ÜNİTE I SOSYOLOJİ GİRİŞ SOSYOLOJİ KONUSU VE TANIMI

ÜNİTE I
SOSYOLOJİ GİRİŞ
SOSYOLOJİ KONUSU VE TANIMI:Sosyoloji toplum bilimi ve bilgisi demektir.Sosyoloji terimini ilk defa kullanan 1839 ‘da Fransız filozofu
A.Comte
(1798-1857) olmuştur.Toplumlar ve özellikleri üzerinde daha önce 11-12 yy da
Tunuslu bilgin İbni Haldun (Mukaddime )araştırma yapmıştır.. Sosyoloji pozitif insan bilimidir.Toplumların nasıl olduğunu inceler .Toplumun nasıl
oluştuğunu,işlediğini, değişim ve gelişimini bilimsel yöntemlerle inceler.
TANIMI : Toplumun oluşum ,işleyiş ,gelişim yasalarını toplumsal gerçekliği inceleyen bilim dalıdır.
Sosyoloji ; toplumda, toplumsal ilişkilerden doğan , toplumsal yapı ve kurumların doğuş ve gelişmesini işlevlerini etkileyen nedenleri ele alarak
İnceleyen bilimdir.
KONULARI:Toplumsal ilişkiler ,Toplumsal yapı ,Toplumsal gruplar,kurumlar,sosyal kategori ,yığın,sosyal rol ,statü sosyal
,tabakalaşma,değişme,gelişme ,kültür,toplumsal çözülme ve nedenleri gibi
konuları kapsar.
TOPLUMUN TANIMI :
Toplum ortak bir toprak parçası üzerinde yaşayan kendi kendini devam ettiren ,aynı kültürel kökenden gelerek örgütlenen insanların
oluşturduğu topluluktur.
TOPLUMSAL OLGU VE OLAY
TOPLUMSAL OLAY:Toplumsal yaşamda tek tek belli değişmeleri içine alan süreçtir.
Somut ve özeldir. Örnek :Yalova depremi
TOPLUMSAL OLGU :Toplumsal yaşayış içindeki belirli bir değişmeyi değil aynı türden değişmeleri içine alan süreçtir.Sosyal olgu soyut ve
geneldir.Örnek:Savaş-Deprem,seçim ,boşanma v.b
SOSYOLOJİ OKUMANIN YARARLARI:
1-Lise öğrencisini genel kültür vererek, akademik öğrenime ve hayata hazırlar.
2-Toplumsal olayların doğa olayları gibi anlaşılır olduğunu kavratır.
3-Toplumsal sorunların kaynağına bizi inmekten alıkoyan önyargılardan korur.
4-Bireyleri toplumsal gerçeklerin kavratılmasına yardımcı olur.
5-Siyasal rejimler hakkında doğru bilgiler kazandırır.
6-Sosyal değişmelerde insan iradesinin rolünü ortaya koyar.
SOSYOLOJİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ( 2.BÖLÜM)
1-SOSYOLOJİ-TARİH: Toplumların yakın ve uzak geçmişteki yaşayış davranış
larını kültürlerini yer ve zaman göstererek inceleyen bilimdir.Geçmiş olayları bilgi belge ve kanıtlara dayalı anlatan açıklayıp ,yorumlayan bilimdir.
Tarih olaylarla ilgilenirken belli bir kişiyi belli yer ve zamanda bir defaya özgü yaşanmış durumu somut ve özel olarak ele alır ve
inceler.
Sosyoloji ise her zaman tekrarlanan savaş göç ,toplumsal çözülme gibi sorunları inceler ve genellemelere ulaşırken tarihten
yararlanır.ÖRNEK:Fransız ihtilali ,kurtuluş savaşı
2-SOSYOLOJİ –PSİKOLOJİ: Psikoloji insan davranışlarını inceleyen bir bilimdir
Zeka ,öğrenme ,algı v.b Sosyoloji bireylerin ayrı ayrı davranışlarıyla ilgilenmez.Bireylerin
Toplumdan davranışlarının nasıl etkilendiğini konu alna sosyal psikolojiden yararlanır. Toplumda bireylerin davranışları birbirine benzemez.Bu
nedenle de psikolojinin sosyolojiye
İhtiyacı vardır.
3-SOSYOLOJİ-ANTROPOLOJİ :Antropoloji insanın biyolojik kökenini yapısını ,bedensel özelliklerini ,ırklarını,ilkel toplulukları ve bunların
kültürlerini inceleyen bilimdir.Fiziksel ve kültürel olmak üzere ikiye ayrılır.
a-Fiziksel antropoloji :İçinde yaşanılan fiziki iklim koşulları,coğrafi şartlar ile biyolojik yapı ilişkisini inceler.Örnek :Irk ,anatomi ,kan grupları ,beden
yapıları
b-Kültürel Antropoloji:Toplumların kültürel yapısı,kurumları , sosyal değerleri ve yaşam biçimleri ,ilkel toplulukların yaşayış biçimleri hakkında bilgi
toplar,onları yöneten ilkeler belirler.Sosyolojide bu bilgilerden yararlanır.
4-SOSYOLOJİ-HUKUK:Hukuk bireylerin birbiriyle toplumla olan ilişkilerini düzenleyen devlet gücü desteğindeki yaptırımlarla uyulması zorunlu
kurallar bütünüdür.Hukuk toplumun parçasıdır.”Nerede toplum varsa orada hukuk vardır.” Roma hukukçuları önemini dile getiriler.Hukuk
normatif bir bilimdir.Olanı değil olması gerekeni önceden belirler.Hukuk sosyolojisi ise hukuku toplumsal olgu olarak inceleyerek sosyolojiye bilgi
Toplar.
5-SOSYOLOJİ –EKONOMİ;Ekonomi bilimi insan ihtiyaçlarından mal ve hizmetlerin dağıtılması ,paylaşılması ,üretilmesi ,tüketilmesi konularını
inceler.Amacı ;sınırlı üretim kaynaklarını en iyi şekilde kullanarak ekonomik olgular arası neden –sonuç bağlantısını sağlamaktır.
Belli bir toplumda toplumsal ilişkileri (alıcı-satıcı, üretici –tüketici, işçi –işveren v.b) belirlemek farklılıklarına göre gruplamak
sosyolojinin işidir.Bu amaçla Ekonomik sosyoloji adlı yeni bir bilim dalı doğmuştur.
6-SOSYOLOJİ-SİYASET BİLİMİ:Konusu devlet, iktidar ,iktidarı elinde bulunduran güçler
Siyasi partiler ,rejimler, liderler, baskı grupları ,seçimler ,ideolojiler v.b dir.Siyaset bilimi
Normatif bir bilimdir.Devleti siyasi kurumların işleyiş ve oluşumlarını ,iktidar belirlenmesinde,devam etmesinde toplumsal grupların rollerini
de inceler.Siyaset sosyoloji
de ( aile ,eğitim , siyasal parti , din v.b) toplumsal kurumların iktidar oluşumundaki rolü yanında ilişkilerini inceleyerek sosyolojiye bilgi toplar.
7-SOSYOLOJİ-COĞRAFYA : Coğrafya dünyayı fiziksel ,ekonomik ,toplumsal ,siyasal görünümüyle inceler. Fiziksel coğrafya yeryüzü şekillerini
,doğal özellikleriyle incelerken ,Toplumsal coğrafya ise insanlar tarafından oluşturulan yerleşim merkezlerinin çevre koşullarından nasıl etkilendiğini
Ve insanların çevreyi nasıl değiştirdiğini inceler.
C-SOSYOLOJİ BİLİMİNİN KULLANDIĞI YÖNTEM VE ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:
1-Bilimsel Yöntem :Doğal ve toplumsal gerçekliği açıklamak ,tanımak, ve bu gerçekliklerin yasalarına varmak için izlenen sistemli bilgi edinme
yoludur.
Bilimsel yöntem aşamaları
Bilimsel araştırmada izlenecek aşamalar:
a-Gözlem b-Sınıflama c-Hipotez (Varsayım ) –d-Doğrulama (Teori-Kuram) e-Genelleme(Yasa –Kanun)
1-GÖZLEM:Bilgi edinmek amacıyla sistemli ,planlı olarak olay yada nesneleri izlemektir.İkiye ayrılır. A-Doğal Gözlem B-Sistematik Gözlem
A-DOĞAL GÖZLEM (BASİT-YALIN )
Bilgi edinmek amacıyla planlı ve sistemli bir biçimde olay ve nesnelerin
İncelenmesidir.ÖRNEK :komşuluk ,düğün, cenaze merasimlerini gözlemek
TÜRLERİ :Doğal gözlem :Belli bir tekniğe dayanmadan yapılan gözlem dir.
İkiye ayrılır. 1-Katılımsız gözlem :Araştırmacının olay yada gruba katılmadan
dışında kalarak yaptığı gözlemdir.Örnek:Diyarbakır da bir köy düğününü
köye gidip gözlemesi
2-Katılımlı Gözlem :Araştırmacı incelediği olay yada gruba katılarak ,kimliğini
gizleyerek yaptığı araştırmadır.ÖRNEK:Gecekondu ailelerini inceleyen bir araştırmacı buraya ev tutup yerleşir.
SİSTEMATİK GÖZLEM:Gözlem araçları kullanarak yapılan gözlemdir.Test,anket ,fotoğraf , kamera ,teyp v.b kullanılır.Önceden hazırlanmış soru
çizelgeleri bilgi toplamada yararlanılır.
HİPOTEZ(VARSAYIM-DENENCE-SAYILTI)Henüz kanıtlanmamış önermelerdir.Geçici açıklamalardan oluşan çözüm denemeleridir.
ÖRNEK:Göç nedeni ekonomik tir.(Eğitim –işsizlik)
KURAM(TEORİ)Geçerlik ve güvenirliği bilimsel yöntemle saptanmış
Bilgi ve açıklamalardır.
YASA (KANUN ):Doğruluğu gözlem ve deneyle ispatlanmış deneyle
gerçeklenmiş olay yada nesnelerle ilgili genelleştirilmiş kesin açıklamalardır.
Örnek:Hava kirliliği sanayi bölgelerinde daha yoğundur.
KULLANILAN BİLİMSEL YÖNTEMLER :
BİLİMSEL YÖNTEM :Doğal ve sosyal gerçekliği tanımak açıklamak için takip edilen sistemli bilgi edinme yoludur.
A-TÜMEVARIM :Tek tek olgulardan hareket ederek çok sayıda gözlem ve deney sonucunda genel bir ilkeye varmaktır.ÖRNEK:İntihar kişinin dine
,aileye ve devlete bağlılığıyla ters orantılıdır.
B-TÜMDENGELİM : Doğru olarak kabul edilmiş genel bilgilerden hareket ederek özel bilgiler üretir.Bilinenlerden bilinmeyenlere ulaşma
yöntemidir.
Gözlem ve deneyle elde edilmiş genel bir ilkeyi ayrı ayrı olaylara uygulamaktır.
ÖRNEK:Tüm ticari etkinlikler paraya dayanır.
C-KARŞILAŞTIRMALI YÖNTEM :Aynı olay yada olgunun birçok zaman ve yer içerisinde tekrarlayarak inceleme yöntemidir.ÖRNEK:Doğu
Anadolu köy düğünleri ile Batı Anadolu köy düğünleri karşılaştırılması
BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ÖN KABUL İLKELERİ:
1Nesnellik ilkesi 2-Nedensellik ilkesi 3-Somutluk ilkesi 4-Kesinlik
5-Bilmediğini farzetmek 6-Konunun sınırlandırılması ilkesi
7-Değişebilirlik ilkesi 8-Bütünlük ilkesi
BİLİMİN NİTELİKLERİ :
1-Olgusaldır.2-Nesnel ve genelleyicidir. 3-Eleştirel ve sorgulayıcıdır.
4-Mantıksal ve evrenseldir. 5-Sonuçları kesin ve doğrulanabilirdir.
SOSYOLOJİNİN ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ
ARAŞTIRMA :Bilimsel bir sorunun yanıtını aramak,bilinmeyeni ortaya çıkarmaktır.
1-ANKET 2- MONOGRAFİ 3- OLAY İNCELEMESİ 4-SOSYOMETRİ 5-GÖRÜŞME
6- İSTATİSTİK
ANKET :Toplum yada grubun bir konuda düşüncelerini davranışlarını ortaya koymak için yazılı
1-Özel anket 2- Genel anket
bilgi toplama
yöntemidir.İkiye ayrılır.
ÖRNEKLEM:Anket yapılırken binlerce kişiyle görüşülemeyeceği için onları temsil edici nitelikte küçük grup seçilir.Araştırma bu grubun
üzerinde yapılır.
Örnek :Seçim anketleri
MONOGRAFİ : LE PLAY (1806-1882 -) Toplumun belli bir bölümü yada sınırları belirlenmiş bir konun üzerinde derinlemesine yapılan
araştırmadır.
Toplumsal olay yada grup somut incelenir.ÖRNEK :Sendika ,meslek grupları , Maden ocağında çalışan işçi aileleri yaşantısı v.b
OLAY İNCELEMESİ:Toplumsal grubu temsil edici üye yada toplumsal bütünün yaşamındaki olay incelenir.Kriminolojiden yararlanılır.İncelenen
Köy ,aile ,fabrika , kentteki kurumların ortak özellikleri saptanır.Bu araştırma yönteminde tek konu sınırlaması vardır.Olayın ayrıntılı gelişimi
incelenir.Kriminoloji :Suç ve suç olaylarını inceleyen bilim dalıdır.
SOSYOMETRİ: Moreno 1892-1975 tarafından geliştirilmiştir.
SOSYOGRAM:Kişilerin sevilenden az sevilene doğru sıralanarak sempati ve antipati derecelerinin belirlendiği yöntemdir.Grup içi istenirlik derecesi
aranır.
Toplumsal gruplar ve üyeleri arası yaklaşma ve uzaklaşmaları üyelerin
birbirine karşı ne hissettikleri düşünceleri sorma temeline dayanır.
GÖRÜŞME (MÜLAKAT)Veri toplamak için görüşülenle yüz yüze gelerek
Sözlü olarak güvene dayalı yapılır.Okur yazar olmayanlarla grup üyeleriyle yapılan anketin yerini tutan yöntemdir.Soruları önceden hazırlanır.
İSTATİSTİK YÖNTEM :Toplumun sayısal yönünden toplanan veriler incelenir.Olayla ilgili sonuçlar sayısal olarak sunulur.Bilgiler anlamlandırılır,
Sınıflanır ve sunulur.
ÖRNEK :Sanayileşme ,kentleşme boşanma , doğum , ölüm , evlenme ve nüfus hızı hakkında toplanan veriler analizini korelasyon yoluyla yapılır.
SOSYOLOJİ BİLİMİ ALT DALLARI :
Eğitim Sosyolojisi :Eğitim toplum arası ilişkileri inceleyen sosyoloji alt dalıdır.
Eğitim yatırımları ,bölgeler arası denge ekonomik kalkınmada eğitim konularını araştıran sosyoloji alt dalıdır.
KENT SOSYOLOJİSİ: Kentte insan ilişkileri ,kentin yapısı , hızlı kentleşme siyasal ,sosyal değişmeleri ,sosyal sapma nedenleri kente göç edenlerin
doğurduğu sorunları inceler.
DİN SOSYOLOJİSİ:Dinin toplumdaki yerini ,dini grupların toplumsal gruplarla ilişkilerini , dini inanç ve ibadet biçimlerini inceler.
KÖY SOSYOLOJİSİ:Köyün toplumsal sorunları , köyün kalkınması sosyal yapısını inceler.
BİLGİ SOSYOLOJİSİ :Toplumsal yapı ile bilgi türleri arası ilşki inceler .
Sosyal yapıya uygun bilgiyi saptar.Bilgiyi oluşturan yayan geliştiren faktörleri belirler. Hukuk ,Sanayi ahlak , sanat v.b sosyoloji alt dalları da vardır.
SOSYAL YAPI
(ÜNİTE 2
Toplumun iç örgütleniş biçimidir.Sosyal ilişki ve olayların oluştuğu toplumsal grup ve kurumların yer aldığı nüfus ve yerleşim tarzının şekillendiği
toplumsal varlıktır.
Kültürel yapı içinde sosyal ilişkiler ,değerler,kurallar statü ve roller v.b yeralır.
Fiziksel yapıda ise nüfus ve yerleşme tarzı vardır.Yani köy, kent ,millet metropoller ve nüfus yer alır.
SOSYAL İLİŞKİLER :En az iki kişi arasında belli bir süre devam eden Anlamlı birbirinden haberdar ilişkilerdir.Örnek :Doktor hasta öğretmen
öğrenci onbaşı-çavuş v.b
TÜRLERİ:A-BİRİNCİL İLİŞKİLER Uzun süreli , kuralsız ,samimi ,çıkarsız ,yüzüyüze ,yardımlaşma ve işbirliğine dayalı biz duygusunun ağır bastığı
ilişkidir.ÖRNEK.Akrabalık ,karı koca ,arkadaş
B-İKİNCİL İLİŞKİLER:Kısa süreli ,çıkara dayalı ben duygusu ön planda , kurallı , büyük gruplarda görülen ilişkidir.ÖRNEK :Belediye
okul hastane , maliye v.b ilişkiler
SOSYAL İLİŞKİ ALANLARI :Sendika ,okul , parti , aile , dernek , ekonomik kuruluş , dini kuruluş v.b alanlardır.
:1-Geçici ilişkiler 2- Sürekli ilişkiler
İŞLEVLERİ
1-Toplumun davranış kalıplarını öğretir.2-Sosyal güven duygusunu geliştirir.3-Grup oluşumunu sağlar.
4-Kültürel mirası kuşaktan kuşağa aktarır. 5-İşbölümü dağılımı ve sorumluluk duygusunu geliştirir.
SOSYAL KATEGORİ:Ortak özelliklere sahip genellikle birbiriyle ilişkisi olmayan kişilerden oluşan bütündür.Örnek :Evlenme çağında olan
kızlar Askerlik çağındaki erkekler Okul öncesi bebekler , kentli ,sivil ,asker , göçmen
SOSYAL YIĞIN : İlişkileri yok denecek kadar az olan aralarında biz bilinci zayıf olan kişilerin oluşturduğu topluluktur.Örnek: Futbol maçı
seyredenler ,Parkta dinlenenler ,sinema seyredenler ,otobüs bekleyenler ,Trafik ışığında bekleyenler ,,mağazada alışveriş yapanlar
SOSYAL SINIF :Toplumda insanların gelir düzeyi yaşam biçimi eğitim saygınlık gibi özellikler bakımından birbirine benzeyen bunun bilincinde
olan insanların oluşturduğu bütündür.
KRİTERLER:Eğitim ,yaşam biçimi , gelir düzeyi , saygınlık , sınıf bilinci , kast sistemi v.b İşçi ,işadamı , memur ,köylü sınıfı v.b
SOSYAL STATÜ
Toplumda bireyin sahip olduğu konumu ve yeridir.Toplumda bireyin yerini belirler.
STATÜYÜ; Aile ,Servet ,İş ,Renk ,Cinsiyet , V.B ögeler belirler.
a-Kazanılmış statü: Bilgi beceri, çalışma ve hüner ile sonradan edinilen statüdür.Rekabet , eğitim maddi imkana göre örgütlenir. Örnek: Sporcu
,Polis ,Avukat v.b
b-Verilmiş statü: Doğuştan getirilen başkaları tarafında verilen statüdür.
Örnek: Akrabalık ,yaş , Kölelik , parya Cinsiyet v.b
ANAHTAR STATÜ:Bir kişinin sahip olduğu ana statüsüdür. Örnek Bir
Kuruluşun yönetim kurulu başkanı, aynı zamanda yönetim kurulu üyesidir.Anahtar statüsü ise Başkan oluşudur.Davranışını anahtar role göre
düzenler.
ANAHTAR ROL :Statü gereği yerine getirilmesi gereken ana roldür.ÖRNEK .Öğretmen –Yardım derneği üyesi ,Anahtar rolü öğretmendir.
SOSYAL ROL :Bireyin sahip olduğu statü gereği kendisinden beklenen davranış eylem ve tutumu belirler. Kişinin ne yaptığını belirler.
ROLLER : Normatif tir.Örneğin annelik v.b
Rol statünün dinamik yönüdür. Toplumsal beklentiye göre düzenlenirler.
ROL ÇATIŞMASI :Statüsü gereği bireylerin toplumda birden fazla rollerini gerçekleştirirken bu rolleri birbirine karıştırmalarıdır.ÖRNEK .Yargıç ın
suçlu oğlunu yargılarken düştüğü rol karmaşası
SOSYAL DEĞERLER.Toplumun bireylerini bir arada tutan birbirine yaklaştıran toplumun devamını sağlayan güçlere denir. Birey değerleri hazır
bulur. Toplum ve gruplar olumlu tepki gösterdiği kural ve uygulama biçimleridir. İkiye ayrılır.
1-Maddi değer :Ayasofya , camiler , tarihi eserler ,anıtkabir ,dededen kalma köstekli saat ,yüzük ,peri bacaları ,v.b
2-Manevi değer:İltimas yapmama ,eşitlik , erdem Töreler ,gelenekler ve ailevi dini değerlerin tamamıdır.
İŞLEVLERİ:
1-Değerler toplumda bireylerin yerini bilmesini sağlar.
2-Rollerle doğru olanı yapmayı sağlar.
3-Toplumun onayladığı ve onaylamadığı tutum ve davranışları engellerler.
4-Toplumsal kimliği oluştururlar. Dayanışma duygusunu güçlendirir.
SOSYAL NORMLAR (KURALLAR)
Bireylerin toplumda nasıl davranması gerektiğini gösteren yaptırım gücüne sahip kurallardır.İnsanlar nerede , nasıl davranması gerektiğini gösteren
,sosyal düzeni sağlayan kurallardır.
ÖRNEK :Hırsızlık yapanın cezalandırılması Yalan söylemek v.b
TÜRLERİ:
A-RESMİ OLMAYAN(YAZISIZ) NORMLAR :Dışlanma ,alay , dini ahlaki kuralları da içine alan kurallardır.Örnek :Adet , gelenek , görenek
tutum ve davranış kalıplarıdır.Toplumsal uyumu sağlarlar.
UYULMASSA :Ayıplanma ,kınanma , Dışlanma yaşanılabilir.
B-RESMİ NORMLAR: Hukuki yaptırımı olan kurallardır.Örnek .Yasa ,kanun , Tüzük ,yönetmelik , Disiplin kuralları v.b
DİNİ NORMLAR ,MODA NORMLARI , HUKUK NORMLARI ,GELENEK ,GÖRENEK NORMLARI ÇEŞİTLERİDİR.
SOSYAL KONTROL (DENETİM )
Sosyal düzenin devamını sağlayan normlardan sapmayı önleyen kurumların amaçlarına ulaşmasını ve sosyal bütünlüğü koruyan mekanizmadır.İkiye
ayrılır.
1-RESMİ SOSYAL KONTROL
a-Devletin ve toplumun ortak iyiliği
b-Sosyal düzenin sağlanması
c-Polis ve mahkeme yoluyla asayişin sağlanması
d-Disiplin kuralları işletilmesi
e-Ceza –Ödül mekanizması işletilmesi .para ve hapis cezası
2-RESMİ OLMAYAN SOSYAL DENETİM
a-Anne-baba ve yaşlı kuşak denetimi
b-Toplumun onayladığı ve onaylamadığı davranış gösterilmesi
c-İnandırma ,eğitme ve ödüllendirme mekanizmasının işletilmesi
d-Yol gösterme , özendirme , benimsetme , övgü , kınama , saygınlık v.b
SOSYAL KONTROL YOLUYLA :TEHDİT-ZORLAMA-CEZALANDIRM A
İSRAFTAN KAÇINMA-AHLAKA DÜŞKÜN
.
OLUNMASI SAĞLANIR.
****Toplumsal düzeni korumak amacıyla işçi , işveren ,sendika ,asker , din grupları ve çıkar gruplarından oluşan örgüttür.
İŞLEVLERİ
1-Davranış sınırları ve değerlere uymayı sağlar.
2-Toplumsal düzeni korur.
3-Sosyal birliği korur.Sosyal sapmayı önler .
4-Toplumsal bütünleşmeyi ve toplumun devamını sağlar.
5-Statü ve rolü şekillendirir ve kontrolünü sağlar.
SOSYAL SAPMA:
Toplumda geçerli olan değer ve normlara daha önceleri uyan bireylerin daha sonraları uymamalarıdır.Bireylerin anormal sapkın davranmalarıdır.
NEDENLERİ:
1-Başarısız sosyalleşme 2-Kimlik çatışması 3-Kültürel uyumsuzluk 4-Kural ve değer öğrenilmemesi -Hızlı sosyal değişme 5-Yaptırımların zayıf
olması 6-Toplumsal isteklerin baskısı
İŞLEVLERİ
1-Kişilik gelişimini sağlar.2-Değer ve kurallara uyulmasını sağlar.3-Sosyal düzenin devamını öngörür.
OLUMLU SOSYAL SAPMA: Davranışlar ,değerler ve kuralların benimsenmesi sürecinde oluşan sapmadır.Dengesiz gelir dağılımı Kadın hakları
savunucuları inanç ve özgürlük istekleri erdemli yaşam istekleri
OLUMSUZ SOSYAL SAPMA :Toplumun onaylamadığı sapmadır.Aile kavgaları , Toplumdaki suçlular,gruplar arası çatışmalar,tartışmalar ,zeka
geriliği psikolojik rahatsızlıklar Hırsızlık ve yalancılık dolandırıcılık ,kapkaçcılık , çürük gıda satmak ,yüz kızartıcı suçlar ,içki içip sataşmak babayı
dövmek ,adam öldürmek ,akraba aleyhine şahitlik ….
SOSYAL GRUPLAR
Ortak amaçları gerçekleştirmek için belli kurallara göre bir araya gelen ilişkide bulunan insan topluluklardır.ÇEŞİTLERİ: 1-ÜYE SAYISINA
GÖRE
2-SÜRESİNE GÖRE GRUPLAR
a-Küçük grup (Aile –arkadaş )
a-Sürekli grup (Aile –Köy,şehir ,devlet )
b-Büyük grup (Ulus –kent)
b-Geçici grup (Kamp Mevsimlik işçi,olimpiyat ,izci grubu)
3-KATILIŞ BİÇİMİNE GÖRE GRUPLAR
a-İstek dışı gruplar (Aile –ulus ,akrabalık –ırk )
b-İstekle katıldığımızı gruplar(Dernek spor kulübü üyeliği,eğlence ve akran grupları v.b)
4-KURULUŞ BİÇİMİNE GÖRE GRUPLAR
a-Resmi grup (Devlet kurumları ) b-Resmi olmayan gruplar (Yardım ve arkadaş grubu )
İŞLEVLERİ
1-Sosyalleştirir ve kişiliği geliştirir. 2-Birey ihtiyaç ve beklentilerine cevap verir. 3--Değer ve kurallara uymayı sağlar ve bunları öğretir. 4-Kültürel
miras aktarımını sağlar.5-Güven dayanışmayı anlayışını geliştirir.
GENEL GRUPLAR
A-AİLE GRUBU :Çekirdek –Büyük ve Modern aile
B-EĞİTİM GRUBU : Okul ,fakülte ve enstitü
C-EKONOMİK GRUB: İş ve meslek grubları
D-SİYASİ GRUBLAR:Siyasi partiler ,hükümet , iktidar grubları muhalefet grubu v.b
E-DİNİ GRUBLAR:Vakıf , camii v.b
F-BOŞ ZAMAN GRUBLARI:Lokal ,kahvehane, tatil köyü ,plaj,dinlenme tesisi,polis evi öğretmen evi v.b
KÖY VE KÖY GRUBU
Köy öncesi Toprağa yerleşme nedenleri
1-Ekonomik nedenler :Hayvan evcilleştirme ve ürün pazarlama ihtiyacı
2-Dini etken :Ortak ibadet etme ihtiyacı
3-Demografik Etken :Nüfusun artması göçü zorlaştırmış tarıma önem artmış ve mülkiyet ihtiyacı doğmuştur.
En küçük yerleşim birimidir.Tarımla uğraşan doğal çevre ile iç içe nüfusu 2000 ve altında olan sınırları belli yerleşim şeklidir.
****Cinsiyete dayalı işbölümü vardır.
****Birincil ilişkiler sosyal hayatta etkindir.
****Toplumsal değişme yavaştır.
****İlişkilerde gelenek görenek ve din etkilidir.
KÖYÜN TOPLUMSAL SORUNLARI
1-TOPRAK:Erozyon ,bilinçsiz tarım ,ilaçlama,sürme ve yanlış gübreleme ,mirasla toprağın bölünmesi ,makineleşme ile toprak sorunu doğar.
2-GÖÇ:Toprağın verimsizleşmesi ,bölünmesi eğitim ihtiyacı ,iş ve meslek ihtiyacı göçü artırdı.
3-İŞSİZLİK :Toprağın ihtiyacı karşılayamaması ,mirasla bölünmesi geçimsizlik , gelir azlığı ,sosyal güvenlik işsizliği makineleşme ile birlikte
tetikledi.
KÖY TÜRLERİ
1-TOPLU KÖY:Yerleşim tipi olarak evlerin yan yana duvar duvara inşa edildiği köy türüdür.
Toplu ibadet , toplu yerleşim biçimi olarak en yaygın köy türüdür.
2-HAT KÖY :Arazi yapısı nedeniyle ulaşım sorunu v.b etkenlere bağlı olarak nehir ,orman ve yol kenarlarına bir çizgi halinde dizilmişi
yerleşim birimidir.Karadeniz bölgesinde yaygındır.
ÖRNEK:Brezilya –Kars –İstanbul ve Bursa
3-DAĞINIK KÖY :Yerleşme biçimi bakımından dağınık arazi üzerine kurulu araziye yakın evlerden oluşan köy türüdür.Geniş arazi ve
çiftlik evi şeklinde kurulur.
ÖRNEK:A.BD. Doğu Karadeniz bölgesi ve Zigana geçidi v.b
4-DAİRE KÖY :Dünyada sadece İsrail de görülen çiftlik evleri daire çemberi şeklinde sıralanır.Çiftlik arazisi geriye doğru kama biçiminde
yayılır.
KENTLEŞME VE KENT
KENT: Tarımın az ticaret ve sanayi gibi ekonomik etkinliklerin yoğun olduğu kalabalık yerleşim alanıdır.
ÖZELLİKLERİ
1-Toplumsal değişme fazladır.
2-Teknik işbölümü ve örgütlenme yoğundur.
3-Mesleki işbölümü ve farklılıkları varadır.(Öğretmen-Hakim )
4-Nüfusu 2.000 den fazladır.
KENTLERİN KURULMA NEDENLERİ
1-Ulaşım (Taşıma –nakil ) nedeni 2-Dini nedenler (Ortak ibadet etme ihtiyacı)
3-Ekonomik nedenler (Mal pazarlama )
4-Savunma Nedeni (Ortak düşman )
KENTLEŞME :Ekonomik gelişmeyle kentler artmış büyümüş toplumsal örgütlenme ,uzmanlaşma insanlar arası ilişkilerde(demografik)
değişmeye yol açtığı nüfus birikim sürecidir..
Türkiye de kentleşme 1950 sonrası hız kazanmıştır.Mal ve hizmet pazarlama ihtiyacı
Sanayi devrimi İskoçyalı J.Watt -Buhar makinesi bulması İtalyan A.Wolta’ nın elektrik pili bulması sanayileşmeyi artırdı.
KENTLER.:Toplumsal ,ekonomik ve kültürel farklılaşmanın hızlı olduğu ,işbölümü ve mesleklerde uzmanlaşmanın arttığı ,teknolojik
değişme ,gelişme olan eğitim düzeyi yüksek yerleşim alanlarıdır.
KENTLEŞMENİN DOĞURDUĞU SORUNLAR
1-İşsizlik :Teknolojik yetersizlikler nüfusu artırdı.
2-Çevre kirliliği:Kimyasal atıklar, çöp ,duman ve gaz çevreyi kirletti.
3-Altyapı sorunu :Kanalizasyon ve fabrikaların altyapı sorunu doğdu.
4-Gecekondulaşma:Kontrolsüz göç kent ortamında çarpık yerleşmeyi oluşturdu.
5-Plansız kentleşme
6-Göç
METROPOL :Varlıklı kişilerin sanayileşme sonrası yıldız kümesi şeklinde sıralanmış uydu kentlerdir.Merkez kente bağlı
kentlerdir.Ekonomik ve toplumsal etkinlik fazladır.
MİLLET
Sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan duygu düşünce ,kültür dil ve din özelliği bakımından diğer toplumlardan ayrılan, aynı
yaşam biçimini paylaşan bağımsız insan topluluğudur.
Milleti oluşturan unsurlar
1-IRK BİRLİĞİ:Ortak beden özellikleri ve aynı kökenden gelmektir.
2-TOPRAK(VATAN )BİRLİĞİ:Millet üzerinde yaşanılan toprakla varlık bulur.
3-EKONOMİ BİRLİĞİ:Kalkınma ve ortak çıkarlara göre bir araya gelmektir.
4-DİL BİRLİĞİ:Aynı dili konuşanların iletişimi daha kolaydır.Dil milli kültürün en zengin kaynağıdır.
5-DİN BİRLİĞİ:Gelenek ,görenek ve edebiyat ahlak dine göre şekillenir.Manevi bir değerdir.
6-TARİH(KÜLTÜR)BİRLİĞİ:Ortak geçmişe sahip olmak milli tarih ve ülküye sahip olmaktır.
MİLLİYETÇİLİK
Türk olma bilincini taşımak,Türklükle gurur duymaktır.Milletini sevmek Milli benliğini ve karakterini korumaktır.Dünya milletleri arasında
eşit haklara sahip olmak duygusudur.
OSMANLI DÖNEMİ TARİHİ GELİŞİMİ:
Tanzimat dönemi: Millet i Osmaniye Akımı:Rum ,Bulgar ,Sırp ,Arnavutlar kendini Osmanlı ‘dan saymadı.
I.MEŞRUTİYET :Türkçülük Akımı (PANTURKİZM:)Tüm Türkleri aynı çatı altında toplayıp devlet kurmayı esas alan sistemdir.Temsilcileri
:Ahmet Vefik Paşa ,Süleyman Paşa ,Şemsettin Sami
II.MEŞRUTİYET:Türk Ocağı---Ziya GÖKALP-M.Emin YURDAKUL-Necip ASIM V.b
ÜMMETÇİLİK (PANİSLAMİZM):Tüm İslam dinine inananları aynı çatı altında toplamayı hedefleyen sistemdir.
PANGERMANİZM:Tüm Almanları aynı çatı altında toplayarak devlet kurmayı amaçlayan görüştür.
PANSLAVİZM:Tüm Slavları ve Rusları açık denizlere açılacak şekilde Anadolu ‘yu ele geçirip devlet kurmayı hedefleyen görüştür.
ATATÜRK’E GÖRE MİLLET
Zengin bir ortak mirasa sahip aynı kaderi paylaşan sahip olduğu kültürel mirası koruyan topluluktur. Milleti bir arada tutan iki önemli
etken şunlardır.
1-PSİKOLOJİK ETKEN:Duyguda ,düşüncede inançta ve ülküde birliktir.
2-EKONOMİK ETKEN:Milli çıkarlarda ortaklıktır.
ATATÜRK’E GÖRE MİLLİYETÇİLİK
Batıdan gelmiş olup milletini sevmek milli benliği karakterini korumak
Dünya milletleriyle eşit haklara sahip olmaktır.
ÖZELLİĞİ:
1-İnsancıldır.2-Ayırıcı değil birleştiricidir,bütünleştiricidir.
3-Dünya milletlerinin iyiliğini öngörür.
MİLLİ BİRLİK:Milli karakterini korumak , ülküde tarihte birliktir.Halkın birlik beraberliğidir.Dil ahlak ve tarih milli kültürü oluşturur.
SOSYAL TABAKALAŞMA
Nüfusun hiyerarşik bir sıralamaya göre dağılımıdır.
Sosyal Mesafe (Fiziki mesafe )Her sosyal tabaka kendi içinde sosyal sınıflardan meydana gelir.Tabakalar arası farklılıktır.Buna
Sosyal mesafe adı verilir.
Üst Tabaka
Orta Tabaka
Alt Tabaka
SOSYAL TABAKALAŞMA TÜRLERİ:1-Kapalı sosyal Tabakalaşma 2-Yarı açık yarı kapalı sosyal tabakalaşma 3-Açık sosyal tabakalaşma
1-KAPALI SOSYAL TABAKALAŞMA:Temel özellikleri şunlardır.
***Tabakalar arası geçiş imkansızdır.
***Kölelik uygulaması devam etmektedir.
***Verilmiş rol ve statülerden oluşur.Gelişme yavaştır.
***Yatay ve dikey sosyal hareketlilik yoktur.
***Doğuştan kazanılan statü ve sınıflaşma vardır.Örnek:Hindistan kast sistemi ve Mısır
***Sosyal yaşam katı kurallara göre düzenlenmiş ve gelişme yavaştır.
***Hiyerarşide statü ve unvan sırası esas alınır.Statüler süreklidir.
***ÖRNEK:Parya--------Brahman -------Çudra---Kshatriya----Vaiçya
2-YARI AÇIK YARI KAPALI(SINIF VE ZÜMRE ) SOSYAL TABAKALAŞMA:
***Meslekler arası mevki farkı vardır,
***Zümreler yasaya dayalı hukuksal bir sistem vardır.
***Sosyal tabaka yasayla korunmaktadır.Hiçbir birey kendi başına statü yükselmesi olmaz.Lonca tarafından statüler onaylanır.
***Toplumsal kurallar esnek tabakalar arası geçiş izne bağlıdır.
***Loncalar:Zanaatkarların mesleki haklarını korumak için oluşturdukları hukuksal birliktir.Mesleki birlik oluşumu vardır.Devamı Osmanlı ‘da
Ahiliktir.
3-AÇIK SOSYAL TABAKALAŞMA
***Yatay ve dikey sosyal hareketlilik vardır.
***Sanayi devrimi sonrasında oluşmuştur.
***Din ve gelenek yerine üretim araçlarına sahip olma esastır.
***Sanayide işçi ve işveren ilişkisinde teknoloji ağırlıktadır.
***Demokratik toplumlarda görülür.Kanunlar sınıf ayrımını ortadan kaldırır.
***Sosyal tabakalar arası geçiş serbesttir. Ancak bu geçiş bilgi ,beceri ve girişkenliğe bağlıdır.Demokrasi ile her birey tabaka değiştirme gücüne
kavuşmuştur.
***Fırsat eşitliğine dayalı bir yaşam biçimi gelişmiştir.
SOSYAL HAREKETLİLİK
Bireylerin hiyerarşik düzene göre sıralanmış durumlarını değiştirerek bir tabakadan diğerine geçişleridir.Toplumsal saygınlık sıralaması değişir.Genel
olarak ikiye ayrılır.
A-COĞRAFİ HAREKETLİLİK :Yaşanılan yeri değiştirmektir.Örnek :Marangoz A şehrinde B şehrine gider ve marangozluğa devam eder.
B-MESLEKİ HAREKETLİLİK:Birey yer değiştirmez ama meslek değiştirir.Örnek:Dokuma fabrikasında ki işçi bu işi bırakıp aynı şehirde Ayakkabı
fabrikasında işe başlar.
SOSYAL HAREKETLİLİK TÜRLERİ
1-YATAY SOSYAL HAREKETLİLİK:Bireyin gelirinde ve hayat tarzında değişme olmayıp aynı sosyal tabaka içinde iki faaliyet dalı arasında yer
değiştirir.Statüler değişmez.
ÖRNEKLER: Bakkalın –Manav dükkanı açması Avukatın –Yargıç olması
İş değişikliği yok –statü aynı –saygınlık sıralaması aynı kalır.
2-DİKEY SOSYAL HAREKETLİLİK:Bir sosyal tabakadan diğerine geçiş yapmaktır.
Toplumsal sınıfa mensup bireylerin grupları kültür öğelerini yer bakımından statü kaybına dayalı yer değiştirmedir.ÖRNEKLER:Seyyar satıcı-Dükkan
açması,Tüccarın –İflas etmesi
Polisin komiser olması v.b
KÜLTÜR (HARS-EKİNİM)
İnsanların birlikte yaşamalarından doğan atalarından miras aldığı ,kendisinden sonrakilere aktardığı tavır düşünce ve davranışlardan oluşan
bütündür.
***Kültür dili ahlakı ,sanatı değerleri ve edebiyatı araç-gereçleri içine alır.İkiye ayrılır.
1-MANEVİ KÜLTÜR:Bir milleti diğer milletlerden ayıran gelenek ,görenek ve değerler ahlakı kuralları kapsayan bütündür.Örnek:Bayrak
,dil
2-MADDİ KÜLTÜR:Teknik araç gereç makine ,üretim araçları ve maddi yapılardır.
MADDİ KÜLTÜR MİLLETLERARASI , MANEVİ KÜLTÜR MİLLİDİR.
KÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ:
1-Kültürsüz toplum olmaz,ne kadar toplum varsa o kadar kültür vardır.
2-Kültür bir toplumu diğer toplumdan ayırmayı sağlar.
3-Kültür statik değil dinamiktir.
4-Kültür bir nesilden bir başka kuşağa aktarılır ve sosyaldir.
5-Kişilik kazandırarak ,sosyal denetimi sağlar.
KÜLTÜRLEŞME:Bir kültürün başka kültürlerle etkileşimi sonucu ortak ortak ögelerin kültürde oluşmasıdır.
ALT KÜLTÜR.
Kültürün bölgelere özgü aldığı biçime denir.Etnik, mesleki coğrafi özellik taşır.
KARŞI KÜLTÜR.
Topluma ait yerleşmiş tüm kültürel öğelerini reddetmek isteyenlerin sanat , spor, eğlence ve moda ,gelenek ,görenek gibi alanlarda kültürü
değiştirmeye yönelmeleridir.Alt kültür kültürünü reddetmez.Ancak karşı kültür kültürünü reddeder.
KÜLTÜREL GECİKME :
Toplumun ekonomik yapısının önemli ölçüde değişmesine karşın, kültürel yapının aynı hızla değişmemesinin sonucunda ortaya çıkan uyumsuzluğa
kültürel gecikme denmektedir.
Kültürel gecikmede manevi kültür öğeleri, maddi kültür öğelerindeki değişiklere ayak uyduramazlar.Kısaca maddi kültür unsurları hızla gelişirken
manevi kültür buna ayak uyduramaz.ÖRNEK:Teknik bilgi yetersiz ,insan kaynakları gelişmemiş ,teknoloji ülke için lükstür.Köyden kente göç
kente uyumsuzluk ,din gelenek ,kadın hakları v.b
KÜLTÜREL ASİMİLASYON(ERİTME)
Bir kültürün unsurlarını zamanla yavaş yavaş başka bir kültüre aktarmasıdır.İki yolla gerçekleşir. 1-Alıştırma yoluyla(Basın –yayın yoluyla )
2Telkin yoluyla (Okullar v.b)
ÖRNEK :Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ,Yunanistan –Irak –Bulgaristan Türkleri ve Doğu Türkistan da Çin Türkleri
• Kültürel Kimlik
Kültürel kimlik, bireyin kendini nasıl algıladığı, hangi toplumsal grup ya da toplumla özdeşleştirdiğidir. Başka deyişle, kendi kendini içinde yaşadığı
toplumun bir üyesi olarak tanımlamasıdır Bireyin kültürel kimliği, “Kimsiniz, kimlerdensiniz?” sorusuna verdiği yanıtla belirginleşir.
KÜLTÜREL YAYILMA :Kültürün maddi ve manevi unsurlarının bir toplumdan diğerine geçerek etkileşmesidir.
ÖRNEK :Geçmişte Misyonerler-Tüccarlar –Göçmenler –İstilacılar ile kültür yayılırdı.
Şimdi ise ---Kitle iletişim araçları –TV---Radyo---Basın ve yayın yoluyla yayılır.
KÜLTÜR TAASSUBU(ETNOSANTRİZM-BAĞNAZLIK-FANATİZM )
Kişi kendi kültürünü üstün tutup diğer kültürlere hayat hakkı tanımamasıdır.Örnek :Hitler –Üstün Alman ırkı Üstün Yahudi ırkı isteği v.b
KÜLTÜREL YOZLAŞMA –BOZULMA (AKÜLTÜRASYON )
Geri kalmış ülkelerin gelişmelere kapılarını kapatması sonucunda gerçekleşir. ,iki kültürün karışmasıdır.Kültürün bütünlüğünün bozulması ,Kabul
yada yeni alınan kültür unsurları eski kültür yerine konulur.
ÖRNEK:Batılılaşma hareketi ,yunanlılaştırma ,Ruslaştırma ,Çinlileştirme v.b
KÜLTÜREL BENZEŞME : Değişik kültürlerin birey yada toplumsal grupların aynı türden kültür içinde kaynaşmasıdır. Kültürel farklılıkta
kültürler belirgin olarak birbirinden ayrılır.
KÜLTÜREL EMPERYALİZM
Güçlü devletlerin ekonomik yardımda bulunma modernleştirme v.b gerekçelerle geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerin yer altı ve yerüstü
zenginliklerini sömürmesidir.Bu ülkeleri ekonomik ve siyasal açıdan kendisine bağımlı hale getirme sürecidir.
KÜLTÜR –DİL İLİŞKİSİ:Kültür dille kuşaktan kuşağa aktarılır.Her dil maddi manevi kültür unsuru barındırır.Bir toplumun gelişmişliğini zenginliğini
dil gösterir.
KÜLTÜR EĞİTİM İLİŞKİSİ:Kültür eğitimle nesilden nesile geçer.Eğitim kültürel mirası bilimsel birikimi aktarır.Eğitim bir ülkenin insan gücü
ihtiyacını karşılar.Yönetim biçimi lider yetişmesi eğitimle sağlanır.
KÜLTÜR –SANAT İLİŞKİSİ:Kültür sanatı oluşturur.İnsana özgü doğal çevre sanatın konusudur.Sanatçı eserlerini kültüre aktarır.
ATATÜRK VE KÜLTÜR.
“TC. Devletinin temeli kültürdür.” Harf inkılabı ,Soyadı yasası,Takvim değişimi ,Ağırlık ölçülerinde değişiklik ,Kültürleme ve devrim
örnekleridir.Mili kültürümüzü çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmalıyız.Kültürümüzü milli karakterimize uygun eski devirden uzak bir kültür olarak
geliştirmeliyiz.“Türk dili en zengin dildir.Kutsal bir hazinedir.”Atatürk kültür Emperyalizmi ve Yozlaşmasıyla savaşmıştır.
TOPLUMSAL KURUMLAR:İnsanların belli kural ve değerlere göre oluşturdukları örgütlü bütünlüktür.
ÖZELLİKLERİ: 1-Sosyal ihtiyaçtan doğan amaçlı bütünlüktür.
2-Yardımlaşma ve dayanışmayı güçlendirir.3-İletişimi sağlar toplumu bütünleştirir.
4-Kültürü aktarır ,denetimi sağlar..5-Toplumsal işbölümünü belirler.6-Onaylanan onaylanmayan davranışları engeller.
Görev
Kurum
Başlıca Roller
Fiziksel Ozellikler
Simgesel Ozellikler
Çocuk yapma ve büyütme
Aile
Baba
Anne
Çocuk
Ev
Mobilya ,
Yüzük
Düğün
Rıza
Patron lşçi Tüketici
Fabrika
Yazıhane
Dükkftn
Marka
Yeterlik belgesi
Amblem
Yönetici Yönetilen
Kamusal binalar Kamusal
hizmetler
Bayrak
Yasalar
Anayasa
Yiyecek, giyecek ve barınak sağlama
Yasa, kural ve ölçülerin uygulanması
.
Ekonomik
Siyasal
Dinsel
Din adamı Cemaat
üyesi
Tapınaklar
Haç
Mihrap
Incil
Kur’ an
Kişileri toplumun temel değerlerine ve
uygulamalarına hazırlama
Eğitim
Öğretmen Öğrenci
Okul
Fakülte
Kitaplar
Diploma Dereceler
Kişilerin yeniden enerji kazanmalarını
sağlama
Boş zaman
Değerlendirme
Çalıştıran Öğrenen
Spor salonu
Yüzme havuzu
Konferans salonu
Üyelik kartı
Giriş bileti
Kupalar, şiltler
İş birliğini, inancı, umudu ve
iyilikseverliği geliştirme
İŞLEVLERİ :Sosyalleştirme ,Kontrol ,Normal dışı davranış önlemek , kültürel mirası korumak , sosyal hayatta uyumlu işbirliği sağlamak ,
toplumu örgütlemek , statü kazandırmak v.b
A-AİLE KURUMU
AİLE:Nüfusun devamını sağlayan yenileyen ,milli kültürü kuşaktan kuşağa aktaran bireyleri sosyalleştiren ,ekonomik ,psikolojik ihtiyaçlarını
karşılayan kurumdur.
AİLENİN DÖRT AŞAMALI GELİŞİMİ ŞÖYLEDİR.
1-Evliliğe hazırlık 2-Evlilik 3-Çocuk yetiştirme 4-Olgunluk
İŞLEVLERİ
1-Neslin devamını sağlar,ekonomik ihtiyaçları karşılar.
2-Sosyalleştirir,üyelerin duygusal ihtiyaçlarını karşılar.
3-Kültürün taşıyıcılığını üstlenir,kişiliği geliştirir.
AİLE TÜRLERİ 1-Büyük (Geniş ) Aile 2-Çekirdek (Modern ) Aile
ATAERKİL AİLE: Baba egemenliğine soyuna dayalı ailedir. ANAERKİL AİLE :Anne soyu ve egemenliğine dayalı ailedir.
MODERN EŞİTLİKÇİ AİLE :Anne ve baba soyu ortaklığına ve eşitliğe dayalı ailedir.
EVLENME :Kadın ve erkeğin aile kurmak amacıyla her iki tarafın yaptığı hukuki dini sosyal sözleşmedir.
EVLENME BİÇİMLERİ :
A-EŞ SAYISINA GÖRE EVLİLİK 1-MONOGAMİ(TEK EŞLİLİK)
2-POLİGAMİ (ÇOK EŞİLİLİK) a-POLİJİNİ:Erkeğin birden fazla kadınla evliliğidir. Orta doğuda yaygındır
POLİANDRİ:Kadının birden fazla erkekle evliliğidir.Alaska ,Tibet bölgesinde görülür.
b-
B-EŞİN SEÇİLDİĞİ YERE GÖRE EVLİLİK
1-ENDOGAMİ (İçten evlenme ) 2-EGZOGAMİ (Dıştan evlenme )
C-DUL EŞLERİN EVLİLİĞİ
1-LEVİRAT:(Kayın –Yenge evliliğidir).Eşi ölen kadın kocasının erkek kardeşi ile evlenir.
2-SORORAT:: (Enişte-Baldız evliliğidir).Eşi ölen erkek eşinin kız kardeşi ile evlenir.
D-OTURULAN YERE GÖRE EVLİLİK
1-PATRİLOKAL :Evlenen kadın erkeğin evine yerleştiği evliliktir.
2-MATRİLOKAL (İçgüveylik ): Evlenen erkek kadın evine yerleştiği evliliktir.
3-NEOLOKAL:Ayrı ev açmaya dayalı evliliktir.
BOŞANMA:Amacına ulaşmamış evliliğin dinen ve hukuken sona ermesidir.
TCMK Boşanma nedenleri :1-Zina 2-Terk 3-İçki-Kumar 4-Şiddetli geçimsizlik 5-Akıl hastalığı –cana kasıt 6-Çocuksuzluk –suç
SONUÇLARI 1-Aile dağılır,çocuk sevgi ve şefkatten uzak kalır.Çocuğun anne yada babadan birini seçme durumunda
kalır.Sosyalleşemez,suça eğilimli yetişir.Toplumsal yaşamı karmaşıklaşır.
DİĞER NEDENLER :Bencillik ,lüks düşkünlüğü ve israf ,akraba evliliği ,hakaret yalancılık ,eğitim kültür ve yaş farkı,kıskançlık
,küfürbazlık gelir azlığı vb.
TÜRK KADINI VE ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE KADININ YERİ VE ÖNEMİ
İbn Batuta Eski Türklerde kadın Türk Sultanı Hatunu tahta divana çağrılır.Devlet yönetiminde söz sahibidir.
Osmanlı devleti ve Tanzimat döneminde kadın :***Gülhane-i Hattı Humayun
****Din ,ırk ,cins ayrımı yasaklar.Köle ayrımı cariyeliği kaldırır.Mirasta eşit pay hakkı gelir.
KADIN HAKLARI: 1842 İlk EBELİK KURSLARI
1858 İLK KIZ RÜŞTİYELERİ
1870 KIZ ÖĞRETMEN OKULLARI
1910 KIZLAR ÜNİVERSİTESİ açılmıştır.Kadın cepheye mermi taşır.Atölye ve fabrikalarda çalışır.
ATATÜRK ‘E GÖRE KADIN :”Dünyada hiçbir milletin kadını ben Anadolu kadınından daha fazla çalışıp milletimi kurtuluşa zafere
ulaştırmak için gayret gösterdim “ diyemez.
1924 TEVHİDİ TEDRİSAT (KARMA EĞİTİM )
4 EKİM 1926 TMK
MECELLE –İ AHKAMİYE KANUNU (ADALET KURALLARI YASASI)
1-Tek eşlilik
2-Kadın erkek eşitliği
3-Boşanma hakkı mahkeme kararına bağlandı.
SEÇME VE SEÇİLME HAKKI 5 ARALIK 1934
BELEDİYE SEÇİMLERİNE GİRME HAKKI 1930
B-DİN KURUMU
DİN :Kutsala inanan manevi birlik oluşturan insan topluluğunun inanış ve ibadetleridir.Kutsal kabul edilen varlıkla insanın ilişkisini her
türlü inanç ve ibadetleri inceleyen sistemdir.
İŞLEVLERİ:1-Toplumda güven ve dirlik sağlamak
2-Toplumsal kontrolü sağlamak
3-Dayanışma ve ahlaklı davranmaya yöneltir.
4-Ölümü anlayışla karşılamak…
TEOLOJİ:Allahın varlığı ,niteliği,belirtileri evren insan ilişkisini konu alan uzmanlık dalıdır.
DİN TÜRLERİ:1-ANİMİZM:Ruhlara tapmaktır.
2-NATURALİZM:Doğa güçlerine tapmaktır.(Yıldız ,Ay,Güneş ,Yıldırım ,Fırtına ,’ya tapmaktır.
3-TOTEMİZM :Hayvan
yada bitkilere tapmaktır..Kutsal sayılan canlı yada nesneye tapmaktır.
4-POLİTEİZM :Birden fazla Tanrıya
tapmaktır.MONOTEİZM:Tek Tanrıya tapmaktır.
5-FETŞİZM (PUTPERESTLİK):Kuru ağaç , kaya post ,koç boynuzu gibi büyüsel gücü olduğuna inanılan güçlere tapmaktır.
DİN VE LAİKLİK :Laik ruhban olmayan dinle ilgisiz kişidir. 1776 A.B.D insan hakları Beyannamesi
Fransa da ise 1886-Öğretimde Laiklik başlar 1905 de Kilise devletten ayrılır.
LAİKLİK 1937 de anayasaya girmiştir.
LAİKLİK:Siyasi kuruluş olan devleti din kurallarına dayandırmayan inanç ibadet özgürlüğünü koruyan din farkı gözetmeyen, siyasal
sistemdir.
ATATÜRK VE LAİKLİK
“Din daima siyaset ,menfaat baskı aracı yapılmıştır.Din gereklidir,Dinsiz milletler yaşayamaz.Allah ile kul arasına girilmez.,Din devlet millet
işleri birbirine karıştırılmamalıdır.Milli iradede din hürriyeti korunmalıdır.Dini yüceltmeliyiz..Devletin dini olmaz.Din kamu hizmeti kabul
edilmez.Dini inanç özgürlüğü esastır.”
C-EKONOMİ
Toplumda mal ve hizmetlerin üretimi bölüşümü ve, tüketimini inceleyen kurumdur.
MAL:İnsan ihtiyaçlarını giderebilecek nitelikteki nesnelerdir.
ÜRETİM :Sınırlı malların miktarını faydasını artırmaya yönelik faaliyetlerdir.
ÜRETİM ELEMANLARI : 1-Doğa (Toprak-Hammadde ) 2-Emek (İnsan gücü )
3-Sermaye : a-Sosyal sermaye (Baraj,liman ) b-Verimli sermaye (Fabrika )
4-Müteşebbis (Girişimci –Üretimi örgütleyen kişidir.)
5-Teknoloji :Makine ve araçlardır.
TÜKETİM: Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmasıdır.
TÜKETİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-GELİR DÜZEYİ 2-ARZ TALEP 3-İHTİYAÇLAR 4-REKLAM 5-KALİTE 6- ÇEVRE -KÜLTÜR
A-TÜKETİM MALLARI :İnsan ihtiyaçlarını doğrudan karşılayan mallardır.
B-ÜRETİM MALLARI: İnsan ihtiyaçlarını dolaylı yoldan karşılayan mallardır
TASARRUF:Malın harcanmayan kısmına denir.
DEĞİŞİM :Bir malın yer ve el değiştirmek suretiyle yarar ve değer artırma etkinliğidir.
DEĞİŞİMİN EVRİMİ:
1-TRAMPA:(Mal ile mal değişimi)
2-Kıymetli maden ile mal değişimi
3-Madeni para (Lidyalılar)
4-Banknot (Kağıt para )
5-Banka hesabı –Kıymetli evrak kullanımı
PARA:Hizmet ve maldan yararlanmayı sağlar.Değişim ,değer ,tasarruf ,borç ödeme araç ve ölçüsüdür.
REKABET :Aynı malı üreten ve satan kimselerin piyasada tutunmak ,para kazanmak için giriştikleri mücadeledir.
KARTEL:Aynı işi yapan malı üretenlerin yaptığı girişimler arası anlaşmadır.
AMAÇ:Yarışmayı kaldırmak ,tekel yolu ile piyasaya egemen olmaktır.
TRÖST :Yarışmayı azaltmak amacı
ile tek yönetim altında birleşmektir.
EMİSYON:Kağıt pasa basma işidir.
FİYAT:Malın değişim değerinin parayla ifadesidir.
PİYASA (PAZAR)Alıcı ve satıcının karşılaştığı yerdir.
ARZ(SUNU :):Satılmak üzere piyasaya sürülen maldır.
TALEP (İSTEM ): Tüketicinin almak istediği mal miktarıdır.
PARA İLE İLGİLİ SORUNLAR
ENFLASYON :Paranın ihtiyaçtan fazla miktarda piyasaya sürülmesi mal olarak karşılığının bulunmamasıdır. Toplam talep arzdan
fazladır.Fiyatlar yükselir
NEDENLERİ.1-Kamu harcamalarının fazla olması
2-Özel sektör yatırımının tasarruftan fazla olması
3-Yurt dışı gelirlerinin yurt içinde harcanması
4-Turist dövizinin yurt içinde harcanması
5-Malın masraflı oluşu işçi ücretlerinin artışı ve ithalat artışı
ENFLASYONUN ÖNLENMESİ 1-Vergiler artırılır,krediler sınırlanmalıdır.
2-Taksitli satışlar azaltılır.Tasarrufa özendirilir.
3-Tarım taban fiyatları düşürülür.
4-Kamu harcamalarında tasarrufa ağırlık verilir.
5-Ücretlilerin maaşları dondurulur.
DEVALÜASYON :Milli para değerinin altın yada yabancı ülke paralarına göre düşürülmesidir.
***Fiyatlar düşer –Para satın alma gücü artar.İhracat fazladır.İthalat azdır.
REVALÜASYON :Milli paranın altın yada yabancı para karşısında değer kazanmasıdır.
DEFLASYON :Değişim aracı olan paranın piyasada ihtiyaçtan çok az miktardadır.
Toplam talep toplam arzdan daha azdır.
***Fiyatlar düşer para satın alma gücü yükselir.İhracat ithalattan fazladır.
BÖLÜŞÜM:Milli gelirin paylaşılmasıdır.Üretilen mal değer üretime katılanlar ararsında pay edilir
MİLLİ GELİR:Yıl içinde üretilen mal ve hizmetlerin para bakımından değer toplamıdır.
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİR.:Milli gelirin nüfus sayısına bölümü ile elde edilen gelirdir.
EKONOMİK SİSTEMLER
A-KAPİTALİST EKONOMİ SİSTEMİ :Serbest piyasa ,girişim ,kar ve emek gücü ön planda olan devletin ekonomik hayattan çekildiği özel
mülkiyetin egemenliğine dayalı sistemdir.Özelleştirmeler artar.
B-SOSYALİST EKONOMİK SİSTEM:1917 Rusya da uygulanmıştır. Kamu mülkiyetine dayalı özel teşebbüs ve rekabet yasaktır.Üretim
araçları devlete aittir.Devlet ekonomiyi kontrol eder.Toplumda sınıflaşma vardır.
C-KARMA EKONOMİ SİSTEMİ:Özel girişim ,yatırım serbesttir.Emeğin gücü özgürdür.Devlet belli alanlara müdahele eder.Ekonomide
serbest piyasa ve girişim özgürlüğü vardır.
BORSA :Belli malların taşınır değerine bakmadan örnekleri üzerinden alışveriş yapılmasıdır.Standart mallar alınır ve satılır.
DAMPİNG:Bir malın piyasadaki değişim değeri altında satılması piyasaya sürülmesidir.Örnek 1 YTL malı 75 Ykr ye satmak Amaç stokları
eritmektir.
KONVERTİBİLİTE:Milli paranın dış piyasalardaki değişim değerinin artırılmasıdır.
İTHALAT :Dış piyasalardan mal alımıdır..İHRACAT :Dış piyasalara mal satmaktır.
ATATÜRK VE EKONOMİ GÖRÜŞÜ
Sosyalist ekonomiye eleştiride bulunarak karşı çıkar.Ilımlı devletçilik özel girişimcilik liberal politikaya dayalı ekonomik sistemi öngörür.
D-SİYASET KURUMU
POLİTİKA :Devlet yönetimi ,siyasi otorite ve kurumların oluşum işleyişini inceleyen bilimdir.
Aristo POETİKA adlı eserinde ele alır.
DEVLET :İktidar güçtür.Ortak bir toprak bütünlüğüne dayalı siyasal örgütlenmedir.
Devleti belirleyen 1-insan topluluğu (Millet ) 2-Toprak (Vatan ) 3-Egemenlik
GÖREVLERİ: 1-Kamu düzenini korumak 2-Eğitim ve öğretimi sağlamak 3-Toplumsal güvenliği
Sağlamak 4-Ülke hazinesini korumak düzenli harcamak vergi almak vatandaşa hizmet etmek
5--Otoriteyi sağlamak
EGEMENLİK :Karar verme yetkisi otorite milletin iradesidir.
EGEMENLİĞİN KAYNAĞI :1-OTOKRATİK-Zorbacı, baskıcı diktatör
2-TEOKRATİK—Tanrı buyruklarına dayalı olmasıdır.
3-DEMOKRATİK:Halkın iradesine dayalı kullanımıdır..
HÜKÜMET:Siyasi iktidarda denetimi otoriteyi kullanan varlıktır,güçtür.Devlette icra gücü yürütmedir.
Ülkemizde yürütme :Cumhurbaşkanı ,Başbakan ,Banklar kurulundan oluşur.
Hükümet oluşumu :C.Başkanı TBMM den birini başbakan olarak atamasını yapar.Başbakan(Parti başkanı ) bakanların atamsını
yapar.TBMM de güven oyu alarak göreve yeminle başlar.
SİYASİ PARTİ :
MAL
EKONOMİK MALLAR
SERBEST
MAL
Hava-Su
HAM MADDELER
Buğday-Demir -Petrol
ARA MALLAR
Un-Saç-Benzin
SANAYİİ MALLARI
TARIM MALLARI
Pamuk –Tütün-Meyve
TÜKETİM MALLARI
DAYANIKSIZ
Ekmek-Süt-Elma
NİHAİ MALLAR
Soba –Kibrit -Deterjan
ÜRETİM MALLARI
DAYANIKLI
Araba-TV-SaatÇamaşır Makinesi
DAYANIKSIZ
Demir -Kömür
DAYANIKLI
Makine –TraktörTorna v.b