Worksheet 1, `95

Mortimer Cilt I, Bölüm 5, Çalışma Yaprağı:1
Erol Asker
Atom Kütlesi, Mol Sayısı
Atom Kütlesi ve Molar Kütle
İzotopik kütle kendini oluşturan izotopların elementer taneciklerinin (nötron, proton ve
elektronlar) kütlelerini toplayarak hesaplanamaz. Böyle yaptığımız zaman kütleyi olması
gerekenden çok az miktarda daha fazla buluruz, çünkü atom çekirdeğini oluşturmak üzere proton
ve nötronlar bir araya geldiklerinde bir miktar kütle kaybı olur. Atom kütleleri (atom ağırlığı
olarak da adlandırılır) kütlesi 12 akb (atomik kütle birimi) olarak alınan 126 C izotopunun kütlesine
kıyasla bulunmuştur. Benzer şekilde 1 mol 126 C ’ın kütlesi tam 12 gramdır. Bu 126 C izotopunun
molar kütlesidir. Diğer izotopların atomik molar kütleleri onların kütlelerinin karbon-12
izotopunun kütlesine oranı taban alınarak hesaplanmıştır.
Atomların “ortalama” kütleleri izotoplarının doğadaki yüzde bulunuş oranları dikkate
alınarak kütlelerinin toplamıyla bulunur. Örneğin, bir “ortalama” C atomu 12.011 akb kütleye
sahiptir, aynı şekilde 1 mol “ortalama” karbon atomunun kütlesi 12.011 gramdır. Bu şekilde
bulunan ortalama kütleler periyodik tabloda verilen kütlelerdir.
Mol Nedir?
Atomlar tek-tek sayılamayacak kadar çok küçük olduklarından, yeri geldiğinde onların bir
defada çok büyük sayıda adetinden bahsetmek daha kullanışlı olacaktır. Mol, kimyasal sayma
(yada gruplama) birimi olarak anılır. Bir maddenin 1 molü o maddenin tam 12 g 126 C
izotopundaki kadar elementer tanecikler (atom, molekül ve diğer parçacıklar) içeren miktarı
olarak tanımlanır. Deneysel olarak 1 mol tanecik = 6.022 x 1023 taneciktir. Bu sayı Avogadro
sayısı olarak bilinir.
Molekül Kütleleri ve Bileşik Kütleleri
Molekül kütleleri atomik kütleleri toplayarak bulunurlar. Çoğunlukla molekül ağırlığı olarak
da anılırlar. Örneğin, 1 mol suyun, H2O, kütlesi 2 x (H atomunun molar kütlesi) + 1x (O
atomunun molar kütlesi) yada [(2 x 1.008 g) + (1 x 16.00)] = 18.02 g olarak bulunur.
NaCl gibi iyonik bileşikler molekül içermemektedirler. Bunların formülleri örnek içerisindeki
her bir atom türünün oransal sayısını verir. İyonik bir bileşiğin molekül kütlesinden (veya
molekül ağırlığından) kastımız gerçekte o bileşiğin formül kütlesidir (ağırlığıdır). Formül
kütleleri, formüldeki atomların kütleleri toplamına eşittir.
Bileşiklerin Yüzde Bileşenleri
Kütlece yüzde bileşen, bir bileşikteki her bir elementin kütlece yüzdesidir. Eğer bir bileşiğin
bir molünde bir elementten n mol var ise, o elementin kütlece yüzde miktarı,
 n  elementin mol kütlesi
Elementin kütlece % miktar ı = 
 bilesigin mol kütlesi

  100%

Bir bileşiği oluşturan tüm elementlerin yüzde bileşenlerinin toplamı %100 dür.
1
Mortimer Cilt I, Bölüm 5, Çalışma Yaprağı:1
Erol Asker
Alıştırmalar
1. Atomik kütle ölçeği kütleleri karbon-12 izotopunun kütlesine kıyasla atomik kütle birimi (akb)
olarak verir.
(a) Bir tane 12C atomunun kütlesi kaç atomik kütle birimi(akb) eder? ____________
(b) Bir ortalama C atomunun kütlesi kaç atomik kütle birimi(akb) eder? ____________
(c) Bir ortalama Cl atomunun kütlesi kaç atomik kütle birimi(akb) eder? ____________
(d) Bir ortalama Br atomunun kütlesi kaç atomik kütle birimi(akb) eder? ____________
2. Molar kütle ölçeği kütleleri 1 mol 12C-izotopunun kütlesine kıyasla gram (g) cinsinden verir.
(a) 1 Mol 12C’in gram cinsinden kütlesi nedir? ___________
(b) 1 Mol karbonun (ortalama) gram cinsinden kütlesi nedir? ___________
(c) 1 Mol Cl’in gram cinsinden kütlesi nedir? ___________
(d) 1 Mol Na’in gram cinsinden kütlesi nedir? ___________
3. Bir mol 12C’in kütlesi tam12 g dır. 1 Atomik kütle birimi (akb) ile gram (g) arasındaki birim
dönüştürme faktörü 1 akb = 1.6605 x 10-24 g dır. Her bir 12C atomunun kütlesi tam 12 akb dir.
Bu bilgileri kullanarak 12 g 12C örneğinin kaç tane 12C içerdiğini hesaplayınız. (Sonuç tanıdık
gelecektir!)
4. Sinamik alkol genellikle parfümeride, özellikle sabun ve kozmetik sanayisinde kullanılır.
Sinamik alkolün molekül formülü C9H10O dir.
(a) Sinamik alkolün kütlece C, H ve O yüzde bileşenlerini hesaplayınız.
(b) Bir 0.469 gramlık kütleye sahip sinamik alkol örneğinde kaç tane sinamik alkol molekülü
bulunur?
Cevaplar:
1. (a) tam 12 akb; (b) 12.11 akb; (c) 35.45 akb; (d) 79.90 akb.
2. (a) tam 12 g ; (b) 12.10 g; (c) 35.45 g; (d) 79.90 g.
3. 6.022 x 1023 tane 12C atomu.
4. (a) 80.56% C; 7.51% H; 11.93% O; (b) 2.11 x 1021 tane C9H10O molekülü.
2