KRANYAL SİNİRLER

KRANYAL SİNİRLER
Sağda ve solda birer tane olmak
üzere 12 çift kranyal sinir vardır.
• I. kranyal sinir: N. Olfactorius
II. kranyal sinir: N. Opticus
III. kranyal sinir: N. Oculomotorius
IV. kranyal sinir: N. Trochlearis
V. kranyal sinir: N. Trigeminus
VI. kranyal sinir: N. Abducens
VII. kranyal sinir: N. Facialis
VIII.kranyal sinir: N. Stato-Acusticus
IX. kranyal sinir: N. Glossopharyngeus
X. kranyal sinir: N. Vagus
XI. kranyal sinir: N. Accessorius
XII. kranyal sinir: N. Hypoglossus
• I., II. ve VIII. Sinirler : koklama, görme,
işitme ve denge
• III., IV., VI., XI. ve XII. sinirler : saf motor
• V., VII., IX. ve X. Sinirler : mikst
• Parasempatik : III., VII., IX., X. sinirler
V. KRANYAL SİNİR
(N. Trigeminus)
• Motor ve duyusal işlevi olan mikst bir sinirdir.
• N. trigminus’un dalları kafa tabanını ayrı ayrı
deliklerden terk eder.
• N. ophthalmicus III., IV., ve VI. kranyal sinirlerle
birlikte kavernöz sinus ve fissura orbitalis
superior’dan orbitaya girer.
• Maksiler sinir foramen rotundum,
• Mandibuler sinir de foramen ovale’den kafatası
dışına çıkar
Duyusal Parça
• Üç çekirdeği vardır
• 1- Mezensefalik nukleus: Çiğneme ve göz
kaslarından kalkan proprioseptiv impulsları alır.
• 2-Esas duyusal çekirdek: Ponstadır. Yüzden
kalkan dokunma duyusu liflerini alır.
• 3- Spinal nukleus : Ponstan m. spinalis’in üst
segmentlerine kadar uzanır. Ağrı ve ısıyla
ilgilidir.
• Duyusal ganglion os
petrosum üzerinde
bulunan Gasser
ganglionudur.
• N. trigeminus’un üç
dalı vardır:
• 1-N. ophthalmicus,
• 2-N. Maxillaris,
• 3-N. mandibularis.
1-N. ophthalmicus,
• Kavernöz sinüsden
geçerek fissura orbitalis
superiordan orbitaya
girer.
• Alın,
• saçlı derinin bir kısmı,
• üst göz kapağı,
• Kornea,
• Konjuktiva,
• Burun sırtı derisi,
• Frontal sinüsler,
• Üst burun boşluğu
mukozasının duyusu
2-N. Maxillaris
• Foramen rotundumdan
geçerek
fossapterigopalatinuma,
• İnfraorbital foramenden
geçerek yüze dağılır.
• Yanak derisi,
• Maksiller sinüs
• Alt burun boşluğu
• Üst dudak
• Yumuşak ve sert damak
mukozası
• Üst çene dişlerinin
duyusu
3-N. mandibularis.
– Foramenovale yolu ile
kafa boşluğuna girer.
– N.buccalis: motor lif,
çiğneme kasları
– N.lingualis
– N.alveolaris inferior: alt
çene dişlerinin duyusu
•
•
•
•
Alt çene,
Alt dişler
Alt dudak
Dış kulak bir bölümü
Motor parça
• Nukleusu ponstadır.
• Motor teller n. mandibularis içinde
çiğneme kaslarına gider.
• .
İşlevi
• Yüz, saçlı derinin ön bölümü, göz, ağız,
burun ve paranazal sinusların mukozasıyla
dilin 2/3 ön bölümünden kalkan tüm duyu
modalitelerini beyin sapındaki duyusal
çekirdeklere taşır.
• Aynı yüz yarısındaki çiğneme kaslarını
inerve eder.
Refleks
• Kornea refleksi: afferent,
• Çene refleksi: afferent ve efferent
KORNEA REFLEKSİ
ÇENE REFLEKSİ
Duysal muayene
•
•
•
•
yüzeysel duyu muayenesinin yapıldığı şekilde
dokunma (pamuk, tüylü fırça),
ağrı (iğne) ve
ısı (sıcak soğuk tüplerle ) yapılır.
• Muayene sırasında sağ ve sol yüz yarısına ait
duyu hastaya sorularak karşılaştırıldığı gibi
oftalmik, maksiler ve mandibüler alanlar
arasında bir fark olup olmadığı da sorulmalıdır.
Motor işlev muayenesi
• Çiğneme kasları muayne edilir. (masseter,
temporal ve pterigoid)
• Hekim iki elini karşılıklı olarak maseter ve daha
sonra temporal kaslar üzerine koyarak hastanın
çenesini sıkmasını ister. Böylelikle kasların
kitlesi ve eşit kasılıp kasılmadığı değerlendirilir.
• Daha sonra hastaya ağzını açması söylenir.
Çiğneme kaslarında zaaf varsa alt çenenin,
kuvvetsizlik olan tarafa doğru kaydığı görülür.
Patolojik Durumlar
• İpsilateral yüz yarısında duyu kaybolur.
• Sinirin üç dalı Gasser ganglionundan sonra
birbirinden ayrıldığı için duyu kusuru tek bir dala
sınırlı kalabilir.
• Oftalmik dal, III., IV., ve VI. sinirlerle kavernöz
sinus ve fissura orbitalis superior’da komşuluk
yaptığı için bu iki noktadaki lezyonlarda tüm göz
hareketlerinin kaybı (total oftalmopleji) ve ptozun
yanısıra alında duyu kusuru görülür.
VİRAL ENFEKSİYON
• Varicella-Zoster virusunun Gasser
ganglionuna yerleşmesiyle oftalmik zona
görüldüğünden, ağrıyla birlikte alın ve
kornea üzerinde veziküller dikkati çeker.
Körlüğe sebep olabilir.
TRİGEMİNAL NEVRALJİ
• Trigeminal sinirin en sık görülen hastalığı;
trigeminal nevralji
Motor bozukluklar
• N. trigeminus ‘un motor bölümü de birlikte
hastalığında duyu kusurunun yanısıra
temporal ve masseter kaslarında atrofi
görülür.
• Pterigoid etkilendiğinde; hasta ağzını
açtığında çene hasta tarafa doğru kayar.
Travmatik nöropati
• Diş anestezisi enjeksiyonu
• Lingual dal etkilenirse ipsilateral dil
parestezisi görülür.
• Alt dudak uyuşması:
*inferior alveolar sinir lezyonu (alt
çenemetastazı),
*mandibular kemik atrofisi (çenede
parestezi)
Gunn Fenomeni
• Konjenital ptozisde; çiğneme hareketi ile
ptozis durumundaki gözde refleks açılma
olması
• Pterigoid kaslardan gelen derin duyu ile
oluştuğu düşünülmektedir.
Auriculotemporal sendrom
(Frey sendromu)
• Baharatlı yemekler yenirken yanakta ve
burnun yan duvarında kızarma, sıcaklık
hissi ve terleme olmasıdır.
• Hipoestezi olabilir.
VII. KRANYAL SİNİR
(N. Facialis)
• Motor ve duyusal sinir lifi taşır. Ayrıca
parasempatik fonksiyonu da vardır.
• Motor ve duyusal çekirdekleri ponsta
yeralır.
• Sinir beyin sapını terk ettikten sonra petroz
kemiğin içindeki Fallop kanalına girer.
Kanalı geçip foramen
stylomastoideum’dan çıkarak yüz
kaslarına dağılır.
MOTOR LİFLER
PARASEMPATİK ve DUYSAL
LİFLER
İşlevi
• Yüz kaslarının motor inervasyonu
• Dilin 2/3 ön bölümünün tad almasıyla
ilgilidir.
• Submandibüler ve sublingual tükrük
bezlerine parasempatik teller taşır.
• Kornea refleksinin efferent yolunu
oluşturur.
• Dışkulak yolunda ufak bir alanın duyusunu
sağlar.
Motor Muayene
• Yüzün üst bölümünde ait kasların
muayenesinde hastanın kaşlarını
kaldırması, çatması, gözlerini kapatması;
• Yüzün alt yarısını için de dişlerini
göstermesi, ıslık çalması ve ağzını açması
istenir.
• Bu sırada yüzün sağ ve sol yarısında
hareketlerin aynı kuvvetle yapılıp
yapılmadığına, bir asimetri bulunup
bulunmadığına dikkat edilir.
MOTOR MUAYENE
FASİYAL PARALİZİLER
PERİFERİK FASİYAL PARALİZİ
Tat muayenesi
•
•
•
•
Tatlı için şeker,
tuzlu için tuz,
ekşi için limon,
acı için de kinin.
• Hastanın dili ucundan tutur, kurulanır ve dilin
kenarına bu solüsyanlardan birine batırılmış bir
pamuk parçası dokundurulur.
• Hasta konuşmaz, cevabını önünde bulunan dört
tattan biri yazılı olan kartı işaret ederek bildirir.
• Her test arasında ağız suyla çalkalanır.
• Ageusia: Tat duyusunun kaybolması
• Parageusia: Değişiklikleri
• Elektrogustometre: Galvanik akım
verilerek anotla dile 2-4 amperlik akım
verilir. Ekşi/metalik bir tat oluşturulur.
Schirmer testi
• Lakrimasyonu incelemek için filtre kağıdı
ince bir şerit halinde alt göz kapağına asılır
ve nemlenme derecesi kıyaslanır
Refleksler
•
Glabella refleksi
– Afferent: N.trigeminus
– Efferent: N.Fasiyalis
Supraorbital bölgeye glabella üzerine refleks
çekici ile perküzyon sonucu göz kapaklarının
kapanmasıdır.
Refleksler
• Buccal refleks / m.orbicularis oris refleksi:
• Afferent: N.trigeminus
• Efferent: N.Fasiyalis
• Üst dudağa perküzyon: M.levator menti
kasılması ile dudaklarda ileriye doğru
somurtmaya benzer hareket oluşması
REFLEKSLER
Patolojik Durumlar
• Santral ve periferik olmak üzere iki tip yüz
felci bulunur.
• Santral tipte olanda yüzün sadece alt
bölümünde zaaf görüldüğünü,
• Periferik yüz felcinde ise yüzün alt ve üst
yarısındaki bütün kasların tutulur.(Bell
palsy)
Ramsey-Hunt Sendromu
• Akut periferik fasiyal paralizi
• Genikulat ganglionun herpes enfeksiyonu
• Eksternal auditor kanal / yumuşak
damakta ağrı ve veziküller
Fasiyal dipleji
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bilateral pontin infarkt ve hemoraji
Bilateral pontin demyelinizan hastalık
Tümor
Enfeksiyon
Syringomyeli
Motor nöron hastalığı
Guillain –Barre' sendromu
Myasthenia gravis
Bazı tip kas distrofiler
Lyme hastalığı: Fasiyal dipleji+aseptik menenjit=Bannwarth
sendromu
• Rekurrent fasiyal dipleji: Sarkoidoz, HIV enfeksiyonu
Moeibus Sendromu
• Fasiyal motor
çekirdeklerin
doğuştan bilateral
yokluğu
Krokodil sendromu
• Periferik fasiyal paralizinin iyileşme
döneminde sinkinezi gelişirse yemek yeme
sırasında gözyaşarması olması
Melkersson-Rosenthal Sendromu
• Rekürren Bell paralizi + rekürren fasiyal
ödem + lingua plicata (dilde derin
çatlaklar)
Marin-Amat sendromu
• Periferik fasiyal paraliziden sonra
reinnervasyon yanılgısına bağlı olarak
gelişir. Yemek için ağız açıldığında göz
kapanır.
Hemifasiyal Spazm
• Unilateral yüzde paroksismal klonik
seyirme
• M.orbicülaris oculi’de başlayarak diğer
kaslara yayılır.
• Hipertansiyon, stres, yorgunluk,
predispozan
• Uykuda devam edebilir
• CBZ, Gabapentin, Botilinum enjeksiyonu
Bleferospazm
• Gözlerin bilateral kapanmasına yol açan
istemsiz spazm
• Orbikülaris oküli kasında uzamış spazm
• Levator palpebra kasında istemsiz
inhibisyon
Fasiyal Miyokimi
• Yüzün bir yarısındaki tüm kasların fibriler
aktivitesidir.
• ETYOLOJİDE;
• Multiple Skleroz
• Beyin sapı gliomu
• Guillain –Barre' sendromu
Meige Sendromu
• Blefarospazm + orofasiyal mandibuler
distoni
VIII. KRANYAL SİNİR
(N.Stato-Acusticus)
• işitmeyi sağlayan n. cochlearis ile
• dengeyi sağlayan n. vestibularis’ten
oluşur.
• Sekizinci kranyal sinirin temporal kemikteki
canalis acusticus internus içinde n. facialis
ile yakın komşuluğu vardır.
İşitme
• Bu iki sinir iç kulakta yer alan koklea ve
vestibülden başlar, ponstaki duysal
çekirdeklerde sonlanırlar.
• Ponsta kokleer nukleuslardan kalkan
işitme yollarının büyük kısmı
çaprazlaşarak temporal lobdaki işitme
korteksine projete olur.
İŞİTME
Denge
• Vestibüler çekirdekler ise serebellum, m.
spinalis ve gözlerin konjüge hareketleriyle
ilgili anatomik yapılarla bağlantılıdır.
Vestibüler yolların da temporal loblara
kadar ulaştığı ileri sürülmektedir.
DENGE KOMPLEKSLERİ
İşlevi
• İşitme ve denge.
Muayene
• işitme kaybının tek veya iki taraflı
olduğuna karar vermek.
• Lezyonun ortakulak veya kokleer sinirde
olduğunu tesbit etmek.
• Vestibüler sistem bozukluğunun içkulak,
vestibüler sinir veya beyin sapındaki
lezyona bağlı olduğuna karar vermek.
• Hastanın kulaklarını teker teker kapayarak
fısıltıyla yapılan bir muayenede hipoakuzi
tesbit edilirse işitme kaybının tipinin
tayinine çalışılır.
• İki tip işitme kaybı vardır:
• 1- Orta kulak tipi sağırlık. Buna iletim veya
kondüksiyon tipi sağırlık da denir.
• 2- Sinirsel tipte veya persepsiyon tipi
sağırlık.
• Bu iki tip ağır işitmenin ayırımında Rinne
ve Weber testleri kullanılır.
Rinne testi
• Titreşim halindeki bir diyapazon hastanın
mastoid kemiği üzerine konur.
• Titreşimler algılanmaz hale geldiğinde
diyapazon dış kulak yolu önüne getirilir.
• Normalde hava yolundan işitme süresi kemik
yoluna göre daha uzundur.
• Testin normal olması “Rinne testi pozitif” diye
ifade edilir.
• Orta kulak tipi sağırlıkta bu durum tersine döner.
Buna “Rinne testi negatif” denir.
• Sinirsel sağırlıkta da Rinne pozitiftir. Ancak hem
kemik, hem de hava yoluyla işitmenin süresi
kısaltılmıştır.
RİNNE TESTİ
Weber testi
• Diapazon alnın ortasına yerleştirilir.
• Hastaya, titreşimi, hangi kulakta duyduğu
sorulur.
• İşitme siniri iki yanlı sağlamsa titreşimi
ortada algılar.
• Sinirsel tipte sağırlıkta vibrasyon sağlam
tarafta duyulur.
WEBER TESTİ
Acusticopalpebral refleks
• Bebeklerin duyup duymadıkları için
• Ani ses verilir.
• Gözkapaklarında kapanma,
• Gözlerde sesin geldiği tarafa doğru
konjuge deviasyon
• Pupillalarda dilatasyon
Nyelen-Barany Manevrası(Hallpike)
• Pozisyonel nistagmus ve vertigoda
kullanılır.
• Hasta yatağa oturtulur ve başı yatağın
kenarından taşacak şekilde hızla yatırılır.
Baş 45º yana çevrilir.
• Bu sırada nistagmus ve vertigo oluşup
oluşmadığına bakılır.
PATOLOJİLERİ
•
•
•
•
Hypoacusis: İşitmenin azalması
Anacusis: İşitmenin kaybolması
Hyperacusis: Artması
Paracusis: Perversiyon
• Tinnitus : zil, ıslık, hışırtı, çınlama
Kalorik test
• Hastanın başı öne 60 º eğilerek semisirküler
kanal vertikal duruma getirilir.
• Dış kulak yoluna soğuk su enjekte edilir.
• Önce suyun verildiği tarafa gözlerin konjuge
bilateral tonik deviasyonu, sonra karşı tarafa
doğru nistagmus gelişir.
• Sıcak su enjekte edildiğinde; önce suyun
verildiği tarafa gözlerin konjuge bilateral tonik
deviasyonu, sonra suyun verildiği tarafa doğru
nistagmus gelişir.
• Yanıtın azaldığı tarafta kanal parezisi
vardır.(Menier hastalığı, akustik nörinom,
vestibuler nörit)
İletim tipi sağırlıklar
• orta kulak hastalıklarıyla ilgilidir.
Persepsiyon tipi sağırlık
• Meniere Hastalığı, ilaç ve toksik
maddelere bağlı koklea lezyonlarında,
serebello-pontin köşe tümörlerinde
(akustik nörinom, meningioma) görülür.
• Bu tümörlerde, yakın komşuluğu
nedeniyle, genellikle VIII. kranyal sinir
lezyonunun yanısıra fasyal ve trigeminal
sinir bulguları da birarada görülür.