ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) Ege Pınar Bilen DIŞ İLİŞKİLER VE YURTDIŞI İŞÇİ HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Uluslararası Kuruluşlar Dairesi Başkanlığı Mart 2017 ILO’nun Yapısı ve Kuruluşu ILO, 1919 yılında Versailles Anlaşması ile kurulmuştur. 1944 yılında Filadelfiya Bildirisi ile amaç ve çalışma konuları teyit edilmiştir. 1946’da BM Uzmanlık Kuruluşu haline gelmiştir. İşçi, işveren ve Hükümet temsilcilerinden oluşan “üçlü yapı” ilkesi 2 Türkiye 18.07.1932’de Milletler Cemiyeti üyesi olunca ILO üyesi de olmuştur. ILO’nun 187 üyesi vardır. Cook Islands (2015) Tonga Krallığı (2016) 3 ILO faaliyetlerini 5 bölgede sürdürmektedir. Afrika Latin Amerika - Karayipler Arap Ülkeleri Asya- Pasifik Avrupa-Orta Asya ILO’nun Resmi dilleri İngilizce, Fransızca, İspanyolca Merkezi Cenevre,İsviçre’dir. 4 ILO’nun amaçları Evrensel ve sürekli bir barışın ancak sosyal adalet temeli üzerinde oluşturulabileceği temel ilkesinden hareketle; Tam istihdama ulaşılması Yaşam standartlarının yükseltilmesi İşçilerin kendilerine en uygun işlerde çalıştırılmaları Mesleki eğitim imkânlarının sağlanması Kalkınmanın nimetlerinden herkesin eşit şekilde yararlanmasını sağlamaya yönelik politikaların uygulanması Çalışanların yaşam ve sağlığının korunması Örgütlenme ve toplu pazarlık hakkının tanınması Sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması 5 ILO’nun dört stratejik hedefi 1.Çalışma yaşamında standartların, temel ilkelerin ve hakların yaygınlaştırılması ve yaşama geçirilmesi 2.Kadınların ve erkeklerin insana yakışır işlerde çalışıp insana yakışır kazanç sağlayabilmeleri için gerekli fırsatların artırılması 3.Herkes için sosyal korumanın kapsamının genişletilmesi ve etkililiğinin artırılması 4.Üç taraflılığın ve sosyal diyaloğun güçlendirilmesi 6 ILO’NUN TEMEL ORGANLARI Uluslararası Çalışma Konferansı Yönetim Kurulu Uluslararası Çalışma Bürosu 7 Konferans (International Labour Conference) Her yıl Haziran ayında düzenlenmektedir. Her üye devlet 1 işçi, 2 Hükümet ve 1 işveren temsilcisinden oluşan 4 delege ile katılmaktadır. Çalışma yaşamıyla ilgili güncel sorunları tartışır. Uluslararası çalışma standartlarını tespit eder. Uygulamayı denetler. Bütçeyi kabul eder. Yönetim Kurulu üyelerini seçer. 106. ILO KONFERANSI GÜNDEMİ (2017) Daimi Gündem Maddeleri I. ILO Yönetim Kurulu Başkanı’nın ve ILO Genel Müdürü’nün raporları, II. Program, bütçe teklifleri (2018-2019) ve diğer konular, III. Sözleşme ve Tavsiye Kararlarının uygulanmasına ilişkin bilgi ve raporlar (Standartların Uygulanması Komitesi-Aplikasyon Komitesi) Konferans’ın Teknik Gündem Maddeleri IV. İşgücü Göçü (Genel Müzakere), V. Barış, güvenlik ve afet direnci için saygın iş: 1944 tarihli ve 71 sayılı İstihdam (Savaştan Barışa Geçiş) Tavsiye Kararının Tadili (Standart tesisi ikili müzakere süreci uyarınca ikinci müzakere), VI. 2008 tarihli Adil Küreselleşme İçin Sosyal Adalet ILO Bildirgesi’nin izlenmesi bağlamında çalışma yaşamında temel hak ve ilkeler stratejik hedefi konulu mükerrer müzakere. VII. 4, 15 28, 41,60 ve 67 sayılı ILO Sözleşmelerin Feshi 10 ILO Yönetim Kurulu (Governing Body) • Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) icra kurulu • Mart, Haziran ve Kasım aylarında olmak üzere yılda üç defa toplanmaktadır. • ILO politikalarına ilişkin kararlar alır. • Uluslararası Çalışma Konferansının gündemini belirler. • Konferans’a sunulmak üzere, taslak Program ve Bütçeyi kabul eder. • ILO Direktörünü seçer ve atar. ILO Yönetim Kurulu (Governing Body) 28 Hükümet, 14 İşveren ve 14 İşçi temsilcisinden oluşan toplam 56 asil üye 28 Hükümet, 19 İşveren ve 19 İşçi temsilcisinden oluşan toplam 66 yardımcı üye Asil üyelerden sanayi sektöründe önde gelen 10 ülke daimi üyedir: Brezilya, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, İtalya, Japonya, Rusya, İngiltere ve ABD Diğer üye ülkeler ise Konferans esnasında üç yılda bir seçimle belirlenmektedir. İşveren ve işçi temsilcileri ise bireysel olarak kendi aralarında seçimle belirlenmektedir. 13 ILO Yönetim Kurulu - Türkiye 1948-51 Asil 1954-57 Asil 1975-78 Yardımcı 1987-90 Yardımcı 1996-99 Asil 2002-05 Yardımcı 2014-17 Asil • Ülkemiz 2014 yılı Haziran ayında gerçekleştirilen 103. Uluslararası Çalışma Konferansı’nda 2014-2017 dönemi için tekrar asil üyeliğe seçilmiştir. 14 ILO Yönetim Kurulu (Governing Body) Hükümet Grupları, genel görüşmelerden önce toplanmakta ve belirlemektedirler. gündem maddelerine kendi aralarında ilişkin ortak görüş AFRİKA: Afrika Ülkeleri GRULAC: Latin Amerika ve Karayipler ASPAG: Asya Pasifik Ülkeleri WEG: Batı Avrupa Grubu IMEC: Sanayileşmiş Piyasa Ekonomisi Ülkeleri AB: Avrupa Birliği 15 ILO Yönetim Kurulu - Türkiye Ülkemiz ILO bünyesinde faaliyet gösteren Batı Avrupa (WEG) ve IMEC (Industrialized Market Economy Countries) gruplarında yer almaktadır. IMEC (Industrialized Market Economy Countries) 37 üye ülke: Avustralya Avusturya Belçika Kanada GKRY Çek Cumhuriyeti Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Hırvatistan Yunanistan Macaristan İzlanda İrlanda İsrail İtalya Japonya Litvanya Brezilya Almanya Lüksemburg Malta Hollanda Yeni Zelanda Norveç Polonya Portekiz Kore Romanya Slovakya Slovenya İspanya İsveç İsviçre Türkiye İngiltere ABD 16 Uluslararası Çalışma Bürosu (International Labour Office) • Uluslararası Çalışma Örgütü’nün daimi sekretaryası ve operasyonel merkezi • Yönetim Kurulu’nun denetimi altında ve Genel Direktör’ün önderliğinde faaliyet gösterir • Cenevre’deki merkezinde ve 40’ı aşkın ülkede bulunan temsilciliklerinde 150’den fazla ülkeden 2700 kişiyi istihdam etmektedir 17 18 ILO Genel Direktörü • Beş yılda bir ILO Yönetim Kurulu tarafından seçilir • Yönetim Kurulu’nun talimatları doğrultusunda, Büro’nun yönetiminden ve diğer görevlerin etkin biçimde yürütülmesinden sorumlu • ILO’nun bugünkü Genel Direktörü Guy RYDER 1 Ekim 2012’de göreve gelmiştir • RYDER, 2016yılının Kasım ayında düzenlenen Yönetim Kurulu’nda tek aday olarak girdiği seçimde yeniden Genel Direktör seçilmiştir 19 ILO bünyesinde ayrıca, İdare Mahkemesi Araştırma Merkezi İtalya’nın Torino şehrinde faaliyet gösteren Eğitim Merkezi bulunmaktadır. 20 ÖNEMLİ ILO BELGELERİ ILO Anayasası • İlk ILO Anayasası 1919 tarihli Versay Anlaşmasının XIII. Bölümünü oluşturmaktaydı. • O tarihten bu yana 6 defa değiştirildiğinden ayrı bir belge haline getirilmiştir. • ILO organlarını, Konferansın işleyişini, standartların kabulünü ve uygulamasını düzenlemektedir. • Filadelfiya Bildirgesi (Declaration of Philadelphia) 1944 yılında Filadelfiya’da toplanan Uluslararası Çalışma Konferansı'nda kabul edilen ve ILO Anasözleşmesine eklenen "Filadelfiya Bildirisi" ile ILO’nun amaçları ve çalışma konuları yeniden ve daha güçlü biçimde teyit edilmiştir: • Emek bir ticari mal değildir. • Sürdürülebilir bir gelişme için ifade ve örgütlenme özgürlüğü esastır. • Dünyanın herhangi bir yerindeki yoksulluk, dünyanın her yerindeki refahı tehdit etmektedir. • Bütün insanlar, ırk, inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin özgürlük ve saygınlık, ekonomik güvenlik ve eşit fırsat koşullarında maddi ve manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahiptirler. • Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi (1998) 1998 yılında Konferans tarafından kabul edilmiştir Bu bildirge ile üye devletler, ilgili Sözleşmeleri onaylamış olsunlar ya da olmasınlar, 4 kategoride ifade edilen ilke ve haklara saygı gösterecekleri ve bunların gerçekleştirilmesi yönünde çaba gösterecekleri taahhüdünde bulunmuşlardır: İşçi ve işverenlerin örgütlenme ve etkin toplu pazarlık haklarının tanınması Zorla çalıştırma ya da zorunlu çalıştırmanın her tür şeklini ortadan kaldırılması Çocuk emeğinin etkili biçimde yasaklanması İstihdam ve mesleki düzeyde ayrımcılığın yok edilmesi 23 • Adil Bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet Bildirgesi (2008) Konferans tarafından 10 Haziran 2008 tarihinde kabul edilmiştir Küreselleşme çağında ILO’nun çağdaş vizyonunu ortaya koymayı amaçlamakta ve Saygın İş Gündeminin evrenselliğini vurgulamaktadır Bütün üyeler, ILO’nun 4 stratejik hedefine dayanan politikalarını gerçekleştirmeye çalışmalıdır. Bu hedefler, birbirinden ayrılmaz, birbirleriyle ilişkili ve karşılıklı olarak birbirlerini destekleyen hedeflerdir: İstihdam Sosyal Koruma Sosyal Diyalog Çalışma Yaşamında Temel Hak ve İlkeler 24 Yeni Bir Bildirge ? 2019 – ILO’nun 100. Kuruluş Yıldönümü Yüzüncü Yıl Bildirgesi (Centenary Declaration) ? 25 ILO STANDARTLARI Sözleşme (Convention): Konferans esnasında, üçlü yapı ve nitelikli çoğunlukla (2/3) kabul edilir Sözleşmeler iki devlet tarafından onaylandıktan 12 ay sonra yürürlüğe girer. Onaylayan devlet için ise onayın tescilinden 12 ay sonra yürürlüğe girmektedir. İlk yürürlüğe giriş tarihinden sonra her 10 yılda bir sözleşmeden çekilme söz konusu olabilmektedir. Tavsiye Kararı (Recommendation): Onaylanmaz, yol gösterici ve sözleşmeleri tamamlayıcı niteliktedir Protokol (Protocol): Eski Sözleşmelere yeni hükümler getiren, bu şekilde onları güncel ihtiyaçlara uygun hale getiren belgelerdir. Sözleşmeler ile aynı şekilde kabul edilir ve yürürlüğe girerler. Bağlayıcıdırlar. 26 ILO STANDARTLARI Bugün itibarıyla; 189 Sözleşme 6 Protokol 204 Tavsiye Kararı olmak üzere toplam 399 ILO Standardı vardır. 27 Temel ILO Sözleşmeleri 1. Zorla Çalıştırma Sözleşmesi / Türkiye:1998 / Forced Labour Convention, 1930 (No. 29) Sözleşme zorla ya da zorunlu çalıştırmanın her tür biçimine son verilmesini öngörmektedir. Ancak, askerlik hizmeti, mahkumların belirli bir denetime göre çalıştırılmaları, bu arada savaş, yangın ve deprem gibi olağanüstü durumlarda gerek duyulan çalıştırma biçimleri için istisna tanınmaktadır. 2. Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi / Türkiye: 1993 / Freedom of Association and Protection of the Right to Organise Convention, 1948 (No. 87) Bütün işçi ve işverenlerin, önceden izin almaksızın ve serbestçe kendi örgütlerini kurma ve bu örgütlere katılma haklarını güvence altına almakta ve bu örgütlerin resmi görevlilerin müdahalelerinden bağımsız serbestçe işlev görebilmelerini sağlayacak güvenceler getirmektedir. 28 Temel ILO Sözleşmeleri 3. Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi / Türkiye: 1952 / Right to Organise and Collective Bargaining Convention, 1949 (No. 98) Sendika ayrımcılığı gözetilmesine, farklı kesimlerin örgütlerinin birbirlerinin çalışmalarına müdahale etmelerine karşı ve toplu sözleşme düzeninin geliştirilmesine yönelik önlemler getirmektedir. 4. Eşit Ücret Sözleşmesi / Türkiye:1967 / Equal Remuneration Convention, 1951 (No. 100) Erkek ve kadınların, eşit işlerde eşit ücret ve sosyal haklara sahip olmalarını öngörmektedir. 29 Temel ILO Sözleşmeleri 5. Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi / Türkiye: 1961 / Abolition of Forced Labour Convention, 1957 (No. 105) Zorla ya da zorunlu çalıştırmanın herhangi bir biçiminin siyasal zorlama ve eğitme, siyasal ya da ideolojik görüşlerin açıklanması nedeniyle cezalandırma, işgücünü harekete geçirme, çalışma disiplinini sağlama, ayrımcılık ve grevi katılanları cezalandırma aracı olarak kullanılmasını yasaklamaktadır. 6. Ayrımcılık (İş ve Meslek) Sözleşmesi / Türkiye: 1967 / Discrimination (Employment and Occupation) Convention, 1958 (No. 111) İş verme, eğitim ve çalışma koşullarının düzenlenmesinde ırk, renk, cinsiyet, din, siyasal görüş, ulusal kimlik ve sosyal köken temelinde ayrımcılık yapılmasının ulusal politikalarla önlenmesi, fırsat ve uygulama alanında eşitliği geliştirme çağrısında bulunmaktadır. 30 Temel ILO Sözleşmeleri 7. Asgari Yaş Sözleşmesi / Türkiye:1998 / Minimum Age Convention, 1973 (No. 138) İşe kabulde asgari yaşın zorunlu temel eğitimin tamamlandığı yaştan daha düşük olamayacağını öngörerek çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır. 8. En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi / Türkiye: 2001 / Worst Forms of Child Labour Convention, 1999 (No. 182) Çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin acilen ve etkili biçimde ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemlerin alınmasını öngörmektedir. Çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri arasında kölelik ve benzeri koşullarda çalıştırılma, silahlı çatışmalarda kullanılmak üzere zorla askere alınma, fuhuş ve pornografi amaçlarıyla ve yasa dışı işlerde kullanılma ve bu arada çocukların sağlığına, güvenliğine ve ahlaki değerlerine zarar verecek işler yer almaktadır. 31 Öncelikli ILO Sözleşmeleri 1. Sanayi ve Ticarette İş Teftişi Sözleşmesi / Türkiye:1951 / Labour Inspection Convention, 1947 (No. 81) 2. İstihdam Politikası Sözleşmesi / Türkiye:1977 / Employment Policy Convention, 1964 (No. 122) 3. İş Teftişi (Tarım) Sözleşmesi Labour Inspection (Agriculture) Convention, 1969 (No. 129) 4. Üçlü Danışma Sözleşmesi / Türkiye:1993 / Tripartite Consultation (International Labour Standards) Convention, 1976 (No. 144) 32 Türkiye ve ILO Standartları Türkiye, bugün itibarıyla 59 Sözleşme onaylamış durumdadır, bunların 55’i yürürlüktedir. 8 Temel Sözleşme’nin hepsi 4 Öncelikli Sözleşmeden 3’ü Türkiye’nin onayladığı son 3 Sözleşme: 187 sayılı ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi’ - ILO Tescil tarihi: 16 Ocak 2014 167 sayılı ‘İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi’ 176 sayılı ‘Maden İşyerlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi’ Onay belgeleri ILO tarafından 23.03.2015 tarihinde tescil edilen bu iki sözleşme 23.03.2016 tarihinde yürürlüğe girmişlerdir. Onaylanma süreci devam eden Sözleşme: Denizcilik Çalışma Sözleşmesinin (MLC 2006) Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna dair Kanun 02/03/2017 tarihinde kabul edilmiştir. Henüz Resmi gazetede yayımlanmadı. 33 ILO DENETİM MEKANİZMASI ILO’nun iki tür denetim mekanizması vardır: Düzenli sistem ve sendika başvuruları, şikayetlere dayalı özel usuller Düzenli sistem (ILO Anayasası 22. Madde) Düzenli sistemde iki ILO organı, ülke raporlarını ve işçi-işveren gözlemlerini inceler. Uzmanlar Komitesi (The Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations) Aplikasyon Komitesidir (The International Labour Conference’s Tripartite Committee on the Application of Conventions and Recommendations) 34 Düzenli sistem Üye ülkelerin onayladıkları sözleşmelerle ilgili olarak ulusal mevzuat ve uygulamaları hakkında belirli aralıklarla ILO’ya gönderdikleri raporlar Raporlar ilkin Uzmanlar Komitesi tarafından incelenmekte Aykırılıklar bir rapor halinde Konferansa sunulmaktadır. Konferansta oluşturulan Aplikasyon Komitesi ise bu raporda yer alan ülkelerden bir kısmını Komitede sözlü savunma yapmaya davet etmektedir. Aplikasyon Komitesi’nde söz konusu ülkenin yaptığı savunma ve bunu izleyen tartışmalar ile Komite kararı Konferans raporu içinde yayınlanmaktadır. Ciddi aykırılıkların tespit edilmesi halinde ise ilgili ülkelerdeki duruma kamuoyunda kara liste olarak anılan “özel paragraf” içinde dikkat çekilmektedir. ‘Kara liste’ tabiri ILO literatüründe yer almayıp, ülkemizde kullanılan bir deyimdir. 35 Düzenli Sistem 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 98 -Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı 158- Hizmet İlişkisine İşveren tarafından Son Verilmesi 122-İstihdam Politikası 87-Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması 87-Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması 87-Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması 87-Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması 87-Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması 98 -Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı 155-İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamı - 36 Düzenli Sistem Ülkemiz bugüne kadar 26, 87, 94, 95, 98, 111, 119, 122, 155 ve 156 sayılı sözleşmelerden toplam 42 defa Aplikasyon Komitesinin gündemine alınmıştır. En fazla 13 kere ile 98 sayılı Sözleşmeden gündemde yer almıştır. 2016 yılında geçici uzun listede yer alan 87 sayılı sözleşmeden ise ülkemiz 6 defa Aplikasyon komitesinin gündemine alınmıştır. Ancak nihai listede yer almamıştır. 37 Özel Denetim Usülleri Sendika Başvuruları / Representations (24-25. Madde) ILO Anayasası’nın 24. maddesi çerçevesinde, ulusal ya da uluslararası herhangi bir işçi veya işveren örgütü, bir üye devletin onayladığı bir sözleşmeyi tam olarak uygulamadığını düşünürse ILO’ya başvuruda bulunabilir. 38 Şikâyetler / Complaints (26-34. Maddeler) ILO Anayasası’nın 26. maddesine göre her üye devlet başka bir üye devleti her ikisinin de onayladığı bir sözleşmeyi tatmin edici bir biçimde uygulamadığı gerekçesiyle şikâyet edebilir. Yönetim Kurulu, kendisi de ya kendi girişimiyle ya da Uluslararası Çalışma Konferansı’ndaki bir hükümet, işçi veya işveren delegesinin talebine cevap olarak benzer bir yol izleyebilir. 39 ILO ve Bakanlığımız İlişkileri ILO Sözleşmelerinin uygulama raporlarının hazırlanması, ILO denetim birimlerinin bilgi taleplerinin ve eleştirilerinin cevaplandırılması, Ulusal veya uluslararası işçi ve işveren sendikalarının şikayetlerinin cevaplandırılması, Her yıl ILO Çalışma Konferansı için gerekli hazırlıkların yapılması ve Konferansa katılım sağlanması, Sektör bazında toplantıların koordinasyonunun yapılması ve bu toplantılara katılım sağlanması. 40 Sendikal Şikayetler ILO’ya çeşitli kanallardan intikal ettirilen şikayet yazılarının çevirilerini yapmak, Şikayet konularına göre ilgili kurumlardan bilgi ve talep etmek, belge Gelen cevapları değerlendirerek rapor hazırlamak. 41 ILO Sözleşmelerinin Onay Süreci İlgili kurum ve kuruluşlardan görüş alınması Gelen görüşlerin Bakanlık bünyesinde yeniden değerlendirilmesi ve Makama arz edilmesi Dışişleri Bakanlığı üzerinden resmi sürecin başlatılması TBMM’de ilgili komisyonlarca görüşülmesi TBMM Genel Kurulunda görüşülerek kanunlaştırılması Bakanlar Kurulunca ele alındıktan sonra uygun bulma kanunu ile yürürlüğe girmek üzere Cumhurbaşkanına sunulması 42 Yetkili Makama Arz • Konferans’ta kabul edilen sözleşme veya tavsiye kararını belirli bir süre içerisinde en üst düzeyde kamuoyuna duyurmak, • Sözkonusu sözleşme veya tavsiye kararı ile ilgili konuşma metni hazırlayıp TBMM’ye iletilmek üzere Başbakanlığa göndermek, (Konuşma metni, Bakanlığımızın bütçesinin görüşülmesi esnasında Sn. Bakan tarafından TBMM Genel Kurulunda okunmak suretiyle kamuoyuna duyurulur) 43 Uluslararası Çalışma Konferansı (ILC) • Konferansa davet yazısını ve taslak programı tercüme ederek Sn. Bakana bilgi notu olarak arz etmek, • Konfederasyonlara hazırlıklarına yazı başlamak, göndererek katılım listesi • Bakanlık ve bağlı kuruluşlardan gündem maddeleri ile ilgili görüş almak, • Komitelere (Gündem Maddeleri) ilişkin görev dağılımını yapmak, • Komitelerin takibi ve katkı sağlamak, • Konferans sonuç raporunun hazırlanması. 44 Teşekkür ederiz…