CBS`DE VERi/KAYNAK ANALİZİ

Çukurova Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu
Mimarlık ve Şehir Planlama Bölümü
Coğrafi Bilgi Sistemleri Programı
CSS119
CBS'DE VERi/KAYNAK ANALİZİ
DERSİ
Öğr.Gör.Dr. Mehmet Akif ERDOĞAN
Coğrafi Bilgi Sistemleri
Coğrafi Bilgi Sistemi kavramı, coğrafya, bilgi, coğrafi bilgi, sistem ve bilgi
sistemi kavramlarından oluşur.
Coğrafya; yeryüzünde herhangi bir bölgenin, fiziksel ve beşeri (insanla ilgili)
özelliklerinin bütünü olarak tanımlanır.
Coğrafi Bilgi Sistemleri
Bilgi; objektif gerçeğin belli bir kısmına ait ifade(ler)dir.
Gerçek
Özellik
Veri
Enformasyon
Bilgi
Köprü
Yükseklik
Harita
Ölçeği kullanma
20 metre
Örneğin objektif gerçek olarak “köprü” alınırsa, bu gerçeğin yani köprünün belli bir
kısmına örneğin “yüksekliğine” ilişkin “20 metre” ifadesi bilgi olarak nitelendirilir.
Enformasyon: Karar vermek için bir değeri olan ve organize edilmiş verilerin
özetlenmesi ile elde edilen gerçeklerdir. Örnek: Harita öçleğinden gerçek uzunluğu
yada lejantından simgenin ne oldugunu bulma eylemi.
Bilginin temsil biçimi veri olarak adlandırılmaktadır. Örneğin “1000” rakamı, bir
binanın alanı hakkındaki bilgiyi temsil eden bir veridir; ya da “harita üzerindeki bir
çizgi”, arazi üzerindeki tel çitin konumu hakkındaki bilgiyi temsil eden bir veridir.
Coğrafi Bilgi Sistemleri
Coğrafi bilgi, bir coğrafi varlığa ilişkin bilgidir.
Coğrafi varlık, doğada belli bir konumu ve biçimi olan
somut veya soyut nesnedir.
 Yeryüzünde ve yeraltında bulunan tüm doğal ve insan
yapısı detaylar.
 Örnek; akarsular, göller, binalar, vb. detaylar ve mülki ve
idari sınırlar, nüfus yoğunluğu vb.
Coğrafi veri coğrafi bilginin
bilgisayar ortamında temsil ediliş
biçimidir.
Nokta, çizgi, alanlar (vektör)
Uydu görüntüsü, arazi örtüsü,
sayısal yükseklik modeli vb.
Hücresel (raster)
Coğrafi Bilgi Sistemleri
Sistem belli bir işlevi yerine getirmeyi amaçlayan
bileşenlerin bütünüdür.
Aydınlatma sistemi, üretim sistemi gibi.
Bilgi Sistemi, haberleşme ile bilginin bir kişiden başka bir
kişiye iletilmesinde kullanılan araçtır.
Haberleşmede dört temel eleman vardır.
 haberleşme elemanı (gönderici ve alıcı),
 haberleşme ortamı,
 ortak mesaj dili ve
 haberleşme nesnesi (mesaj)
Haberleşme sisteminde bu elemanlar yer alırken; bilgi
sisteminde,
 haberleşme elemanı olarak kullanıcılar,
 haberleşme ortamı olarak bilgisayar donanımı ve
yazılımları,
 ortak mesaj dili olarak veri sözlüğü ve
 mesaj olarak da bilgi yer alır.
Coğrafi Bilgi Sistemleri
Coğrafya ile ilgili grafik ve grafik olmayan
verilerin kullanıcı ihtiyaçlarını karşılayacak
biçimde çeşitli kaynaklardan toplanması,
depolanması, işlenmesi, analiz edilmesi,
yönetilmesi ve sunulması fonksiyonlarını
bütünleşik olarak yerine getiren coğrafi veri,
donanım, yazılım, yöntem ve personel
bileşenlerinden oluşan bir organizasyondur.
En basit ifade ile coğrafi verileri saklayan,
sorgulayan ve kullanan bir bilgi sistemidir.
İngilizce Geographical Information Systems
(GIS) ifadesinin Türkçe’ye çevrilmiş hali olup,
kullanıcıların çok farklı disiplinlerden olması
nedeniyle, bu kavram da değişik şekillerde
tanımlanmaktadır.
Kartografya, bilgisayar destekli tasarım,
bilgisayar grafikleri, konuma bağlı analiz,
prediksiyon, bilgisayar destekli kartografya, ölçme
bilgisi, fotogrametri, uzaktan algılama ve sayısal
görüntü işleme
CBS’nin TEMEL İLKELERİ
• CBS veri tabanlı bilgi sistemidir.
• CBS verileri ve haritalari güncel bilgileri içermelidir.
• CBS, değişik kaynaklardan veri entegrasyonuna izin vermelidir.
• CBS, ilgili tüm verilerin bütünselliğini ifade etmelidir.
• CBS’nin değişik fonksiyonları farklı birçok kullanıcı tarafından kullanılabilmelidir.
• CBS teknolojisi içerisindeki yazılım ve donanımlar, bilgisayar teknolojisindeki
değişimleri takip edebilecek ve işlevselliğini geliştirecek şekilde seçilmelidir.
• CBS içerisinde kullanılan konumsal verilere ait koordinatlar uyumlu ve sürekli
olarak koordinat sistemi düzenlenmelidir.
• Uzun süreli yatırımlara ve kararlı bir yönetime ihtiyaç duyulur.
• Değişik kaynaklardan gelen verilerin ortak bir veritabanında toplanması için ortak
bir üretim prosedürü geliştirilmelidir.
• Başarılı bir CBS için eğitimli, tecrübeli ve azimli personele ihtiyaç vardır.
CBS’nin FAYDALARI
• Bilgi akışını hızlandırır.
• İş verimliliğini arttırır.
• Etkili ve doğru analiz sağlar.
• Veri güncelleme kolaydır.
• İşgücü ve zaman kaybını önler.
CBS NE YAPAR?
• Coğrafi sorgulama ve analizleri gerçekleştirir.
• Organizasyonel birleşmeyi geliştirir.
• Daha iyi karar vermeyi sağlar.
• Çıktılar: tablo, grafik vb.
• Görselleştirme: harita (2B), harita (3B), interaktif harita, 3B model
CBS NE DEĞİLDİR?
• moda değildir.
• herşeyi yapan büyülü bir araç değildir.
• veri yapılandırma ve arşivleme teknolojisi değildir.
• sadece görselleştirme değildir.
• sadece CAD değildir.
• sadece yazılım veya sadece donanım işi değildir.
CBS NEDEN POPÜLER?
• Bilgisayar teknolojisinde yeni gelişmelere olan yüksek ilgi,
• CBS’nin coğrafi bilgiye verdiği ‘yüksek teknoloji’ hissi,
• Oldukça çarpıcı ve etkileyici olan haritaların artık bilgisayar ortamında olması,
• Bilgisayar maliyetlerinin düşmesi, buna karşın hız ve kapasitenin artması,
• CBS’nin, bilgisayar uzmanı olması gerekmeyen geniş kitlelerce kullanılabiliyor olması,
• CBS’nin çevreyi anlamak ve yönetmek için önemli bir araç olduğunun anlaşılması.
Bir CBS Projesinin Adımları
• Amaçların belirlenmesi
• Veritabanının oluşturulması
• Analizlerin gerçekleştirilmesi
• Sonuçların sunulması
Karşılaşılan Problemler
• Bürokrasi
• Haritaların güncel olmaması
• Özniteliklerin bulunmaması, olanların da güncelliğini ve doğruluğunu yitirmiş olması
• Haritalar arasında bir standart olmaması
• Yazılımların bazı konularda sınırlı olmaları
• Yükseklik verisinin eski haritaların çoğunda olmaması
• Uygun veri modelinin belirlenmesindeki zorluk
Sayısal Coğrafi Bilgi Standartları Neleri İçermeli?
• Terminoloji standardı
• Veri yapısı ve veri modeli standardı
• Sınıflandırma standardı
• Duyarlık standardı
• Geometri standardı
• Gösterim standardı
• Veri kalitesi standardı
• Birim ve referans sistemi standardı
• Değişim ortamı standardı
• Değişim formatı standardı
Veri Kalitesi
 Yersel veya uydu teknikleriyle, fotogrametrik veya uzaktan algılama teknikleriyle
veya mevcut plan ya da haritalardan veri elde etmeye bağlı olarak, geometrinin,
topolojinin, detayların ve öznitelikler
 Veri kalite parametreleri:
• Verinin doğruluğu (konum, yükseklik, detay, topoloji)
• Verinin bütünlüğü
• Verinin topolojik uyumluluğu
• Verinin güvenirliği
• Verinin eksiksizliği
CBS / Yazılım
CBS yazılımları, coğrafi verinin depolanması, analizi ve görüntülenmesi için gerekli
fonksiyon ve araçları sağlar:
 İşletim Sistemi Yazılımı (Windows, Linux, Unix, vb.)
 CBS Yazılımı (ARC/INFO, ARCVIEW, MAPINFO, IDRISI)
 Uygulama Yazılımları (python, java, php, vb.)
 Network Yazılımı (ArcGIS Server, TCP-IP, vb.)
CBS / Donanım
CBS’nin işlemesini mümkün kılan bilgisayar ve buna bağlı yan ürünlerin bütünüdür.
bilgisayar (computer)
yazıcı (printer)
 çizici (plotter)
 tarayıcı (scanner)
 sayısallaştırıcı (digitizer),
 veri kayıt üniteleri (data collector)
CBS / İnsan
Sistemin çalışmasını sağlayan ve sistemden faydalanan insanlardır.
• Sistem Yöneticisi
• Sistem Analisti
• Veritabanı Yöneticisi
• Veri İşleme Uzmanı
• Harita Mühendisi
• Veri Giriş Operatörü
• Bilgisayar Mühendisi/Teknisyeni
• Son Kullanıcılar
CBS / Yöntem
Yöntem: Sistemin başarılı olarak çalışmasını sağlayan kurallar ve bu kuralların
birbiriyle olan ilişkilerini düzenleyen mantık zincirlerinden oluşan matematiksel
yapılardır.
CBS birçok bileşenin bir arada senkronize yönetilebilmesini gerektirir.
 Veri, kaynak, insan, para, risk, kalite, standartlar, zaman, vb.
Proje öncesi, proje süreci ve proje sonrası
Sürdürülebilirliğini ve güncel kalmalarını sağlamak
Belirlenecek ve uygulanacak yöntemler sayesinde mümkün olabilir.
CBS / Mekansal Modelleme
Mekan modelleme; mekanın temel topografik elemanları bakımından modellenmesi,
bir başka deyişle yapılandırılmasıdır.
Gerçek dünyadaki coğrafi varlıkların, hızlı ve sağlıklı bir şekilde işlenebilmesi için, bu
varlıkların matematiksel gösterimlere dönüştürülüp, bilgisayar ortamına aktarılması
gerekmektedir.
Veri modellemesinin amacı; CBS kapsamında şekillendirilecek ilgili mekanın önemli
istenilen özelliklerini, bilgisayarda saklamaya ve bilgisayar ortamında programlarla
işlenebilecek ve yönetilebilecek verilerle tanımlayabilmektir.
Bilgisayara
aktarılması
Bilgisayarda
işlenmesi
Bilgisayarda
görüntülenmesi
Mekansal
Veri
Modeli
Vektör Veri
Modeli
Raster Veri
Modeli
CBS / Mekansal Modelleme
Bir CBS için ortaya konulacak mekansal veri modelinin özellikleri:
 geometrik, topolojik ve tematik özelliklerini yansıtabilmelidir.
 mümkün olduğu kadar basit, buna rağmen amacın gerektirdiği obje yapılarını ifade
etmeye uygun olmalıdır.
 kolay uygulanabilir, buna rağmen güvenilir olmalıdır.
 Mümkün olduğu derecede diğer disiplinlerin uğraş alanı olan mekansal
çalışmalara uygulanabilir
Mekan modellemesi yapılırken; bilgisayar ortamına aktarılan haritaların ürün
kalitesini sağlamak için doğru veri modelinin, modellenecek mekanın özelliklerine
göre yapılması gerekir.
CBS / Veri Türleri
CBS / Veri Türleri
CBS / Raster - Vektör
CBS / Raster - Vektör
CBS / Raster - Vektör
Coğrafi değişkenliğin objelere dönüştürülmesinde kullanılan kurallar kümesi
Veri Modeli olarak adlandırılır. İki esas veri modeli mevcuttur:
1.HÜCRESEL (RASTER) model
2.VEKTÖR (VECTOR) model + TIN Veri Modeli -Yüzeylerin Modellenmesi
CBS / Raster - Vektör
Raster veri
Vektör veri
23
CBS / Vektörel Veri
Vektörel veri modelinde, nokta, çizgi ve kapalı alanlar (x,y,z) koordinat değerleriyle
kodlanarak depolanırlar.
Vektörel model mekansal objelerin kesin konumlarını tanımlamada son derece yararlı
bir modeldir.
NOKTA
(Elektrik direkleri, vb)
ÇİZGİ
(Yollar, akarsular, eşyükselti eğrileri vb)
POLİGON
(Parsel alanı,orman alanları, farklı
tipte toprak poligonları vb)
CBS / Raster Veri
Raster görüntü, birbirine komşu grid yapıdaki aynı boyutlu hücrelerin bir araya
gelmesiyle oluşur. Hücrelerin her biri piksel (pixel) olarak da bilinir.
Fotoğraf görüntüsü özelliğine sahip raster modeller, genellikle fotoğraf ya da
haritaların taranması (scanning) ile elde edilirler.
Vektör ve raster veri modellerinden biri genelde CBS uygulama biçimine göre tercih
edilerek kullanılır.
CBS / Vektörel-Raster Veri Tercihi
VEKTÖR Veri Tercihi
 Vektör veri modelleri raster veri modellerinden çok daha karmaşık bir yapıya
sahiptir.
 Sınırları, çizgisel ve noktasal objeleri vektör veri modelinde göstermek daha
doğrudur.
 Vektör veri modeli kullanılarak, raster veri modeline göre çok daha doğru (accurate)
harita çıktıları elde edilir.
 Ağ analizi yapılacaksa (minimum yol mesafesi ölçülecekse ya da en uygun ulaşım
güzergahı seçilecekse) vektör veri modeli kullanmak daha iyidir.
 Verilerin geometrik olmayan (öznitelik) verileri varsa ve bunların çalışmada
kullanılması gerekiyorsa vektör veri modeli kullanılmalıdır. Çünkü raster verilerde
sadece bir öznitelik veri depolanabilir ki bu da koordinat verisidir.
RASTER Veri Tercihi
 Çakıştırma (overlay) analizi yapmayı, yani farklı katmanları çakıştırarak çalışmayı
gerektiriyorsa raster veri modeli kullanmak daha iyidir.
 Eğer 3 boyutlu bir çalışma yapılacaksa sayısal yükseklik modeli(SYM) kullanmak
gerekir ki bu raster veri modelidir.
CBS / Raster-Vektörel Veri Karşılaştırması
Avantajlar
Veri genelleştirme yapılmadan orijinal çözünürlüğünde gösterilebilir.
Grafik olarak baskıya daha elverişlidir (tasarımlanma açısından).
Hassas coğrafi konum bilgisi elde edilebilmektedir.
Üzerinde değişiklik yapılmaya, ağ analizlerine, topolojik işlemlere uygun yapıdadır.
Vektör Veri
Dezavantajlar
Analiz edilmesi zordur, bu amaçla fonksiyonel veri takımlarına ihtiyaç vardır.
Etkili analizler için topolojik ilişkiler düzeltilmeli, yeniden kurulmalıdır.
Yükseklik verisi gibi sürekli verilerin vektör yapıda ifadesi zordur, enterpolasyona ihtiyaç vardır.
Raster Veri
Avantajlar
Nicel analizlere uygundur.
Tür, doku gösterimlerine uygundur.
Yazıcı ve çizicilere (mürekkep püskürtmeli-lazer) uygun yapıdadır.
Dezavantajlar
Pikselin boyutu çözünürlüğü belirler.
Veri boyutu ve ihtiyaç duyulan depolama alanı büyüktür.
CBS / Vektörel Veriler
 Vektör model yüzeyin gösteriminde basit geometrik belirteçler kullanır: noktalar,
doğrular, ve alanlar. Bu belirteçler birbiri içine geçmiş bağımlılık gösterirler;
• alanlar sınır doğruları ile anlatılır.
• doğrular bir seri noktalarla gösterilir.
• noktalar koordinat değerleri ile gösterilir.
Vektorel veri modelinde en küçük yapı taşı nokta
koordinatlarıdır.
Poligonlar, çizgilerden;
Çizgiler, noktalardan;
Noktalar, koordinat dizilerinden oluşurlar.
Nokta - elektirik direkleri, ağaçlar, ızgaralar, telefon, kuyular,...
Doğru (arc)- nehirler, yollar, sınırlar,...
Alan (area) - parsel, tarımsal araziler, ormanlar,....
CBS / Vektörel Veriler Özellikleri ve Modelleri
Vektörel Veri Genel Özellikleri
Vektörel model keskin sınırlara sahip olması dolayısı ile kesin konum bilgisi
gerektiren coğrafik varlıkların tanımlamada başarılı bir modeldir.
Vektörel yapıda her obje, kendine özgü bir obje tanımlayıcı kod ya da kimlik bilgisi ile
tutulur.
Çizgi ve alan objelerini tanımlayan başlangıç ve bitiş noktaları "Düğüm noktalan
(node)", ara koordinat dizileri ise "Kırılma noktaları (vertex)" olarak adlandırılırlar.
Nokta, çizgi ve alan objeleri (x,y)yatay-dikey bilgilerine sahip koordinat dizilerinden
oluşuyorsa 2 boyutlu. (x,y,z)yatay-dikey-yükseklik koordinat dizilerinden
oluşuyorsa 3 boyutlu olarak adlandırılırlar.
Vektörel Veri Modelleri, nesnelerin veri tabanında tutulma şekillerine göre ikiye çeşittir.
Basit Veri Modeli (Spaghetti)
• Nesnelerin belli bir yapısı olmadan (x, y) koordinatları ile depolanan yapılar.
Topolojik Veri Modeli
• Coğrafi nesnelerin yersel-grafik ilişkilerini bulmakta kullanılan matematik modeldir.
• Nesnelerin şekilleri; Noktalar (köşeler), Çizgiler ve Çokgenler kullanılarak ifade
edilir.
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Spaghetti Veri Modeli
Genel yapı özellikleri gereği etkin bir depolama yapısı değildir.
Ortak sınırlar spagetti yapıda bilgisayar belleğinde en az iki kez kaydedilirler.
Tüm objeleri oluşturan noktalar x,y koordinatları olarak kaydedilmesine rağmen,
objeler arası topolojik ilişkiler kaydedilmemektedir. Örneğin, içindelik. dışındalık.
komşuluk, yön, bağlantı özellikleri vb.
Objeler arası topolojik ilişkilerin kaydedilmemesi spagetti veri yapısını topoljik veri
yapısından ayıran en belirgin özelliktir.
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Topolojik Veri Modeli
Topolojik veri modeli genel yapı özellikleri gereği etkin bir depolama yapısıdır.
Örneğin; ortak sınırlar topolojik yapıda bilgisayar belleğinde sadece bir kez
kaydedilir. Veri tekrarı önlenmiş olur.
Topolojik yapı verinin daha tutarlı ve etkin olarak bilgisayarda depolanmasını sağlar.
Topolojik ilişkiler ayrıca tutulduğu için bir takım analizler koordinat bilgisine ihtiyaç
duyulmadan da yapılabilir.
Topoloji (topology), varlıkların metrik özelliklerinden çok birbirleriyle olan ilişkileri ile
ilgilenen bir bilim dalıdır. Topoloji, objelerin birbirleriyle olan mekansal ilişkileri ve
şekil bozulmaları karşısında değişmeden kalan özellikleri ile ilgilenir.
Kısaca; Topoloji, konumsal objeler arasındaki “ilişkiyi “ belirtir.
Veritabanı içindeki topoloji konumsal analizleri mümkün kılar
 birbirine bağlı eğriler arasında akış modellemesi,
 benzer karakteristiğe sahip poligonların birleştirilmesi,
 konumsal objelerin çakıştırılması gibi ….
 Topoloji 4 veri tablosunda saklanır :
 Nokta topolojisi: her nokta bağlı olduğu çizgilerle tariflenir
 Çizgi topolojisi: Çizgilerle ilgili noktalar ve çokgenlerin ilişkisini tarif eder
 Çokgen topolojisi: saat yönünde hareket ederek tariflenir, adacıklar da sıfır
değeri ile belirlenebilir.
 Koordinat tablosu
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Topolojik Veri Modeli
 Topoloji 3 şekilde oluşur
1) BAĞLILIK (Connectivity)  arc-node topoloji
2) ALAN tanımı (Polygon)  polygon-arc topoloji
3) YANLILIK (Contiguity)  sağ-sol topoloji.
1) BAĞLILIK (Connectivity) - arc-node topoloji
Doğru üzerindeki noktaların koordinat çiftleri doğrunun geometrisini tanımlar ve
bunlara vertexler denir.
İlk ve son çiftler düğüm (node) olarak adlandırılırlar.
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Topolojik Veri Modeli
2) ALAN tanımı (Polygon): polygon-arc topoloji
Bir poligona ait tüm doğruların numaralandırılması.
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Topolojik Veri Modeli
3) YANLILIK (Contiguity) – sağ-sol topoloji
“From-nodes” ve “to-nodes” hakkında tüm eğriler bilgi depolarlar. Bir eğriyi paylaşan
tüm poligonlar komşudurlar.
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Topolojik Veri Modeli
Obje-öznitelik eşleşmesi
CBS / Vektörel Veri Modelleri: Topolojik Veri Modeli
Topolojik Hatalar
CBS / Raster Veri Modeli
Veriler hücrelere bağlı olarak temsil edilirler.
Veriler aynı boyuttaki hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşurlar.
En küçük birim piksel/hücre (pixel) olarak tanımlanır.
Verinin hassasiyeti hücre boyutuna göre değişen çözünürlük (resolution) özelliği ile
tanımlanır.
Her hücre numerik bir değere sahiptir. Bu değer bazan coğrafi bir özelliğe ait kod
değeri olarak tanımlanabilir ve belli bir renk aralığında atanmış bir değeri taşır.
CBS / Raster Veri Modeli
Hücresel (raster) veri modelinde, her bir hücrenin koordinatı satır ve sütun
numarasıyla belirlenirken, koordinat başlangıcı olarak daima, sol-üst köşe başlangıç
olarak alınır.
CBS / Raster Veri Modeli
 Düşük hücre boyutu
 Yüksek çöüzünürlük
 Yüksek coğrafi yapı detayı ve
doğruluğu
 Yavaş görselleştirme
 Yavaş işleme
 Yüksek dosya boyutu
 Yüksek hücre boyutu
 Kaba çöüzünürlük
 Düşük coğrafi yapı detayı ve
doğruluğu
 Hızlı görselleştirme
 Hızlı işleme
 Düşük dosya boyutu
CBS / Raster Veri Modeli
Mekansal Çözünürlük arttığındahücre boyutu küçülürgörüntü kalitesi ve veri
boyutu artar.
Mekansal Çözünürlük azaldığındahücre boyutu büyürgörüntü kalitesi ve veri
boyutu azalır.
Yüksek Çözünürlük
Düşük Çözünürlük
CBS / Raster Veri Modeli
Her hücrenin sadece tek bir değer alabilmesi karışık hücre problemine yol açar.
Bu problemin çözümünde üç temel yaklaşım vardır:
1) Bir hücrenin içinde bir objenin bulunup bulunmaması durumuna göre karar verme
2) Bir hücrenin içindeki baskın objenin durumuna göre karar verme
3) Bir hücrenin tüm sınırları ile bir objeye ait olması durumuna göre karar verme
CBS / Veri Kaynakları
Coğrafi veriler, CBS’ne aktarılmadan önceki bulundukları ortama, başka bir deyişle
kaynaklarına göre de sınıflandırılırlar.
Coğrafi veri toplama yöntemini ve teknolojisini belirleyen en önemli unsur verinin
kaynağıdır. Coğrafi verilerin toplanabileceği başlıca veri kaynakları şunlardır:
 Uzaktan Algılama
 GPS
 Yersel Ölçme Yöntemleri
 Fotogrametri
 Mevcut Haritaların Sayısallaştırılması
 Online / interkatif haritalar
CBS / Veri Kaynakları - Uzaktan Algılama
Uzaktan algılama yöntemi ile veri üretimi, raster veri formatında ki uydu görüntüleri
üzerinde koordinatlandırma, görüntü işleme, sınıflandırma, vektörizasyon gibi
işlemlerle coğrafi bilgi sistemleri tabanlı kullanılabilen verilerin üretilmesi ile
gerçekleştirilir.
Uzaktan algılama yöntemi, çeşitli özelliklerdeki bantlardan oluşan uydu görüntülerinin
sağladığı raster verilerin kullanılması ile vektör verilerin üretilebilmesine imkan tanır.
CBS / Veri Kaynakları - GPS
Global Positioning System (Küresel Konumlama Sistemi) düzenli olarak kodlanmış
bilgi yollayan bir uydu ağıdır.
Uydulardan gönderilen sinyallerin ana amacı yerdeki alıcının, sinyalin geliş süresini
ölçerek, uyduya olan mesafesini hesaplamayı mümkün kılmasıdır. Uyduya olan
mesafe, sinyalin geliş süresi ile hızının çarpımına eşittir. Sinyallerin kabul edilen hızı
ışık hızıdır.
Gelen bu sinyal, uydunun yörünge bilgileri ve saat bilgisi, genel sistem durum bilgisi
ve iyonosferik gecikme bilgisini içerir. Uydu sinyalleri çok güvenilir atom saatleri
kullanılarak zamanlanır.
 GPS sisteminin ilk kuruluş hedefi tamamen askeri
amaçlar içindir. Ancak, 1980’lerde GPS sistemi sivil
kullanıma da açılmıştır. Artık bir çok alanda hayati önem
taşıyan bir araç olarak kullanıma girmiştir.
 GPS, kapalı alanlar ve su altı gibi sinyallerin alınmasının
güçleştiği yerler dışında dünya üzerinde her yerde
çalışabilmektedir.
İnşaat
Harita
Navigasyon
Ziraat
CBS / Veri Kaynakları - GPS
GPS’in sunduğu temel bilgiler:
Konum
Yön
Yükseklik Saat
Hassasiyet Tarih
Hız
GPS’ten veri alma teknikleri:
 Not alarak (X ve Y konumu, koordinat sistemi, hassasiyet)
 GPS’e kayıt
 GPS’ten bilgisayara aktarma (Konum, çizgi, rota, alan)
GPS kullanım çeşitleri:
 Konumu kaydetme
 Hat çıkartrna
 Rota kaydı
 Alan çizme/hesaplama
 Hedefe yönlendirme
(yön ve mesafe verme)
CBS / Veri Kaynakları – Yersel Ölçme Yöntemleri
Arazide, GPS ve totalstation gibi araçlar kullanılarak koordinat ölçümlemelerinin
yapılması ve okunan koordinat bilgilerinin bilgisayar ortamına aktarılmasıyla vektör
verilerin üretilmesi yöntemidir.
Tüm veri üretim yöntemleri arasında doğruluğu en fazla olan veri üretim tekniğidir.
Ancak maliyeti de en yüksek olandır.
GPS ve totalstation gibi araçlar yardımı ile bilgisayar ortamına aktarılan veriler CBS
projelerinde direkt veritabanı bağlantısı kurularak projeye aktarılabileceği gibi, aktarılan
veriler proje katmanlarının referansı olarak da kullanılabilirler.
Yersel ölçüm noktalarının sahip oldukları yükseklik değerleri bilgisayar ortamında
alanlara enterpole edilerek yüzey analizlerinin gerçekleştirilmesi için de kullanılabilirler.
CBS / Veri Kaynakları – Fotogrametri
Fotogrametri: Hava araçlarına monte edilmiş algılayıcı sistemlerden alınan
görüntülerin kayıt, ölçme, değerlendirme ve yorumlama işlemleri sonunda, cisimler
hakkında 3 boyutlu geometrik bilgileri elde etmeye yarayan bir teknoloji ve bilim dalıdır.
CBS / Veri Kaynakları – Sayısallaştırma
Analog veriler, dijital olmayan ve kâğıt ortamda bulunan verilerdir.
Bunlar genelde kâğıt altlıklar üzerine çizilmiş haritalar, planlar, istatistiksel tablo verileri,
defter ve benzeri kayıt ortamlarındaki metinsel türünden veriler ile basılı hâle gelmiş
hava fotoğrafları vb.’dir
Analog verilerin kağıt ya da harita ortamından bilgisayar ortamına dönüştürülmesi
işlemi sayısallaştırma (digitizing) denilir. Bu amaçla kullanılan yöntemler şunlardır:




Klasik sayısallaştırma: Sayısallaştırma masasında el ile yapılır
Otomatik sayısallaştırma: Otomatik çizgi takibi (yarı otomatik) ile yapılır
Tarama şeklinde sayısallaştırma: Raster olarak tarama sonrası vektörleştirme yapılır.
Ekrandan sayısallaştırma: Bilgisayar ekranında el ile yapılır
 Ekrandan Sayısallaştırma
Aşamaları:
• Veri temini
• Tarama
• Koordinat girişi
• Sayısallaştırma