik olarak etki eden F3 kuvvetinin K noktasına göre döndürme momenti en büyüktür. L K 2r F X F3 Y F Moment = Kuvvet x Dik uzaklık Yanıt C dir. İki kuvvetin bileşkesi aralarındaki açı küçüldükçe artar. C seçeneğinde ipler arasındaki açı en küçük olduğundan bu sistem en çok yük kaldırabilir. Yanıt C dir. bağıntısını kullanarak her bir kuvvetin O noktasına göre momentlerini (torklarını) bulalım. MX = F · r MY = F · 2r MZ = F · r Buna göre, momentler arasındaki ilişki; MX = MZ < MY olur. Yanıt C dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© 2. En çok yük kaldırılabilmesi için ip gerilme kuvvetlerinin bileşkesi en büyük olmalıdır. 5. O A K L yatay P Oyuncak araba K-L arasındayken denge A noktası etrafında bozulur. Bu nedenle oyuncak arabanın K ve L noktasında bulunduğu durumlar için A noktasına göre tork alalım. Arabanın ağırlığı Pʹ olarak verilmiştir. Araba K da iken henüz denge bozulmamıştır. Bu yüzden; 3. K P L M N O P · 1 = Pʹ · 1 P > Pʹ olur. Yani oyuncak arabanın ağırlığı P den küçüktür. Araba L ye gelmeden denge bozulmuştur. Bu nedenle, P · 1 < Pʹ · 2 P P < Pʹ olur. Yani oyuncak arabanın ağırlığı 2 2 den büyüktür. R P 2P 2P Önce P ağırlıklarının bileşkesi bulunur ve 2P olarak şekildeki gibi yerleştirilir. Son durumda 2P yüklerinin bileşkesi MN arası olur. Yanıt C dir. Yanıt B dir. TORK VE DENGE 6. 8. 3f L K (–) TK f O r r 53° 37° 127° 10 N 2f Üç kuvvetin kesiştiği nokta için Lami teoremini uygulayarak tellerdeki gerilme kuvvetlerini bulabiliriz. Döndürme yönlerine dikkat ederek kuvvetlerin O noktasına göre torklarını alıp toplayalım. R x = f · r + 2f · 3r – 3f · 2r R x = f · r olur. TL O 143° r (+) TK sin 143 ° TK sin 37 ° = = TL sin 127 ° TL sin 53 ° = 10 sin 90 ° = 10 1 Bileşke tork pozitif çıktığı için levha (+) yönde döner. Buradan TK = 6 N ve TL = 8 N bulunur. Yanıt B dir. Halkalar ancak 7 N luk kuvvete dayanıklı olduğu için önce L halkası kopar. L halkası koptuktan sonra K halkasına düşen yük artar. Bu yüzden sonra da K halkası kopar. Nihat Bilgin Yayıncılık© 23 Yanıt D dir. 9. Kalasa uygulanan kuvvetler şekilde gösterilmiştir. 7. F=1N F G P = 10 N Desteğe göre tork alınırsa, el kantarının gösterdiği F değeri; F · 3, = P · 2, F= 2 P olur. 3 Desteğe göre tork alırsak; F·4+G·2=P·1 1 · 4 + G · 2 = 10 · 1 Yanıt B dir. G = 3 N bulunur. Yanıt E dir. 24 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 10. 12. ( II ) mg –– 2 mg –– 2 (I) F1x yatay F2 O O 53° mg 53° Serbest bırakıldığı anda çubuğa şekildeki kuvvetler döndürme etkisi uygular. Bu kuvvetlerin O noktasına göre döndürme etkileri eşit ve zıt yönlüdür. Bu nedenle çubuk bırakıldığı gibi dengede kalır. F1 = 12 N 37° yatay Sistem dengede olduğuna göre; Yanıt C dir. F2 = F1x olmalıdır. F2 = F1 · cos53° F2 = 12 · 0,6 F2 = 7,2 N Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt D dir. 11. M L K P Şekil I Alev K noktasına geldiğinde, destek noktasına göre sağ tarafın torku sol taraftan daha fazladır. Alev L noktasına geldiğinde, destek noktasına göre sol tarafın torku sağ taraftan daha fazladır ve kalas sol tarafa döner. 13. K M L T K çubuk P G P = 16 N 6G Şekil II Buna göre alev K-L arasında bir noktada iken kalas dengeye gelir. K dönme noktasına göre tork alınırsa; Yanıt B dir. 16 · 5 = T · 8 T = 10 N bulunur. Yanıt C dir. TORK VE DENGE 14. 16. F O çubuk L M 2F yatay K M 25 d N (+) L G F Şekil I destek d O K L M N F x (–) d yatay O 6–x F K G = 3F Şekil II Döndürme yönlerine dikkat ederek kuvvetlerin O noktasına göre torklarını alarak toplayalım. destek Şekil I de desteğe göre tork alınırsa; G·2=F·6 G = 3F R x = –2Fd Bileşke tork negatif çıktığı için çubuk (–) yönde döner. bulunur. Şekil II de desteği O noktasının x kadar sağına koyalım ve desteğe göre tork alalım. G · x = F · (6 – x) 3F · x = F · (6 – x) R x = F · d + F · d – 2F · 2d x = 1,5 birim olur. Yani destek K ile L nin orta noktasına konmalıdır. Yanıt B dir. Yanıt B dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© 17. 15. d d d K F3 d F F2 d düşey 3P F1 basamak P K noktasına göre tork alınırsa; F 1 ve F 3 kuvvetlerinin doğrultusu dönme noktasından geçtiğine göre döndürme etkileri yoktur. Yalnız F2 kuvveti tekeri basamağa çıkarabilir. Yanıt B dir. 3 5 d+P· d 2 2 F = 7P olur. F · d = 3P · Yanıt D dir. 26 Ünite 1 18. Kuvvet ve Hareket 20. düşey K yatay K L M N yatay A a X a a 2 45° F2 F3 GX · 2 = GY · 4 ................ (1) X cismi L noktasına kaydırıldığında yukarıdaki eşitliğin sol tarafı yarıya iner. Bu eşitliğin sağ tarafının da yarıya inmesi için Y cisminin N noktasına kaydırılması gerekir. I. öncül doğrudur. Y cisminin kütlesini yarıya indirmek de (1) eşitliğinin sağ tarafını yarıya indirir. II. öncül de doğrudur. Askı noktasının M ya da N noktasına getirilmesi dengenin sola doğru kaymasını sağlar. III. ve IV. öncüller yanlıştır. F 1 , F 2 , F 3 kuvvetlerinin her biri tek başına cismi dengede tutabiliyorsa kuvvetlerin K noktasına göre torkları birbirine eşittir. τ1 = τ2 = τ3 F1 · a = F2 · a 2 = F3 · a F1 = GY Y A noktasına göre tork alarak X ve Y cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişkiyi bulabilirz. F1 GX 2 F2 = F3 Bu durumda, F2 < F1 = F3 olur. Yanıt A dır. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt C dir. 21. F1 F2 K P 19. K L M N yatay yatay P P P P 2P 3P Özdeş cisimlerin herbirinin ağırlığı P olsun. Sistemi sola döndürmeye çalışan; P · 1 + P · 2 + P · 3 = 6P döndürme etkisi vardır. Sağa doğru döndürmeye çalışan 3P · 1 = 3P döndürme etkisi vardır. Çubuğun yatay dengede durabilmesi için sağa doğru 3P lik daha döndürme etkisi gereklidir. Bu nedenle K ve L noktalarına birer tane daha cisim asılmalıdır. Yanıt A dır. Türdeş ve özdeş tuğlaların ağırlğına P diyelim. Tuğlaların ortak ağırlık merkezi şekildeki gibi K noktasındadır. F1 ve F2 kuvvetlerinin K noktasına göre torkunu alırsak; F1 · 3 5 = F2 · 2 2 F1 5 olur. = F2 3 Yanıt E dir. TORK VE DENGE 22. 24. T 27 yatay K yatay Fk P=2N X Y Z M L 23 N Bir cisim dengede ise, cisim üzerine etki eden kuvvetlerin vektörel toplamı sıfırdır. Başka bir ifadeyle, sağa doğru kuvvetler sola doğru kuvvetlere, aşağı doğru kuvvetler yukarı doğru kuvvetlere eşittir. Çubuk üzerine etki eden bütün kuvvetler şekildeki gibi gösterilir. Sistem dengede olduğuna göre kuvvetlerin bir yöndeki döndürme etkisi aksi yöndeki döndürme etkisine eşittir. M noktasına göre tork alırsak; T · 3 = 2 · 2 + 23 · 1 Bu durumda, I. öncül yanlış, II ve III. öncüller doğrudur. Yanıt E dir. T = 9 N bulunur. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt C dir. 25.Şekil I de O noktasına göre tork alınırsa; K L yatay mX · 1 = mY · 2 mX = 2 mY Y X eşitliği bulunur. Şekil I FX FY K 23. O O L yatay F1 F5 X Y su O F2 F3 Doğrultusu dönme noktasından geçen kuvvet döndürme etkisi oluşturmaz. Şekil II F4 Şekildeki F2 kuvvetinin doğrultusu O dönme noktasından geçmektedir. Bu yüzden F2 kuvvetini kaldırmak levhanın dengesini bozmaz. Yanıt B dir. Şekil II de yatay denge bozulmadığına göre FX = 2FY olmalıdır.Buna göre; VX · dsu · g = 2 · VY · dsu · g VX = 2VY olur. Bu durumda cisimlerin kütleleri oranı hacimleri oranına eşittir. Bu nedenle özkütleleri de eşit olmalıdır. Yanıt A dır. 28 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 26. 29. K ipi yatay X yatay O Z A Y L ipi Bilye ok yönünde hareket ederken A noktasına göre döndürme etkisi artar. Bu döndürme etkisini dengelemek için L ipindeki gerilme kuvveti de artacaktır. Düşey denge şartı yazılırsa; TK = TL + Gbilye + Gçubuk Bu ifadeye göre, TL artarsa, TK da artar. mX , mY , mZ kütleli X, Y, Z cisimleri ile dengede olan çubuğun destek noktasına göre torku alınırsa; 2mX + 2mY = 3mZ eşitliği yazılır. Y cisminin kütlesinin sıfır olduğunu varsayalım. Yanıt B dir. mX 3 mZ = 2 mX 3 olarak bulunur. Buna göre m oranı kesinlikle 2 Z den daha küçük olmalıdır. Yanıt A dır. 27.Özdeş her bir cismin ağırlığına G diyelim. K L M N P R G 2G 4G Bu ağırlıkların O noktasına göre torkunu alırsak, 7G < 8G olduğu görülür. Dengenin sağlanması için sol tarafta G kadar artış gerekir. M deki cismi L ye kaydırma bu artışı gerçekleştirir. Nihat Bilgin Yayıncılık© O 30.Cisimlerin L noktasına göre torku alınırsa, Y cisminin kütlesi; 3m = 2mY mY = 3 m olarak bulunur. 2 Yanıt B dir. x K L M N P R yatay 28. ip 3m X yatay O X Y mX · 2 = mY + mZ · 2 eşitliği yazılır. Buna göre X in kütlesi Z ninkinden kesinlikle büyük olmalıdır. Ancak X ile Y ve Y ile Z nin kütleleri karşılaştırılamaz. Yanıt B dir. 3m Y 2 Z 2m Çubuğun asılma noktası M ye kaydırıldığında, yatay dengenin bozulmaması için 2m kütleli Z cisminin M noktasından x kadar uzağa asıldığını varsayarsak; 3m · 2 = 9 birim bulunur. Buna göre Z cismi M noktası4 9 nın birim uzağında P ile R nin arasına asılmalı4 dır. Z Dengede olan düzenekte O noktasına göre tork alınırsa; ip 3m · 1 + x · 2m 2 x= Yanıt D dir. TORK VE DENGE 31. K L M 29 33. N yatay PL duvar mg L mg K 2mg M Çubuğun kütlesi ile m kütleli cismin kütle merkezi şekildeki N noktasındadır. K L M yer N 2mg PL P Sistem dengede olduğuna göre P ve PL kuvvetlerinin M noktasına göre döndürme etkileri eşit olmalıdır. yatay 2mg 4mg Böylece N noktasındaki 2mg ile 2m kütleli cismin ağırlığının bileşkesi ikisinin tam ortasında L noktasında olur. 37° yatay Şekildeki M noktasına göre tork alırsak; P· 1 = PL · sin37° · 1 2 5 PL = P bulunur. 6 Yanıt E dir. Çubuk bileşke kuvvetin olduğu L noktasından asılırsa dengede kalır. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt C dir. 34. tavan M T T yatay A 32. F mKg K su P ip Çubuğa etki eden bütün kuvvetleri şekildeki gibi gösterebiliriz. T İplerdeki T gerilme kuvvetlerinin bileşkesi A noktasındadır. K ve L cisimlerinin A noktasına göre döndürme etkileri eşit olacaktır. Bu nedenle A noktasına göre tork alalım. mK · g · 0,5 = mL · g · 2,5 mK m L = 5 bulunur. Önce şekildeki gibi çubuğa etki eden bütün kuvvetleri gösterelim. Şimdi de K noktasına göre tork alalım. F· mLg 3 =P·2 2 4 F = P bulunur. 3 Yanıt D dir. Yanıt B dir. 30 Ünite 1 Kuvvet ve Hareket 35. 37. v 2v NX 1 NY 2 X Y yatay 1. Yol Şekildeki sistemin dengede olabilmesi için mK = 2mL olmalıdır. İşçilerin kütleleri eşit olup süratleri farklıdır. 2 numaralı işçinin sürati 2v olduğundan Y desteğine daha hızlı bir şekilde yaklaşır. Bu durumda Y desteğinin NY tepki kuvveti artar, X inki azalır. 2. Yol İşçilerin kütleleri eşit olup süratleri farklıdır. 2 numaralı çocuğun sürati 2v olduğundan çocukların ortak kütle merkezi Y desteğine doğru hareket eder. Bu durumda Y desteğinin NY tepki kuvveti artar, X inki azalır. x tane L K ve L nin yerleri şekildeki gibi değiştirilirse, denge durumu aşağıdaki gibi yazılabilir. x · mL · g · 1 = mK · g · 2 x · mL = 2mL · 2 x=4 Yanıt B dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© Bu durumda L nin altına 3 cisim daha asılmalıdır. Yanıt C dir. 36. duvar K 38. L ipi d T2 K 2d T1 37° T2 T1 O O P P O Şekildeki OOʹ kalasına etki eden T, TL kuvvetlerinin O noktasına göre döndürme etkileri birbirine eşit olmalıdır. Buradan; M L TL L ipi T yer (yatay) M Şekil I Şekil I de T2 nin karşısındaki açı dar açıdır. Bu nedenle T2 , P ve T1 den büyüktür. T1 ve P karşısındaki açılar eşit olduğu için T1 = P dir. Şekil II de P nin karşısındaki açı dar açı olduğu için P en büyük olmalıdır. Bunun için hem T1 , hem de T2 azalmalıdır. TL · 2d = T · cos37° · 3d TL · 2 = T · TL = 4 ·3 5 6 T bulunur. 5 Yanıt A dır. Şekil II Yanıt A dır.