Dikkat eksikli*i hiperaktivite bozuklu*u

Dikkat Eksikliği
Hiperaktivite
Bozukluğu-1
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu nedir ?
2. Ne sıklıkla görülür ?
3. Tanısı nasıl konulur ?
4. Belirtiler ne zaman ortaya çıkar ?
5. Dikkatsizlik ve aşırı hareketlilik/dürtüsellik belirtileri her
zaman bir arada mı görülür ?
6. Nedeni nedir ?
7. Eşlik eden psikiyatrik bozukluklar var mıdır ?
8. Belirtiler erişkinde de devam edebilir mi ?
9. Nasıl tedavi edilir ?
10. Tedavi edilmez ise neler olabilir ?
Yazımızda yukarıdaki sorulara cevap aramaya çalışacağız…
Dikkat eksikliği ile ilgili şehir
efsaneleri
Şehir Efsanesi 1
• Dikkat eksikliği diye bir hastalık yoktur
Şehir Efsanesi 2
• Psikiyatrik bozukluklar çocuklarda olmazlar
Şehir Efsanesi 3
• DEHB, çocukluk dönemindeki normal davranışların
damgalanması dışında bir başka bir şey değildir
Şehir Efsanesi 4
• DEHB gerçekten olmuş olsaydı, çok açık bir şekilde
tanımlaması yapılırdı.
Şehir Efsanesi 5
• DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar çok tehlikelidir ve
bağımlılığa neden olur.
Şehir Efsanesi 6
• DEHB tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliği ve dozları ile ilgili
oluşturulan kılavuzlarda fikir birliği yoktur.
Şehir Efsanesi 7
• İlaç kullanımı altta yatan psikiyatrik sorunun şiddetini
arttıracaktır
Şehir Efsanesi 8
• İlaçların aşırı uyuşukluk, hayal görme, hipertansiyon, kısırlık,
beyin hücrelerini öldürme ve hatta ölüm gibi yan etkileri
bulunur
Şehir Efsanesi 9
• İlaç tedavilerinin çok yoğun olarak kullanılmasının nedeni ilaç
firmalarının milyar dolarlık bütçelerini daha da büyütmek
istemeleridir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite
bozukluğu nedir?
• Dikkat Eksikliği
• Hiperaktivite
• Dürtüsellik
• Gelişimsel seviyesi
• İşlevsellik üzerine etki
Hiperaktivite/Dürtüsellik
ile ilgili bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eli ayağı kıpır kıpırdır.
Oturduğu yerde duramaz.
Gereksiz yere sağa sola koşuşturur, eşyalara tırmanır.
Sakince oynamakta zorlanır.
Sürekli hareket eder, sanki motor takılmış gibidir
Çok konuşur.
Sorulan soru tamamlanmadan cevap verir.
Sırasını beklemekte güçlük çeker.
Başkalarının sözünü keser ya da oyunlarında araya girer.
Dikkat eksikliği ile ilgili
bulgular
•
•
•
•
•
•
•
Belirli bir işe ya da oyuna dikkatini vermekte zorlanır.
Dikkati kolayca dağılır.
Dikkatsizce hatalar yapar.
Başladığı işi bitiremez.
Kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür.
Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır.
Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev
ödevi, okul aktiviteleri gibi).
• Etkinlikler için gereken eşyaları kaybeder.
• Günlük etkinliklerde unutkandır
DEHB Sıklığı
• Çocuklarda %3-20 aralığında görülür
• Erkelerde kızlara göre 2-4 kat daha fazla görülmektedir
Nedeni nedir?
• Suçlu kim?
• Sürekli şımartan sınırları koyamayan ebeveynler
• İlgisiz uğraşmak istemeyen öğretmenler
• Çocuk psikiyatrisi uzmanları
Nedeni nedir?
• Genetik özelliklerin en belirgin olduğu psikiyatrik rahatsızlıktır
• En sık nedeni genetik kalıtsallıktır
• Tek yumurta ikizlerinde %90 a varan kalıtsallık oranı mevcuttur
• Anne, baba veya kardeşte DEHB olması yaklaşık 8-9 kat görülme
sıklığını arttırmaktadır.
Nedeni nedir?
• Beyinde bazı kimyasal maddelerin eksikliği veya dengesizliği
mevcuttur.
• Dopamin
• Noradrenalin

Gelişimsel yavaş olgunlaşma?
• Shaw et al (2007)
Nedeni nedir?
• Anne karnında ortaya çıkabilecek çevresel etkiler
• Stres
• İlaçlar
• Gebelikte hipertansiyon, diyabet hastalıkları
Nedeni nedir?
•
•
•
•
Göreceli yaşın etkisi (Erken okul başlangıcı?)
Düşük doğum ağırlığı
Bebeklik döneminde geçirilen enfeksiyonlar
Çevresel etkiler?
•
•
•
•
Manyetik kirlilik?
Tatlandırıcılar?
Şekerli gıdalar?
Yiyeceklerin alerjik etkileri?
Nedeni nedir?
• Tüm risk faktörleri ve çevresel etkilerin ortak etkileri sıklıkla
yönetsel işlevlerden sorumlu prefrontal korteks üzerine
olmaktadır.
Nedeni nedir?
• Yönetsel işlevler: çalışan bellek, dikkat, sorun çözme becerisi,
görevler arasında geçişler, zihinsel esneklik, davranışların
kontrolü ve engellenebilmesi
Belirtiler ne zaman ortaya
çıkarlar
• Sıklıkla ilk belirtiler anne karnında başlar
• 3 yaşından sonra belirginlik kazanır
• Ev içerisinde karşı gelmeler, inatlaşmalar
• %40-70 oranında karşı gelme inatlaşma bozukluğu ile birliktelik
• İlk şikayetler sıklıkla okul öncesi eğitim sürecinde hareketlilik,
çevreye zarar verici davranışlar, arkadaşları arasında dışlanma,
toplu etkinliklere katılmama
Belirtiler ne zaman ortaya
çıkarlar
• 1. sınıfta sırasında oturma ile ilgili sorunlar
• Sıklıkla ilk kez öğretmen ve aile dikkat sorunlarının farkına
varmaya başlar
• Çevreye zarar verici davranışlar
• Sınıfta dışlanma süreci, sınıfın günah keçisi
• Kendisi gibi hareketli arkadaşların çevresine toplanması
• Evde dersini yapma ile ilgili sorunlar
Belirtiler ne zaman ortaya
çıkarlar
• Sıklıkla ilk 3 sınıfta akademik olarak belirgin sorun görülmez
• 4. sınıftan sonra akademik sorunlarda belirginlik artar
• Okul ortamında DEHB nin oluşturduğu sosyal kimliğin rolü ön
plana gelir
• Öğretmen ve çevrenin ön yargıları olumlu çabaların sıklığını
azaltır.
Belirtiler ne zaman ortaya
çıkarlar
• Eğitim sisteminden kaynaklı özellikler nedeni ile sıklıkla en
belirgin akademik sorunlarla lise 1. sınıfta karşılaşılır
• Yapılan bir çalışmada sene kaybeden öğrencilerin yaklaşık % 90
nın da DEHB saptanmıştır
• Akademik sorunlar, olumsuz arkadaş çevresi ve süreklilik
gösteren dışlanma süreci sonucunda madde kullanım riskinde
artış, davranım sorunlarında belirginleşme
Gidişat
• 1/3 ler kuralı ??
• Çocukluk döneminde DEHB tanısı alan vakalar yetişkin
dönemde
• 1/3 Tam düzelme
• 1/3 Kısmi düzelme
• 1/3 Hayat boyu sorunların devamı ????
WHO verilerine göre şikayetlerin yaklaşık % 50 si hayat boyu devam etmektedir