1 Temel Kavramlar
advertisement
Tekrar Veritabanı 2 Veritabanı Nedir? • Veritabanı ortaya çıkış hikayesi – Saklanan ve işlenen veri miktarındaki artış – Veri tabanı olmayan sistemin verilerinin kalıcı olmaması. • Veritabanı; tanım olarak herhangi bir konuda birbiri ile ilişkili ve düzenli bilgiler topluluğudur. – Geleneksel dosyalama sistemine göre verilere erişim hızlı. – Gereksiz veri tekrarını engeller. – Her ihtiyaca, büyük veya küçük bütün otomasyon sistemleri günümüzde artık veri tabanı kullanmaktadır. Veritabanı Kavramları -1 Tablo; Veritabanı içerisinde verilerin tutulduğu kısımdır. Satır ve sütunlardan oluşmaktadır. Tablo içerisinde her satır bir kaydı ifade ederken , her sütun her bir kayıta ait bir özelliği ifade eder aynı zamanda her bir sütuna field yada alan denir. Personel Tablosu PerNo Adı Soyad Bölüm 759 Ali Coşkun Bilgisayar 760 Mehmet Kaya Bilgisayar 786 Kemal Köse Büro Her satır bir kaydı temsil etmekte Her sütün farklı bir özelliği ifade eder , PerNo,Adı,Soyadı,Bölüm buradaki alanlarımız. Veritabanı Kavramları -2 Satır ve Sütun; Tabloyu oluşturan temel kavram. Sütun tablo içerisinde tutulan her bir veri türüne verilen isimdir, tablo içerisinde birden fazla kullanılır. Satır sütuna ait veri gurubudur. Örneğin bir öğrencinin no,ad,soyad bilgilerinin tamamı satırı ifade etmektedir. Veri Tipleri Oluşturulan veritabanında tutulan verilerin hepsi aynı türden değildir. Her veriye göre farklı veri tipi oluşturulur. VTYS Sağladığı Yararlar -1 •Veri Tekrarı (“Data Redundancy”) :Aynı verinin sürekli tekrarlanmasını önler.Aynı tablo içerisinde, farklı bilgisayarlarda vb..; Veri Tekrarı (“Data Redundancy”) azaltılır ya da yok edilir. •Veri Tutarlılığı (“Data Consistency”): Aynı verinin değişik yerlerde birkaç kopyasının bulunması “bakım” zorluğu getirir: bir yerde güncellenen bir adres bilgisi başka yerde güncellenmeden kalabilir ve bu durum veri tutarsızlığına (“Data Inconsistency”) yol açar. •Veri Paylaşımı / Eşzamanlılık (“Concurrency”): Veri tabanı yönetim sistemi (VTYS) kullanılmadığı durumlarda veriye sıralı erişim yapılır. Yanı birden çok kullanıcı aynı anda aynı veriye erişemez. Bir VTYS’de ise aynı veritabanlarına saniyede yüzlerce, binlerce erişim yapılabilir. VTYS Sağladığı Yararlar -2 •Veri Bütünlüğü (“Data Integrity”): Bir tablodan bir öğrenci kaydı silinirse, öğrenci var olduğu diğer tüm tablolardan silinmelidir. •Veri Güvenliği (“Data Security”): Verinin isteyerek ya da yanlış kullanım sonucu bozulmasını önlemek için çok sıkı mekanizmalar mevcuttur. Veri tabanına girmek için kullanıcı adı ve şifreyle korumanın yanı sıra kişiler sadece kendilerini ilgilendiren tabloları ya da tablo içinde belirli kolonları görebilirler. •Veri Bağımsızlığı (“Data Independence”): Programcı, kullandığı verilerin yapısı ve organizasyonu ile ilgilenmek durumunda değildir. VERİ BAĞIMSIZLIĞI, VTYS’lerinin en temel amaçlarındandır. Veritabanı Kullanıcıları • Veritabanı Yöneticisi (DBA-Database Administrator) Tasarım,oluşturma ve işletiminden sorumludur. Görevleri; – Tasarımı – Performans Analizi – Erişim Yetkilerini Düzenleme ve Erişim Sağlama – Yedekleme ve Geri Yükleme – Veri Bütünlüğü Sağlama – Sistem Sürekliliği Sağlama • Uygulama Programcısı Son kullanıcılara yönelik uygulama yazılım geliştirmek. Veri işleme dili ve geliştirme. • Sorgu Dili Kullanıcıları Mevcut sorgular dışındaki diğer sorguları hazırlamak. Veri eklemek,silmek. • Son Kullanıcılar Yazılımı kullanan İlişki Türleri Tablo yapısına ve içerdiği bilgilere göre ilişkileri farklı olabilir. • Bire-Bir (1-1) • Bire-Çok(1-n) • Çoğa-Bir(n-1) • Çoğa-Çok(n-m) İlişki Türleri • Bire-Bir (1-1) İlişki ; Tablolar arası ilişki kurulan alanların her iki tabloda da tek olması anlamına gelir. KimlikBilgileri Sifre TcNo Ad Soyad TcNo Sifre 121 Ayşe Berk 121 sifre1 243 Kemal Kurt 243 asd123 982 Musa Tufan 982 111111 1 1 • 1 kişiye ait sadece 1 şifre olabilir, 1 şifre 1 kişiye ait olabilir. İlişki Türleri • Bire-Çok (1-n) İlişki ; Tablodaki 1 değer diğer tabloda birden fazla alana (n) karşılık gelmektedir. Öğrenciler Notlar ogrNo ad bolum_id ogrNo ders not 759 Ayşe 1 759 c121 60 760 Kemal 1 759 c122 70 761 Musa 2 760 c121 85 1 n n Bölümler bolum_id bolum 1 Bilgisayar 2 Büro 1 İlişki Türleri • Çoğa-Çok (n-m) İlişki ; Tabloların birindeki birçok kaydın değeri diğer tablolarda birden fazla kayda karşılık geliyorsa. Müşteri Ürün mus_id ad soyad urun_id Urun 1 Ayşe Ay 101 Kalem 2 Kemal Kaya 102 Kitap 1 1 Fatura faturaNo mus_id urun_id adet 1 1 101 1 1 1 102 2 5 2 101 1 6 2 101 1 n m Normalizasyon -Tanım • Normalizasyon; veri tabanı tasarım aşamasında veri tekrarını, veri kaybını veya veri yetersizliğini önlemek için gerçekleştirilen işlemlerdir. • Normalizasyon tanım olarak ise ; (Ayrıştırma), veritabanlarında çok fazla sütun ve satırdan oluşan bir tabloyu tekrarlardan arındırmak için daha az satır ve sütun içeren alt kümelerine ayrıştırma işlemidir. Normalizasyon Amaçları • Veri Bütünlüğünün Sağlanması – Gereksiz veri tekrarını önleyerek verilerdeki bozulmaları önlemek • Uygulamadan Bağımsızlık – Uygulama değişse bile veritabanı tutarlı olarak çalışmalı • Performansı Arttırmak – Veri tekrarı en aza iner ve arama hızlı olur. Normalizasyon Kuralları • Birinci Normal Form (First Normal Form) 1NF • İkinci Normal Form(Second Normal Form) 2NF • Üçüncü Normal Form(Third Normal Form) 3NF Birinci Normal Form -1 •Tekrarlanan sütun yapıları olmamalıdır •Birden fazla türde bilgi tek bir sütunda olamaz. •Bir alan içerisindeki bilgi özel karakterlerle ayrılarak tutulmamalıdır. Adres Tablosu Telefon Tablosu Ad Soyad Telefon Ali Coşkun 3710, 3712 Mehmet Kaya 3714, 3715,3716 Ahmet Demir 3750 Ad Soyad Ali Coşkun Mehmet Kaya Ahmet Demir Adres1 Adres2 Ordu Denizli Adana Çivril Atasay Kamer MYO Çivril / Denizli Birinci Normal Form -2 • 1Nf uyun hale geldi fakat 2NF ve 3NF ye uygun değil Telefon Tablosu Adres Tablosu Ad Soyad Telefon Ad Soyad Ali Coşkun 3710 Ali Coşkun Ordu Ali Coşkun 3712 Ali Adres1 Mehmet Kaya 3714 Mehmet Kaya 3715 Coşkun Çivril Atasay Kamer MYO Çivril / Denizli Mehmet Kaya Denizli Mehmet Kaya 3716 Ahmet Demir Ahmet Demir 3750 Adana İkinci Normal Form -1 1. Tabloda bir birincil anahtar olmalı ve anahtar olmayan sütunlar birincil anahtara bağımlı olmalı. 2. Birincil anahtar birden fazla sütundan oluşuyorsa tablodaki veriler her iki sütuna da bağımlı olmalıdır. OgrenciVeNot Tablosu ogrNo Ad Bolum 759 Ali Bilgisayar c121 60 759 Ali Bilgisayar c122 70 760 Mehmet Bilgisayar c121 65 761 Kemal 90 Büro DersKodu Not c134 Öğrenci bilgileri ve not bilgileri ayrılmalı. İkinci Normal Form -2 • İkinci normal forma uygun hali Ogrenci Tablosu Not Tablosu ogrNo Ad Bolum ogrNo DersKodu Not 759 Ali Bilgisayar 759 c121 60 760 Mehmet Bilgisayar 759 c122 70 761 Kemal 760 c121 65 761 c134 90 Büro Üçüncü Normal Form -1 • Anahtar olmayan sütunlar anahtar sütuna tam bağımlı olmalı. Anahtar olmayan sütuna bağımlı olmamalı. Ürün Tablosu ÜKodu Ad Birim Birim Adı k001 Alçı 1 Kg k002 Tel 2 Cm k003 Boya 3 Lt Üçüncü Normal Form -2 Ürün Tablosu Birim Tablosu ÜKodu Ad Birim Birim Birim Adı k001 Alçı 1 1 Kg k002 Tel 2 2 Cm k003 Boya 3 3 Lt Normalizasyon Örnek-1 • 1NF Uygun 2NF değil musteri Urun_id Sehir SehirKodu Miktar M145 U1 Denizli 1 100 M145 U2 Denizli 1 150 M151 U2 Tokat 2 75 M149 U3 Samsun 3 200 M148 U1 Tokat 2 140 Normalizasyon Örnek 1-devam musteri Urun_id Miktar M145 U1 100 M145 U2 150 M151 U2 M149 M148 musteri Sehir SehirKodu M145 Denizli 1 M151 Tokat 2 75 M149 Samsun 3 U3 200 M148 Tokat 2 U1 140 • 2NF uygun 3NF uygun değil. Normalizasyon Örnek 1-devam musteri Urun_id Miktar musteri SehirKodu M145 U1 100 M145 1 M145 U2 150 M151 2 M151 U2 75 M149 3 M149 U3 200 M148 2 M148 U1 140 SehirKodu Sehir 1 Denizli 2 Tokat 3 Samsun Ms SQL Server Veri Tipleri • Bigint: -9,223,372,036,854,775,808 ile 9,223,372,036,854,775,807 arasındaki sayıları tutar. 8 baytlık yer kaplar. • Int: -2,147,483,648 ile 2,147,483,648 arasındaki sayıları tutar. fiziksel olarak 4 baytlık yer kaplar. • Smallint: -32,768 ile 32,767 arasındaki sayıları tutar. 2 baytlık yer kaplar. • Tinyint: 0 ile 255 arasındaki sayıları tutar. 1 baytlık yer kaplar. Ms SQL Server Veri Tipleri • Decimal (x,y): Boyutu 5 ile 17 byte arasında değişir. ondalıklı sayıları tutmaya yarar. İki parametre alır. İlk parametre (x) sayının kaç karakter uzunluğunda olacağını, ikinci parametre (y) ise bu karakterlerin kaçının ondalık kısım olduğunu ifade eder. Örneğin decimal(4,2) şeklinde tanımlanan bir değişken 12,34 değeri alabilir. • Numeric (x,y): Kullanımı ve özellikleri decimal ile aynıdır. • Float: Çok büyük ve çok küçük kesirli sayılar için kullanılan veri tipidir. Boyutu 4 ile 8 byte arasındadır. • Real: Float ile aynı özelliklere sahip. Ms SQL Server Veri Tipleri • Money: -922 337 203 685 47,5808 ile 922 337 203 685 477,5807 arası parasal veri tutabilir. 8 baytlık yer kaplar. • Smallmoney: -214 748,3648 ile 214 748,3647 arası parasal veri tutabilir. 4 baytlık yer kaplar. • Datetime: 1 Ocak 1753 ile 31 Aralık 9999 tarihleri arasındaki herhangi bir tarihi saatiyle birlikte tutar. 3.33 milisaniyelik bir hassasiyete sahiptir. 8 baytlık yer kaplar. • Smalldatetime : 1 Ocak 1990 ile 6 Haziran 2079 tarihleri arasındaki herhangi bir tarihi saatiyle birlikte tutar. 10 dakikalık bir hassasiyete sahiptir. 4 baytlık yer kaplar. Ms SQL Server Veri Tipleri • ANSI standartlarına uyan herhangi bir karakter 1 byte yer kaplar. Ancak Unicode karakterler ise hafızada 2 byte yer kaplar. Unicode karakterler farklı dillere özgü karakterlerdir.Türkçe’ de kullandığımız ç,ğ,ş,ö gibi harfler bizim dilimize özgüdür ve ANSI standartlarında yer almamaktadır. • Char(n): Boyutu1 ile 8000 arasında değişir. Maksimum 8000 karakter tutar. • Nchar(n): Boyutu 2 ile 8000 arasında değişir. Maksimum 4000 karakter tutar. • Varchar(n): Boyutu1 ile 8000 arasında değişir. Maksimum 8000 karakter tutar. • Nvarchar(n): Boyutu 2 ile 8000 arasında değişir. Maksimum 4000 karakter tutar. • Nvarchar(MAX): Maksimum 2 gigabyte (536.870.912 karakter) veri saklar. • Text: Maksimum 2 gigabyte (1.073.741.824 karakter) veri saklar. • Ntext: Maksimum 2 gigabyte (536.870.912 karakter) veri saklar. Veri Bütünlüğü Veri bütünlüğü, bir tabloda veri güncelleme, silme veya ekleme gibi işlemler yapılırken diğer tablo ya da tablolardaki verilerin birbirleriyle uyum içinde olması, dolayısıyla veri tutarlılığının kaybolmamasının garanti altına alınması demektir. • Programsal Veri Bütünlüğü • Tanımsal Veri Bütünlüğü Veri Bütünlüğü • Programsal Veri Bütünlüğü: – Trigger’ler, Stored Procedurler, İş seviyesi Uygulamalar – Transaction’dan sonra devreye giriyor veya, bir sorgu daha kullanarak kontrol ediyor. Çok kaynak tüketir. Her türlü kuralı denetleyebilir. • Tanımsal Veri Bütünlüğü – Constraint; Tablo ile birlikte derlenir ve Transaction’dan önce devreye girer. Etkin ancak dinamik değil, her sorunu çözemeyebilir. • • • • • Primary Key Constraint Unique Constraint Check Constraint Default Constraint Foreign Key Constraint – Rule = Check Constraint Tablo dışında nesne. – Default = Default Constraint Tablo dışında nesne. Constraint’ler • Primary Key Constraint – Daha önce girilmemiş değerler girmeye zorlar, her satırın tekilliğini sağlar. – NULL kalamaz. – Her tabloda en fazla 1 adet bulunabilir. – SQL Server Tarafından, arka planda Unique Indeks olarak gerçeklenir. • Unique Constraint – Bir tabloda birden fazla sütunda tanımlanabilir. – SQL Server Tarafından, arka planda Unique Indeks olarak gerçeklenir. – NULL kalabilir ama NULL değil ise, mutlaka girişmemiş verilerden gelmelidir.(Ya NULL kal ya tekrarlama) – Örnek:Kişi kimlik bilgilerinin tutulduğu bir tabloda kişinin sicilNumarası , tcKimlikNumarası, vergiNumarası, sosyalGuvenlikNumrası gibi bilgiler kişiye özel bilgileridir. Fakat bu bilgilerden yanlızca bir tanesi primary key olabilir. Diğer kişiye özel bilgilerin tekrarını engellemek için unique key tanımlanır. • Constraint’ler Check Constraint =RULE – Belli bir formata uygun giriş için, – Aynı tablonun aynı satırı için, iki farklı sütun değerini karşılaştırmak için, – Boş geçilemez sütun için, – Örnek: Doktor bilgilerinin tutulduğu bir tabloda doktorun iseBaşlamaTarihi ve istenAyrılmaTarihi karşılaştırılmalıdır. Çünkü işten ayrılma tarihi başlama tarihinden önce olamaz. • Default Constraint=DEFAULT – Bir sütuna girilmek üzere değer verilmezse, girilebilecek bir standart değer tanımlar. Sadece INSERT’te geçerlidir. – Örnek :tbl_hastalar tablosunda sisteme yeni bir hasta ekleneceği zaman eklenme tarihini günün tarihini eklenmesi otomatik olarak sağlanır. • Foreign Key Constraint – Bir tablodaki bir sütuna ait değerlerin, başka bir tablonun belli sütunundan gelmesini denetler – CASCADE UPDATE, CASCADE DELETE özelliği var, Trigger’e gerek yok. • Constraint’leri geçici olarak açıp kapatabiliriz.
