Kimya Sektörü Raporu
advertisement
T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJiSektörel BAKANLIĞI Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı KİMYA SEKTÖRÜ RAPORU (2014/2) SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi İÇİNDEKİLER Belge Başlığı Şekiller Listesi ............................................................................................................................... 3 Tablolar Listesi .............................................................................................................................. 3 Kısaltmalar Listesi ......................................................................................................................... 4 YÖNETİCİ ÖZETİ ............................................................................................................................ 5 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU .................................................................................................... 7 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu .............................................. 7 1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu ............................................................................ 10 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler ............................................. 12 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler .......................... 13 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler .................................................................. 14 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı .......................................................................................... 14 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı ................................................................................. 15 1.8. Sektörün Üretim Değeri .................................................................................................. 15 1.9. Sektörün Cirosu ............................................................................................................... 16 1.10. Sektörün Katma Değeri ................................................................................................. 16 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti .............................................................................................. 16 1.12. Sektörün Elektrik Tüketimi ........................................................................................... 18 1.13. Sektörün Dış Ticareti .................................................................................................... 18 1.14. Sektörün Maliyet Bileşenleri (enerji, işgücü, hammadde vb. genel değerlendirmeler, oransal veriler, tespitler vb.) ................................................................................................... 21 1.15. Sektörün 2014–2023 Projeksiyonu ............................................................................... 21 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ .................................................................... 23 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler ............................... 23 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi ..................................................................... 25 2.3. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi ...................................................... 25 2.4. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi ................................................................... 26 2.5. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi ......................................................................... 27 KAYNAKÇA .................................................................................................................................. 28 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı Şekiller Listesi Şekil 1. Dünyada Kimyasal Satışların Coğrafi Dağılımı (2012) .................................................. 7 Şekil 2. Dünyada Kimyasal Satışların Coğrafi Dağılım Karşılaştırması (2002-2012) ................ 8 Şekil 3. Dünyadaki Kimyasal Satışların İlk On Ülke Arasındaki Dağılımı (2012) ..................... 8 Şekil 4. AB 27’nin Son 20 Yıl Satışı ve Dünyada ki Payı ........................................................... 9 Şekil 5. 2012 Yılı Dünyada Kimya Sanayi İhracat ve İthalat Oranları (%) ................................. 9 Şekil 6. Kimya Sektörünün Girişimci Dağılımı ......................................................................... 11 Şekil 7. Kimya Sektörünün Ölçeksel Dağılımı .......................................................................... 12 Şekil 8. Kimya Sanayinin Diğer Sektörlerle İlişkisi .................................................................. 13 Şekil 9. Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) .............................................................................. 25 Şekil 10. Kapasite Kullanım Oranları (%) ................................................................................. 26 Şekil 11. İthalat Miktar Endeksi(2010=100) .............................................................................. 26 Şekil 12. İhracat Miktar Endeksi(2010=100) ............................................................................. 27 Şekil 13. Kimya Sektörü Ciro Endeksi(2010=100) ................................................................... 27 Tablolar Listesi Tablo 1. Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama %) ................................... 14 Tablo 2. Kimya Sektöründe Çalışan Sayısı ................................................................................ 15 Tablo 3. Kimya Sektöründe Girişimci Sayısı............................................................................. 15 Tablo 4. Üretim Değeri (TL) ...................................................................................................... 15 Tablo 5. Kimya Sektörü Cirosu (TL) ......................................................................................... 16 Tablo 6. Kimya Sektörü Katma Değeri (TL) ............................................................................. 16 Tablo 7. Kimya Sektöründe Ar-Ge Harcaması (TL) (2012) ..................................................... 17 Tablo 8. Kimya Sektöründe Elektrik Tüketimi (MWh) ............................................................. 18 Tablo 9. Kimya Sektörü İthalatı (Bin ABD Doları) ................................................................... 18 Tablo 10. Kimya Sektörü İhracatı (Bin ABD Doları) ................................................................ 19 Tablo 11. Kimya Sektöründe Coğrafi Bölgelere Göre Dış Ticaret (ABD Doları) .................... 19 Tablo 12. Kimya Sektöründe Alt Sektörler İtibariyle Dış Ticaret (ABD Doları) ...................... 20 Tablo 13. AB’deki Ülkelerde ve Türkiye’de Kişi Başına Yapılan Kimyasal Madde Satışı ...... 23 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı Kısaltmalar Listesi AB Avrupa Birliği ABD Amerika Birleşik Devletleri AEA Avrupa Ekonomik Alanı AKA Avrupa Kimyasallar Ajansı AR-GE Araştırma Geliştirme CEFIC Avrupa Kimya Sanayi Konseyi DPT Devlet Planlama Teşkilatı EUROSTAT Avrupa İstatistik Ofisi GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla ISIC Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler NACE Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması NAFTA Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması REACH Avrupa Birliği Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi ve İzni Tüzüğü TCMB Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 4 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı YÖNETİCİ ÖZETİ Kimya sanayi tarafından üretilen (plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara ) ürünlerin %30’u doğrudan tüketiciye ulaşırken %70’i ise diğer sektörlerde (tekstil, elektrikli eşya, metal, madeni ürünler, inşaat, otomotiv, kâğıt, hizmet sektörü) ara mal veya hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu özelliği nedeniyle kimya sanayi hem yaşamımız hem de diğer sektörler için vazgeçilmez öneme sahip bir sanayi dalıdır. Kimya sektörü oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Sektör, temizlik ürünleri, boya, kozmetik ürünleri, ilaçlar gibi tüketim mallarının yanı sıra, tarım sektörü için gübreler ve tarım ilaçları, kimya sanayinin de dâhil olduğu imalat sanayinin ihtiyaç duyduğu organik ve inorganik kimyasallar, boyalar, laboratuvar kimyasalları, termoplastikler ve benzeri ürünleri üretmektedir. Kimya sektörü, sanayi sektörleri arasında en fazla ithalat yapan sektörlerdendir. Yurtiçi üretimin yetersizliği, sanayiciyi ithalata yönlendiren en önemli faktördür. Kimya sektöründe ithalatı yapılan ara mallara baktığımız zaman büyük bir bölümünü petrokimyasal ürünlerin oluşturduğu görülmektedir. Petrokimyasal ürünlerin ithalatında son beş yılda miktar bazında polimerlerde %35, elyaf hammaddelerinde %18, lastik hammaddelerinde %47 ve diğer petrokimyasal ürünlerde %31 oranında artış olmuştur. Türkiye Petrokimya Sektörünün en önemli sorunu, hızla artan yurtiçi talebe karşın, yatırımların çok sınırlı yapılmasından dolayı yurtiçi üretim arzının son derece yetersiz kalmasıdır. Bu ise bir yandan sektörün hem yurtiçindeki hem de dünyadaki rakipleri karşısında rekabet gücünü olumsuz yönde etkilerken, diğer taraftan da çok yüksek olan petrokimya sektörü katma değerinin yurtdışında kalmasına neden olmaktadır. Sektörün önemli sorunlarından bir diğeri de yatırım yapılacak yer konusunda sıkıntı yaşanmasıdır. Bilindiği gibi sektör tarafından üretilen birçok kimyasal madde çevre ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etki göstermekte ve bu tür kimyasallar tehlikeli kimyasallar olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle kimya sektöründe yapılacak yatırımlar çevre kirliliği ile özdeş tutulduğu için yatırım konusunda ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Ancak organize sanayi bölgelerinde, bilhassa ihtisas organize sanayi bölgelerinde bu tür sorunları en asgari seviyeye indirgemek mümkün olmaktadır. Bu nedenle sektörün gelişmesi açısından ihtisas organize sanayi bölgelerinde yapılacak yatırımlar çok önemlidir. Diğer önemli bir konu da organize sanayi bölgelerinin, hammadde kaynaklarına, pazarlara, limanlara, demiryolu ve karayolu bağlantısı bulunan lojistiği uygun alanlarda kurulmasıdır. Hammadde kaynaklarına, pazarlara ve limanlara yakın olan kimya organize sanayi bölgelerinin çoğalması, kimya sanayinde yerli ve yabancı sermaye yatırımlarının artmasında önemli bir unsur olarak görülmektedir. İşletmelerin rekabet gücünün artırılmasında başarılı bir yöntem olarak kümelenme yaklaşımı son yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır. Teknolojinin hızla gelişmesi, coğrafyayı sınırlayıcı bir unsur olmaktan çıkarmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin küresel ortamda rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri, büyümelerini verimlilik artışlarına dayandırmalarına ve yeni mukayeseli SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi üstünlük alanları yaratabilmelerine bağlıdır. Bu nedenle ölçek ekonomisinin öne Belge çıktığıBaşlığı kimya sektöründe kümelenme yaklaşımı son derecede önemlidir. Endüstri bölgelerinin ve ihtisas organize sanayi bölgelerinin lojistiği uygun alanlarda, kümelenme modeli ile desteklenerek yatırıma açılması durumunda, sektörün çevre sorununun çözümlenmesi yanında, rekabetçi şartlarda yatırım yeri de sağlanmış olacaktır. AB mevzuatında kimya sanayine ilişkin çevre konulu birçok düzenleme bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi 17 Kasım 2005 tarihinde Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen REACH (Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi ve İzni) direktifidir. Avrupa Birliği Kimyasallar Politikasını teşkil eden REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007’de yürürlüğe girmiştir. Söz konusu tüzüğe göre, AB+AEA (İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn) ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda 1 ton veya daha fazla miktarda kimyasal madde üreten veya ithal eden firmaların söz konusu kimyasal maddeleri AB örgütlenmesi içerisinde yer alan Avrupa Kimyasallar Ajansı (AKA) yönetimindeki merkezi bir veri tabanına kaydettirmesi zorunludur. Tüzüğün tüm uygulamalarından AB’deki üreticiler veya ithalatçılar sorumlu olsalar da, bu yükümlülüklerin AB dışından mal tedarik edilen firmalarla paylaşılmak zorunda olunması nedeniyle AB dışındaki pazarlar da REACH’ten etkilenmektedir. İnsan sağlığının ve çevrenin korunmasının yanı sıra piyasanın rekabetçi ve etkin yapısının korunmasının da hedeflendiği direktif, hem kimyasallardan kaynaklanan risklerin yönetiminde, hem üretilen kimyasallar hakkında sağlıklı bilgilerin sağlanması konusunda, sanayiye büyük sorumluluklar yüklemektedir. Söz konusu durumun, sektör firmalarımıza, AB mevzuatını ve geçiş sürecini takip edebilecek yetkin personel istihdam etmeleri ve daha önemlisi, geçiş sürecinde yapılacak düzenlemelere ilişkin maliyet unsurlarına katlanmaları yönüyle önemli zorluklar doğuracağı öngörülmektedir. REACH’in getirdiği mali ve idari yükümlülükler bir takvime bağlanmıştır. Bu takvime göre 1 Haziran 2008 tarihinde başlayan ön kayıt süreci, 1 Aralık 2008’de son bulmuştur. Ön kayıt işlemlerini tamamlayan şirketler, kayıt işlemlerini üretim/ithalat tonajına ve maddenin risk sınıflandırmasına göre kademeli olarak belirlenen tarihlerde (2010, 2013, 2018) yaptıracaklardır. 2013 yılında, kimya sektörü ithalatı 38,5 milyar ABD doları, ihracatı ise 14,7 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Kimya sektörü, ihracatının %33’ünü, ithalatının ise %45’ini Avrupa Birliği ülkeleri ile yapmaktadır. TÜİK verilerine göre kimya sektöründe 2011 yılında 280.039 kişi istihdam edilmektedir. Kimya sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2011 yılında %8,9 olmuştur. 2010 yılı itibariyle kimya sektöründe 19.904 girişimci bulunurken bu rakam 2011 yılında % 15 artarak 22.903 girişimciye ulaşmıştır. Kimya sektörü işyeri sayısının imalat sanayi içindeki payı 2011 yılında %6,9 olmuştur. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU Belge Başlığı 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Kimya sanayi; önümüzdeki yıllarda küresel üretim ve ticarette etkin olacak sektörlerden otomotiv, bilgi ve iletişim teknolojileri, makine, yatırım ve tüketim malları sektörlerinin tamamına girdi sağlamaktadır. Dünyada kimya sektöründe bilimsel gelişmeler nanoteknoloji, biyokimya, katalizör, genetik, organik kimya ve polimer kimyası alanlarında gözlenmektedir. Son yıllarda bu alanlarda yapılan araştırmalar meyvelerini vermeye başlamıştır. Dünya kimya sanayinde önceki yıllarda süren Avrupa Birliği hâkimiyeti, son yıllarda Uzak Doğu ve Asya ülkelerine geçmiştir. Dünya kimyasal madde ticareti 2012 yılında 3.127 milyar avro gerçekleşmiştir. Bu rakam, bir önceki yılla karşılaştırıldığında önemli bir artışa işaret etmektedir. Global satışlar 2012 yılında bir önceki yıla göre %12,8’lik bir artış göstermiştir. Geçen 10 yıl ile karşılaştırıldığında ise (2001-2011), %7’lik ortalama büyüme ile önemli bir artış kaydetmiştir. Dünya kimyasal madde satışları, 2011 yılına göre 2012 yılında 356 milyar avro artmıştır. Dünya kimya sanayisinin iyileşmesindeki en önemli pay, satışlarını 2011 yılına göre %27,2 artıran Çin’e aittir. AB kimya sanayisi de iyi bir pozisyondadır. AB üyesi olan ve olmayan ülkelerin toplamına bakıldığında bölgeye ait toplam satışlar 2012 yılında 673 milyar avro olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam dünya ticaretinin %21,5’ine denk gelmektedir. 2012 yılında dünyadaki toplam kimyasal madde satışı 3,127 milyar avro olmuştur. 2012 yılı satışların 1.724 milyar avroluk bölümünü Asya ülkeleri, 673 milyar avroluk bölümünü Avrupa’daki ülkeler, 526 milyar avroluk bölümünü NAFTA ülkeleri gerçekleştirmiştir. Geri kalan satışlar ise diğer ülkelerce yapılmıştır. Şekil 1. Dünyada Kimyasal Satışların Coğrafi Dağılımı (milyar avro)(2012) Kaynak: CEFIC SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 7 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Dünya kimya satışının %21,5’lik kısmı Avrupa’daki ülkeler, %55,1 Asya’daki ülkeler, Belge %16,8’i Başlığı ise NAFTA ülkeleri tarafından yapılmıştır. Şekil 2. Dünyada Kimyasal Satışların Coğrafi Dağılım Karşılaştırması (2002-2012) Kaynak: CEFIC Son 10 yılda kimyasal madde satışlarından AB ülkeleri 2002 yılında %30,5 pay alırken 2012 yılında aldığı pay %17,8’e düşmüştür. Buna karşılık Çin %8,7’den %30,5’e yükselmiştir. Şekil 3. Dünyadaki Kimyasal Satışların İlk On Ülke Arasındaki Dağılımı (2012) Kaynak: CEFIC Kimyasal madde üreten ilk 30 ülkenin cirosu 2.784 milyar avro olarak gerçekleşmiştir. Çin %30,5, Amerika Birleşik Devletleri %14,6 ve Japonya %5,6 ile ilk üç sırada yer almaktadır. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 8 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Şekil 4. AB 27’nin Son 20 Yıl Satışı ve Dünyadaki Payı Belge Başlığı Kaynak: CEFIC AB 27 ülkelerinin kimyasal madde satışları, 1992 yılında 290 milyar avro, 2012 yılında 558 milyar avro olarak gerçekleşmiştir. Son 20 yılda satışları %92,4 artarken, dünya satışlarının içerisindeki payı 1992 yılında %35,2’den, 2012 yılında %17,8’e düşmüştür. Son 20 yılda satışı artmasına rağmen dünya satışı içerisindeki payı azalmaktadır. Bu azalışta Çin ve Asya ülkelerinin payı oldukça büyüktür. Şekil 5. 2012 Yılı Dünyada Kimya Sanayi İhracat ve İthalat Oranları (%) Kaynak: CEFIC Dünyadaki kimyasal madde dış ticaretinin coğrafi dağılımına bakıldığı zaman halen AB’nin en büyük dış ticaret hacmine sahip olduğu görülmektedir. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 9 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Avrupa Birliği ihracatta %41,6, ithalatta %34,8 pay alarak birinci sırada yer almıştır. Asya Belge Başlığı ihracatta %35,2, ithalatta %38,6 oranında pay alarak ikinci sırada yer almıştır. 1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu Plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara kadar birçok alanda sağladığı nihai ürünlerin yanı sıra, pek çok sektöre de ara mal ve hammadde temin eden bir sanayi dalı olan kimya sektöründe üretim değeri 2011 yılında bir önceki yıla göre %2,5 oranında düşmüştür. Kimyasal madde ve ürünleri imalatı sektöründe üretim endeksi 2012 yılında 108,8 olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılına göre 2013 yılında %3,2 oranında artarak 112,4 değerine ulaşmıştır. Kimya sektöründe kapasite kullanımı, diğer sektörlere verdiği girdileri de göz önünde bulundurursak, ülkenin genel eğilimine bağlı olarak gelişme göstermiştir. Son dört yılda ağırlıklı kapasite kullanım oranı %75,3 olmuştur. Kimya sektörü sermaye-teknoloji yoğun bir sektör olduğu için işgücü yoğunluğu düşüktür. Bu nedenle sektörün imalat sektörü istihdamı içindeki payı son beş yıldır ortalama %8 düzeyinde seyretmiştir. 2013 yılında 189 ülkeye 14,7 milyar dolarlık ihracat yapan sektör, 139 ülkeden 38,5 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı sektöründe Irak (441,2 milyon dolar), İran (430,5 milyon dolar) ve Çin (415,1 milyon dolar), Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı sektöründe İran (87,1 milyon dolar), Irak (73,9 milyon dolar) ve Almanya (63,9 milyon dolar) ve Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı sektöründe ise Almanya (723,8 milyon dolar), Irak (689,4 milyon dolar) ve İtalya (318,1 milyon dolar) ile ihracat yapılan ülkeler arasında ilk üç sırayı almıştır. Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı sektöründe Almanya (3,3 milyar dolar), Çin (2,2 milyar dolar) ve Suudi Arabistan (1,9 milyar dolar), Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı sektöründe Almanya (863,3 milyon dolar), A.B.D (495,7 milyon dolar) ve Fransa (443,1 milyon dolar) ve Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı sektöründe ise Almanya (857,4 milyon dolar), Çin (723,4 milyon dolar) ve İtalya (460,6 milyon dolar) ile ithalat yapılan ülkeler arasında ilk üç sırayı almıştır. ISIC Rev. 4. göre 23 alt sektör ihracat içindeki payları açısından değerlendirildiğinde; 2013 yılında Plastik ve Kauçuk Ürünleri Sektörü %5’lik payla 9’uncu sırada, Kimyasal Madde ve Ürünleri Sektörü %4,8’lik payla 10’uncu sırada, yer almaktadır. ISIC Rev. 4. göre 23 alt sektör ithalat içindeki payları açısından değerlendirildiğinde; 2013 yılında Kimyasal Madde ve Ürünleri Sektörü %14,7’lik payla 2’nci sırada, Plastik ve Kauçuk Ürünleri Sektörü %2,5’lik payla 11’inci sırada yer almaktadır. İmalat sanayinde yaratılan toplam katma değer içerisinde Plastik ve Kauçuk Sektörü 9’uncu sırada, Kimyasal Madde ve Ürünleri Sektörü 11’inci sırada, yer almıştır. 2000 yılında 2,2 milyar dolar olan ihracatımız her yıl kademeli bir şekilde artarak 2013 yılında 14,7 milyar dolar olmuştur. Kimya sektörü 23 bin firması, 280 bin çalışanı olan ve 2.600 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 10 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi madde ve müstahzarın üretildiği dev bir sektör haline gelmiştir. Kimya sektöründeBelge son Başlığı yıllarda ihracatta gösterilen başarıda küresel ekonomik kriz nedeniyle kaybedilen pazarların, yeni pazarlarla telafi etme yoluna gidilmesi önem arz etmiştir. 2012 yılında dış ticaretimizin %54,4’ü Avrupa’daki ülkeler ile yapılırken, bu rakam 2013 yılında %50 olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında Yakın ve Orta Doğu ülkeleri ve Diğer Asya ülkeleri ile yapılan ticaretimiz %33,6’dan 2013 yılında %29,3’e gerilemiştir. Kimya sektörü içerisinde plastik ve kauçuk ürünleri sektörü önemli bir yere sahiptir. Kimya sektöründe çalışanların %64,6’sı ve girişimcilerin %53,5’i plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe faaliyet göstermektedir. TÜİK’in verilerine göre, 2013 yılında sektörün yarattığı yeni pazarlar etkisini göstermiş ve kimya sektörü ihracatının %48,3’ü plastik ve kauçuk ürünleri sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Mevcut TÜİK kayıtlarına göre, kimya sektörü girişimcilerinin %38,6’sı İstanbul, %6,6’sı İzmir, %6,5’i Ankara, %5,4’ü Bursa’da yer almaktadır. Türkiye genelinde ilk on il %72’sini oluşturmaktadır. İstanbul, İzmir, Ankara ve Bursa’daki girişimci %57’dir. Şekil 6. Kimya Sektörünün Girişimci Dağılımı Kimya Sektörünün İllere Göre Girişimci Dağılımı 38,6 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 6,6 6,5 5,4 3,3 2,8 2,7 2,4 2,4 1,6 % Kaynak: TÜİK Kimya sektöründe bulunan girişimcilerin %83’ü Mikro Ölçekli, %14’ü Küçük Ölçekli, %2,5’i Orta Ölçekli, %0,5’i Büyük Ölçekli işletmelerdir. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 11 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Şekil 7. Kimya Sektörünün Ölçeksel Dağılımı Belge Başlığı Kaynak: TÜİK 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Kimya sektörü oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Sektör, temizlik ürünleri, boya, kozmetik ürünleri, ilaçlar gibi tüketim mallarının yanı sıra, tarım sektörü için gübreler ve tarım ilaçları, kimya sanayinin de dahil olduğu imalat sanayinin ihtiyaç duyduğu organik ve inorganik kimyasallar, boyalar, laboratuvar kimyasalları, termoplastikler ve benzeri ürünleri üretmektedir. Bu ürünlerin %83’ü mikro ölçekli firmalar tarafından üretilmektedir. Geriye kalan firmalar Türkiye standartlarına göre büyük firmalar olarak kabul edilebilir. Kimya sektöründe yaklaşık 2600 kimyasal madde ve müstahzar üretilmektedir. Bu üretimlerde kullanılan yöntem ve teknolojilerin bir kısmı küresel rekabete ayak uydurabilecek seviyededir. Plastik sektörünün birinci öncelikli sorunu plastik hammaddede yerli üretiminin yetersiz oluşudur. Ülkemizde petrokimya sektörünün kurulu kapasitesi sektörün ihtiyacının ancak %31,2’sini karşılayacak düzeydedir. Planlanan kapasite artışları gerçekleşse dahi ihtiyacın ancak %45,2’si karşılanabilecektir. Bu nedenle sektör hammadde temininde büyük oranda dışa bağımlı hale gelmiştir. Hammaddede ithal bağımlılığı firmaların hem iç hem de dış pazarlarda rekabetçi üretim olanaklarını azaltmaktadır. Bunun sonucu olarak plastik mamullerinde iç pazarda ithalatın payı artmakta ve yerli üretim potansiyelinin kullanımı yerine ithal mamullere döviz ödenerek dış ticaret açığının artmasına neden olunmaktadır. Deterjan ve temizlik maddeleri sektörünün hammadde açısından dışa bağımlı olduğunu söylemek mümkündür. Önemli girdilerden LAB, STPP, enzim, optik ağartıcı ve parfüm ithalata dayalıdır. Bunların dışında ambalaj olarak yerli üretim kullanılmakla beraber bunun hammaddesi de önemli ölçüde ithal edilmektedir. Sabun sektörünün önemli girdileri donyağı ve tropik bitkisel yağlar, ambalaj sanayi ürünleri, kostik soda ve tuz olarak tanımlanabilir. Bunlardan en önemli ithal kalemini teşkil eden donyağı genellikle ABD’den, tropik yağlar ise Malezya veya Endonezya’dan ithal edilmektedir. Üretimin yaklaşık olarak %40 kadarı ülke içinde tüketilmekte, %60’ı ise ihraç edilmektedir. Sektörün ülke ekonomisi içindeki yeri miktar ve değer olarak çok önemli olmamakla birlikte üretiminin yarıdan fazlasını ihraç eden ender sanayi kollarımızdan biridir. İlaç sektöründe yaklaşık 300 ilaç şirketi faaliyet göstermektedir. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde 68 ilaç üretim tesisi (15’i yabancı sermayeli) ve 64 üretici firma (13’ü SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 12 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi yabancı) ile 12 hammadde üretim tesisi (6’sı yabancı) ve 10 hammadde üreten firma (4‘ü Belge Başlığı yabancı) bulunmaktadır. Lastik sektörünün en önemli girdileri, tabii ve sentetik kauçuk ve karbon karasıdır. Özellikle tabii kauçukta %100 ithalat bağımlılığı bulunmaktadır. 2007 ve 2008 yıllarında ekonomik nedenlerle Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR), Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR), Karbon Siyahı (KS), Bütandien 1,3 (BDX) ve polistiren (PS) fabrikaları kapanmış ve kauçuk sektörü tamamen dışa bağımlı hale gelmiştir. Lastik sektörünün çıktısını talep eden kullanıcı sektör ise otomotiv endüstrisidir. Otomotiv endüstrisinin krizde olduğu dönemlerde, lastik sektörü de dolaylı olarak olumsuz yönde etkilenmektedir. Lastik sektörünün rekabet gücü, iç piyasadaki çok düşük fiyatlarla Uzakdoğu ülkelerinden ithal edilen lastikler sebebi ile azalmaktadır. Türkiye, bugün sektörel yapısı ve gücü itibarı ile Avrupa’nın 6’ncı boya üreticisi konumundadır. Sektörün toplam üretim kapasitesi yaklaşık 850 bin ton/yıldır. Boya üretiminin % 83’ünü dekoratif boyalar (inşaat boya ve cilaları, ahşap mobilya boyaları, metal boya ve vernikleri), %12’sini toz boyalar, deniz boyaları ve %5’ini araç yenileme boyaları oluşturmaktadır. Kapasite kullanım oranı %65 düzeyindedir. Türk boya sanayisinin bu ölçek içinde dünya pazarlarından aldığı pay ise %2 dolaylarındadır. Türkiye’de boya tüketiminin, kullanım alanlarına göre dağılımı şu şekilde gerçekleşmektedir: İnşaat boya ve vernikleri %55, ahşap mobilya boyaları %15, deniz boyaları %3, otomotiv boyaları %9, metal boya ve vernikler %9, toz boya %7 ve diğer boyalar yaklaşık %2 oranında pay almaktadır. Dünya boya üretiminin yaklaşık %40’ı ilk üç firma tarafından gerçekleştirilmektedir. Birleşmeler ve satın almalar giderek artmakta, küreselleşme hız kazanmaktadır. 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Kimya sanayi, plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara kadar birçok alanda sağladığı nihai ürünlerin yanı sıra, pek çok sektöre de ara mal ve hammadde temin eden bir sanayi dalı olarak, ekonomide önemli bir role sahiptir. Sektör hayat standardımızı arttıran, hastalıklara karşı korunmayı ve tedaviyi sağlayan, temizlik ve hijyen konularında katkıda bulunan, giyinme ve beslenmede insanlığın ihtiyacını karşılayan bir sanayi dalıdır. Şekil 8. Kimya Sanayinin Diğer Sektörlerle İlişkisi Kimyasalların Diğer Sektörlerde Kullanımı 15 13,9 10 11,2 7,9 7,4 7 5 5,4 5,1 4,9 4,6 4,3 4,3 3,2 3,1 3,1 2,8 2,6 2,6 2,3 2,2 2,1 0 % Kaynak: CEFIC SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 13 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Kimya sanayi; tarım ilaçları, sentetik gübreler, veteriner ilaçları, sentetik elyaflar, sabun, Belge Başlığı deterjan, temizleyiciler, plastik hammaddeleri, beşeri ilaç sanayi, kozmetik sanayi, boya, yardımcı maddeler, deri, tekstil, inşaat (boru, levha, kapı, pencere vb.), yapıştırıcı, derz, dolgu maddeleri, izolasyon malzemeleri, fotoğraf malzemeleri, barut ve patlayıcılar gibi birçok sanayi alanına nihai ve ara ürün sağlamaktadır. 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Kimya sanayi, lojistik önemi açısından çoğunlukla ülkenin kıyı bölgelerinde lokalize olmuştur. Petrol ve petrol ürünleri, deterjan, sabun, ilaç kimyasalları, boya gibi ürünleri üreten kimya firmalarının çoğu Marmara Bölgesinin üç büyük sanayi ili olan İstanbul, Kocaeli ve Sakarya’da, Ege Bölgesinde İzmir’de yerleşim gösterirken, gübre ve petrol ürünleri firmalarının çoğu Akdeniz Bölgesinde toplanmıştır. Ayrıca Akdeniz bölgesinde ana ham maddelerden olan soda, bikromat gibi önemli üretim merkezleri de bulunmaktadır. Karadeniz Bölgesinde ise yine gübre fabrikaları göze çarpmaktadır. İşletmelerin rekabet gücünün artırılmasında başarılı bir yöntem olarak kümelenme yaklaşımı son yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır. Teknolojinin hızla gelişmesi, coğrafyayı sınırlayıcı bir unsur olmaktan çıkarmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin küresel ortamda rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri, büyümelerini verimlilik artışlarına dayandırmalarına ve yeni mukayeseli üstünlük alanları yaratabilmelerine bağlıdır. Bu nedenle ölçek ekonomisinin öne çıktığı kimya sektöründe kümelenme yaklaşımı son derecede önemlidir. Endüstri bölgelerinin ve İhtisas organize sanayi bölgelerinin lojistiği uygun alanlarda, kümelenme modeli ile desteklenerek yatırıma açılması durumunda, sektörün çevre sorununun çözümlenmesi yanında, rekabetçi şartlarda yatırım yeri de sağlanmış olacaktır. Bu nedenle 20 yatırımcı sanayici ile harekete geçen Chemport Kümelenme teşebbüsü kimya sektörünün geleceğini yönlendirme açısından son derecede önemlidir. Chemport arazisinin yer aldığı il için 1/100.000 İl Çevre Düzeni Planı çalışmaları tamamlanmıştır. Chemport Projesinin uluslararası pazarda kabul gören bir kümelenme olabilmesi için bu konuda tecrübe sahibi uluslararası firmalarla görüşmeler başlatılmış ve bu firmaların çalışmalarına ait bilgi ve sunumlar Chemport üyeleri ile paylaşılmıştır. 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı Kimya sektöründe kapasite kullanımı, diğer sektörlere verdiği girdileri de göz önünde bulundurursak, ülkenin genel eğilimine bağlı olarak gelişme göstermiştir. Son dört yılda ağırlıklı kapasite kullanım oranı %75,3 olmuştur. Tablo 1. Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama %) 2010 2011 2012 2013 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 80,37 82,6 80,5 77,8 Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı 72,27 74,7 70,6 71,3 Kauçuk ve Plastik Ürünleri İmalatı 73,05 76,2 72,1 72,6 KİMYA SEKTÖRÜ ORTALAMASI 75,24 77,8 74,4 73,9 Kaynak: TCMB (NACE REV.2 Kod:20-21-22) SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 14 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı TÜİK verilerine göre 2006 yılında kimya sektöründe 212.513 kişi istihdam edilirken bu rakam beş yılda %31.77 artarak 2011 yılında 280.039’a ulaşmıştır. Kimya sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2006 yılında %7,91 iken, 2011 yılında %8,88 olmuştur. Tablo 2. Kimya Sektöründe Çalışan Sayısı 2006 2007 2008 2009 2010 2011 GENEL TOPLAM 9.419.476 9.829.061 10.087.751 9.526.769 10.197.331 11.519.036 İmalat Sanayi 2.684.240 2.776.303 2.858.485 2.584.773 2.852.352 3.151.019 7,91 7,62 8,03 8,88 8,83 8,88 212.513 211.675 229.759 229.465 251.964 280.039 İmalat Sanayi İçerisindeki Payı (%) KİMYA SEKTÖRÜ Kaynak: TÜİK 2011 yılı itibarıyla kimya sektöründe 22.903 girişimci bulunmaktadır. İmalat sanayindeki firmaların %6,87’si kimya sektöründe yer almaktadır. Tablo 3. Kimya Sektöründe Girişimci Sayısı 2006 2007 2008 2009 2010 2011 GENEL TOPLAM 2.473.841 2.567.704 2.583.099 2.483.300 2.321.979 2.591.082 İMALAT SANAYİ 309.841 316.596 321.652 320.815 299.928 333.288 5,48 5,83 5,86 6,81 6,64 6,87 16.987 18.475 18.858 21.836 19.904 22.903 İmalat Sanayi İçerisindeki Payı (%) KİMYA SEKTÖRÜ Kaynak: TÜİK 1.8. Sektörün Üretim Değeri TÜİK verilerine göre kimya sektörünün 2011 yılındaki üretim değeri 83 milyar TL olmuştur. Bu değerin %43,8’i Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin, %11,3’ü Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin ve %44,9’u ise Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Tablo 4. Üretim Değeri (TL) 2011 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı KİMYA SANAYİ TOPLAMI İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) İMALAT SANAYİ TOPLAMI Genel Toplam İçindeki Payı (%) GENEL TOPLAM Kaynak: TÜİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 36.382.495.720 9.386.585.819 37.316.966.260 83.086.047.779 11,93 696.363.747.424 5,67 1.466.606.202.078 15 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı 1.9. Sektörün Cirosu TÜİK verilerine göre kimya sektörünün 2011 yılındaki cirosunun %44,5’i Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin, %11,6’sı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin ve %43,9’u ise Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Tablo 5. Kimya Sektörü Cirosu (TL) 2011 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı KİMYA SANAYİ TOPLAMI İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) İMALAT SANAYİ TOPLAMI Genel Toplam İçindeki Payı (%) GENEL TOPLAM Kaynak: TÜİK 39.226.745.336 10.260.238.120 38.695.294.901 88.182.278.357 12,03 732.943.360.329 3,67 2.402.184.734.230 1.10. Sektörün Katma Değeri Kimya sektörünün 2011 yılı faktör maliyeti ile katma değerinin imalat sanayi içindeki payı %12,84 olmuştur. Burada dikkati çeken Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı sektörünün katma değerinin Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerinin İmalatı sektörünün üzerinde olmasıdır. Tablo 6. Kimya Sektörü Katma Değeri (TL) 2011 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı KİMYA SANAYİ TOPLAMI İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) İMALAT SANAYİ TOPLAMI Genel Toplam İçindeki Payı (%) GENEL TOPLAM Kaynak: TÜİK 6.450.695.946 2.705.728.510 7.405.353.630 16.561.778.086 12,84 128.950.258.765 4,62 358.152.831.685 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti 2012 yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması kapsamında, kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı olarak yapılan hesaplamalara göre; Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2012 yılında bir önceki yıla göre %17,1 artarak 13.062 milyon TL olarak hesaplanmıştır. Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYİH) içindeki payı%0,92’dir. Bu oran 2011 yılında %0,86’dır. 2012 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalarının %45,1’i ticari kesim, %43,9’u yükseköğretim kesimi ve %11’i kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıl SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 16 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi yükseköğretim %45,5 ile ilk sırada yer alırken, bunu %43,2 ile ticari kesim, %11,3 kamu Belgeile Başlığı kesimi takip etmekteydi. Kimya sektöründe Ar-Ge harcaması 2012 yılında bir önceki yıla göre %14,1 artarak 534 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında Türkiye’de ticari kesimde 52.233 Tam Zaman Eşdeğeri (TZE) cinsinden Ar-Ge personeli çalışmaktadır. Ticari kesimde çalışan Ar-Ge personelinin %6,95’i kimya sektöründe çalışmaktadır. Kimya sektörü Gayri Safi Yurtiçi ArGe harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı 2011 yılındaki oranını koruyarak %0,04 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 7. Kimya Sektöründe Ar-Ge Harcaması (TL) (2012) NACE Rev.2 Cari Harcamalar Personel Diğer Cari Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş 106.049.069 Petrol Ürünleri, Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve 54.661.335 Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 41.356.064 Kaynak: TÜİK (NACE REV.2 Kod:(19-20)1-21-22) 1 98.604.476 Yatırım Harcamaları Makine Sabit Tesis Teçhizat 30.043.671 7.531.116 Toplam 242.228.332 96.893.476 35.881.526 4.062.447 191.498.784 37.524.090 16.573.072 4.706.963 100.160.189 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu'nun gizlilik ilkesine göre veriler toplu olarak verilmiştir.) Bakanlığımız Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğünün destek programları aşağıda belirtilmiştir. 1- San-Tez Programı: 2006-2013 yılları arasında 880 proje desteklenmiştir. Bu projelerden 95’i kimya sektörüne yönelik projelerdir. 2- Teknogirişim Sermayesi Desteği: 2009-2013 yılları arasında 1.034 işletme desteklenmiştir. Bugüne kadar kimya sektörü ile ilgili iş fikri sunan 93 girişimci Teknogirişim Desteği almaya hak kazanmıştır. 3- Ar-Ge Merkezleri: 2013 yılsonu itibarıyla ülkemizde 152 adet Ar-Ge Merkezi faaliyet göstermektedir. Bu Ar-Ge merkezlerinden 11’ i kimya sektöründe faaliyet göstermektedir. 4- Teknoloji Geliştirme Bölgeleri: Ocak 2014 tarihi itibariyle 52 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi kurulmuş olup, 39’u faaliyete geçmiştir. Faaliyet gösteren 2.508 firmanın % 2’si kimya sektöründe faaliyet göstermektedir. 5- Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri: 2010 yılı sonuna kadar 3 adet işletme tarafından müracaat yapılmış olup, başvuruların Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri nitelikleri taşımaması nedeniyle projeler değerlendirmeye alınmamıştır. 2012-2013 yıllarında ise herhangi bir başvuru alınmamıştır. 6-Teknolojik Ürün Tanıtım ve Pazarlama Destek Programı: 2013 yılında 95 işletme desteklenmiş olup, bunlardan 7 tanesi kimya sektörüne aittir. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 17 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1.12. Sektörün Elektrik Tüketimi Belge Başlığı Kimya sektörünün elektrik tüketimi 2008 yılında 8.161.877 MWh olmuştur. Bu tüketim küresel ekonomik krizin etkileri ile 2009 yılında bir önceki yıla göre %14,9 oranında azalarak 6.942.327 MWh olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise 2011 yılına göre %5,1 artarak 10.255.502 MWh’lik tüketim gerçekleşmiştir. Tablo 8. Kimya Sektöründe Elektrik Tüketimi (MWh) 2008 2009 Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı 2.540.123 2.461.983 Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı İmalat sanayi içerisindeki payı (%) KİMYA SANAYİ TOPLAMI SANAYİ TOPLAMI TÜRKİYE NET TÜKETİMİ Kaynak: TEDAŞ 2010 2011 2012 3.134.332 4.247.727 4.557.538 5.621.754 4.480.344 5.621.518 5.507.292 5.697.964 11,4 8.161.877 74.850.263 161.947.528 10,3 6.942.327 70.470.076 156.894.070 11,6 8.755.850 79.330.651 172.050.628 11,7 9.755.019 87.980.191 186.099.551 11,7 10.255.502 92.301.731 194.923.349 1.13. Sektörün Dış Ticareti Kimya sektörü günümüzde sanayileşmiş ülkelerde enerji, tarım, sağlık, ulaştırma, gıda, inşaat, elektronik, tekstil ve çevre koruma gibi alanlara sağladığı yüksek katma değer içeren ürünler ve bu sektörlere sağladığı teknolojik yenilikler nedeniyle lokomotif sektör konumundadır. Kimya sektörü ithalatı 2009 yılından itibaren her yıl artarak 2013 yılında 38,5 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 2010 yılından itibaren ekonomik krizin etkilerini atlatan sektörün ithalatı 2011 yılında 37,7 milyar ABD dolarına yükselmiştir. 2012 yılında bir önceki yıla göre %4 oranında azalmıştır. 2013 yılında ise 2012 yılına göre %6,3 artarak 38,5 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Tablo 9. Kimya Sektörü İthalatı (Bin ABD Doları) 2009 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı KİMYA SANAYİ TOPLAMI İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) İMALAT SANAYİ TOPLAMI Genel İthalat İçindeki Payı (%) GENEL ÜLKE İTHALATI 2010 2011 2012 2013 16.992.636 22.309.364 28.204.899 27.405.787 29.057.726 4.419.350 4.770.114 5.065.194 4.326.149 4.469.440 2.709.151 3.493.202 4.483.930 4.476.646 4.983.866 24.121.137 30.572.680 37.754.023 36.208.582 38.511.033 21,66 20,98 20,49 20,48 19,50 111.342.174 145.714.811 184.272.373 176.809.838 197.514.451 17,12 16,48 15,68 15,31 15,30 140.928.421 185.544.332 240.841.676 236.545.141 251.650.560 Kaynak: TÜİK (ISIC Rev 4 Kod:20,21,22) Kimya sektörü ihracatı 2009 yılından itibaren her yıl artarak 2013 yılında 14,7 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkilerini atlatan sektörün ihracatı 2010 yılında, 2009 yılına göre %27,4 oranında artarak 10,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2013 18 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi yılında ise ihracatımız bir önceki yıla göre %7 oranında artarak 14,7 milyar Belge ABDBaşlığı doları olmuştur. Tablo 10. Kimya Sektörü İhracatı (Bin ABD Doları) 2009 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı 2010 2011 2012 2013 3.831.254 5.123.778 6.153.780 6.621.984 6.813.587 468.698 606.099 615.477 714.776 811.827 4.049.187 4.908.302 6.261.334 6.450.420 7.121.653 8.349.139 8,7 10.638.179 10 13.030.561 10,3 13.787.180 9,6 14.747.167 10,3 96.143.485 Genel İhracat İçindeki Payı (%) 8,2 GENEL İHRACAT 102.142.613 Kaynak: TÜİK (ISIC Rev 4 Kod:20,21,22) 106.347.366 9,3 113.883.219 127.005.051 9,6 134.906.869 144.305.936 9,0 152.461.737 142.530.657 9,7 151.868.551 Kauçuk ve Plastik Ürünlerinin İmalatı KİMYA SANAYİ TOPLAMI İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) İMALAT SANAYİ TOPLAMI 2013 yılında kimya sektöründe en fazla ihracat yaptığımız ülke grubu 4,9 milyar dolar ile AB27 ülkeleri olmuştur. AB-27’yi 3,6 milyar dolarla Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 1,6 milyar dolarla Diğer Avrupa ülkeleri izlemiştir. 2013 yılında kimya sektöründe en fazla ithalat yaptığımız ülke grubu 17 milyar dolarla AB-27 olmuştur. AB-27’yi 6,9 milyar dolarla Diğer Asya ülkeleri izlemiştir. Tablo 11. Kimya Sektöründe Coğrafi Bölgelere Göre Dış Ticaret (ABD Doları) 2012 ÜLKE GRUBU ISIC Rev 4 İhracat İthalat İhracat 2013 İthalat Avrupa Birliği 27 20-21-22 4.648.974.010 16.350.075.808 4.880.604.046 17.356.466.503 Diğer Avrupa (A.B Hariç) 20-21-22 1.589.542.364 2.486.837.299 1.642.012.264 2.727.605.314 Kuzey Afrika Diğer Afrika 20-21-22 20-21-22 947.291.927 104.247.547 835.123.979 153.153 1.074.324.107 133.673.501 1.129.573.849 576.286 Kuzey Amerika 20-21-22 442.344.827 2.130.516.214 478.965.127 2.250.838.703 Orta Amerika ve Karayipler 20-21-22 23.629.411 5.730.301 20.076.949 16.369.516 Güney Amerika Yakın ve Orta Doğu Diğer Asya 20-21-22 20-21-22 175.831.684 3.354.280.114 273.760.433 4.020.334.668 191.596.224 3.663.761.439 213.026.496 4.079.744.493 20-21-22 971.119.816 6.266.628.527 945.131.944 6.916.087.264 Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ülkeleri Kesinleşmemiş Ülke ve Askeri Bölgeler Serbest Bölgeler 20-21-22 62.245.880 55.072.893 60.166.218 49.438.697 20-21-22 1.258.802 34.413 2.131.983 128.136 20-21-22 500.049 2.047.090 427.289 2.211.720 20-21-22 213.267.232 288.640.690 265.002.561 293.579.476 Diğer 20-21-22 1.252.646.681 3.493.626.416 1.389.293.250 3.475.386.167 TOPLAM 13.787.180.344 Kaynak: TÜİK (NACE Rev 4 Kod:20-21-22) 36.208.581.884 14.747.166.902 38.511.032.620 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 19 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı Kimya sektörü 2013 yılında en fazla ihracatı 4,7 milyar dolar ile Plastik Ürünlerin İmalatı sektöründe yapmıştır. Bu sektörü 2,1 milyar dolar ile Temel Kimyasal Maddelerin İmalatı, 1,5 milyar dolar ile Sabun ve Deterjan, Temizlik ve Parlatıcı Maddeleri; Parfüm; Kozmetik ve Tuvalet Malzemeleri İmalatı sektörü izlemiştir. 2013 yılında en fazla ithalat yaptığımız alt sektör 11,6 milyar dolar ile Birincil Formda Plastik ve Sentetik Kauçuk İmalatı sektörü olmuştur. Bu sektörü 7,6 milyar dolar ile Temel Kimyasal Maddelerin İmalatı, 4,5 milyar dolar ile Eczacılıkla İlgili Ürünlerin, Tıbbi Kimyasal ve Bitkisel Ürünlerin İmalatı sektörü izlemiştir. Tablo 12. Kimya Sektöründe Alt Sektörler İtibariyle Dış Ticaret (ABD Doları) 2012 ISIC Rev.4 2011 ISIC adı 2012 Temel Kimyasal Maddelerin İmalatı İhracat 2013 İthalat İhracat İthalat 2.115.794.368 7.315.800.840 2.098.839.270 7.629.737.411 Kimyasal Gübre ve Azotlu Bileşiklerin İmalatı 229.263.145 1.732.178.275 131.590.776 1.864.760.732 2013 Birincil Formda Plastik ve Sentetik Kauçuk İmalatı 1.007.827.265 10.678.334.002 1.053.647.195 11.639.087.686 2021 Haşere İlaçları ve Diğer Zirai-Kimyasal Ürünlerin İmalatı 75.946.101 331.557.106 82.141.292 324.263.704 2022 Boya, Vernik ve Benzeri Kaplayıcı Maddeler İle Matbaa Mürekkebi ve Macun İmalatı 556.674.112 824.752.791 592.028.387 907.029.972 2023 Sabun ve Deterjan, Temizlik ve Parlatıcı Maddeleri; Parfüm; Kozmetik ve Tuvalet Malzemeleri İmalatı 1.396.561.607 1.241.794.362 1.515.674.208 1.367.147.768 2029 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer Kimyasal Ürünlerin İmalatı 600.419.485 2.567.217.817 668.218.970 2.738.255.776 2030 Suni veya Sentetik Elyaf İmalatı 639.498.131 2.714.151.888 671.446.936 2.587.443.243 2100 Eczacılıkla İlgili Ürünlerin, Tıbbi Kimyasal ve Bitkisel Ürünlerin İmalatı 714.776.463 4.326.148.934 811.927.118 4.469.439.907 2211 İç ve Dış Lastik İmalatı 1.239.299.257 994.203.375 1.182.518.027 1.084.787.751 2219 Diğer Kauçuk Ürünleri İmalatı 1.140.352.866 812.936.078 1.255.585.796 903.503.863 2220 Plastik Ürünlerin İmalatı 4.070.767.544 2.669.506.416 4.683.548.927 2.995.574.807 Yıl Toplamı 13.787.180.344 Kaynak: TÜİK (NACE Rev 4 Kod:20-21-22) 36.208.581.884 14.747.166.902 38.511.032.620 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 20 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1.14. Sektörün Maliyet Bileşenleri (enerji, işgücü, hammadde vb. genel değerlendirmeler, Belge Başlığı oransal veriler, tespitler vb.) Bilindiği gibi kimya sektörü tarafından üretilen birçok kimyasal madde çevre ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etki göstermekte ve bu tür kimyasallar tehlikeli kimyasallar olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle kimya sektöründe yapılacak yatırımlar çevre kirliliği ile özdeş tutulduğu için yatırım konusunda ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Fabrika yeri bulmak ve yatırımı bütün bürokrasiyi tamamlayarak gerçekleştirmek daha yatırım aşamasında maliyetleri etkilemektedir. Kimya sektörü gerek hammadde gerek teknoloji olarak ithalata bağımlıdır. Üretimde hammadde ithalatı önemli bir maliyet unsurudur. Gümrük vergi oranları sıfır dahi olsa hammadde ithalatı yüzde on maliyet yaratmaktadır. Kimya sektörü çok fazla düzenlemeye tabi olan bir sektördür. Bütün bunların sektördeki firmalara büyük maliyetler yaratması kaçınılmazdır. Özellikle AB regülasyonları nedeniyle uyulması gereken mevzuatın ülkemiz mevzuatına uyarlanması ve Avrupa Birliği standartlarında bir çevre kalitesine ulaşmamız için yapılması gereken yatırımlara, KOBİ’ler ancak %30 seviyesinde uyum sağlayabilmektedir. REACH Tüzüğü 2007 yılında uygulamaya girmiştir. Söz konusu tüzüğe göre, AB+AEA (İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn) ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda 1 ton veya daha fazla miktarda kimyasal madde üreten veya ithal eden firmaların söz konusu kimyasal maddeleri AB örgütlenmesi içerisinde yer alan Avrupa Kimyasallar Ajansı (AKA) yönetimindeki merkezi bir veri tabanına kaydettirmesi zorunludur. Bu durum ihracatının yarısına yakın bir kısmını AB ülkelerine yapan kimya sektörünü yakından ilgilendirmektedir. Her bir kimyasal maddenin kaydı için, maddenin niteliği ve madde sayısına göre, tahmini harcama tutarı 15 ila 30 bin avro arasında değişmektedir. Bu tutarın ürün sayısı artıkça firmalar üzerinde ciddi bir maliyeti olacaktır. Kimya sektöründe birçok ürünün depolama ve taşıma maliyetleri diğer sektörlere göre daha yüksektir. Tehlikeli maddelerin insan sağlığına, diğer canlı varlıklara ve çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli bir şekilde taşınmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe konulan her mevzuat, sektörün üretim maliyetlerini artırmaktadır. Kimya sektöründe çalışanların saat başına ücreti imalat sanayi ortalamasının üzerindedir. Sektörün, birçok alt sektöründe yüksek ve teknik öğretim görmüş personel kullanılmaktadır. İstihdam edilen personel okullarda aldıkları eğitimlere ek olarak çalıştığı birime göre ayrıca eğitim almaktadır. Bu durum kimya sektöründeki ücretleri dolayısı ile üretim maliyetlerini etkilemektedir. 1.15. Sektörün 2014–2023 Projeksiyonu Kimya sektörünü temsil eden özel sektör kuruluşları, kamu kuruluşları ve üniversite temsilcilerinin katkıları ile hazırlanan Türkiye Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı, 15 Eylül 2012 tarihinde gerçekleştirilen Ekonomi Koordinasyon Kurulu Toplantısındaki görüş ve değerlendirmeler doğrultusunda nihai hale getirilerek Yüksek Planlama Kurulu’nun 22.10.2012 tarih ve 2012/26 sayılı kararı ile onaylanmış ve 20 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 21 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Türkiye Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı; dünyada ve ülkemizde değişen Belge Başlığı ekonomik ve sosyal koşullar, Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007–2013), Orta Vadeli Program (2010–2012), 2010 yılı programı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2010–2014 Stratejik Planı ve Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi’nde (2011-2014) yer alan temel ilkeler, vizyonlar, amaçlar ve hedefler dikkate alınarak hazırlanmıştır. 2012–2016 yıllarını kapsayan Türkiye Kimya Sektörü Stratejisi Belgesinin genel amacı “Yüksek katma değerli, çevreye ve insan sağlığına duyarlı süreç ve ürünlerle, kimya sektöründe sürdürülebilir ve rekabetçi bir şekilde dış ticaret dengesini ülke lehine geliştirerek dünyada söz sahibi bir konuma gelmek ” şeklinde belirlenmiştir. Bu genel amacı gerçekleştirmek üzere, kimya sektörünün öncelikli sorun alanlarından da yola çıkılarak, altı hedef tespit edilmiştir. Tespit edilen altı hedefe ulaşmak için 34 eylemin hayata geçirilmesi planlanmaktadır. Kimya sektörünün önümüzdeki dört yıl içerisinde hedefi, 34 eylemi gerçekleştirerek genel amaca ulaşmak olacaktır. Türkiye’nin İhracat Stratejisi İçin Küresel ve Sektörel Öngörüler 2023 çalışması yapılmıştır. Yapılan bu çalışma ile dünya ekonomisi, dünya ticareti, dünya ihracat pazarları ve sektörleri için 2023 yılına kadar olan döneme ilişkin sayısal öngörüler hazırlanmıştır. 2023 yılında; 2012 yılında 4 milyon ton olan polimer talebinin, %175 artışla 11 milyon ton, 690 bin ton olan elyaf hammadde talebinin, %8 artışla 742 bin ton, 216 bin ton olan lastik hammadde talebinin %179 artışla 603 bin ton olması beklenmektedir. 2013 yılında Türkiye ekonomisi %4 oranında büyürken, imalat sanayinin büyüme oranı %3,8’de kalmıştır. Kimyasal ürünlerin imalatı sektörü ve plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektörlerindeki büyüme ise imalat sanayinin altında gerçekleşmiştir. Temel eczalık ürünlerin imalatı sektörü ise küçülmüştür. Kimya sanayisi, 1997–2007 yılları arasında küresel ölçekte yıllık ortalama yüzde 5 büyümüştür (büyüme toplam satışlar itibariyle). Bu dönemde yıllık ortalama büyüme AB ve NAFTA bölgesinde yüzde 4, Asya’da yüzde 6 ve Ortadoğu’da yüzde 9 olmuştur. 2020 yılına kadar olan dönemde (2006–2020 dönemi için) kimya sanayinde küresel ölçekte büyüme oranı yıllık ortalama yüzde 4,4 olarak öngörülmektedir. Büyümeler AB’de yüzde 3,7, NAFTA bölgesinde yüzde 3,2, Asya’da yüzde 5,9, Ortadoğu’da yüzde 7,5 olacaktır. Bu büyüme öngörülerine bağlı olarak 2007 yılında 3,6 trilyon dolar olan satış hacmi 2015 yılında 5,1 trilyon dolara, 2020 yılında 6,3 trilyon dolara ulaşacaktır. Kimyevi maddeler ve mamullerine olan talep özellikle Asya-Pasifik merkezli gelişen ülkeler başta olmak üzere artacaktır. Kimyevi maddeler ve mamulleri, petrol türevi ve sentetik şeklinde daha çok sanayi girdisi olarak kullanılmaktadır. Bu girdileri kullanan sanayilerin Asya-Pasifik bölgesinde yoğunlaşması ile talep bu bölgede daha hızlı genişlemektedir. Nihai tüketim ürünlerine yönelik talep de kişi başı gelir ve refah artışı yaşanan gelişen ülkelerde daha hızlı artmaktadır. Kimyevi madde ve mamullere yönelik kuvvetli talep artışı, ilave kapasite ihtiyacını da tetiklemektedir. 2020 yılına kadar olan dönemde ilave kapasitelerin önemli bir bölümü Çin başta olmak üzere Asya’da ve Ortadoğu’da kurulacaktır. Çin hızla genişleyen iç talebi SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 22 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi karşılamak için büyük kapasiteli yatırımları sürdürecektir. Japonya ve G.Kore’nin çevre Belge Başlığı kısıtları ile ilave yatırımları sınırlandırması yeni kapasitelerin Çin ve diğer bölge ülkelerinde toplulaşmasına yol açacaktır. Körfez ülkeleri de ham petrol ürünleri ile birlikte işlenmiş ürünlerin üretimi ve ihracatını da hedeflemektedir. Bu nedenle Ortadoğu’da işleme kapasitesi genişleyecektir. Kimya sanayinde teknolojik yenilikler alt sektörlerde ve ürünlerde gelişmeleri önemli ölçüde şekillendirecektir. İmalat sanayi içinde teknolojik ilerlemelerin en çok etkili olacağı sektörlerin başında kimya sanayi gelmektedir. Teknolojik gelişmeler ilaç ve eczacılık ürünlerinin çeşitlenmesi ve çok sayıda yeni ürün üretimi, yeni organik ve inorganik kompozit ürünler yaratılması, polimer-monomer, etilen tabanlı yeni malzemeler yaratılması ve üretilmesi, polimer tabanlı malzeme üretimi ve tüketiminin genişlemesi, fonksiyonel ve sentetik yeni ürünlerin yaratılması ve üretilmesi alanlarında yoğunlaşacaktır. Teknolojik gelişmeler ile birlikte temel kimyevi maddelerin yerine sentetik ürünlerin ve yeni malzemelerin kullanılması ve özellikle bunların sürdürülebilir büyüme, enerji verimliliği, çevre koruma hassasiyetlerine bağlı taleplerin artması ile birlikte temel ürünlerin tüketim ve üretim artışları sınırlanacaktır. Yine bu hassasiyetlere bağlı olarak geri kazanma ve yeniden kullanım eğilimlerinin de kuvvetlenmesi üretim artışını sınırlandıracaktır. Tüm bu öngörüler doğrultusunda kimya sektörünün, Türkiye’nin dünyadaki petrol ve doğal gazın % 70’inin bulunduğu bölge ile en büyük enerji tüketen bölge arasında, adeta bir enerji koridoru üzerinde bulunma özelliklerini de kullanarak, yüksek katma değerli üretim yapısına geçerek ve ara girdi ithalatını azaltarak, ihracatın ithalatı karşılama oranını 2023 yılı itibariyle % 71’e çıkarması beklenmektedir. 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler Dünya kimya sanayinde önceki yıllarda süren Avrupa Birliği hâkimiyeti, son yıllarda Uzak Doğu ve Asya’ya geçmiş bulunmaktadır. 2012 yılında dünyadaki toplam kimyasal madde satışı 3.127 milyar avro olmuştur. 2012 yılı satışların 1.724 milyar avroluk bölümünü Asya ülkeleri, 673 milyar avroluk bölümünü Avrupa’daki ülkeler, 526 milyar avroluk bölümünü NAFTA ülkeleri gerçekleştirmiştir. Geri kalan satışlar ise diğer ülkelerce yapılmıştır. Kimya sanayinin yapmış olduğu satışlara ülkelerde kişi başına düşen satış açısından bakılacak olursa, Türkiye’nin AB ülkelerinin çok gerisinde olduğu görülür. AB ülkeleri içinde en çarpıcı örnek İrlanda’dır. Tablo 13. AB’deki Ülkelerde ve Türkiye’de Kişi Başına Yapılan Kimyasal Madde Satışı Ülke Milyar Avro Toplam AB içindeki payı (%) Nüfus Kişi Başı Avro Almanya 147 0,240 82.500.849 1.783,25 Fransa 92 0,150 62.518.571 1.470,76 İtalya 77 0,125 58.462.375 1.310,67 İngiltere 58 0,094 60.059.900 959,41 İspanya 44 0,071 43.038.035 1.011,27 Hollanda 37 0,060 16.305.526 2.255,68 Belçika 39 0,064 10.445.852 3.755,75 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 23 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi İrlanda 34 0,056 4.109.173 Polonya 10 0,017 38.173.835 8.353,99 Belge Başlığı 272,99 Avusturya 8 0,013 8.206.524 971,06 Danimarka 8 0,013 5.411.405 1.472,63 Finlandiya 7 0,011 5.236.611 1.287,66 Macaristan 6 0,010 10.097.549 607,08 Çek Cum. 6 0,009 10.220.577 539,79 71.611.001 195,50 Türkiye Kaynak: CEFIC ve Eurostat 14 Küresel ölçekte devam eden ekonomik durgunluk ve buna bağlı Türkiye ekonomisindeki büyümenin beklentilerin gerisinde kalması, kimya sektörünün hedeflerini de etkilemiştir. Buna birde kimya sektörü ihracatının yoğun olarak yapıldığı, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde devam eden siyasal çatışmalar eklenince sektörün hem iç hem de dış pazarda büyümesi 2013 yılında öngörülen rakamlarını gerisinde kalmıştır.. Özellikle bölgenin en büyük pazarı konumunda bulunan Mısır’a yapılan ihracatta 2013 yılının son çeyreğinde yüzde 50 oranında düşüş yaşanmıştır. Sektörün büyümesini etkileyen en önemli faktör dış ticarette yaşanmıştır. 2013 yılında Avrupa ülkelerine yaptığımız dış ticaret bir önceki yıla göre %4,4, Yakın ve Orta Doğu ülkeleri ve Diğer Asya ülkeleri ile yapılan ticaret ise bir önceki yıla göre %4,3 oranında azalmıştır. Kimya sektörünün 2013 yılı gerçekleşmeleri üzerinden yapılan yorum ve analizler, 2014 yılının daha zorlu geçeceğine işaret etmektedir. Sektör genelinde üretim, satış, yatırım planları ve küresel ekonomide kayda değer bir iyileşme olmayacağına yönelik değerlendirmeler, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerindeki siyasal belirsizliğin devam edeceği endişesi üzerine yapılmaktadır. PETKİM’in hammadde tedarikinde çok yüksek oranda dışa bağımlı olma durumuna bütünüyle son verecek rafineri projesinin konsept tasarımı, fizibilite etüdü, teknoloji ve lisansör seçimleri ile temel mühendislik çalışmaları 2012 yılında sonlandı. Böylece STAR Rafinerisinin hafriyat çalışmalarına 2013 yılında başlanabildi. Tüm hızıyla devam eden rafineri yatırımı kapsamında 2013 yılsonu itibarıyla toplam altyapı çalışmalarının %45’i, hafriyat çalışmalarının ise %85’i tamamlanmış durumdadır. Türkiye’nin ilk stratejik yatırım teşvik belgesi STAR Rafinerisine verildi. Teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarı 6,6 milyar TL’dir. STAR Rafinerisinin 2017 yılı ilk çeyreğinde devreye alınması ve yıllık 10 milyon ton ham petrol işleme kapasitesine ulaşması öngörülmektedir. STAR Rafinerisi, Türkiye'nin bugün net ithalatçı olduğu Nafta, Jet Yakıtı, (Ultra Düşük Kükürtlü) Motorin, LPG, Petrokok ve Ksilen gibi mamullerde yıllık 10 milyon ton üretim gerçekleştirerek, Türkiye’nin cari açığının milyarlarca dolar azalmasını sağlayacak ve tek noktada gerçekleşen en büyük yerlileştirme projelerinden biri olacaktır. Kimya sektörü ara malı ithalatında enerji kaynakları ve madenlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ülkemizdeki cari açığın kimya sektörüne düşen payının azaltılması düşüncesiyle Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD), TOBB Türkiye Kimya Sanayi Meclisi ve Kimya Sektör Platformu (KSP) tarafından, Türkiye’de üretilmesi düşünülen katma değeri yüksek kimyasalların tespiti için bir çalışma yapılmıştır. Yaklaşık iki yıl süren bu çalışma 5 Aralık 2012 tarihli TOBB Türkiye Kimya Sanayi Meclisi toplantısında tartışılarak 10 kimyasala düşürülmüştür. 2013 yılında yapılan çalışmalar neticesinde bu 10 kimyasaldan ilk beş ve ikinci beş kimyasal olmak üzere önceliklendirme çalışması yapılmıştır. İlk beşe giren Stiren Bütadien Kauçuk, Poliamid 6.6, Metil Selüloz, Selüloz Asetad ve Poliakrilik Asit ile ilgili hazırlanan ön fizibilite raporları yerli ve yabancı yatırımcılara sunulmak üzere ilgili Bakanlıklara gönderilmiştir. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 24 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 2013 yılının ikinci yarısında en önemli gelişme kimya sanayicileri tarafından Güney Belge Başlığı Marmara’da başlatılan kümelenme çalışmasıdır. Yenilikçiliği teşvik ederek işletmelerin rekabet edebilirliğini arttıran bir model olan kümelenme konusundaki çalışmalar Nisan 2013’te başlamış ve Aralık 2013 tarihi itibariyle master planını tamamlamıştır. Chemport en az 10.000 dönüm alan üzerinde ve liman alt yapısı ile beraber planlanmıştır. Tahmin edilen alt yapı ve liman yatırımları toplamı 2,3 milyar Avro civarındadır. Chemport’un 2023 yılına kadar özel yatırımlarda piyasa liderlerinden 5-8 milyar Euro çekmesi hedeflenmektedir. 2014 yılının ilk yarısında İstanbul’da ilgili Bakanların katılımı ile gerçekleştirilen ve kimya sektörünün Türkiye ekonomisindeki stratejik konumu ile küresel kimya sektörü içindeki konumunun görüşüldüğü toplantıda Chemport projesinin geleceğini şekillendirecek önemli kararlar alınmıştır. 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi Kimya sektöründe aylık sanayi üretim endeksi 2014 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %12,8, Mart ayında %7,6 ve Haziran ayında ise %5,4 artarak 129,4 seviyesine ulaşmıştır. Şekil 9. Kimya Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK (NACE –Rev.2 Kod 20, 21, 22). 2.3. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Merkez Bankası verilerine göre kimya sektöründe ağırlıklı kapasite kullanım oranı 2013 yılında %73,9 olmuştur. Son dört yılın ortalaması ise %75,3’tür. 2014 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre 1,1 puan, Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre 2,0 puan, Haziran ayında ise bir önceki yılın aynı ayına göre 1,4 puan artış olmuştur. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 25 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Şekil 10. Kapasite Kullanım Oranları (%) Belge Başlığı Kaynak: T.C. Merkez Bankası (NACE –Rev.2 Kod 20, 21, 22). 2.4. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi İthalat: Geçici dış ticaret verilerinden hesaplanan 2010=100 temel yıllı dış ticaret endekslerine göre; 2014 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, ithalat miktar değer endeksi %8,4, Mart ayında %1,7, Haziran ayında ise bir önceki yılın aynı ayına göre %6,8 artarak 129,5 olarak gerçekleşmiştir. Şekil 11. İthalat Miktar Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK (ISIC.REV.4 Kod 20,21,22) İhracat: Geçici dış ticaret verilerinden hesaplanan 2010=100 temel yıllı dış ticaret endekslerine göre; 2014 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat miktar değer endeksi %23,5, Mart ve Haziran aylarında %16,3 artarak 126,0 olmuştur. SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 26 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Şekil 12. İhracat Miktar Endeksi (2010=100) Belge Başlığı Kaynak: TÜİK (ISIC.REV.4 Kod 20,21,22) 2.5. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi Kimya sektöründe aylık ciro endeksi 2014 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %27,4, Mart ayında %16,6 ve Haziran ayında %15,8 artarak 165 seviyesine ulaşmıştır. Şekil 13. Kimya Sektörü Ciro Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 20, 21, 22). SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 27 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi KAYNAKÇA 1. 2. 3. 4. Belge Başlığı DPT Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu CEFİC Avrupa Kimya Endüstrisi Raporu (2013) Türkiye Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2012–2016) TÜİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 28 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
