MASTİTİS Mastitis, ineklerde sütün miktarını düşüren, meme

MASTİTİS
Mastitis, ineklerde sütün miktarını düşüren, meme bezlerinde mikroplar tarafından meydana
getirilen, iltihaplı bir meme hastalığıdır. Ülkemizde ineklerde mastitis görülme oranının %30
dolayında olduğu ve
mastitis nedeniyle süt veriminde yaklaşık %10
oranında azalma
meydana geldiği, bunun sonucunda da yıllık ekonomik kaybın trilyonlarla ifade
edilebileceği bildirilmektedir . Enfeksiyon; bakteri, maya, mantar ve virüs
gibi bulaşıcı etmenler ile altlık, stres, yaralanmalar, yüksek kalorili yemler, ineğe ve çevreye
bağlı pek çok faktörler nedeniyle meydana gelmekte olup, sütteki kan proteinlerinin ve
beyaz kan hücrelerinin sayısı artmaktadır
4. SOMATİK HÜCRE SAYISI İLE MASTİTİS ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Sütte bulunan vücut hücreleri, beyaz kan hücreleri ve epitelyum hücrelerin bir
kombinasyonundan meydana gelmektedir. Somatik hücre olarak adlandırılan bu hücreler, sayı
ile ifade edilmektedir. Beyaz kan hücreleri hastalık veya yaralanmalara bağlı olarak kandan
süte geçmekte, epitel hücreler ise meme dokusundan salınmaktadırlar.
Somatik hücrelerin hemen tamamına yakını (%98-99), beyaz kan hücrelerinden meydana
gelmektedir. Bu nedenle, meme sağlığı ve sütün kalitesinin bir göstergesi olan SHS mastitisli
ineklerde mastitis vakalarından önce artmaktadır Meme lobunda normal SHS enfeksiyondan
etkilenmemiş meme lobunda genellikle 200.000 hücre/ml altında olup, SHS’nın 200.000
hücre/ml nin üstünde olması anormallik ve iltihaplanma belirtisi olarak kabul edilmektedir
Kalifornia Mastitis Testi’nde (CMT) SHS meme iltihaplanmasında bir ölçüt olarak
kullanılmakta ve sağlıklı bir meme lobundan elde edilen sütte 100.000 hücre/ml den daha az
olması gerektiği bildirilmektedir
Bulaşma
Meme iltihaplarını hazırlayan önemli sebepleri şöyle sıralayabiliriz:
—Ahır ve barınakların yapısı, büyüklüğü, havalandırma ve temizlik koşulları,
—Meme ve meme başı yaralarının zamanında tedavisinin yapılmaması,
—Meme ve meme başlarındaki yapısal bozukluklar (Meme başı deliğinin uzun, geniş
veya dar olması gibi)
—Beslenmenin etkisi (Proteinli yemlerle beslenme mastitise yakalanma olasılığını artırır.)
—Hayvan ırkları (Sütçü ırklar etçi ırklara göre daha duyarlıdır.)
—Hava koşulları ve mevsim etkileri (özellikle bölgemizde yağışların fazla olması
nedeniyle yaz aylarında ısı ve nem oranının yüksek olması sebebiyle hayvanların meme
dokusunun hastalanma riskini büyük oranda arttırmaktadır.)
—Yanlış sağım, sağımcıların kirli elleri ve malzemeleri,
—Makineli sağımda sağım başlıklarının çatlaması, makinenin meme başına uyguladığı
basıncın artması veya azalması sonucu meme başının yaralanması
Oluşum
Meme ya dıştan (mekanik ve kimyasal) etkiye maruz kalarak zarar görür ve
mikroorganizmalar meme dokusunda iltihaba yol açar veya içten kan ve lenf yoluyla meme
dokusuna geçen mikroorganizmalar sebebi ile iltihaplanır.
Mastitis oluşumunda 3 dönem vardır:
•
•
•
İnvazyon Dönemi: Mikropların meme kanalından girdikleri dönemdir.
Enfeksiyon Dönemi: Meme kanalından giren mikroplar meme boşluklarında aktif
olarak çoğalırlar ve meme dokusunu kaplarlar.
Yangı Dönemi: Memeye yerleşen mikropların oluşturduğu toksik maddelere karşı
organizmanın reaksiyon göstermesi sonucu yangı şekillenir. Memede apseler ve süt
kanallarında bozukluklar meydana gelir.
Hastalık belirtileri (Semptomlar)
Hastalık 3 şekilde görülür :
1. Akut mastitis: Hayvanın genel durumunun bozulması ile birlikte meme lopları
şişmiş, sıcak, sert, ağrılı ve yangıdan dolayı kızarmıştır. Süt sulu, pıhtılı, irinli ve kanlı
bir şekil alır.
2. Subakut Mastitis: Memede yangı belirgin değildir. Sütte koyu pıhtılar vardır.
3. Kronik Mastitis: Akut ve subakut mastitisler sonucu şekillenebilir. Yangı görülmez.
Sütte ise gözle görülebilir bir değişiklik olmaz.
Tanı
Hastalıkta;
1.
2.
3.
4.
Sütte pıhtılaşmalar,
Memede gözle görülür değişiklikler, meme torbasında şişlik, sertlik ve kızarıklıklar
Meme uçlarında acı, ağrı,
Ateş
gibi belirtilerin görülmesi yanında basit kimyasal teşhis metotları ile de hastalığı teşhis etmek
her zaman mümkündür.
Tedavi (Sağaltım)
Erken teşhis ve tedavi mastitisde çok önemlidir. Erken dönemde yapılan müdaheleler meme
körlüğünü ve süt kayıplarını önlemektedir. Mastitis tedavisi devam ederken hayvanın çok sık
(günde 5-10 defa) sağılması gerekir. Böylelikle iyileşme çabuklaşır ve memenin körleşmesi
önlenir.
HAYVANLARIMIZI MEME İLTİHAPLANMASINDAN NASIL KORURUZ?
Temizlik: Mastitisten korunmanın en etkili yöntemi temizliktir. Hayvan yattığı zaman
memelerin pisliğe bulaşmaması için hayvanın yattığı yerin temiz ve kuru olması gereklidir.
Sağımdan önce ve sonra memeler mutlaka düzenli olarak yıkanmalıdır. Yıkama sonrası
memeler iyice temiz bir havlu (Kâğıt havlu veya günlük temizlenen bez ) ile kurulanmalıdır.
Ayrıca sağım sonrasında meme başları uygun bir antiseptik sıvıya batırılmalıdır.
Ahır ve barınakların yapısı: Ahırlarımız; havadar ve ışık alacak şekilde olmalıdır.
Özellikle bölgemizde yaygın olan ve hayvan üşüyecek diye her tarafı kapatılması şeklindeki
uygulamalar
hayvanlarımızın
hastalıklara
karşı
yakalanma
şansını
büyük
oranda
arttırmaktadır. Büyükbaş hayvanlar ani ısı değişiklikleri olmadığı müddetçe -10 hatta -20
derecelere karşı dayanabilmektedirler. Ahırlarımızın sürekli temiz hava sirkülâsyonu olması
gerekmektedir. Ahırlarımızdaki pencerelerin sürekli açık tutulması ve ahırlarımızın çatı
kısımlarında ise kirli havanın çıkışını sağlayacak havalandırma bacaları koyulması
gerekmektedir. Yetiştiricilerimiz şunu unutmamalıdır ki büyükbaş hayvanlar kolay kolay
üşümezler.
Sağım: Hayvanların Sağımı zamanında ve sükûnet içinde yapılmalıdır. Hayvanımızın
memelerinden biri veya bir kaçı hastalandığı zaman sağım sırası sağlıklı memeden hastalıklı
memeye şeklinde olmalıdır. Eğer ahırımızda birden fazla hayvan varsa sağım sırası sağlıklı
hayvanlarda hasta hayvanlara şeklin yapılmalıdır. Sağım sıralaması; sağlıklı düveler, sağlıklı
inekler, tedavi edilen inekler, yaşlı inekler ve hasta inekler şeklinde olmalıdır. Buradaki amaç
hastalık etkenlerin sağlıklı hayvanlara veya meme bezlerlerine bulaştırmamaktır.
İyi bakım ve besleme: Hayvanlara yeterli miktarda kaliteli kaba(Kuru ot,yonca balya ot,
çayır otu gibi) ve kesif yem verilmelidir. Özellikle bölgemizde çok miktarda verilen kepek
yerine dengeli ve hayvanlarımızın ihtiyaçlarını karşılayan konsantre süt yemleri
kullanılmalıdır. Pratik olarak kullanılacak hesap ise 2 kg süt için1 kg süt yemi verilmesidir.
Koruyucu aşılama: Meme yangılarından korunmasında en etkili yollarından birisi de
hastalık gelmeden hayvanlarımızı, bölgemizde çok hastalık yapan mikropları içeren aşılarla
aşılatılması yoludur. Değişik dönemlerde kullanılan birçok aşı vardır. Aşılama mutlaka
meme bezleri hastalanmadan önce sağlıklı hayvanlara yaptırılmalıdır.
Kuru dönem meme içi antibiyotik kullanımları: İneklerin meme iltihaplanmasına
karşı en duyarlı olduğu dönem, kuruya çıktığı dönemdir. Hayvanlarımızı mutlaka doğuma 2
ay kala kuruya çıkarılması gerekmektedir. Kuruya çıkarırken en son sağımdan sonra sadece
kuru dönem için kullanılan meme içi antibiyotiklerin meme dokusuna verilerek, meme
içerisine gelebilecek ve yerleşebilecek duyarlı mikroplardan korumak için mutlaka her meme
lobuna uygulanması gerekmektedir.
Irk, yaş ve laktasyon durumu: Ahırımızda veya sürümüzde memeleri sağlıklı ve
hastalıklara karşı dirençli hayvanlar beslemeliyiz. Meme yapısı bozuk olan, uzun memeli
olan hayvanları işletmelerden çıkarılması ve mastitise dayanıklı ırklar seçilmelidir. İnekler
yaşlandıkça mastitise karşı duyarlılıkları arttığından, yaşlı inekler de sürüden çıkarılmalıdır.
HAYVANIMIZIN MEMESİNİN İLTİHAPLANDIĞINI NASIL ANLARIZ?
Hayvanımızın memelerinden birinde veya birkaçında; ateş, kızarıklık, şişkinlik, sertlik,
sütün yapısında bozulma ( sütün sarı renkli olması, içerisinde peynirimsi tarza pıhtılar olması
veya peynirimsi tıkaç), süt verimindeki ani düşmeler hastalığın en belirgin belirtileridir.
Hayvanların bu belirtilerden biri veya bir kaçının görülmesi ile beraber iştahsızlık, yüksek
ateş ve titremeler görüldüğünde mutlaka acilen bir veteriner hekime müracaat edilmelidir.
Unutulmamalıdır ki ne kadar erken teşhis ve müdahale hastalığın iyileşme oranını
arttıracaktır. Kulaktan duyma bilgilerle yapılacak veya yaptığınız müdahaleler ineğinizin
tedavi şansını azaltmakla birlikte memelerinin körelmesi hatta ölümüne bile yol açacağı
unutulmamalıdır.