hücre solunumu

HÜCRE SOLUNUMU DERS NOTLARI KONU
ANLATIMI
HÜCRE SOLUNUMU
Organik besin yapı taşlarının oksijen kullanarak ya da kullanmadan daha küçük moleküllere yıkımına
hücre solunumu denir.
A. OKSİJENSİZ (ANAEROBİK) SOLUNUM
Glikozun oksijensiz ortamda parçalanıp enerji elde
edilmesi olayına fermantasyon denir. Olaya anaerobik
solunum ve mayalanma gibi isimler de verilir. Bu olay
hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir. Canlıların çoğu
glikozu fermantasyona uğratabilirler. Bu olay sonucu
glikoz, etil alkol, laktik asit gibi çeşitli organik
bileşiklere kadar parçalanır.
Glikozun fermantasyona uğrayabilmesi için 2 ATP
harcanır. Sonuçta 4 ATP elde edilir. Glikoz molekülü
aktifleşince enzimler yardımıyla pirüvik asite
parçalanır. Bütün canlılarda buraya kadar olan
reaksiyonlar, fermantasyonda ve oksijenli solunumda
aynı olup glikoliz adını alır.
Şekil : Glikoliz Reaksiyonları
Farklı canlılarda farklı enzim sistemleri bulunduğu için pirüvik asit molekülleri değişik son
ürünlere parçalanır. Enerji kazancı ise hep aynıdır.
1. Alkol Fermantasyonu
Maya hücrelerinde ve bazı bir hücreli canlılarda görülen fermantasyon şeklidir.
Aşağıda alkolik fermantasyonun genel denklemi verilmiştir.
Glikoliz ürünü olan pirüvik asit molekülleri bir diğer ürün olan NADH 2 nin hidrojenlerini alarak
indirgenir ve etil alkole dönüşür.
2. Asit Fermantasyonu
Pirüvat, omurgalıların iskelet kaslarında ve yoğurt bakterilerinde laktik asit’e, sirke
bakterilerinde asetik asit’e parçalanır.
Yukarıda laktik asit fermantasyonun genel denklemi verilmiştir. Bu olayda da pirüvik asit
hidrojen tutarak indirgenir. Ancak yan ürün olarak CO 2 oluşmaz.
B. OKSİJENLİ (AEROBİK) SOLUNUM
Çeşitli enerji verici organik besin maddelerinin oksijen varlığında birbirini takip eden kimyasal
reaksiyonlarla CO2 ve H2O ya kadar parçalanması ve bağlarındaki enerjinin ATP’nin yapısına
aktarılmasına oksijenli solunum denir.
Oksijenli solunum reaksiyonları üç basamakta gerçekleşir ve genel denklemi şu şekildedir:
C6H12O6 + 6O2  6CO2 + 6H2O + 38ATP + Isı
1. Glikoliz Reaksiyonları
Glikozun iki molekül pirüvata yıkılması ile sonuçlanan, sitoplazmadaki reaksiyonlar dizisine
glikoliz denir.
2. Krebs Devri
Krebs çemberi reaksiyonları ökaryot hücrelerde mitokondri içinde meydana gelir.
Reaksiyonlarda iş gören enzimler mitokondri sıvısında bulunur. Pirüvik asit CO2 ve H+ iyonları
vererek parçalanır.
3. ETS Reaksiyonları
Glikoliz ve krebs çemberi reaksiyonlarında açığa çıkan elektron ve protonların bir seri enzim
sisteminde taşınması olayıdır. Elektronlar, elektron taşıma sisteminde indirgenme –
yükseltgenme şeklinde taşınır. Burada elektronların en son alıcısı oksijendir. Oksijen
elektronları alır, indirgenir ve hidrojenle birleşerek su açığa çıkar.
Oksijenli solunum tepkimelerindeki oksidasyon basamaklarının tümünde ilk oksitleyiciler
(yükseltgeyiciler) koenzimlerdir. Elektron taşıma sisteminin elemanları NAD, FAD, Koenzim Q
ve Sitokromlardır. Bunlar elektron çekme kabiliyetlerine göre sıralanır. Hidrojenler, NAD
molekülünden reaksiyona girerse 3 ATP, FAD molekülünden girerse 2 ATP kazanılır.
Sonuçta, glikolizde 4 ATP, krebs devrinde 2 ATP ve ETS de 34 ATP olmak üzere toplam 40 ATP
sentezlenir. Bunun 2 tanesi başlangıçta harcandığı için kazanç 38 ATP dir.