Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi

TÜRKİYE UYGULAMALARI
2008
FATMA NUHOĞLU
1
DÜNYADA AKLAMAYLA MÜCADELE
1988 ►Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nde
“Uyuşturucu ve Psikotrop Maddeler Kaçakçılığı”na
Karşı önlem alma maddesi konulması
1989 ► G-7 ülkeleri aklama ile mücadelede
uluslararası niteliği olan düzenlemeler yaparak
ülkelere bu konuda tavsiyelerde bulunan Mali Eylem
Görev Grubu’nu (FATF-Financial Action Task Force)
kurmuştur
1990 ► FATF üye ülkeleri bağlayıcı nitelikteki 40
Tavsiyeyi yayınladı
2001 ► 9 Özel Tavsiye Kararı ile terörizmin
finansmanı kara para kavramına dahil edildi
2
Ülkemizde aklamayla mücadele
1991►FATFa üye olundu
1996 ►4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının
Önlenmesine Dair Kanun yayınlandı
1997► MASAK oluşturuldu
2005► Aklama suçunu düzenleyen TCK 282.madde
düzenlendi
2006 ► Suç Gelirlerinin aklanmasının önlenmesi
hakkında 5549 sayılı kanun yayınlandı
2008 ►Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün
finansmanının önlenmesine dair tedbirler hakkında
Uygulama yönetmeliği yayınlandı
3
TEMEL FARKLAR
Suç ve cezanın belirlenmesi
• 4208 sayılı Kanunda; öncül suçlar sayılmış,
karapara aklama suçu tanımlanmış ve cezası
belirlenmiştir.
• 5549 sayılı Kanunda ise suç ve ceza
belirlenmemiştir.
– Aklama suçu 5237 sayılı TCK’nun 282.
maddesinde düzenlenmiştir.
 Alt sınırı 1 yıl veya daha fazla hapis cezası
gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı
değerlerinin aklanmasıdır
4
TEMEL FARKLAR
Yeni Kanun; Terörün finansmanının
önlenmesi konusunda da düzenlemeler
içermektedir
5
TEMEL FARKLAR
Yükümlülük ihlallerinin Yaptırımı
• 4208 sayılı Kanunda ; yükümlülük ihlalleri için 6
aydan bir yıla kadar hapis ve 12 milyon liradan
120 milyon liraya kadar ağır para cezası ve
müsadere öngörülmüş
• 5549 sayılı Kanunda ise yükümlülük ihlalleri için,
ihlal edilen yükümlülüğün türüne göre idari veya
adli ceza uygulamasına hükmedilmiştir.
6
5549 sayılı Kanunla Getirilen
Önemli Yenilikler
• Yükümlüler hukuki ve cezai bakımdan koruma
altına alınmıştır
– “Yükümlülüklerini yerine getiren gerçek ve
tüzel kişiler hiçbir şekilde hukukî ve cezaî
bakımdan sorumlu tutulamaz.”
– “Şüpheli işlem bildiriminde bulunanlara dair,
mahkeme dışında, üçüncü kişi, kurum ve
kuruluşlara bilgi verilemez. Bu kişilerin
kimliklerinin saklı tutulması ve güvenliklerinin
sağlanması için mahkemece gerekli önlemler
alınır”
7
AKLAMA SUÇUYLA MÜCADELEDE
TEMEL İLKELER
‘Müşterini tanı’
8
MÜŞTERİNİN TANINMASI
• Kimlik tespiti
• Kimlik teyiti
• Nihai yararlanıcının (beneficial owners)
belirlenmesi
• Risk tabanlı müşteri tanıma/müşteri kabul
prosedürleri geliştirilmesi
9
YASAL DÜZENLEMELERİN BANKALARA
GETİRDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER
• Kimlik tespiti
• Şüpheli işlem bildirimi
• Muhafaza ve ibraz
• Eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim
sistemleri ile diğer tedbirler
• Devamlı bilgi verme
• Bilgi ve belge verme
10
Kimlik Tespiti
• Parasal sınıra tabi işlemler
– İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla
işlemin toplam tutarı 20.000.- YTL ve üzeri
– Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle
bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 2.000.YTLve üzeri
– Hayat sigortası sözleşmelerine ilişkin işlemlerde bir yıl
içinde ödenecek prim tutarı toplamı 2.000.- veya tek
primli olup prim tutarı 5.000.- YTLve üzeri
• Parasal sınıra tabi olmayan işlemler
– SÜREKLİ İŞ İLİŞKİSİ
11
Başkası adına hareket edenler için
yapılacak kimlik tespiti
• müşteri adına hareket eden kişinin kimlik
tespiti
• müşteri adına hareket eden kimsenin yetki
belgesi
• adına hareket edilenin kimlik tespiti
12
Müteakip İşlemlerde Kimlik
Tespiti
• Daha önce kimliği tespit edilenlerin sürekli
iş ilişkisi kapsamındaki yüz yüze yapılan
müteakip işlemlerinde , kimliğe ilişkin
bilgiler yükümlüde bulunan bilgilerle
karşılaştırılır
• İlgili evraka işlemi yaptıran gerçek kişinin
ad ve soyadı yazılır ve imza örneği alınır
13
BAŞKASI HESABINA HAREKET
• Yükümlü nezdinde veya bunlar aracılığıyla kendi
adına ve fakat başkası hesabına hareket eden
kimse, bu işlemleri yapmadan önce kimin
hesabına hareket ettiğini yükümlülere yazılı
olarak bildirmek zorundadır.
Cezası
• Altıaydan bir yıla kadar hapis veya Beşbingüne
kadar adli para cezası
14
BAŞKASI HESABINA HAREKET
Bankaların Sorumluluğu
• Şubelerde Duyuru asmak,
• Sürekli iş ilişkisi tesisinde başkası hesabına
•
•
hareket edilmediğine ilişkin müşteri yazılı
beyanını almak
Sürekli iş ilişkisi kurulan şirketleri gerçekte
yöneten, kontrolünde veya sahipliğinde
bulunduranlar hakkında doğru bilgilere ulaşmak
için tedbir almak
Kişinin başkası hesabına hareket etmediğini
beyan etmesine rağmen kendi adına ve fakat
başkası hesabına hareket ettiğinden
şüphelenilmesi halinde gerçek faydalanıcıyı tespit
için tedbir almak
15
Özel dikkat gerektiren
işlemler
Bankalar,
• karmaşık ve olağandışı büyüklükteki işlemlerle
• görünürde makul hukuki ve ekonomik amacı
•
•
bulunmayan işlemlere özel dikkat göstermek,
talep edilen işlemin amacı hakkında yeterli bilgi
edinmek için gerekli tedbirleri almak
bu kapsamda elde edilen bilgi, belge ve kayıtları
istenildiğinde yetkililere sunmak üzere muhafaza
etmek zorundadır.
16
Müşteri durumunun ve
işlemlerin izlenmesi
• Finansal kuruluşlar,
– Müşterilerinin mesleği, iş geçmişi, mali
durumu, hesapları, ticari faaliyetleri, yerleşik
olduğu ülke ve ilgili diğer göstergeleri dikkate
alarak aklama ve terörün finansmanı açısından
risk profilini çıkarmak,
– yüksek risk taşıyan müşterilerini, iş ilişkilerini
ve işlemleri belirlemek ve bunları devamlı
olarak takip etmek,
– müşteri hakkındaki bilgi, belge ve kayıtları
güncel tutmak zorundadır
17
ÇOK RİSKLİ MÜŞTERİ
KATEGORİSİ
→ Müşteri
olarak kabul edilmemelidir
•Bilgi ve belge vermekten kaçınanlar
•İşlemleri ve parasının kaynağı hakkında tatminkar
bilgi veremeyenler
•BM’in ve BKK terörizmin finansmanına karışanlar
listesinde bulunanlar
•Yasadışı kumar/bahis şirketleri
•Tabela bankaları (shell bank)
•Tabelâ Şirketleri (Paravan Şirketler)
•Gerçek sahibinden farklı üçüncü şahıslar adına,
anonim bir adla veya rumuzla hesap açılmamalı,
18
RİSKLİ MÜŞTERİ KATEGORİSİ
→Müşteri olarak kabulde ilave özen
Gösterilmelidir
• Riskli Ülke ve Bölgeler,
• Hassas Sektör, Faaliyet Konusu veya
Meslekler
• Yüksek Varlık Sahibi Kişiler
• Riskli Işlem Türleri
19
Muhabirlik ilişkisi
• Karşı finansal kuruluşun aklama ve terörizmin
•
•
•
finansmanıyla mücadele sistemini
değerlendirmek, sistemin uygun ve etkin
olduğundan emin olmak,
Yeni muhabir ilişkiler kurmadan önce üst düzey
yöneticinin onayının alınmasını sağlamak,
Kendilerinin ve karşı finansal kuruluşun
sorumluluklarını bir sözleşmeyle açıkça
belirlemek,
Muhabirlik ilişkisinin aktarmalı muhabir
hesapların kullanılmasını kapsadığı durumlarda
karşı finansal kuruluşun yeterli önlemleri
aldığından ve talep edildiğinde ilgili müşterilerin
kimlik bilgilerini sağlayabileceğinden emin olmak,
20
Şüpheli İşlem Bildirimi
• Bankalar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya
•
•
teşebbüs edilen işlemlere konu malvarlığının;
Yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı
amaçlarla kullanıldığına
Terörist eylemler veya terör örgütleri, teröristler
veya terörü finanse edenler tarafından
kullanıldığına veya bunlarla bağlantılı olduğuna
dair,
– herhangi bir bilgi,
– şüphe veya
– şüpheyi gerektirecek bir durum olmasıdır
21
22
İdari cezalar
• Usulüne uygun şekilde kimlik tespiti
yapılmaması
• Şüpheli işlem bildiriminde bulunulmaması
• Devamlı bilgi verilmemesi
• Eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim
sistemleri oluşturulması, uyum görevlisi
tayini ihlali
BANKAYA 11.556.-YTL
23
İdari cezalar
• Usulüne uygun şekilde kimlik tespiti
yapılmaması
• Şüpheli işlem bildiriminde bulunulmaması
ÇALIŞANA 2.305.-YTL
24
Adli cezalar
• Şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğuna
dair bilginin saklanmaması
• Görevlilerin istediği bilgi ve belgelerin
verilmemesi
• Belge ve kayıtların belirtilen sürelerde
saklanmaması
BANKAYA faaliyet izninin kaldırılması,
müsadere gibi güvenlik tedbirleri
25
Adli cezalar
• Şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğuna dair
•
•
bilginin saklanmaması
Görevlilerin istediği bilgi ve belgelerin
verilmemesi
Belge ve kayıtların belirtilen sürelerde
saklanmaması
ÇALIŞANA bir yıldan üç yıla kadar hapis ve
beşbin güne kadar adlî para cezası
26