DNA ve Özellikleri
advertisement
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ Fen M 1 Adı Soyadı:.................................................... Sınıfı/No: .........../............ TEOG - 1 DNA VE ÖZELLİKLERİ Hücrelerdek hayatsal olayların yönet m n çek rdek sağlar. Çek rdek ç nde, hücren n beslenme, solunum, üreme g b canlılık faal yetler n yönet lmes n sağlayan genet k madde bulunur. Bu genet k maddeye kromozom den r. Kromozomlar DNA olarak adlandırılan yapıların özel prote nlerle b rleşmes le oluşur. 2n = 94 2n = 46 2n = 60 İk takım kromozom çerene 2n kromozom den r. B r takım kromozom çerene n kromozom den r. KROMOZOMLAR VE ÖZELLİKLERİ Hücren n çek rdeğ nde bulunan kalıtsal madde hücre bölünmes önces nde kromozom adı ver len yapılara dönüşür. n=3 kromozomlu Sami YEŞİLYURT Sentromer Kromozomlar türün genet k ş freler n taşıyan yapılardır. 2n = 500 2n=6 kromozomlu Kromozom çeş tler ; Kardeş kromozom ( kromot d) kend n eşlem ş kromozomun her b r parçasıdır. Homolog Kromozom b r anneden b r babadan gelen aynı özell kler taşıyan kromozomlardır. Şek l ve büyüklükler aynıdır. · Her kromozomun yapısında bell sayıda gen bulunur. · Kromozom sayısı her canlı türü ç n farklıdır. · Kromozom sayısının fazla olması canlının gel şm şl ğ n göstermez. Örneğ n eğrelt otunda 2n=500 kromozom, nsanda se 2n=46 kromozom bulunur. Kardeş kromozomlar 1-2, 3-4 Homolog kromozomlar 1-3, 1-4, 2-3, 2-4 · Kromozomlar farklı genet k özell k taşırlar. Bu sebepten dolayı kromozom sayısı aynı olan canlıların gel şm şl k düzeyler de farklıdır. Örneğ n güverc n ve soğan hücreler nde 16 kromozom bulunmalarına rağmen gel şm şl kler n n farklı olması, İnsanın vücut kromozomları 2n sayıdadır. Yan 2n=46 dır. Üreme hücreler sperm ve yumurta se n kromozomludur. Yan n=23 dür. Erkeklerde 44 + XY spermler se 22 + X veya 22 + Y kromozomu bulunur. D ş lerde se 44 + XX kromozom bulunur. Yumurta se 22 + X bulunur. · Kromozom sayıları le canlıların gel şm şl ğ ve büyüklüğü arasında b r l şk yoktur. 1 8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ Fen M TEOG - 1 1 DNA VE ÖZELLİKLERİ Şeker; DNA ve Özell kler DNA'nın yapısında deoks r boz şeker bulunmaktadır. DNA hücrey yöneten moleküllerd r. Türe ve canlıya özgü olan bütün kalıtsal b lg ler DNA da g zl d r. DNA'nın yapısında kalıtsal özell kler taşıyan genler bulunur. Deoks r boz Şeker (5 karbonlu) D Fosfat; P DNA'nın yapısında fosfat yan fosfor k as t bulunur. ***Nükleot tler yapısındak organ k baza göre s mlend r l rler. + T DNA'nın en küçük yapı b r m ne nükleot t den r. B r nükleot t; -Organ k Baz -Şeker -Fostat D + Şeker + Organ k Baz = A + P + D = P c + + P Aden n Tmn Guan n D P Nükleot t G + P + D = D G Guan n Nükleot d A G G c = D S toz n Nükleot d DNA'nın yapısında dört çeş t organ k baz bulunur. Bunlar; Aden n(A), Guan n(G), T m n(T), S toz n(C)(S)'d r. T A D Aden n Nükleot d Organ k Baz A D P Olmak üzere üç kısımdan oluşur. Fosfat T = T m n Nükleot d Sami YEŞİLYURT B l m nsanları James Watson ve Franc s Cr ck lk DNA model n hazırlamışlardır. P + P T c S toz n C 2 8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ Fen M TEOG - 1 1 DNA VE ÖZELLİKLERİ DNA'nın Kend n Eşlemes Nükleot t, gen, DNA, kromozom, çek rdek, hücre, doku, organ, s stem, canlı….. bas tten karmaşığa doğru sıralanışı bu şek lde olmaktadır. Hücren n çoğalmasını çek rdekte bulunan DNA lar kontrol eder. Hücren n bölünmes önces nde hücredek DNA molekülü m ktarı k katına çıkar. Bu olaya DNA'nın kend n eşlemes den r. Kromozom>DNA > Gen >Nükleot t KeD GeN DNA'nın Özell kler A G T 1. z nc r 2. z nc r Sami YEŞİLYURT C A T T C T C A G G T C A DNA ç ft z nc rl sp ral şekl nded r. C DNA'nın Şekl A G T A G ·Ç ft z nc rl d r. ·Sp ral(sarmal) şekl nded r. ·Çek rdek, m tokondr ve kloroplastta bulunur. ·Aden n, guan n, s toz n ve t m n bazlarını çer r. ·Deoks r boz şeker bulunur. ·Yönet c d r ve hücre bölünmes nden sorumludur. ·Kend n eşleyeb l r. ·Üzer nde genet k kodların nes lden nes le geçmes n sağlar. · İlk önce DNA'nın k z nc r b r uçtan t baren fermuar g b açılıp b rb r nden ayrılmaya başlar. · S toplazmadak serbest olan nükleot tler açıkta olan bazların uçlarına uygun olarak bağlanır. A T C G A T G C · Eşleme sırasında Aden n n(A) karşısına her zaman T m n(T), guan n n(G) karşısına her zaman S toz n(C) gel r. · Nükleot t eşlemeler b tt ğ nde b rb r n n tıpatıp aynısı olan k yen DNA oluşmuş olur. 3 8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ Fen M TEOG - 1 DNA VE ÖZELLİKLERİ -DNA dak nükleot dler n sayısı, çeş d ve sıralanışı türden türe farklılık göster r. Ayrıca aynı türün b reyler arasında nükleot dler n d z l ş farklıdır. ***** DNA molekülünde her zaman Aden n sayısı T m n sayısına, Guan n sayısı S toz n sayısına eş tt r. A=T, G=S DNA= A+T+G+S -Canlıların kend ne özgü kalıtsal özell kler n taşıyan kalıtsal b lg ler DNA'dak farklı d z l şlerle oluşur. Soru: 1200 nükleot tl b r DNA molekülünde 400 tane T m n var se kaç tane guan n vardır? -B r DNA molekülünde bulunan toplam nükleot d sayısı, toplam şeker sayısı ve toplam fosfat sayısı b rb r ne eş tt r. Çözüm: DNA molekülü 1200 nükleot tl T=400 se A= 400 dür (A=T) DNA= A+T+G+C 1200= 400+400+G+C G+C= 1200-800 G+C=400 G=C olduğundan 400/2=200 Guan n nükleot d vardır. -B r DNA molekülündek toplam Aden n sayısı T m n sayısına, S toz n sayısı da Guan n sayısına eş tt r. ***A le T arasında 2'l zayıf h drojen bağı (A=T), G le C arasında se 3'lü zayıf h drojen bağı(G≡C) vardır. Sami YEŞİLYURT Nükleot t = Organ k Baz = Fosfat = Şeker Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı ***DNA kend n eşlerken her zaman Aden n n (A) karşısına T m n (T) , Guna n n (G) karşısına S toz n (C) gel r. Aden n = T m n Sayısı Sayısı Örnek: A D P T D G Zayıf H drojen Bağı P T P D G Guan n = S toz n Sayısı Sayısı *** DNA’nın yapı b r m nükleot t, görev b r m gend r. P A 1 c D C Soru: B r DNA molekülünde 200 A, 300 G vardır. Bu DNA molekülünde kaç tane zayıf h drojen bağı vardır? G A Çözüm: A=T ----- 200x2=400( A le T arasındak H drojen bağı) Yukarıdak DNA model ndek 2. z nc rdek organ k baz sırası nasıl olmalıdır? G≡C------ 300x3=900(G le C arasındak H drojen bağı) Cevap: 400+900=1300 tane zayıf h drojen bağı vardır. 4 8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ Fen M TEOG - 1 DNA VE ÖZELLİKLERİ 3- B r DNA molekülünde 1400 tane nükleot t vardır. 400 tanes Aden n olduğuna göre Guan n sayısı kaçtır? Konu Kavratma Soruları 1-Aşağıda şek ller ver len parçaların gerçek boyutları düşüldüğünde büyüklükler n büyükten küçüğe doğru sıralayınız? .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... M L K 4-B r DNA molekülünde 25 tane T m n, 50 tane Guan n bulunduğuna göre bu DNA molekülü kaç nükleot tl d r? P A D Çözüm: .......................................................................... .......................................................................... 2P A P T Sami YEŞİLYURT N D 1 .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... 5- 1200 nükleot tl DNA molekülünde Guan n sayısı 200 se bu DNA molekülünde toplam kaç tane zayıf h drojen bağı vardır? D P .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... P D G c D P D A P T D 6-Aşağıdak DNA molekülündek boş bırakılan yerler uygun şek lde doldurunuz? Yukarıdak DNA model ne göre; a) Kaç tane nükleot t vardır? ......................................................................... b) Kaç tane fosfat vardır? .......................................................................... c) Kaç tane organ k baz vardır? .......................................................................... d) Kaç tane şeker vardır? .......................................................................... 5 A ... T G ... C T ... A .... G ... T ... T ... ... G ... T ... A ... G ... A 8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ Fen M TEOG - 1 DNA VE ÖZELLİKLERİ 7- Ağıdak DNA model ne göre; A T C G C 9-B r DNA molekülünde 1300 tane zayıf h drojen bağı vardır. Bu DNA molekülünde 200 tane Aden n olduğuna göre Guan n sayısı kaçtır? 1. Z nc r T G G 1 .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... A T 2. Z nc r a) 1. z nc r n baz d z l m n yazınız? ....................................................................... b) 2. z nc r n baz d z l m n yazınız? ......................................................................... 8- 10- Sembolü Adı Sayısı 15 Aden n bazı 30 T T m n bazı 35 G Guan n bazı Sami YEŞİLYURT A Kırmızı Yeş l Boncuk Mav Sarı Plast k 20 c P B r öğrenc 50 kırmızı, 20 yeş l, 40 mav ve 30 sarı rapt ye, 60 boncuk ve 100 adet plast k parçası kullanarak DNA model yapmak st yor. Buna göre en fazla kaç nükleot tl DNA model hazırlayab l r? S toz n bazı 90 Fosfat 80 D .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... Deoks r boz şeker a) Yukarıda ver len b lg lere göre en fazla kaç tane nükleot t yazılab l r? .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... b) Yukarıda ver len b lg lere göre kaç nükleot tl DNA molekülü yazılab l r? .......................................................................... .......................................................................... .......................................................................... 6
