TÜRKİYE EKONOMİSİ : Genel Olarak

1
TÜRKİYE EKONOMİSİ :
Genel Olarak
www.spk.gov.tr
2
TÜRKİYE EKONOMİSİ: Genel Olarak
• Enflasyon oranında 2003’te %20’lere,
2004’te de %10 ların altına düşüş,
• Reel Faizlerin %10 ların altına inişi,
• Ekonomik ve siyasi istikrar,
• AB’ye giriş süreci,
• Krizden çıkış sürecinde kamunun faiz dışı
fazla verme hedefleri
BU GELİŞMELER ÖZEL SEKTÖRÜN EKONOMİK
BÜYÜMEDEKİ ÖNEMİNİ DAHA DA
ARTIRMIŞTIR
www.spk.gov.tr
3
TÜRKİYE EKONOMİSİ: Genel Olarak
• Büyümenin temeli,
• Uluslararası rekabet kapasitesinin
•
artırılması,
Yeni istihdam olanaklarının yaratılması
BÜYÜK ÖLÇÜDE ÖZEL SEKTÖRÜN
GİRİŞİMLERİNE BAĞLIDIR
www.spk.gov.tr
4
TÜRKİYE EKONOMİSİ: Genel Olarak
Şirketleşme:
• Organize olabilmenin ticari olanları
• Şirketleşme ile insanlar bir girişimcinin
öncülüğünde sermaye, teknik yetenek,
organizasyon kapasiteleri gibi
imkanlarını bir araya getirerek
ekonomik kararların verildiği bir çevre,
bir organizasyon
• Küçük sermayeler bir araya getirilerek
ölçek ekonomisi, etkinlik kazanırlar
www.spk.gov.tr
5
TÜRKİYE EKONOMİSİ: Genel Olarak
Girişimlerin finansmanı;
• Otofinansman kaynaklarından,
• Banka kredileriyle,
• Yurt dışı kaynaklardan ve
• Sermaye piyasalarından,
Sağlanabilir
www.spk.gov.tr
6
TÜRKİYE EKONOMİSİ: Genel Olarak
Finansman kaynaklarının
• Çeşitlendirilmesi,
• Vadenin uzatılması
• Maliyet avantajları
Sermaye piyasası araçlarının kullanımını
zorunlu hale getirmektedir.
www.spk.gov.tr
7
TÜRKİYE EKONOMİSİ: Genel Olarak
Bütün olumsuzluklara rağmen 22 yılda
sermaye piyasalarından 23 milyar dolarlık bir
kaynak şirketler kesimince kullanılmıştır.
www.spk.gov.tr
8
SERMAYE PİYASALARI
• Doğrudan finansman
• Uzun vadeli fonlama
piyasalarıdır.
www.spk.gov.tr
9
SERMAYE PİYASASI
KURULU
www.spk.gov.tr
10
DÜZENLEYİCİ ÇERÇEVE
• Üç önemli düzenleme
– Sermaye Piyasası Kanunu
– 91 Sayılı Kanun Hükmünde
Kararname
– Türk Ticaret Kanunu
• Ayrıca,
– 32 Sayılı Karar (Sermaye Hareketleri)
www.spk.gov.tr
11
SERMAYE PİYASASI KANUNU’NUN
TEMEL AMAÇLARI
• Tasarrufların
menkul
kıymetlere
yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya
etkin ve yaygın bir şekilde katılması,
• Sermaye piyasasının güven, açıklık ve
kararlılık içinde çalışması,
• Yatırımcıların haklarının korunması.
www.spk.gov.tr
12
SERMAYE PİYASASI KANUNU
KAPSAMI
•
•
•
•
•
Sermaye piyasası araçları
Bunların ihracı ve kayda alınması
Halka arz ve satış
Halka açık şirketler
Borsalar ve teşkilatlanmış diğer
piyasalar
• Sermaye piyasası işlemleri
• Sermaye piyasası kurumları
• Sermaye Piyasası Kurulu
www.spk.gov.tr
13
SERMAYE PİYASASI KURULU
• Yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak
kullanır.
• Kurul bir başkan ve altı üyeden oluşmaktadır.
• Kurul Başkan ve Üyeleri; ilgili Devlet Bakanlığının iki,
Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TOBB,
Aracı Kuruluşlar Birliği (TSPAKB) ve BDDK’nın birer
temsilcisi olmak üzere Bakanlar Kurulu tarafından
atanır.
• İdari ve mali özerkliğe sahiptir.
• İlgili olduğu Bakan, Başbakan tarafından görevlendirilen
Devlet Bakanı’dır.
• Merkezi Ankara’da olan Kurulun İstanbul’da bir
temsilciliği vardır.
www.spk.gov.tr
14
Uzman Yardımcılığı Sınavı
• Sınav
•
hakkındaki
ayrıntılı
bilgiler
Kurulumuzun
www.spk.gov.tr
adresindeki
web
sayfasının
“İnsan
Kaynakları” bölümünde yer almaktadır.
Sınavlar
* Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS)
* Kurul Giriş Sınavı
- Yazılı Mesleki Sınav
- Sözlü Sınav
www.spk.gov.tr
15
Uzman Yardımcılığı Sınavı
• Sınava, Siyasal Bilgiler, İktisat, Hukuk, İşletme ve
•
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinden mezun
olanlar katılabilir.
Sınav Konuları
* İktisat
* Hukuk
* Maliye
* Muhasebe
* Genel Matematik, İstatistik, Ticari
Hesap
* Yabancı Dil
www.spk.gov.tr
16
LİSANSLAMA
• Sermaye
•
piyasası alanında faaliyette
bulunan ihtisas personeli ve yöneticiler
ile gayrimenkul değerleme şirketlerinde
çalışan değerleme uzmanlarının lisans
belgeleri almaları zorunludur.
Lisansların yenilenmesi için her dört yılda
bir Lisans Yenileme Eğitim Programlarına
katılınması gerekmektedir.
www.spk.gov.tr
17
LİSANSLAMA
• Sınav Türleri
•Sermaye Piyasası
Faaliyetleri Temel
Düzey Sınavı
Sermaye Piyasası Faaliyetleri
Düzey Sınavı
Türev Araçlar Sınavı
Değerleme Uzmanlığı Sınavı
•
İleri
•
•
www.spk.gov.tr
18
SERMAYE PİYASASI
ARAÇLARI
www.spk.gov.tr
19
SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI:
Menkul Kıymetler
Sermaye piyasalarından kaynak toplanması
şirketlerin menkul kıymet ihracı ve bunların
halka arzı ile yapılabilmektedir.
www.spk.gov.tr
20
MENKUL KIYMETLER
• Ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymetler
• Alacaklılık
kıymetler
hakkı
sağlayan
menkul
• Diğer menkul kıymetler
www.spk.gov.tr
21
ORTAKLIK HAKKI SAĞLAYAN
MENKUL KIYMETLER
•
Hisse senetleri
•
Oydan yoksun hisse senetleri
www.spk.gov.tr
22
ALACAKLILIK HAKKI SAĞLAYAN
MENKUL KIYMETLER
• Tahvil
• Hisse senetleri ile değiştirilebilir tahvil
• Kara iştirakli tahvil
• Finansman bonosu
• Varlığa dayalı menkul kıymetler
• Gayrimenkul sertifikası
• Altın gümüş ve platin bonoları
• Banka bonoları ve banka garantili
bonolar
www.spk.gov.tr
23
DİĞER MENKUL KIYMETLER
• Katılma intifa senetleri
• Kar ve zarar ortaklığı belgeleri
www.spk.gov.tr
24
HALKA ARZ
www.spk.gov.tr
25
HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIK
Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya
ortak sayısının 250 kişiyi geçmesi nedeniyle
halka arz edilmiş
sayılan
anonim
ortaklıklar
www.spk.gov.tr
26
HALKA ARZ
• Sermaye piyasası araçlarının satın alınması
için her türlü
bulunulmasıdır.
yoldan
halka
çağrıda
• Sermaye piyasası araçlarının halka arzı için
kurul kaydına alınması zorunludur.
www.spk.gov.tr
27
KAYDA ALMA
Menkul
kıymetlerin
halka
arzında
yatırımcıların yatırım kararlarını sağlıklı bir
şekilde verebilmelerine yetecek kadar bilginin
tam, doğru, zamanında ve standartlara uygun
olarak açıklanması halinde ihraç edilecek
menkul kıymetler Kurul kaydına alınır.
www.spk.gov.tr
28
KAYDA ALMA
• Kurul hisse senetlerini kayda alırken
yatırımcıların tam ve doğru olarak
aydınlatılıp aydınlatılmadığını inceler.
• Halka arzlarda kamuyu aydınlatma
izahnameler yoluyla yapılmaktadır.
• İzahname, ihraçta bulunan şirketlerin
mali, idari yapısı, organizasyonu ve
faaliyet konusu ile ihraç edilecek hisse
senetleri hakkında ayrıntılı bilgiler
içerir.
www.spk.gov.tr
29
KAYDA ALMA
• İzahname Şirket merkezinden, halka
arza aracılık yapan aracı kurumlardan
ve satış yerlerinden temin edilebilir.
• İzahnamenin özeti şeklindeki sirküler
günlük yayın yapan gazetelerde ilan
edilir.
www.spk.gov.tr
30
ŞİRKETLERE ORTAK OLURKEN
YATIRIMCILARIN DİKKAT ETMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
• Halka arz edilen hisse senetlerinin Kurul
kaydında bulunup bulunmadığının
araştırılması
• Kurulca onaylı izahname ve sirkülerin
incelenmesi
• Pay bedellerinin bankaya yatırılması
• Hisse senetlerinin teslim alınması
www.spk.gov.tr
31
32
HİSSE SENEDİ SAHİPLERİNİN
HAKLARI
•Kar Payı Hakkı
•Yeni Pay Alma Hakkı
•Tasfiye Bakiyesine Katılma Hakkı
•Şirket Yönetimine Katılma Hakkı
•Oy Hakkı
•Bilgi Alma Hakkı
www.spk.gov.tr
33
HALKA AÇILMA YÖNTEMLERİ
• Mevcut hisse senetlerinin satışı
• Sermaye artırımı yoluyla ihraç edilecek
hisse senetlerinin satışı
• Her iki yöntemin birlikte kullanılması
www.spk.gov.tr
34
HİSSE SENETLERİNİN LİKİDİTESİ
Hisse senedi ve diğer bütün menkul kıymetlerin
likiditesi borsalarda sağlanmaktadır.
• Yatırımcılar menkul kıymetlerini bir başka
•
•
yatırımcıya piyasa koşullarında satma
imkanına sahip olabilmekte,
Adil bir fiyat oluşumu sağlanabilmekte,
İşlemler güvenli ve şeffaf bir ortamda
yapılabilmektedir.
www.spk.gov.tr
35
HALKA AÇILMANIN YARARLARI:
Şirketler
•Ucuz fon temini
•Likidite sağlamak
•Kurumsallaşma
•Kayıtlı sermaye sisteminden yararlanma
•İkincil halka arz imkanı
•Tanınma- reklam
•Uluslararası tanınma
www.spk.gov.tr
36
HALKA AÇILMANIN YARARLARI:
Genel Ekonomi
•Kaynak sorununa çözüm
•Üretim artışı
•İstihdam artışı
•Rekabetin geliştirilmesi
•Girişimciliğin geliştirilmesi
•Sermayenin tabana yayılması
www.spk.gov.tr
37
HALKA AÇIK ŞİRKETLERİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
• Kamuyu Aydınlatmaya İlişkin
- Finansal Raporlama ve Bağımsız
Denetim
- Özel Durumların Kamuya Açıklanması
• Kazanç Dağıtımına İlişkin
- 1. Temettü Oranı
- Örtülü Kazanç Aktarım Yasağı
www.spk.gov.tr
38
ŞİRKETLERİN KURUMSALLAŞMASI:
Kurumsal Yönetim İlkeleri
Şirketlerin mevcut çıkar çatışmalarından
soyutlanarak, yasalara, piyasa kurallarına ve
yönetim biliminin temel prensiplerine uygun
olarak,
belirlenen
uluslararası
ilkeler
çerçevesinde faaliyet göstermesidir. Bu
esaslara uygun olarak hazırlanan Kurumsal
Yönetim İlkeleri Kurulca Temmuz 2003
ayında yayınlanmıştır.
www.spk.gov.tr
39
ŞİRKETLERİN KURUMSALLAŞMASI:
Kurumsal Yönetim İlkeleri
Kurumsal Yönetim İlkeleri ile
• Pay sahiplerinin hakları ve eşit işleme tabi
olması;
• Kamunun aydınlatılması ve şeffaflık,
• Menfaat sahiplerinin hakları,
• Yönetim kurulunun yapısı, görev
sorumlulukları,
ve
Uluslararası standartlarda düzenlenmiştir.
Temel ilke: Uygula ya da açıkla
www.spk.gov.tr
40
ÇEŞİTLİ PİYASALARIN VARLIĞI
Farklı firmaların niteliklerine, beklentilerine
yönelik pazarların oluşturulması ile
• Daha çok yatırımcının kaynaklarını menkul
kıymetlere yönlendirmesi,
• Daha çok firmanın menkul kıymet ihracı
yoluyla faaliyetlerini finanse edebilmeleri
mümkün olacaktır.
KOBİ piyasası da bu kapsamda düşünülüp
planlanmıştır
www.spk.gov.tr
41
KOBİ PİYASALARI
www.spk.gov.tr
42
NEDEN KOBİ PİYASASI?
• İMKB’nin hitap ettiği kitlenin farklı olması,
• Anadolu’daki görece küçük firmaların ikinci
el
piyasa oluşturmaları talebi,
• KOBİlere
odaklanmış bir piyasanın yaratacağı
sinerji,
dikkate alınarak, KOBİ Piyasası oluşturulması için
gerekli
yasal
alt
yapı
(Genel
Yönetmelik)
hazırlanmıştır
www.spk.gov.tr
43
TEMEL ÖZELLİKLER
• Piyasanın,
elektronik
işlem
platformu
üzerinde finans çarşısı şeklinde faaliyet
göstermesi,
• Yerli
ve yabancı tüm yatırımcılara açık
olması ve
• Likidite
sorununun
aşılabilmesi
için
piyasa yapıcılık sisteminin kullanılması,
Planlanmaktadır.
www.spk.gov.tr
44
KURUMSAL YATIRIMCILAR
www.spk.gov.tr
45
KURUMSAL YATIRIMCILAR
Girişim Sermayesi
Yatırım Ortaklıkları
Gayrimenkul
Yatırım
Ortaklıkları
Menkul Kıymet
Yatırım Ortaklıkları
Yatırım
Fonları
Portföy
Yönetim
Şirketleri
46
YATIRIM FONLARI
• Tüzel kişiliği yok
• Katılma belgesi ihracı
• Hisse senedi, tahvil gibi sermaye
piyasası araçları ile kıymetli
madenlerden oluşan portföylerin
yönetimi
• Katılma belgelerinin net aktif değer
üzerinden geri satımı
www.spk.gov.tr
47
MENKUL KIYMET YATIRIM
ORTAKLIKLARI (MKYO)
• Anonim Şirket şeklinde
• Hisse senedi, tahvil gibi sermaye
piyasası araçları ile kıymetli
madenlerden oluşan portföylerin
yönetimi
• Hisse senedi ihracı
• Hisse senetlerinin halka arzı ve
Borsa’ya kote edilmesi zorunlu
www.spk.gov.tr
48
GAYRİMENKUL YATIRIM
ORTAKLIKLARI (GYO)
• Gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı
projelere ve gayrimenkule dayalı
sermaye piyasası araçlarına yatırım
• Hisse senedi ihracı
• Hisse senetlerinin halka arzı ve Borsa’ya
kote edilmesi zorunlu
www.spk.gov.tr
49
GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM
ORTAKLIKLARI
(GSYO)
• Türkiye’de kurulmuş veya kurulacak
olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve
kaynak ihtiyacı olan ortaklıklara yani
girişim şirketlerine yatırım
• 2 tür
– Tüm yatırımcılara satılabilenler
– Sadece nitelikli yatırımcılara (Banka, sigorta
şirketi, emeklilik fonu..) satılabilenler
www.spk.gov.tr
50
Kurumsal Yatırımcılara İlişkin Bazı Veriler
(31.01.2004)
Yatırım Fonu Sayısı
Portföy Değeri
Yabancı Yatırım Fonu Sayısı
237
$16 milyar
47
Türkiye’de Dolaşımda Bulunan Payların Toplam Değeri$ 23 milyon
GYO Sayısı
9
Portföy Değeri
$890 milyon
Piyasa Değeri
$447 milyon
www.spk.gov.tr
www.spk.gov.tr
51
Kurumsal Yatırımcılara İlişkin Bazı Veriler
(31.01.2004)
MKYO Sayısı
Portföy Değeri
Piyasa Değeri
GSYO Sayısı
Portföy Değeri
Piyasa Değeri
Portföy Yönetim Şirketlerinin Sayısı
Yönetilen Toplam Yatırımcı Portföyü
22
$158 milyon
$164 milyon
1
$3 milyon
$3,2 milyon
20
$14 milyar
www.spk.gov.tr
www.spk.gov.tr
52
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ
• Kamu sosyal güvenlik sistemini
tamamlayıcı
• Bireysel nitelikli
• 72 adet kayda alınmış ve payları halka
arz edilmiş emeklilik yatırım fonu
• Katılımcılara satılan fon paylarının
toplam değeri : 27 milyon Dolar
www.spk.gov.tr
53
ARACI KURULUŞLAR
www.spk.gov.tr
54
ARACILIK FAALİYETİ
• Sermaye piyasası araçlarının kendi nam
ve hesabına, başkası nam ve hesabına,
kendi namına başkası hesabına alım
satımı
• Faaliyet için Kurul’dan yetki alınması
zorunludur.
www.spk.gov.tr
55
ARACI KURULUŞLAR
• Aracı Kuruluş Sayısı
Aracı kurum 117
(geçici kapalı 11 aracı kurum dahil)
Banka
44
Toplam
161
• Aktif Toplamı (*)
810 milyon Dolar
• Özkaynak Toplamı (*)
597 milyon
Dolar
(*) bankalar hariç, 2003/9 verileri.
www.spk.gov.tr
56
BANKALAR
Sermaye piyasası faaliyetlerinde
bulunan bankalar bunlarla sınırlı
olarak Sermaye Piyasası Kanunu
hükümlerine tabi olurlar.
www.spk.gov.tr
57
Aracı Kurum Seçerken Dikkat
Edilmesi Gereken Hususlar
• Hangi hizmete ihtiyacınız var? AlımSatım,
Repo-Ters
Repo,
Yatırım
Danışmanlığı, Portföy Yönetimi, Kredili
İşlemler, Ödünç İşlemleri
• Aracı Kurumun hizmete ilişkin yetki
belgesi var mı?
• Vekalet
Verirken
Dikkat
Edilmeli,
Hesabınız
Çeşitli
Suçlarda
(Manipülasyon, İçeriden Öğrenenlerin
Ticareti) Kullanılabilir.
www.spk.gov.tr
58
Aracı Kurum Seçtikten Sonra
• Çerçeve sözleşme
• Tarafların hak ve yükümlülüklerini
düzenleyen en önemli hukuki belge
www.spk.gov.tr
59
Sözleşmelerde Bulunması
Gereken Asgari Hususlar
• Sözleşmenin tarafları olarak müşteri ve aracı
kurum yer almalıdır.
• Sözleşmelerdeki kimlik bilgileri ve yazışma
adresinizin doğru olmasına özen göstermeniz
gerekir. İhtilaf halinde buradaki bilgiler ve
hükümler uygulanacaktır.
• Tarafların hak ve yükümlülüklerine dikkat
edilmesi gerekir.
• Sözleşmenin bir örneğini alıp saklayınız.
www.spk.gov.tr
60
Bir Sorun Çıkarsa?
• Yanlış anlamadan kaynaklanabilir veya aracı
kurum tarafından hata kolaylıkla düzeltilebilir.
• Eğer yatırım uzmanı ile sorun çözülemiyorsa
kurum yöneticisi ile görüşün. Ayrıca itirazın
kayda geçmesi için yazılı başvurun.
• Sonuç
alınamazsa
hukuki
yollara
başvurulabilir.
• Bu arada Kurul’a bir dilekçe ile başvurarak
sorunun ne olduğunu anlatın. Kurul da sorunun
çözümüne yardım edebilir.
www.spk.gov.tr
61
İKİNCİ EL PİYASALARLA İLGİLİ
KURULUŞLAR
• İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası
• İstanbul Altın Borsası
• İMKB Takas ve Saklama Bankası
A.Ş. (Takasbank)
• Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası
A.Ş. (VOBAŞ)
www.spk.gov.tr
62
İMKB Takas ve Saklama
Bankası A.Ş. (Takasbank)
• Şeffaflığın
sağlanması,
işlemlerin
dürüst ve düzenli yürütülmesi
• İMKB üyesi aracı kurumların sisteme
üyeliği zorunlu
• ALOTAKAS sistemi ile yatırımcılara
varlıklarını kontrol etme olanağı
www.spk.gov.tr
63
Yatırımcıları Koruma Fonu
Haklarında tedrici tasfiye veya iflas
kararı verilen aracı kurumların ve
faaliyetleri durdurulan bankaların
sermaye piyasası işlemleri nedeniyle
müşterilerine karşı
“hisse senedi işlemlerinden doğan”
yükümlülüklerinin (nakit ve hisse
senedi)
karşılanması
amacıyla
kurulmuştur.
www.spk.gov.tr
64
DENETİM VE GÖZETİM
www.spk.gov.tr
65
DENETİMİN DAYANAKLARI
• Şirket
Başvuru
İncelenmesi
Belgelerinin
• Piyasa Gözetimi (SPK ve İMKB)
• Yatırımcı Şikayetleri
• Yazılı, Görsel Basın ve Internet
Takibi
• Diğer
Kamu
Kurum
Kuruluşlarının Bildirimi
ve
www.spk.gov.tr
66
DENETİM KONULARI
• Insider trading (içeriden öğrenenlerin
ticareti) ve manipülasyon
• Mali tablolar üzerinde yapılan hata ve
hilelerin denetimi
• Sermaye Piyasası Kanunu´na tabi kurum
ve kuruluşların denetimi
• İzinsiz halka
denetimi
arz
ve
izinsiz
aracılık
• Hisse senetlerinin halka arz ve satışında
yapılan usulsüzlüklerin denetimi
www.spk.gov.tr
67
İÇERİDEN ÖĞRENENLERİN
TİCARETİ
www.spk.gov.tr
•Sermaye piyasası araçlarının değerini
etkileyebilecek,
•Henüz kamuya açıklanmamış bilgileri,
•Kendisine
veya
üçüncü
kişilere
menfaat
sağlamak
amacıyla
kullanarak,
•Sermaye piyasasında işlem yapanlar
arasındaki fırsat eşitliğini bozacak
şekilde,
•Mameleki yarar sağlamak veya bir
zararı bertaraf etmek
68
MANİPÜLASYON
Yapay olarak, sermaye piyasası
araçlarının, arz ve talebini etkilemek,
aktif bir piyasanın varlığı izlenimini
uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede
tutmak, arttırmak veya azaltmak
amacıyla alım ve satımını yapmak
www.spk.gov.tr
69
DENETİMİN SONUÇLARI
Raporlama
• Herhangi bir işlem yapılmasına gerek
görülmemesi
• Aykırılıkların
verme
giderilmesi
için
• Cumhuriyet
Savcılığına
duyurusunda bulunulması
www.spk.gov.tr
süre
suç
• İdari yaptırımların uygulanması (idari
para
cezaları,
geçici
faaliyet
durdurma, kayıttan çıkarma vb.)
70
Eskişehir Yolu 8. Km. No:156 06530 ANKARA
Tel: 0 312 292 90 90 Fax: 0 312 292 90 00
Web: www.spk.gov.tr
e-posta: [email protected]
71