isanın evrimi

İSANIN EVRİMİ
Nereden geliyoruz?
Ortak ata
Günümüz
hayvanları
Şimdi neredeyiz?
Günümüz
hayvanları
Fosiller
Kaybolan birçok kısım!
Primatların sınıflandırılması
 Primat takımı iki alt takıma ayrılır:
 Prosimian (daha küçük primatlar)
 Lemurlar, ilkel maymunlar (loris), cadı maki (tarsier) ve
ağaç faresini (tree shrew) kapsar
 Anthropoidler (daha büyük primatlar)
 Kuyruklu maymunlar, kuyruksuz maymunlar ve
insanları kapsar
 Primatların sınıflandırması:
 Alt takım Prosimii (küçük primatlar): Lemurlar, ilkel
maymunlar, cadı maki ve ağaç faresi
 Alt takım Anthropoidea (büyük primatlar): Kuyruklu
maymunlar, kuyruksuz maymunlar ve insanlar



Üst aile Cercopithecoidea: Makak, babun, eski dünya
maymunları
Üst aile Ceboidea: Yeni dünya maymunları
Üst aile Hominoidea: İnsansı maymunlar, insanlar
 Aile Pongidae: Şempanze, orangutan, goril
 Aile Hylobatidae: Gibonlar
 Aile Hominidae: İnsanlar
İnsanın sistematiği aşağıdaki gibidir
 Alt Alem: Çok Hücreliler (Metazoa)
 Şube: Kordata (Korda taşıyanlar; vücudun içten destek veren ip
gibi ince organı olanlar)
 Alt Şube: Omurgalılar (Vertebrata = Korda + iskelet = Baş, gövde,
bazen de kuyruk taşıyanlar)
 Sınıf: Memeliler (Mammalia)
 Takım: Primatlar
 Alt takım: Anthropoidea
 Üst aile: Hominoidea
 Aile: Hominidae
 Cins : Homo(= İnsan)
 Tür: Homo sapiensis ( günümüz insanı)
Primatlarda meydana gelen değişimler
 Primat takımı, çok kaba bir sınıflamayla; maymunlar,
insansı maymunlar ve insanı kapsamaktadır.
 Primatlardaki değişiklikler özellikle iskeletinde
meydana gelmiştir
 Hareket biçiminin değişimi
 Beyin büyüklüğünde artış
 Daha küçük, daha az sayıda ve daha az özelleşmiş diş
oluşumu
 Dört parmağa karşı gelen baş parmağı ile kavranan el
Primat Özellikleri
 Vücut büyüklüğüne oranla beyinleri diğer hayvanlarınkinden daha
büyüktür
Beyin büyüklüğü ve organizasyonu
Yeni dünya
maymunu
Kuruksuz
maymun
Modern
insan
Brain size
Hominoidea
 İnsansı maymunlar ve insanlar, Hominoidea üst
familyasında toplanıyor.
 Bu üst familyanın, insansı maymunları kapsayan
Pongidea ve Hylobatidae familyalarıdır
 Pongidae ve Hylobatidae familyasının (insansı
maymunlar) cinsleri kuyruklarının olmayışı ile diğer
maymunlardan farklıdır.
 Pongidae familyası Orangutan, goril ve şempanzeleri
kapsıyor
 Hylobatidae familyası ise Gibonları kapsar
İnsansı maymunlar
 Kolları uzun bacakları kısa ve gövdeleri iridir.
 Leğen kemiği dar ve uzundur.
 Yürürken aynı anda hem ayaklarının üzerine basma,
hem de el parmaklarının dışına dayanma hareketi
yaparlar.
 Elleri arşınlama hareketine uyum sağlamış.
 Uzun el ayası, küçük baş parmak ve yuvarlak tırnaklar
taşırlar.
 Ayakları ise, kavramaya uyum sağlamıştır.
Şempanze eli ve insan eli
İnsan, maymun, goril ayağı
Goril ayağı
İnsansı maymun ve insan benzerliği
 Kafatasının yapısı,
 Beyinin oransal olarak büyüklüğü,
 Dişlerinin morfolojisi ve dizilişi
 İskeletlerinin yapısı,
 Kanlarının kimyası,
 Büyüme dönemleri,
 Beyinlerinin belirli özellikleri,
 Doğumdan önce yavrularını besleyen döl yatağının ayrıntılı
yapısı,
 Enfeksiyonlara gösterdikleri duyarlılıklar gibi
özellikleri bakımından insana çok benzemektedir.
fizyolojik
 Öyle ki, DNA farklılığı insan-goril arasında % 1.4
iken, insan-şempanze arasında % 1.2, goril-şempanze
arasında % 1.2, insan- orangutan arasında % 2.4, goril
–orangutan arasında % 2.4 ve şempanze –orangutan
arasında ise % 1.8 .
Şekil : ψϻ-globin genine dayanan primatlar arasındaki filogenetik ilişkilerin kanıtı. (A) Altı
primatta DNA dizilerinin bölümleri. Macaca, bir eski Dünya maymunu ve Atales, bir Yeni
Dünya maymunu, sırasıyla Homoinoidea’ya giderek uzaklaşan dış gruplardır. (B) Ateles’i bir
dış grup olarak kullanan, ψϻ-globin dizisine dayanan en yalın filogeni. En az sayıdaki
değişimler dal boyunca belirtilmiştir.
 Şempanze-insan arasında 32.000 genden sadece 300
tanesi farklı. Bu genetik farklılık, dil kullanımını
sağlıyor. Dil de soyut düşünebilmenin ön koşulu
oluyor.
 İnsan genomunun tamamının çözümlenmesi 1990’dan
itibaren sürdürülerek, 2004’te sekansın tamamı
yayınlanıyor. Şempanze genomu projesi ise 2003’den
beri sürdürülüyor.
İnsan evrimi- Şempanzeler insanların yakın akrabaları
32,000 gen
32,000 gen
Sadece 300 farklı
İnsanların ve şempanzelerin ortak
atadan ayrıldığı zaman
 Günümüzde çoğu
paleoantropolog, insan
ve şempanzelerin
yaklaşık 8 milyon yıl
önce gorillerden
ayrıldığını,
 İnsanların ise
şempanzelerden yaklaşık
5-6 milyon yıl önce
ayrıldığını kabul
etmektedir
Hominidler
(Hominidae familyası)
 Bu primat familyası günümüz insanlarını ve geçmişte
nesli tükenmiş ataları kapsamaktadır
 Neredeyse 7 milyon yıla kadar uzanan bir fosil kaydı
mevcuttur
 Birkaç özellik onları diğer hominoidlerden ayırır
 Hominidler iki ayaklıdır;
 Dik bir duruşa sahiptir,
 İskeletlerinde bazı modifikasyonlar gösterir
Hominidlerin
yaşadıkları alanlar
• En eski fosil alanlarının Afrika’da
olduğu belirlenmiştir
•Bu alanların başlıcaları:
1.
Etiyopya = Orta Awash Vadisi & Hadar
(Australopithecus afarensis)
2.
Kenya = Turkana gölü çevresi
3.
Tanzanya = Olduvai Gorge çevresi
4.
Güney Afrika = Sterkfontein çevresinde
toplanan çeşitli kireçtaşı mağaraları
Hominidlerin önemli bir adaptasyonu olan iki ayakla
hareket neden ortaya çıktı??
 Taşıma davranışı (Ön üyelerin serbest olması gerekmektedir)
 Nesneleri atmak için elleri serbest bırakarak yırtıcılara karşı
savunma hareketi sağlamaktadır
 Toplam ısı stresinin azaltılması
 Vücudun hava akımlarına maruz bırakılmasıyla ısı kaybını
konveksiyon yoluyla kolaylaştırır, sadece insanlar vücudunu
soğutmak için nem üreten ter bezlerine sahiptir
 Uzun mesafeleri seyahat ederken enerji açısından daha fazla
verim sağlaması
 Açık ortamlarda daha iyi görüş sağlaması
Şekil :1 - kürek kemiği, 2 - sekrum eklemi, 3 - ilye
kemiği, 4 - iskiyum kemiği, 5 – leğen (pelvis) kemiği
Dört ayaklı ve iki ayaklı yürümenin
karşılaştırılması
İlye
kemiği
İlye
kemiği
Goril: Kalça kemiği uzun
ve pelvisin bütünü yatay
doğrultuda
İnsan: Kalça kemiği daha
kısa ve pelvis dikey
1. Chimpanzee
2. Australopithecus africanus
3. Homo erectus
4. Homo sapiens
Diğer ayırt edici özellikler
 Hominidleri diğer hominoidlerden ayıran özellikleri
 Küçülen yüz yapısı
 Azalmış sayıdaki köpek dişleri
 Omnivor beslenme
 Elleri kullanma yeteneğinin daha da gelişmiş olması
 Sofistike araç kullanımı
Genel kabul gören hominid türleri
Bilinen en eski hominid
 2002 Temmuz ayında kuzey Çad'ın Djurab Çölü'nde
keşfedilen
 Yaklaşık 7 milyon yıl yaşındaki Sahelanthropus tchadensis
kafatası ve diş kalıntıları
Onu bilinen en eski hominid olduğuna
işaret etmektedir
Bu tarih insanların şempanzelerden
ayrıldığı tarihe çok yakındır.
Sahelanthropus tchadensis
İnsansı maymuna benzeyen özellikleri:
– Küçük beyni ( Şempanzelerinkinden bile küçük ! )
– Eğimli yüz yapısı
– Çok belirgin kaş çıkıntısı
– İnce ve uzun kafatası.
İnsansı özellikleri ise:
– Küçük köpek dişleri
– Yüzün orta kısmının kısa olması
– Omurilik birleşim kısmının iki ayak üzerinde yürüyemeyen primatlar gibi arkada değil
altta olması.
Şekil : Sahelanthropus tchadensis.
 Bunu, 6 milyon yıl önceye tarihlenen Orrorin tugnensis
ve 4.4 milyon yıl yaşlı Ardipithecus ramidus izliyor.
 Sahelanthropus tchandensis, 320 ila 380 cc ile, ancak
şempanzelerin beyin büyüklüğü ile kıyaslanabilecek bir
beyin haznesine sahiptir.
Orrorin tugenensis
 Orrorin tugenensis fosilleri ilk kez 2001’de Batı
Kenya’da Tugen Bölgesinin volkanik tüfleri içinde
bulunmuş.
 Ardipithecus ramidus fosilleri 4.4 milyon yıl önceye
tarihleniyor.
 Bunların kalça-leğen kemiğinin (pelvis)
yürüyebildiklerini, el-ayak parmaklarının
tırmanabildiklerini gösteriyor.
yapısı
yapısı
dik
ise
 Ayak parmaklarının kavramaya uygun oluşuyla insansı
maymunlara, diş yapısı ve dizilişi, kalça kemiğinin
yapısıyla da insana benzemektedirler.
Şekil : Ardipithecus ramidus ve insan ayağı
 4 milyon-700 bin yıl önceye tarihlenen Australopithecus
fosilleri, geniş yüzü, büyük azı dişleri ve kalın kaş
kemeri özelliklerine sahipti
 Australopithecus anamensis ve Australopithecus
afarensis en çok fosil bulgusu olan türlerdir.
 Bunlardan 3.2 milyon yıl önceye tarihlenen
Australopithecus afarensis ilk kez 1974’de Etiyopya’nın
Hadar bölgesinde bulunmuştur.
 Tam bir hominid fosili olarak gösterilen Lucy’de bu türe
aittir. 1978’de Tanzanya’da bulunan ve 3.6 milyon yıl
önceye tarihlenen ayak izlerinin de afarensis’e ait
olduğu düşünülmektedir.
 Birçok paleontolog, A. anamensis'in bilinen en eski
Australopithecine olduğu evrim şemasını kabul eder.
 A. anamensis aynı zamanda A. afarensis’in atası olup
daha sonra A. africanus meydana gelmektedir ve
Homo cinsi ile birlikte Australopithecinlerin yan dalı
olan A. robustus ve A. boisei ile temsil edilir.
Australopithecine
 Australopithecine; Australopithecus cinsine ait bütün
türlerin tamamını ifade eder
 Şimdiye kadar bilinen beş türü tanımlanmıştır:
 A. anamensis
 A. afarensis
 A. africanus
 A. robustus
 A. boisei
Australopithecus anamensis
 Bilinen en eski australopithecine
Australopithecus anamensis’dir
 Kenya’nın Turkana Gölü çevresindeki Kanapoi’de
fosilleri bulunmuştur,
 A. anamensis, 4.2 milyon yıl yaşında iki ayaklı bir
türdür,
 Birçok özelliği A. afarensis ile ortaktır,
 Dişleri ve kafatası gibi diğer özellikler de daha ilkel
 A. anamensis'in 1.3 ila 1.5 m boyunda olduğu ve 33 ila
50 kg arasında olduğu tahmin edilmektedir
Australopithecus afarensis
 Australopithecus afarensis
 3.9–3.0 milyon yıl önce yaşamıştır,
 Tamamen iki ayaklı yürüme özelliği göstermekteydi,
 Boyut ve ağırlık bakımından büyük değişkenlik
sergilemiştir.
 Bu türün üyeleri, 1 m'den 1.5 m kadar bir boyu ve 29 ve
45 kg arasında değişen bir ağırlığa sahiptir
A. afarensis
 A. afarensis'in beyin büyüklüğü 380-450 cm3 (cc)
 Şempanzenin 300-400 cc'den daha büyüktür
 Günümüz insanından çok daha küçüktür (ortalama 1350 cc)
 A. afarensis'in kafatası çok önemli özelliklere sahipti
 Belirgin kaş çıkıntıları
 Ileriye çıkık çene, ancak dişleri maymunlar ve insanlar
arasındaki orta seviyedeydi
 Mine yapısı fazla olan azı dişleri
 Muhtemelen meyveleri, tohumları ve kökleri çiğnemek için
gelişen bir adaptasyon
Australopithecus afarensis
Lucy
Lucy'nin kalçasında, bacağında ve
ayağındaki adaptasyonların,
tamamen iki ayaklı bir hareket
imkanı sağladığı belirlenmişir
A. afarensis İskeleti - Lucy
Modern insan dişisi ve Lucy’e
ait iskeletlerin
karşılaştırılması:
Lucy’nin modern insan
dişisinden daha kısa olduğu,
nispeten uzun kollara ve
daha küçük beyinlere sahiptiler.
Australopithecus afarensis
(Lucy) 1974 yılında Etiyopya’da keşfedilmiştir.
Australopithecus
Southern
Ape
africanus
of
Africa
Australopithecus africanus
 A. afarensis, 3.0-2.3 milyon yıl önce yaşamış olan
Australopithecus africanus’a evrilmiştir.
 İki tür arasındaki farklar nispeten azdır
 Her ikisi de aynı boy ve kiloda olup A. africanus daha
düz bir yüze ve biraz daha büyük bir beyne sahipti.
Australopithecus africanus
kafatasının eksik ksımlarının
tamamlanmış görünüşü
Taung Child adı verilen bu
kafatası Raymond Dart tarafından
1924'te Güney Afrika'da
keşfedilmiş olup modern
paleoantropolojinin başlangıcını
oluşturmuştur.
Robust türleri
 Hem A. afarensis hem de A. africanus, robust
türlerden oldukça farklıdır


A. boisei (2.6–1.0 million years ago)
A. robustus (2.0–1.2 million years ago)
 A. boisei, 1.2-1.4 m boyunda olup 34-49 kg arasındadır
 Güçlü bir üst beden, kafatasının üstünde ayırt edici bir
kemik kabartısı, düz bir yüz ve çok büyük azı dişleri
vardı.
A. robustus
 A. robustus, biraz daha küçüktü (1.1-1.3 m boyunda) ve ağırlığı
daha azdı (32-40 kg)
 Geniş ve düz azı dişleri A. robustus'un vejeteryan olduğunu
belirtmektedir
 Çoğu bilim insanı, robust Australopithecinlerin 1 milyon yıl
önce soyu tükenmiş diğer Australopithecinlerden ayrı bir soy
oluşturduğu fikrini kabul etmektedir.
Australopithecus robustus
Bu türün büyük bir çene,
güçlü çiğneme kasları ve
kaba bitki gıdalarını
öğütmek için görünüşte
kullanılan geniş yassı
çiğneme dişleri vardı
Daha büyük beyinlere sahip Homo cinsi
Çoğunlukla taşlardan
yapılmış aletlerle birlikte
bulunmuştur
(e.g. Olduvai Gorge,
Tanzania;
Lake Turkana, Kenya)
Homo cinsi
Homo habilis
 Homo cinsinin (kendi cinsimizin) en eski üyesinin Homo
habilis olduğu bilinmektedir,
 2,5-1,6 milyon yıl önce yaşamıştır.
 Kalıntıları ilkin Tanzanya'nın Olduvai Gorge Bölgesin'de
bulunmuştur,
 Ancak aynı zamanda Kenya, Etiyopya ve Güney Afrika'dan da
kalıntıları biliniyor
 H. habilis, A. afarensis ve A. africanus soylarından
evrimleşmiş olup A. africanus'la yaklaşık 200.000 yıl
birlikte yaşamışlardır.
Homo habilis
 H. habilis, Australopithecin atalarına göre daha büyük
bir beyne (ortalama 700 cc) sahipti, fakat dişleri daha
küçüktü
 Yaklaşık 1.2-1.3 m boyunda ve sadece 32-37 kg
ağırlığındaydı.
Homo erectus
 Afrika'nın dışında bilinmeyen Australopithecuslar ve H.
habilis'in aksine, Homo erectus, Pleistosen (2.5 My. – 12 Ky)
döneminde Afrika'dan göç ederek yaygın olarak dağılmış olan
türdür.
 Fosil örnekleri sadece Afrika'da değil, aynı zamanda Avrupa,
Hindistan, Çin ("Pekin Man") ve Endonezya'da ("Java Adam")
bulunmuştur
 H. erectus 1.8 milyon yıl önce Afrika'da evrimleşmiş ve 1
milyon yıl önce güneydoğu ve doğu Asya'ya göç etmiş ve
yaklaşık 100.000 yıl öncesine kadar hayatta kalmıştır.
Homo erectus
-1.8-1.5 Myö
- Afrika'dan ayrılan ilk homo cinsi
-İlk avcı
‘Peking man’ (H. erectus)
 İnsan cinsinin ikinci basamağı Homo erectus, 1.6 milyon
yıl-250.000 yıl önceye tarihlenen Homo erectus, kalın
kafatası kemikleri, yüksek kaş kemeri, çökük alnı, geniş
burnu, geniş çenesi, geniş damak morfolojisi ve iri
dişleriyle ayırt edilebiliyor.
Homo erectus
 H. erectus bölgesel farklılıklar geliştirmesine rağmen, birkaç
yönden modern insanlardan farklılık gösterir
 800-1300 cc'lik beyin hacmi H. habilis'ten çok daha büyük
olmasına rağmen hala Homo sapiens (1350 cc)
ortalamasından daha küçüktü
 H. erectus kafatası daha kalın duvarlıydı, belirgin kaş
çıkıntıları vardı ve dişleri bugünkü insanlardan biraz daha
büyüktü
 H. erectus, 1.6 ila 1.8 m boyunda ve 53 ila 63 kg arasında
değişen, modern insanlarla kıyaslanabilir bir boyuta sahipti.
 Güney Afrika’da bulunan Blombos Mağarası’nda 70 bin yıl önce
tarihlenen buluntuların arasında, kil içeren bir tür demir
cevherinden yapılmış, üzeri işlenmiş iki adet plaka, H.erectus’ların
sanatsal faaliyette de bulunduklarını gösteriyor.
Alet yapıcı
Arkeolojik kayıt, H. erectus'un bir alet yapıcı
olduğunu gösteriyor
Ayrıca bazı bölgelerdeki H. erectus’a ait
bireylerin mağaralarda yaşadığı ve ateşi
kullandığı ve bunun da özellikle kuzey
iklimlerinde onların yaşamı için bir avantaj
sağladığına dair kanıtlar tespit edilmiştir
Homo erectus
Homo sapiens
Australopithecus afarensis
Homo sapiens H. erectus'tan
evrimleşmiştir
 Yapılan çalışmalar H. Sapiens’in, H. erectus'tan
evrimleştiği yönündedir
Homo sapiens "Bilge Adam" in
Topic 14 – Human Evolution
Kökeni
Homo sapiens
Defined by larger brain, forehead, and reduced brow ridge.
Neandertaller
 Belki de tüm insan fosillerinden en ünlüleri
Neandertallerdir,
 Yaklaşık 200.000 ila 30.000 yıl önce Avrupa ve Yakın
Doğuda yaşamıştır
 Bazı paleoantropologlar, Neandertalleri
 Kendi türlerimizin bir variyetesi veya alt türü olarak
görürler (Homo sapiens neanderthalensis)
 Diğerleri ise onları ayrı bir tür olarak görürler (Homo
neanderthalensis)
Neandertaller
 İsimleri 1856'da Düsseldorf yakınlarındaki Neander
Vadisi'nde bulunan ilk örneklerden dolayı verilmiştir
 Neandertaller ile günümüz insanları arasındaki en önemli
fark kafatası yapısıdır
 Neandertal kafatasları uzun ve alçaktı, ağır kaş sırtları,
çıkıntı yapan bir ağız ve zayıf, geriden bir çeneleri vardı
Beyni ortalama olarak bizimkinden biraz daha büyüktü ve
biraz farklı olarak şekillenmişti
Neandertaller (32-100 bin yıl önce)
 Avrupa’da yaşamıştır
 Soğuk iklime adaptasyon göstermiştir:
 Kısa boylu ve tıknaz
 Büyük burunlu (havayı ısıtmak
için)
 Geniş göğüslü
 Uzun, alçak ve kalın kafataslı
ama beyinleri büyüktü
Arkaik Homo sapiens (Cro-Magnon)
 Yaklaşık olarak 30.000 yıl öncesi,
 Modern Avrupalılara çok yakın insanlar, Neandertalların
yaşadığı bölgeye taşınmış ve tamamen yerini almışlardır.
 Fransa'daki Cro-Magnonlar yaklaşık 35.000 ila 10.000 yıl
önce yaşamıştır; Bu dönemde, özellikle sanatta ilerleme
kaydedilmiştir.
Cro-Magnon
 Son derece yetenekli göçebe avcılar
 Avlarını aralarında belki de yay ve ok da dahil olmak üzere
çeşitli özel araçlar kullanarak avlamışlardır
 Mağaralara ve kaya sığınma evlerine sığınmışlar.
 Cro-Magnonlar aynı zamanda mağara ressamlarıydı
 Manganez ve demir oksitlerden yapılmış boyaları
kullanarak Cro-Magnon halkı Fransa ve İspanya'daki
mağaraların tavanlarında ve duvarlarında yüzlerce sahne
boyamıştır
Fransa’da Niaux mağarasında bir atın çizilmiş resmi
 Neanderthallerin gelişmiş bir taş endüstrisi kullandıkları
ve ölümlerini gömerek bir inanç dünyasına sahip
olduklarına dair veriler mevcuttur.
 Arkaik Homo sapiens olarak nitelenen Cro-Magnon
insanında ise geniş ve dik bir alın çıkıntısı çok az olan
kaş kemeri, dar göz çukuru, sırtı düz olan burun ve
çıkıntılı alt çene mevcuttur.
 50 bin yıl önceye tarihlenen Arkaik Homo sapiens’lerle
birlikte, “Yontma Taş Devri” olarak bildiğimiz döneme
ulaşıyoruz.
Homo sapiens
 Şimdiye kadar bulunan en eski
fosiller tahmini olarak 195.000
yaşında olduğudur.
 Afrika’da bulunmuştur (aynı
zamanda Etiyopya’da).
2000
Brain capacity (cm 3)
Homo neanderthal
1500
Homo sapiens
Homo erectus
1000
Homo habilis
500
Australopithicus
africanus
ramapithicus
0
0
2
4
6
Fossil age (MYA)
8
10
Neandertaller atalarımız değildir
Homo habilis
Homo erectus
Archaic Homo sapiens
Homo sapiens sapiens
Homo sapiens neandertalensis