Para-Banka Teori ve Politikası Ders Sunumu 1

BANKACILIK VE FİNANS
UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ
YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
1
PARA-BANKA TEORİ VE
POLİTİKASI DERSİ
DERS HEDEFİ
2
 Para-Banka Teori ve Politikası dersini alan öğrenciler aşağıdaki becerileri
kazanacaktır:










Paranın tanımı, fonksiyonları ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olacaklar.
Para miktarı tanımlarını kavramsal bir dille ifade edebilecekler.
Para rejimlerini öğrenerek aralarındaki farklılıkları değerlendirebilecekler.
Parasal kesimin finansal sistem içerisindeki konumu hakkında bilgi sahibi
olacaklar.
Para talebini açıklayan teoriler hakkındaki farklılıkları öğrenecekler.
Para arzı teorisi hakkında bilgi sahibi olacaklar.
Faiz teorilerini ve bunlar arasındaki farklılıkları değerlendirebilecekler.
Ödemeler dengesi ve para miktarı arasındaki ilişkiyi öğrenecekler.
Para politikasının ne olduğu, para politikasının hedefleri ve araçları hakkında
bilgi sahibi olacaklar
Makro ekonomik genel denge ve para arasındaki ilişkiyi farklı iktisat okulları
açısından değerlendirebilecekler.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
DERS PLANI
3
BÖLÜM
DERS İÇERİĞİ
İŞLENECEĞİ HAFTA
Birinci Bölüm
Para Kavramı: Tanımı Fonksiyonları ve Özellikleri
1. Hafta
İkinci Bölüm
Para Miktarı Tanımları
2. Hafta
Üçüncü Bölüm
Para Rejimleri ve Temel İlkeler
3. Hafta
Dördüncü Bölüm
Parasal Kesimin Finansal Sistem İçindeki Konumu
4. Hafta
Beşinci Bölüm
Para Talebi Teorisi
5. ve 6. Hafta
Altıncı Bölüm
Para Arzı Teorisi
7. ve 8. Hafta
Yedinci Bölüm
Faiz Teorisi
Sekizinci Bölüm
Ödemeler Dengesi ve Para Miktarı
Dokuzuncu Bölüm
Para Politikası
Onuncu Bölüm
Makro Ekonomik Genel Denge ve Para
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
9. ve 10. Hafta
11. Hafta
12. ve 13. Hafta
14. Hafta
BÖLÜM 1
4
PARA KAVRAMI: TANIMI
FONKSİYONLARI VE
ÖZELLİKLERİ
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
BÖLÜM HEDEFİ
5
 Para Kavramı: Tanımı, Fonksiyonları ve Özellikleri bölümünde öğrenciler
aşağıdaki becerileri kazanacaktır:




Para kavramını tanımlayabilecekler.
Parayı ekonomide incelememizi gerektiren konular
hakkında bilgi sahibi olacaklar.
Paranın ekonomideki fonksiyonlarını öğrenecekler.
Paranın özelliklerini kavramsal bir dille ifade edebilecekler
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
TEMEL KAVRAMLAR
6
 Para Kavramı
 Devresel Dalgalanmalar
 Faiz Oranları
 Bütçe Açıkları
 Enflasyon
 Paranın Fonksiyonları
 Trampa Ekonomileri
 Paranın Özellikleri
 Para İkamesi
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
BÖLÜM İÇERİĞİ
7
1.1. Paranın Tanımı
1.2. Parayı Ekonomide İncelememizi Gerektiren Konular
1.2.1. Devresel Dalgalanmalar
1.2.2. Para ile Enflasyon Arasındaki İlişki
1.2.3. Faiz Oranında Gözlenen Hareketler
1.2.4. Bütçe Açıklarıyla Enflasyon Arasındaki İlişki
1.3. Paranın Fonksiyonları
1.3.1. Mübadele Aracı Olma Fonksiyonu
1.3.2. Hesap Birimi Olma Fonksiyonu
1.3.3. Değer Saklama Aracı Olma Fonksiyonu
1.4. Paranın Özellikleri
1.4.1. Herkes Tarafından Kabul Edilmesi
1.4.2. Homojenlik
1.4.3. Dayanıklı Olması
1.4.4. Taşımaya Elverişli Olması
1.4.5. Bölünebilir Olması
1.4.6. Taklit Edilememesi
1.4.7. Değerini Koruması1
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.1. Paranın Tanımı
8
 İktisat
biliminin yakın geçmişine bakıldığında büyük ilgi gören
alanlarından bir tanesi para teorisi ve politikası alanıdır. Yapılan
araştırmalar incelendiğinde bu rahatlıkla görülmektedir. Fakat bu
araştırmalar çok çelişkili sonuçlara ulaşmışlardır (Paya, 2013: 1):


Bazı araştırmalar, parasal faktörlerin ekonominin genel dengeleri üzerinde
önemli sonuçlar doğurduğu sonuçlarına ulaşırken,
Bazı araştırmalar, parasal faktörlerin ekonominin reel dengeleri üzerinde pek
etkisi olmadığı sonucuna varmıştır.
 Günlük yaşamda parasal gelişmelere artan bir ilgi söz konusudur.
Parasal gelişmelere duyulan bu ilginin iki nedeni vardır (Paya, 2013: 1):


Teknolojik gelişmeler (elektronik bankacılık vb. gelişmeler)
Piyasa ekonomisinin ideolojik düzeyde yeniden itibar kazanması
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.1. Paranın Tanımı
9
 Ekonomik hayatta bu kadar önemli bir hale gelen para nedir?
 İktisadi
analizde para (money), malların ve hizmetlerin satın
alınmasında ve borçların geri ödenmesinde genel olarak kabul edilen
şey olarak tanımlanır (Ünsal, 2005: 473).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.2. Parayı Ekonomide İncelememizi Gerektiren Konular
1.2.1. Devresel Dalgalanmalar
10
GSMH
Olması gereken büyüme
Gerçekleşen büyüme
Devresel dalgalanmalar
t
 Para ile toplam çıktı arasında bir ilişki var mıdır?
 Bu ilişki ortaya konabilirse devresel dalgalanmalara karşı para bir araç
olarak kullanılabilir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.2.2. Para ile Enflasyon Arasındaki İlişki
11
 Enflasyon, fiyatlar genel düzeyindeki devamlı ve hızlı artışlar olarak
tanımlanır. Bir başka ifadeyle parasal gelirdeki fiili büyümenin,
üretimdeki fiili büyümeden daha yüksek olmasıdır (Akdiş, 2011: 328).
 Para arzı artışı ile enflasyon arasında pozitif bir korelasyon vardır. Bu
korelasyon enflasyonun nedenlerinden birinin para arzı artış hızı
olabileceğini göstermektedir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.2.3. Faiz Oranında Gözlenen Hareketler
12
 Faiz oranları, ekonomi açısından son derece önemli bir makro ekonomik
değişkendir.
 Faiz oranı tüketiciler açısından tasarrufu belirleyen bir değişken iken,
yatırımcılar açısından ise bir maliyet unsurudur.
 Gerek yatırımlar gerekse tasarruflar toplam talep açısında belirleyicidir.
Bunlar değişirse ekonominin üretmek gerektiği mal miktarları değişir.
 Faizdeki değişim ile para miktarı arasında ise görünürde bir ilişki
mevcuttur. Bu da parayı incelememizi gerektiren nedenlerden biridir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.2.4. Bütçe Açıklarıyla Enflasyon Arasındaki İlişki
13
 Hükümet harcamaları, hükmet gelirlerinden (vergi gelirlerinden) büyük
ise bu durum kısaca bütçe açığı diye nitelendirilir (Ünsal, 2005: 541).
 Bütçe açıklarının kapatılma yollarından biri halktan borçlanmadır. Fakat
bütçe açıklarının halktan borçlanarak kapatılmasında bir sınır vardır.
 Bu sınır aşılırsa para basılarak bütçe açıkları kapatılır. Bu yöntem ise
enflasyona neden olmaktadır. Yine bu yüzden parayı incelememiz
gerekmektedir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.3. Paranın Fonksiyonları
1.3.1. Mübadele Aracı Olma Fonksiyonu
14
 Mal ve hizmetlerin değişimi için ortak bir mübadele aracına ihtiyaç
vardır. Para bu anlamda herkes tarafından kabul edilen ortak bir
mübadele aracıdır.
 Paranın mübadele aracı olmadığı ve dolayısıyla da mübadelenin mal-
para-mal biçiminde değil de mal-mal biçiminde
ekonomilere trampa (takas) ekonomileri denir.

Trampa ekonomisi isteklerin çifte beraberliğini gerektirmektedir.


yürütüldüğü
Örneğin buğday verip ayakkabı satın almak isteyen çiftçinin karşısında, ayakkabı
satıp buğday satın almak isteyen bir başka üreticinin varlığı gerekmektedir.
Bu beraberliğin olmaması durumunda değişim ve dolayısıyla da ihtisaslaşma
ve işbölümü gerçekleşmez.
 Bu yüzden de paranın mübadele aracı olması, paranın iktisadi etkinliğini
arttıran bir unsurdur.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.3.1. Mübadele Aracı Olma Fonksiyonu
15
 Paranın
mübadele aracı olması
sürüklemektedir (Parasız, 2012: 7):



bazı
sonuçları
da
peşinden
Birinci olarak para yasal bir fiyat elde etmektedir. Bütün borçlar para ile
ödenebilir. Hiç kimse takas şeklinde bir ödeme isteyemez.
İkinci olarak ellerine para geçenler bunu hemen harcamaya zorunlu değildir.
Kişi parayı para olarak muhafaza edebilir, parayı tasarruf olarak elde tutabilir.
Üçüncü olarak, para bir mübadele vasıtası olduğundan piyasaya arz edilen
herhangi bir mala dönüştürülebilir. Çünkü para genel bir satın alma
gücünden yararlanmaktadır.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.3.2. Hesap Birimi Olma Fonksiyonu
16
 Mübadele edilen mal ve hizmetlerin fiyatları para ile hesaplanmaktadır.
 n tane mal üreten parasal bir ekonomide, her malın belirli bir fiyatı ve
dolayısıyla da n tane fiyat vardır.
 Buna karşılık n tane mal üreten trampa ekonomisinde, her malın kendi
dışındaki (n-1) mal cinsinden bir fiyatı dolayısıyla da n(n-1) tane fiyatı
vardır.
 Ancak örneğin buğdayın ayakkabı cinsinden fiyatı ayakkabının buğday
cinsinden fiyatından farklı olmadığından ve bu husus her mal için
geçerli olduğundan, n mal üreten bir ekonomide aslında n(n-1)/2 tane
fiyat vardır.

Örneğin 1.000 tane mal üretilen parasal bir ekonomide 1000 tane fiyat
olmasına karşılık, 1.000 tane mal üreten trampa ekonomisinde 1.000(1.0001) /2=499.500 tane fiyat vardır.
 Dolayısıyla da hesap birimi olarak para, fiyat sayısını azaltan ve bu
bağlamda mübadeleyi kolaylaştıran ve böylece etkinliği arttıran bir
araçtır (Ünsal, 2005: 474).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.3.3. Değer Saklama Aracı Olma Fonksiyonu
17
 Bireyler gelirlerinin tümünü hemen harcamamaktadır. Bireyler gelirlerinin
bir kısmını gelecekteki harcamaları için saklamaktadır. Para, satın alma
gücünü gelirin elde edildiği zamandan harcamaların yapılacağı zamana
kadar saklamaktadır. Para bireylerin elde ettikleri kazançları daha sonra
ihtiyaç duyduklarında harcamalarına olanak sağlamaktadır (Öztürk, 2014:
25).
 Her para bir değer biriktirme aracıdır. Fakat her değer biriktirme aracı bir
para değildir. Paranın dışındaki değer biriktirme araçları (tahvil, hisse
senedi, ev, araba, vb) mal ve hizmetlere ve diğer finansal aktiflere derhal
çevrilebilecek kadar likit değildir (Öztürk, 2014: 25-26). Para ise en likit
değer biriktirme aracıdır.
 Paranın değer saklama fonksiyonunu yerine getirmesi için değerini
koruması gerekmektedir. Enflasyonist dönemlerde para değer saklama
fonksiyonunu kaybetmektedir. Fiyatlar genel düzeyinin artması paranın reel
değerinin azalmasına neden olmaktadır. Ulusal paranın reel değerinin
azalması bireylerin yabancı paralara yönelmesine neden olmaktadır. Diğer
bir ifade ile para ikamesi söz konusu olmaktadır (Öztürk, 2014: 26).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4. Paranın Özellikleri
1.4.1. Herkes Tarafından Kabul Edilmesi
18
 Paranın mübadele aracı olabilmesi için genel kabul görmesi şarttır.
 Para olarak kabul edilen objeler toplumdaki tüm bireyler tarafından
kabul edilmelidir.
 Bir ülkede altın, gümüş gibi değerli madenlerin yanı sıra çekler, senetler,
hisse senetleri, tahviller, yabancı ülke paraları da paranın fonksiyonlarını
yerine getirebilmekle birlikte para olarak tanımlanmamaktadır.
 Bu objelerin para olabilmesi için toplumun tüm bireyleri tarafından para
olarak kabul edilmesi ve kullanılması gerekmektedir.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4.2. Homojenlik
19
 Homojenlik, parayı temsil eden objelerin tümünün aynı maddi değeri
temsil etmesidir (Paya, 2013: 20).
 Paranın homojen bir nitelik taşımaması, standart olmaması yaygın
olarak kullanımını engellemektedir.
 Dolayısıyla da paranın kolay tanınması ve yapıldığı maddenin her birinin
aynı değerde olması gerekmektedir (Öztürk, 2014: 28).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4.3. Dayanıklı Olması
20
 Paranın
hemen
gerekmektedir.
yıpranmaması
fiziksel
olarak
dayanıklı
olması
 Madeni paraların uzun yıllar kullanılmasının atında yatan en önemli
neden budur. Altın, gümüş, bakır gibi madenler oldukça dayanıklı olup,
zaman içinde kolay kolay bozulmamaktadır.
 Dayanıksız madenlerden yapılmış ödeme araçlarının çok sayıda alış veriş
işleminde kullanılması mümkün değildir (Öztürk, 2014: 28).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4.4. Taşımaya Elverişli Olması
21
 Para olarak kullanılan objelerin taşımaya elverişli olması gerekmektedir.
 Mal para ve ve madeni para sisteminin benimsendiği dönemlerde
paranın bir yerden bir yere nakledilmesi her zaman önemli sorunlar
içermektedir.
 Bu nedenle iyi para da bulunması gereken en önemli özelliklerden biri
kolay taşınır olmasıdır (Öztürk, 2014: 27).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4.5. Bölünebilir Olması
22
 Paranın mübadele işlemini kolaylaştırabilmesi için küçük parçalara
bölünebilir olması gerekmektedir.
 Mal paranı en önemli sakıncası bölünememesidir.
 Farklı değerlere sahip malların birbirleriyle mübadele edilmesinde
paranın bu özelliği büyük önem taşımaktadır.
 Paranın bölünebilir olması en düşük değerli mallardan en yüksek değerli
mallara kadar her türden malın alım satımını gerçekleştirirken para üstü
almayı sağlamaktadır (Öztürk, 2014: 28).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4.6. Taklit Edilememesi
23
 Para olarak kullanılan objelerin kolay taklit edilememesi gerekmektedir.
 Kağıt paralarda yanılmayı, aldanmayı engellemek için filigran resimler
ve madeni bantlar kullanılmaktadır.
 Paranın
taklit edilmesi demek kolayca çoğaltılması anlamına
gelmektedir. Kolaylıkla çoğaltılan paraların miktarının kontrol
edilebilmesi ise imkansızdır (Öztürk, 2014: 28).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
1.4.7. Değerini Koruması
24
 Paranın genel kabul görmesi için değerini koruması gerekmektedir.
Değerini korumayan paralar elde tutulmak istenmez.
 Paranın değerinin olmamasının nedeni kendisi ile başka mal ve
hizmetlerin satın alınabilmesidir.
 Paranın değeri, para ile satın alınabilen mal miktarı ile belirlenmektedir.
 Paranın değeri arttıkça daha çok mal ve hizmet satın alınmakta, paranın
değeri azaldıkça satın alınan mal ve hizmet miktarı azalmaktadır
(Öztürk, 2014: 29).
 Para zaman içerisinde değerini koruyamazsa para ikamesi dediğimiz
olay yaşanır. Para ikamesi sürecinde, yerli para yerine artan ölçüde
yabancı para kullanılmaya başlanır (Paya, 2013: 20).
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı
Kaynakça
25
 AKDİŞ, Muhammet, Para Teorisi ve Politikası, Gazi Kitabevi, Ankara,




2011.
ÖZTÜRK, Nazım, Para Banka Kredi, Ekin Yayınevi, Bursa, 2014.
PARASIZ, İlker, Para Teorisi ve Politikası, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2012.
PAYA, M. Merih, Para Teorisi ve Para Politikası, Türkmen Kitabevi,
İstanbul, 2013.
ÜNSAL, Erdal M., Makro İktisat, İmaj Yayınevi, Ankara, 2005.
Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı