Stratigrafi-Ders-1

STRATİGRAFİ (JFM-203)
Sedimanter Çökelme Ortamları
ve
Litostratigrafi
Prof. Dr. Levent Gülen
[email protected]
Ders – 10
Prof. Dr. Levent Gülen
Sedimanter Kayaların Oluşum Evreleri
• Kayaların Bozunması
• Sedimanların Taşınması
• Sedimanların Çökelmesi
• Diyajenez
Prof. Dr. Levent Gülen
Sedimanter Çökelme Ortamları
Kıtasal
Aluvial Yelpaze
Nehir, Akarsu (Fluvial)
Menderes Tipi
Saç Örgüsü Tipi
Çöl (Eolian)
Göl (Lacustrine)
Buzul (Glacial)
Delta (Deltaic)
Deniz Kıyısı – Sığ Deniz
Plaj / Bariyer Adası
Östari / Lagün
Gel-Git Düzlüğü
Sığ Deniz (Neritik)
Kıta Sahanlığı
Karbonat Resifleri
Denizel
Kıta Yamacı
Derin Okyanus Tabanı
Prof. Dr. Levent Gülen
Prof. Dr. Levent Gülen
Litostratigrafi
Litostratigrafinin konusu kayaç litolojisi veya tabakaların
fiziksel karakteri olup, kayaç birimlerinin düzeni sadece
litolojik özelliklerine göre belirlenir. Buna karşılık örneğin
biyostratigrafi kayaçların fosil içeriklerini esas alır.
Dolayısıyla litostratigrafik birimlerle, biyostratigrafik birimler
bire bir çakışmayabilirler. Kronostratigrafinin temelini ise
kayaçların yaşları ve aralarındaki zaman ilişkileri teşkil eder.
Litostratigrafik birimler sedimanter, magmatik veya
metamorfik kaya birimleri olup sadece litolojik karektere
göre tanımlanırlar.
Prof. Dr. Levent Gülen
En temel litostratigafik birim formasyondur. Formasyon
litolojik olarak çevredeki kayaçlardan ayırt edilebilen,
haritalanabilir (1:25,000 ölçeğinde) veya yeraltında
izlenebilir bir stratigrafik birimdir.
Formasyonlar tek bir litoloji ile temsil edilebildikleri gibi,
birden fazla litoloji de içerebilirler. Bazı formasyonlar daha
küçük stratigrafik birimlere ayrılabilirler ve bunlar üye
olarak tanımlanırlar. Üyeler içinde de daha küçük birimler
ayırt edilebilir ki, bunlar da en küçük stratigrafik birim olan
tabakalardır.
Bazı stratigrafik özelliklerinin benzerliği nedeniyle birden
fazla formasyon bir gurup altında toplanabilir. Yine benzer
şekilde guruplar da supergurupları oluşturabilirler.
Prof. Dr. Levent Gülen
Prof. Dr. Levent Gülen
Uyumsuzluklar
Sedimanter tabakalar arasında bir zaman aşımı (Hiatus)
bulunması halinde bu tür sedimanter tabaka dokanakları
uyumsuzluk olarak tanımlanır.
Başlıca dört ana uyumsuzluk türü vardır.
1- Açısal uyumsuzluk (Angular unconformity)
2- Koşut uyumsuzluk (Disconformity)
3- Yalın uyumsuzluk (Paraconformity)
4- Ayrımlı kayaç uyumsuzluğu (Nonconformity)
Prof. Dr. Levent Gülen
Açısal Uyumsuzluk (Angular Unconformity)
Bu tür uyumsuzlukta genç sedimanter tabakalar, daha yaşlı
olan, deformasyona uğramış kıvrımlar veya eğimli tabakalar
üzerinde yer alırlar. Uyumsuzluk düzlemini yaşlı kayaların
aşınma yüzeyi oluşturur ve bu aşınma yüzeyi bir zaman
aşımına karşılık gelir.
Prof. Dr. Levent Gülen
Koşut Uyumsuzluk (Disconformity)
Eğer uyumsuzluk düzleminin üzerinde ve altında yer alan
tabakalar birbirine paralel ve genç ile yaşlı tabakalar
arasındaki uyumsuzluk düzeyi bir erozyon yüzeyi ise bu
tür uyumsuzluklar koşut uyumsuzluk olarak tanımlanır.
Prof. Dr. Levent Gülen
Yalın Uyumsuzluk (Paraconformity)
Yalın uyumsuzluğu tabaka ilişkilerine bakarak tanımak
oldukça zordur. Çünkü bu tür uyumsuzlukta genç ve
yaşlı tabakalar birbirlerine paralel olup, aralarında bir
erozyon yüzeyi bulunmaz. Bu tür uyumsuzlukların varlığı
ancak paleontolojik veya jeokronolojik yaş saptamaları
sonucunda sedimanter tabakaların yaşları arasında bir
zaman aralığı bulunması sayesinde anlaşılabilir.
Prof. Dr. Levent Gülen
Ayrımlı Kayaç Uyumsuzluğu (Nonconformity)
Eğer uyumsuzluk yüzeyi genç sedimanter kayalar ile daha
yaşlı magmatik veya metamorfik kayaçların erozyon yüzeyinden
oluşuyorsa bu tür uyumsuzluk ayrımlı kayaç uyumsuzluğu
olarak tanımlanır.
Prof. Dr. Levent Gülen
Prof. Dr. Levent Gülen
Sakarya Bölgesi
Litostratigrafik
Kesiti
Prof. Dr. Levent Gülen
Prof. Dr. Levent Gülen
Prof. Dr. Levent Gülen
Prof. Dr. Levent Gülen
SAU KAMPUS DOĞUSU JEOLOJİK KESİTİ
Prof. Dr. Levent Gülen