ANI_OLUM_SENDROMU

POTASYUM, FOSFOR & BROİLER DAMIZLIKÇILARDA
SENDROMU ( SUDDEN DEAD SYNDROME)
ANİ
ÖLÜM
Fosfor ve potasyum gereksinimi modern broiler damızlıklarda ani ölün sendromunun
önlenmesi normal üretim ve üreme prosesi açısından önemlidir. Yetiştiriciliğin 20-28.
haftalık döneminde en az %0.65 potasyum ve % 0.40 sindirilebilir fosfor içermesi
gereklidir.
* John Portsmouth
Broiler damızlıkların fosfor gereksinimlerini pek çok gıda uzmanı gözden geçirmiştir. Reddy
(2001) Poultry International’daki yazısında optimum üretim için % 0.10 non-phytin fosfor ve
çıkım performansı içinse % 0.2- 0.30 kemik mineralleri gereksiniminden bahsetmiştir. Bir
diğer makalede ise Wilson non-phytin fosforu tavsiye etmiştir. “Ani Ölüm Sendromu”
metabolik hastalık olarak bilinmektedir. Broilerlerde görülen ani ölüm sendromundan
bahsetmeyeceğim, fakat SDS bazen damızlık broiler sürülerinde görülebilmekte özelliklede
ağır yada yüksek oranda et verimi kaybıyla yaklaşık %50 oranında dünya pazarında
görülmektedir.
SDS ilk olarak 1978 yılından önce rapor edildi fakat 1980 yılının ortalarından öncede
İngiltere’de hastalık tanımlanmıştır. Şimdiye kadar zaman zaman SDS kanatlı üretimi yapan
ülkelerden bildirilmiştir. Hopkinson (1991) Avian Pathology dergisinde yayınlanan
makalesinde potasyum ve fosforun bu hastalık oluşumunda ilişkili olduğunu göstermiştir.
100’ün üzerindeki saha çalışmasında Avrupa, Avustralya, Kuzey Amerika ve Asya’da iki et
verimi yüksek ırkta Cobb 500 ve Ross 308 de rastladığını belirtmiştir. SDS broiler
damızlıklarda 20-30. haftalarda görülür: ani bir ölüm vardır. Kanatlı hemen hemen iyi
gelişmiş, et verimi iyi ve fiziksel olarak da sağlıklı görülür. Post mortem ise kalp genişlemiş
ve akciğer, kloaka, ovaryum, ovidukt ve karaciğerde konjesyon açıkça görülür. Mortalite %230 arasında değişmekle birlikte, pik düzeye ulaşması yumurtlamaya başladığı dönem ve
maksimum yem tüketimi olduğu zamandır. 30 haftalık yaşta mortalite durmaktadır.
SDS’nin nedeni nedir?
Değer değişiklikleri ve mineral fosfor ve potasyum arasındaki dengeyi içermektedir. Damızlık
yarkalar seksüel olgunluğa yaklaştıkları zaman fiziksel değişiklikler gözlenir. Besin ihtiyacı
hızla artar ve göğüs kasında ki gelişmeler potasyum ihtiyacını artırır.
Potasyum
Potasyum fonksiyonları hücre için gereklidir. Kanda plazmadan %25 daha fazla potasyuma
sahiptir ve kas 20 kez plazmadan fazla potasyuma sahiptir. Potasyum asit baz dengesini,
osmotik dengeyi ayarlar. Kalp aktivitesi için gerekli ve kasların gevşemesi için de gereklidir.
Kaslarda zayıflık ve kalp kasında düzensizliğe nede olur.
Rasyondaki potasyum gereksinimi ve yem bileşenleri 1995 yılında gözden
geçirilmiştir, fakat SDS için ne kadar gerekli olduğundan bahsedilmemiştir. Bu açıklamalar
büyük olasılıkla daha yüksek mortalite, özellikle erken yumurtlama döneminde geçerliydi.
1995 yılı özeti 1941-1976 araştırmalarına bakılarak yapılmıştır. Bu tarihte IMC Agrico
“potasyum”un kanatlılarda rolü konulu bir makale 1995 yılında yayımlanmıştır fakat daha
sonra potasyum ve SDS arasındaki ilişki bulunamamıştır.
1
Fosfor
Hopkinson (1991) mineral fosforun SDS ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca son derece
önemli ve rasyonlarda gerekli olduğunu belirtmiştir fakat fosforun sınırının yumurtlama
dönemindeki damızlıklarda SDS için risk faktörü olduğu belirtmiştir. Kalsiyum noksanlığı
hastalığı şiddetlendirmekte ve kalsiyum pre breederler ve erken yumurtlayan hayvanlar için
gerekli olduğunu belirtmiştir. Vücut fosforunun %80’i iskelet sisteminde geri kalan %20’si
nukleotidler de örneğin; ATP, nükleik asit, fosfolipitler ve diğer fosforlu bileşiklerde
bulunmuştur.
Fosforun önemli metabolik fonksiyonları yansıtmaktadır:
 Enerji metabolizmasını desteklemesi
 Yağ asitlerini taşıması
 Amino asit üretimi
 Asit baz tamponu olarak belirtilmiştir.
Hopkinson araştırmasında fosforun öneminden bahsetmiştir. Fakat, faydalanılabilir fosfor
benim araştırmalarıma göre daha önemlidir çünkü çeşitli kaynaklardan elde edilen fosforun
sindirilebilmesi ana konudur. Çok farklı sistemler olsa da fosforun sindirilebilirliği konusunda
öneriler vardır ve diğerlerinin söylediklerine kasten yapılmamıştır. Bitkisel kaynakların
%30’u ve hayvansal/balık kaynakların %100’ü inorganik fosfat kanatlı tarafından
değerlendirilmektedir.
Hem potasyum hem de fosfor gereksinimi belirtildi ve yüzde oranı, hayvanın ne kadar
tüketeceği kesin olarak belirtilmiştir.
Sıcaklık ve SDS
Civcivlerin rahat bulundukları ortama “konfor zonu” denilmektedir, sıcaklıkla ilişkili olarak
ortam ısısındaki denge hayvan için hiçbir stres oluşturmaz. Hızlı yetiştirilen türler, yavaş
yetiştirilen türlere göre sıcaklık stresine karşı az dirençlidir ve hızlı yetiştirilen türlerde yemin
kısıtlanması ısı direncini artırır SDS için daha duyarlı hale gelirler ışık yem kısıtlaması
rahatlatır ve seksüel olgunluğa ulaşır. SDS insidensi yüksek sıcaklığın olduğu yetiştirme
peryodun da daha yüksektir.
Isı stresi potasyum atılımını artırır ve yemdeki potasyum seviyesinin artışı da plazma
potasyum seviyesinin yükselmesine sebep olur potasyum tutumu düşer. Sürü ısı stresi çektiği
durumlarda rasyondaki potasyum artışı Tablo 1’de gösterilmiştir.
Tablo 1: Rasyonda tavsiye edilen değerler ve besin bileşimleri
RASYON TİPİ
Besin
Pre-breeder
Damızlık (erken yumurtlama)
Potasyum %
Faydalanılabilir fosfor %
Kalsiyum
Protein %
0.65-0.70
0.40-0.45
< 1.65
< 16.0
0.65-0.70
0.42-0.45
<3.00
<16.5
2
Artış spekülatiftir fakat sıcaklık yaklaşık 300 üzerinde ise en az %10 düşürülmelidir. Tablo 2
ve Tablo 3’de SDS yi önlemek için tavsiyeler, potasyum ve sindirilebilir fosforun ham
maddedeki gerçek değeri belirtilmiştir.
Tablo 2: SDS’yi önleme için verilmesi gerekli günlük tahmini miktar (mg/kanatlı/gün)
RASYON TİPİ
Besin
Pre-breeder
Sürü yaşı (17-19 hafta)
Potasyum
580
Faydalanılabilir fosfor 360
Tablo 3: SDS’yi önlemek için önerilen oranlar
Besin
Yumurtlama öncesi
Kalsiyum-Faydalanılabilir fosfor
Kalsiyum- potasyum
Potasyum- Faydalanılabilir fosfor
4.12:I
2.54:I
1.62:I
Damızlık (erken yumurtlama)
Sürü yaşı (20-26 hafta)
900
590
Erken yumurtlama
7.14:I
4.60:I
1.55:I
Özetle, modern damızlık broilerlerde SDS’yi önlemek için gerekli fosfor ve potasyum
gereksinimi normal verimlilik ve yumurta verimi açısından hayli yüksektir. Yetiştirme
peryodunun 20-28. haftalık döneminde rasyonda en az %0.65 oranında potasyum ve %0.40
oranında sindirilebilir fosfor bulunmalıdır.
Kaynak: Poultry International Temmuz 2001, Sayfa 42-43
Çeviri: Vet.Hek. Seyda ŞAHİN
Kanatlı Ar-Ge A.Ş
3