ÖÖY1

SINIFTA ÖĞRENME KURAMLARI
• Bilgi kuramı olarak epistemoloji, bilginin nasıl kazanıldığı,
nasıl kurulduğu ve üretildiği ile ilgili sorunları araştırır.
• Hepimiz biliyoruz ki henüz bilim, insan beyninin nasıl
çalıştığını açıklayamamaktadır. O halde, bilgi insan
beyninin bir ürünü olsa bile beynin nasıl çalıştığı netlik
kazanmadığı sürece bu ürünün doğasının açıklanması
da bizim için sorun olmaya devam edecektir.
• Farklı felsefi yaklaşımlara bağlı olarak bilginin doğası ve
nasıl oluştuğu ile ilgili de farklı epistemolojik yaklaşımlar
ortaya çıkmıştır.
• Bu yaklaşımlar genellikle öğrenmenin nasıl meydana
geldiğini açıklamaya çalışırlar ve öğrenme için yaptıkları
tanımların ortak tarafı öğrenmeyi davranış değişikliği
süreci olarak görmeleridir.
TEMEL ÖĞRENME ALANLARI
• Hayatımız boyunca sahip olduğumuz öğrenmelerimizi
bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olarak üç farklı öğrenme
alanına ayırabiliriz.
• Bilişsel öğrenme alanı; genellikle zihinsel etkinlikler
yoluyla sahip olduğumuz öğrenilmeleri içerir.
• Duyuşsal alanla ilgili öğrenmelerimiz daha çok bizim
inanç, niyet, his, heyecan, korku, sevgi ve tutumlarımızla
ilgili davranış değişikliklerimizdir.
• Devinişsel alanla ilgili öğrenmelerimiz ise değişik
organlarımızın, reflekslerimizin uyum içinde belli bir
amaç doğrultusunda kullanılabilmesini gerektiren
davranışların kazanılmasını içerir.
TEMEL ÖĞRENME ALANLARI………
• Bilişsel öğrenme alanı
Bilişsel öğrenme alanı……..
• Bilgi Basamağı: Bu düzeyde öğrenci kurallar, prensipler, olgular ve
ilişkiler hakkında yüzeysel bilgiye sahiptir. Meselâ, öğrenci kendine
gösterildiği gibi bir doğrunun eğimi formülünü ifade edebilir.
• Anlama Basamağı; Bilgi basamağından sonra gelen basamaktır. Bu
düzeyde öğrenci olguyu, ilişkiyi, prensibi kendi ifadeleriyle yeniden
yorumlar ve anlamlaştırır. Öğrenci, çevirme yorumlama, özetleme,
anlamlaştırma gibi etkinlikler yapar. Doğrunun eğimini koordinat
düzlemi üzerinde oluşturacağı dik üçgendeki trigonometrik
oranlardan yararlanarak ifade edebilir.
• Bu basamaktaki bir öğrenci aşağıdaki sorunun cevabını verebilecek
düzeydedir:
•
Bir doğru (  ,  ) aralığında artan ise eğimi .......... olur.
•
(a) sıfır
(b) negatif
(c) pozitif (d) belirsizdir
Bilişsel öğrenme alanı……..
• Uygulama Basamağı:
• Öğrenci kavramsallaştırdığı bilgileri, kuramları,
olguları, ilişkileri kullanabilir, yeni durumlara
uygulayabilir.
• Meselâ, öğrenci aşağıdaki sorunun cevabını
doğru olarak bulabilir:
•
Merkezi (3, 4) noktası olan çembere (2, 1)
noktasında teğet olan doğrunun eğimini bulunuz
gibi.
Bilişsel öğrenme alanı……..
• Analiz Basamağı:
• Öğrenci olaylarla, olgularla ilgili, teoremlerle
çözüm yollarıyla ilgili parçaları ayırt eder.
Bütünle ilişkisini kurar.
• Örneğin, x-eksenini x = 4 de kesen ve (2, -1)
noktasından geçen doğru verildiğinde öğrenci bu
bilgilerden hareketle iki noktası belli olan bir
doğruyu incelemeye başlar ve trigonometri
bilgilerini de kullanarak doğrunun eğimini 1
olarak bulur.
2
Bilişsel öğrenme alanı……..
• Sentez Basamağı: Parçalar ve elemanlar bir araya getirilerek
anlamlı bir bütüne ulaşılır. Öğrenci karşıt önerilerde bulunabilir, kritik
yapabilir, olgu veya ilişkiyi yeniden düzenlenebilir, formüle edebilir.
• Örneğin, doğrunun analitik incelenmesi konusunda öğrenmesi
sentez düzeyinde olan bir öğrenci, bir aracın saatteki hızı ve bu hıza
bağlı olarak kilometrede yaktığı yakıtı ikililer şeklinde
• (20, 25), (30, 30), (40, 30), (90, 50), (120, 90) verildiğinde, hıza bağlı
olarak arabanın benzin tüketimini ve hangi hızlarda yakıtın daha
ekonomik olduğunu, bilgi parçacıklarını bir araya getirerek
yorumlayabilir.
• Bu amaçla verilen ikililere bağlı olarak orijinden geçen doğrular
çizebilir ve oluşturduğu 5 doğrunun eğimlerini karşılaştırabilir.
Bilişsel öğrenme alanı……..
• Değerlendirme Basamağı:
• Öğrenilen bilgi, kuram, teorem ve olguların
başka ortamlara taşınabilmesi, yeni
varsayımlarda bulunulması.
• Öğrenilenin çeşitli durumlarda geçerli olup
olmadığını araştırılabilmesi öğrencinin
değerlendirme basamağında olduğunu gösterir.
• Sentez basamağında verilen örnekte öğrencinin
kullandığı yöntemin en iyi yöntem olup olmadığı
araştırılır.
Bilişsel öğrenme alanı……..
N
Bilişsel öğrenme alanı……..
Bilişsel öğrenme alanı……..
Bilişsel öğrenme alanı……..
Bilişsel öğrenme alanı……..
Bilişsel öğrenme alanı……..
Bilişsel öğrenme alanı……..
Bilişsel öğrenme alanı……..
•
Değerlendirme düzeyinde öğrenmenin göstergesi olarak:
Duyuşsal öğrenme alanı
•
İlgi, tutum, inanç, sevgi, korku, tutku adlarıyla bilinen manevi boyutu olan öğrenmelerimiz duyuşsal
alanla ilgili öğrenmelerimizdir.
Kendine Maletme
Yeniden Düzenleme
Kıymet Biçme
Davranımda
Bulunma
Alma
Duyuşsal öğrenme alanı…..
•
Alma Basamağı: Öğrenci bu aşamada karşılaştığı olayların, olguların, değerlerin,
özelliklerin, kuralların farkında olur. Fakat bu farkında olma dıştan gelen bir uyarılma
sonucunda gerçekleştiği için yüzeyseldir.
•
Davranımda Bulunma Basamağı: Bu aşamada öğrenci farkında olduğu olayı,
olguyu, ilişkiyi değeri kabul eder, ona yönelik tepkide bulunur, karşılık verir ve bunların
sonuçlarını gözler. Sonuç olumlu ise davranımdan zevk alır, mutluluk duyar, olumsuz
ise sıkılır veya onlara karşı olumsuz tutum geliştirir.
•
Kıymet Biçme Basamağı: Eğer bir önceki aşamada uygulamalar ve tercihler olumlu
sonuç vermiş ise bu aşamada birey farkında olduğu değer, yargı veya olguyu
benimser, tercih eder ve onun savunucusu olur.
•
Yeniden Düzenleme Basamağı: Değer, olgu, yargı veya kavramla ilgili tercihlerde
hisler yerini mantığa bırakır.
•
Kendine Mal Etme Basamağı: Duyuşsal alanın en üst seviyesidir. Öğrenci, vardığı
sonuçları, yaptığı tercihleri değerlendirir ve genelleyebilir.
Devinişsel öğrenme alanı
• Duyu organlarının reflekslerin belli bir amaç için birlikte
kullanılabilmesi, organize edilebilmesi gibi becerilerin
öğrenilmesini içerir.
Yeni Duruma Uydurma
Uygulama
Pekiştirme
Taklit
Gözlem
Devinişsel öğrenme alanı…….
•
Gözlem Basamağı: Devinişsel öğrenme alanının ilk basamağı gözlem
basamağıdır. Bu basamakta yapılan iş gözlenir, ya da izlenecek yolla ilgili
işlem basmakları, yönergeler, talimatlar okunur.
•
Taklit Basamağı: Bu aşamada öğrenci yönergeleri izler. İzlediği veya
seyrettiği basamakları bilinçli bir biçimde fakat acemice uygulamaya çalışır.
•
Uygulama Basamağı: Taklit edilen veya uygulaması yapılmaya çalışılan
işin, ödevin işlem basmaklarının bütününü yapabilecek düzeyde ustalaşmak
ve alışkanlık kazanmak bu düzeyin göstergeleridir.
•
Yeni Duruma Uydurma Basamağı: Öğrenci işleme veya gerekli olan işlem
basamaklarına kendi yorumlarını katar.
•
Hem devinişsel hem de bilişsel alanla ilgili öğrenmelerimiz var mıdır?
TEMEL ÖĞRENME YAKLAŞIMLARI
•
•
•
•
•
•
Davranışçı Yaklaşım
Gestaltçı (Bütünlükçü) Yaklaşım
Bilişsel Gelişmeci Yaklaşım
Bilgi İşlem Yaklaşımı
Fonksiyonalist Yaklaşım
Yapılandırmacı Yaklaşım
Davranışçı yaklaşım
• Davranışçılar, canlıyı etkileyen dış uyarıcıların
olduğunu ve bu uyarıcılara karşı verilen tepkiler
sonucu davranışların oluştuğunu varsayarlar.
• Uyarıcı organizmayı harekete geçiren iç ve dış
olaylardır. Ses, ışık, resim, koku birer uyarıcı
olabilir.
• Davranışçılara göre, bir uyarıcı karşısında
organizmada meydana gelen biyolojik, fizyolojik
veya psikolojik değişim tepki veya davranımdır.
• Davranımların bir araya gelmesiyle oluşan
eyleme davranış denir.
Davranışçı Yaklaşım
UYARICI
TEPKİ
DAVRANIŞ
•
Davranışçılar öğrenmeyi koşullanma ve model alma ile açıklamaktadır.
•
Koşullanmanın meydana gelebilmesi için uyarıcı-tepki-pekiştireç döngüsünün
tamamlanması gerekmektedir. Buna klasik koşulma diyoruz.
•
İnsanlarda oluşan yüksek düzeyde zihinsel faaliyeti gerektiren karmaşık
bilgilerin öğrenilmesini bu tür klasik koşullanma ile açıklayamayız.
Davranışçı yaklaşım……..
•
Davranışçıların açıkladığı bir diğer öğrenme şekli de edimsel koşullanmadır.
•
Buna göre insanlar davranışlarını o davranışlarının ardışıkları ile ilişkilendirir.
•
Eğer davranışın sonucu olumlu ise aynı koşullar altında birey aynı davranışı
tekrarlayabilir.
•
Sonuç olumsuz ise bu defa o davranıştan uzaklaşır.
•
Taklit yoluyla kazanılan davranışlar bir çok defa tekrarlandığında mükemmellik
kazanır, pekiştirilir.
•
Burada sonucu gözlenen davranış pekiştireç rolü oynar.
•
Bu açıklamalardan hareketle eğitim sistemimizde de pekiştirilen davranışlar öğrenilir
kanaati yaygındır.
Davranışçı yaklaşım……..
• Davranışçı yaklaşımın öğretime yaptığı önerileri aşağıdaki gibi
özetleyebiliriz:
• Mademki uyarıcı önemlidir, o halde öğrencilere kazandırılmak
istenen davranışlar öğretmen tarafından özellikle vurgulanmalıdır.
• Ayrıca, model alma yoluyla da öğreniliyorsa bu durumda öğrencinin
kazanmasını istediğimiz davranışı öğretmenin de sergilemesi
gerekir.
• Öğrencilerin olumlu davranışlarının öğretmen tarafından
onaylanması, takdir edilmesi ve ödüllendirilmesi davranışın
pekiştirilmesi açısından önemlidir.
• Mademki davranışın kazanılmasında pekiştireç önemlidir, o halde
öğrenciye becerilerini sergileme ve yaparak öğrenme fırsatı
verilmelidir.
Bütünlükçü (gestaltçı) yaklaşım
•
Davranışçıların aksine bütünlükçüler (Gestaltçı psikologlar) gözlenebilen
davranışlarla ilgilenmekten çok davranımları derinlemesine ele almaktadır.
•
Bütünlükçülere göre davranışı açıklarken sadece uyarıcı ile davranım arasındaki
ilişkiye bakmak yeterli olmayabilir.
•
Davranış bir bütün olarak ele alınmalıdır. Bütün onu meydana getiren parçalardan
daha büyüktür, parçaların bir araya gelmesi her zaman bütün hakkında tam bilgi
vermez. Bu nedenle, bütünlükçü yaklaşım insan davranışının parçalara bölünerek
anlaşılamayacağını savunur.
•
Bireyin aldığı uyarımların anlamlı olabilmesi için bir dizi zihinsel süreçlerin
tamamlanması gerekir. Buna kısaca algılama denir.
•
Her bireyin aldığı uyarımları zihinsel süreçlerden geçirme ve örgütleme biçimi
farklıdır.
•
Öğrencilere sınıfta aynı uyarıcılar verilmesine rağmen öğrencilerin kazandıkları
davranışlar da farklılık gözlenmektedir.
Bütünlükçü (gestaltçı) yaklaşım…....
•
Bütünlükçü yaklaşımın öğretime yaptığı önerileri aşağıdaki gibi
özetleyebiliriz:
•
Mademki parçalardan hareketle her zaman bütüne ulaşılamaz, o halde
bütünden hareketle öğretim etkinlikleri düzenlemeliyiz. Tümdengelimci bu
yöntem öğretim programlarının amaçları belirlenirken kullanılmaktadır.
•
Özellikle geometri tümevarımcı niteliği yanında daha çok tümdengelimci bir
niteliğe de sahiptir. Bu nedenle, geometri öğretiminde tümdengelimci bir
yaklaşım kullanılmalıdır.
•
Mademki öğrenmenin ön koşulu algılamanın gerçekleşmesidir ve aynı
uyarıcı karşısında farklı algılamalar gerçekleşebilmektedir, o halde herkes
için anlamlı öğrenmelerin gerçekleşebilmesi için sınıfta bireysel farklılıklara
ve ihtiyaçlara dikkat edilmelidir.
Öğrenme ortamının düzenlenmesinde ve öğrencilere uyarıcıların
sunulmasında öğrencilerin algılamalarını kolaylaştırıcı önlemler ve stratejiler
belirlenmelidir.
•
Bilişsel gelişmeci yaklaşım
•
Biliş, insanın dünyayı ve çevresini anlamaya yönelik yaptığı faaliyetlerin
tümüdür.
•
Bilişsel yaklaşıma göre öğrenme bireyin çevresindeki uyarıcıları duyu
organları yardımıyla alarak onlara tepkide bulunmasıdır.
•
Davranışçı açıklamadan farklı olarak burada öğrenen dış uyarıcıların pasif
alıcısı değildir, onları kabul eder özümser ve kendine uyarlar.
•
Bu yaklaşım daha çok bilginin nasıl elde edildiği ve nasıl örgütlenerek
saklandığı ile ilgilenmektedir.
•
Bu bağlamda bilişsel gelişmeci yaklaşıma katkıda bulunanlardan biri olan
Piaget’dir. Bilişsel gelişmeci (cognetive development) yaklaşım daha çok
Piaget’nin çocukların öğrenmesi üzerine yaptığı araştırmaların sonuçlarına
dayandırılmaktadır.
•
Piaget çocukların bilişsel gelişimini duyusal(0-2 yaş),işlem öncesi(2-7 yaş),
somut işlemler (7-11yaş) ve soyut işlemler (11yaş sonrası) olmak üzere
biyolojik gelişimlerine bağlı olarak dört döneme ayırmaktadır.
Bilişsel gelişmeci yaklaşım……
•
Piaget’nin aksine Vygostky bilişsel gelişimi sadece çocuğun biyolojik
olgunluğuna bağlamamaktadır. Ona göre çocuğun bilişsel gelişiminde dil ve
sosyal etkileşim de önemli rol oynar. Sosyal etkileşim sürecinde çocuğun
kendi kendini geliştirebileceği ve yeni şeyler öğrenebileceği yaklaşık
öğrenme eşiği vardır.
Ulaþýlmasýistenilen seviye
Scaffolding (Ýskele)= Ýpuçlarý, ara çözümler, veriler
ZPD
Öðrecinin mevcut matematiksel seviyesi
Bilişsel gelişmeci yaklaşım……
•
•
•
•
•
•
Bilişsel gelişmeci yaklaşıma katkıda bulunan psikologlardan bir de
Bruner’dir. Bruner’e göre birey karşılaştığı uyarıcıları kavramlaştırır ve onları
kategorilere ayırır.
Böylece, kavramlaştırma, bir olayın, nesnenin veya olgunun
soyutlandırılarak ifade edilmesidir.
Sınıflandırma ise kavramları ortak özelliklerine göre gruplandırmaktır.
Brunere göre, kavramların kategorileştirilmesi veya sınıflandırılması
çevrenin kompleks yapısını sadeleştirmemize yardım eder.
Sınıflandırma aynı zamanda bireyin yeni duruma veya nesneye karşı
davranışını da şekillendirir.
Bruner’e göre kodlanan bilginin saklanması ve geri çağrılması daha
kolaydır. Kodlama bireye yeni bilgilerin keşfedilmesinde ve öğrenilen
bilgilerin başka durumlara transfer edilmesinde de kolaylıklar sağlar.
Bilişsel gelişmeci yaklaşım……
• Öğrenmenin bilişsel boyutunu ön plana çıkaran Bloom’un tam
öğrenme modeli de bilişsel gelişmeci öğrenme yaklaşımının içinde
ele alınabilir.
• Öğrencinin öğrenme ihtiyaçlarını merkeze alan bireyselleştirilmiş bir
öğrenme yaklaşımı olarak ifade edebileceğimiz Bloom’un tam
öğrenme modeli, uygun öğrenme ortamlarında nitelikli bir öğretim
sonucunda öğrenilecek konu için belirlenen hedef davranışların belli
düzeyde her öğrenciye kazandırılabileceğini vurgulamaktadır.
• Öğrenmeye ne kadar zaman ayrılırsa o kadar başarı sağlanacağına
inanan Bloom, iyi ve zayıf öğrenen yerine hızlı ve yavaş öğrenen
tanımlamasını yapmaktadır.
• Nitelikli bir öğretim yavaş öğrenenleri de arzu edilen öğrenme
düzeyine çıkartabilir. Bu amaçla, öğrencinin hazır bulunuşluğu
sağlanmalı, sürekli değerlendirmelerle öğrenciye kendi gelişmesi
konusunda dönütler verilmeli, yetersiz gelişmeler için tamamlayıcı
öğretim yapılmalıdır.
Bilişsel gelişmeci yaklaşım……
•
•
•
•
•
•
•
Bilişsel gelişmeci yaklaşıma katkıda bulunanlardan biri de tam öğrenme yerine
anlamlı öğrenme deyimini kullanan Ausubel’dir.
Ausubel anlamlı öğrenmenin nasıl gerçekleştirilebileceği üzerinde durmaktadır. Ona
göre bireyin (ön bilgilerin ve mevcut bilgilerin oluşturduğu) mevcut bilişsel yapısı
(cognitive structure) vardır.
Birey bilişsel yapısına bağlı olarak kendisine sunulanlar arasından seçim yapar ve
onları mevcut bilgileri ile ilişkilendirerek işler ve anlamlaştırır.
Bu nedenle öğrencinin sınıf ortamlarında bilişsel yapısının geliştirilmesi önemlidir.
Bilginin örgütlenmesi ve saklanması ile ilgili açıklamaları birbirlerini tamamlar nitelikte
olmasına rağmen Bruner’in önerdiği keşfederek öğrenmeyi zaman alıcı bulan
Ausubel etkili sunuş yönteminin öğrencinin bilişsel yapısının geliştirilmesine daha çok
yardım edeceğini düşünmektedir.
Ausubel, öğrenmenin daha çok sözel yollarla gerçekleştiğini vurgular ve sunuş
yoluyla kazandırılan öğrenmenin pasif öğrenme olacağı şeklindeki eleştirilere de
katılmaz.
Ona göre, öğrenci sunuş yoluyla öğrenirken mevcut bilişsel yapısını kullanır ve
kendisine sunulanları bu yapı ile ilişkilendirerek seçer ve işler.
Bu seçme ve işleme bilinçli örgütlemeyi gerektirir. Sunuş, öğrencinin mevcut bilişsel
yapısını kullanmasını sağlayamıyor ve bilinçli bir örgütlemeyi gerçekleştiremiyorsa
orada anlamlı öğrenmeden de söz etmek oldukça zordur.
Bilişsel gelişmeci yaklaşım……
•
•
Bilişsel gelişmeci öğrenme yaklaşımının öğretime yaptığı önerileri aşağıdaki
gibi özetleyebiliriz:
Mademki, öğrenci dış uyarıcıların pasif alıcısı değildir, öyle ise öğrenci
merkezli öğretim ortamları tasarlansın ve öğrenci kendine sunulanları aktif
olarak özümseyebilsin ve kendi bilgilerini mevcut bilişsel yapısına göre
örgütleyebilsin.
•
Mademki, nitelikli öğretimle tam öğrenme sağlanabilir, öyle ise hızlı ve
yavaş öğrenenler için uygun öğrenme ortamları oluşturulmalıdır.
•
Mademki, bireyin bilişsel yolla kazandığı davranışları örgütleyerek,
kodlayarak saklama ve yeri geldiği zaman hatırlayıp kullanma yetisi vardır,
öyle ise öğrenciye kavramlaştırma, sınıflandırma ve kodlama süreçlerini
gerçekleştirme fırsatları sağlanmalıdır.
•
Mademki, örgütlenmiş ve anlamlaştırılmış bilgiler daha kolay hatırlanır,
öylese öğrenciye doğrudan bilgi aktarma yerine ona problem çözme
stratejileri, bilgiye ulaşmanın ve bilgiyi işlemenin yolları öğretilmelidir.