İZMİR TİCARET ODASI PAKİSTAN’IN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ VE TÜRKİYE - PAKİSTAN DIŞ TİCARETİ NESLİ ÖZTÜRK Dış Ekonomik İlişkiler Müdürlüğü 2007 İÇİNDEKİLER I. ÜLKE BİLGİLERİ II. EKONOMİK GÖSTERGELER (2006) III. DIŞ TİCARET IV. TÜRKİYE – PAKİSTAN TİCARİ İLİŞKİLERİ V. PAKİSTAN-İZMİR DIŞ TİCARETİ VI. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Bankacılık Sistemi İthalat Yasakları İhracat Kontrolleri Gümrük Tarifeleri Dağıtım Kanalları Ulaştırma Vize Uygulamaları VII. İŞADAMLARININ HUSUSLAR PAZARDA DİKKAT ETMESİ Diller Çalışma Saatleri Resmi Tatiller Değişken Günler İklim VIII. DEĞERLENDİRME IX. PAKİSTAN EXPO 2007 X. ODAMIZ İLE PAKİSTAN ARASINDAKİ İLİŞKİLER XI. DIŞ TİCARETTE GEREKLİ OLABİLECEK ADRESLER XII. WEB ADRESLERİ 1 GEREKEN PAKİSTAN I. ÜLKE BİLGİLERİ Resmi Adı : Pakistan İslam Cumhuriyeti Yönetim Biçimi : Federal Cumhuriyet Başkenti : İslamabad Yüzölçümü : 803.940 km2 Nüfusu : 165 milyon (2006) Nüfus Büyüme Oranı : % 2,9 Para Birimi : Rupi (1$ = 49.22 Rupi) Konuşulan Dil : Urduca, İngilizce II. EKONOMİK GÖSTERGELER (2006) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla : 61,6 Milyar Dolar GSYH Reel Büyüme : % 6,5 Cari İşlemler Dengesi : 3 Milyar Dolar İşsizlik Oranı : % 6,6 2 Enflasyon Oranı : % 2,9 Toplam Dış Borç : 33,5 Milyar Dolar İhracat : 19,24 Milyar Dolar İthalat : 26,79 Milyar Dolar Başlıca Sanayi Dalları : Tekstil, gıda, meşrubat, inşaat malzemeleri, giyim, kâğıt mamulleri Başlıca İhracat Yaptığı Ülkeler : ABD, Hong Kong, İngiltere, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri. Başlıca İthalat Yaptığı Ülkeler : ABD, Japonya, Malezya, S. Arabistan, BAE, diğer. Başlıca İhraç Ettiği Ürünler : Pamuk ipliği-pamuklu, giyim eşyası, örülmüş dokuma ve mensucat, elbise ve tuhafiye, sentetik kumaş, pirinç. Başlıca İthal Ettiği Ürünler : Petrol ve petrol ürünleri, ulaşım ekipmanı dışında kalan makinalar, kimyasal maddeler, ulaşım araçları, yenilebilir yağlar, buğday, palm yağı. Pakistan’ın ekonomik gelişiminde tarım sektörünün büyük payı vardır. Ülkede gayri safi yurtiçi hâsılanın % 21,6’sını tarım sektörü oluşturmaktadır. Sıcaklık farklarının çok yüksek olduğu, hem sellerin hem kuraklığın görüldüğü bölgede tarımsal üretim dalgalanmalara oldukça açıktır. Başlıca tarım ürünleri; pamuk, buğday, pirinç, şeker kamışı ve mısırdır. Pakistan’ın endüstriyel büyümesinde tekstil sektörü ağırlıklı rolü üstlenmektedir. Pakistan dünyanın en büyük ham pamuk üreticilerinden biridir. İplik ve kumaş üretiminde yoğunlaşma vardır. Ayrıca kimyasal madde üretimi de ülkede önemli bir gelişme göstermiştir. Pakistan’da geleneksel olarak teşvik edilen endüstriler iplik örme ve şeker işlemedir. Yüksek petrol fiyatları, yüksek enflasyon ve cari açık ekonomiyi tehdit eden en önemli sorunları oluşturmaktadır. Pakistan, cari dengedeki açığı finanse etmek için ağırlıklı olarak resmi borçlanma yolunu kullanmıştır. ABD, İngiltere ve Japonya en çok sermaye getiren ülkeler; 3 enerji, petrol ve doğal gaz araştırmaları yatırım yapılan başlıca alanlardır. Ucuz işgücü yerel ve bölgesel pazarlara rağmen, ülkedeki karışıklıklar, yetersiz hukuki düzenlemeler ve altyapıdaki sorunlar nedeniyle yabancı yatırım çekilememektedir. Portföy yatırımcılarının bakış açısı da doğrudan yatırımcılardan farklı değildir. Pakistan turizm gelirine de önem göstermeye başlamıştır. Hindistan’la iyiye giden ilişkileri sonucunda, ipek yolu üzerinden seyahatleri cazip hale getirmeye çalışmaktadır. Dış ekonomik ilişkilerdeki iyileşmelerin etkileri göz ardı edilemezse de, göstergelerin 11 Eylül olaylarından önce de iyiye doğru bir trend yakaladığı bir gerçektir. Önceden var olan bu iyileşme trendi 11 Eylül olaylarından sonra ivme kazanmıştır. Pakistan petrol açısından fakir bir ülkedir ve bu yüzden ana ithal maddelerin biri petroldür. Ham petrolün ancak % 37’si Pakistan’da çıkarılmaktadır. Petrol fiyatlarındaki hızlı yükseliş sonucunda petrol ithalatı azalmış bununla beraber kömür ithalatı artmıştır. Pakistan Hükümeti kıyılarda petrol araştırması yapılabilmesi için yeni bir paket düzenlenmiştir. Bu paket düşük vergi oranları, deniz araştırma ücretleri ve kira bedellerinin ödenmesi, araştırma şirketlerine üretim ikramiyeleri verilmesi gibi olanaklar önermektedir. III. DIŞ TİCARET Pakistan’ın ticaret politikası özel sektöründe geniş katılımı ve katkılarıyla oluşturulmuştur. Bu politika, Dünya Ticaret Örgütü’nün 1 Ocak 2005 yılında tekstil kotalarını kaldırması halinde toplam ihracatının % 67’si tekstil olan Pakistan’ı dış rekabetten korumayı amaçlamaktadır. Pakistan, ihracatı temel alan bir büyüme modeli seçmiş olması ve bu çerçevede bugüne kadar çeşitli teşvik, fiyat ve döviz kuru politikaları uygulamasına rağmen, ihracat rakamları ödemeler dengesini rahatlatacak ve ülke kalkınmasında lokomotif etkisi yapacak seviyelere çıkarılamamıştır. Pakistan’ın ihraç kalemleri ve ihraç pazarlarının sayısının düşük olması ihracatın önündeki en büyük risk olarak durmaktadır. Pakistan ihracatının % 60’ından fazlasını tekstil ürünleri oluştururken, ihracatın yaklaşık yarısı 6-7 ülkeye gerçekleştirilmektedir. İhracat stratejisinin temel öğeleri: • • • • • • • • • • İş yapmanın maliyetinin azaltılması, Pazara girişinin hızlandırılması, Teknoloji ve emeğin niteliğinin artırılması, Sosyal, çevresel ve güvenlik esaslarına göre hareket etmek, İhracata yönelik yabancı yatırımları teşvik etmek, Bölgelere özel stratejiler geliştirmek, Ülke ve iş imajı geliştirmek, İhracatçıların kapasitelerini genişletmelerine yardım etmek, İhracatçıları teşvik etmek, Katma değer üretmek. 4 Pakistan dış ticaret dengesi sürekli olarak açık veren ülkelerden biridir. Dış ticaret açıkları 2,5-3 milyar Dolar arasında değişmektedir. 2001 yılı ihracatı 9,1 milyar Dolar iken, ihracat sürekli ve istikrarlı bir şekilde artarak 2005 yılında 16 milyar Dolara ulaşmıştır. İhracattaki artışın muhtemel nedenleri AB’nin büyük ve kolay bir pazar olanakları sunması, tekstil sektöründeki yatırımların artması, genel olarak Pakistan’ın ihraç ettiği ürünlerin genel ihraç fiyatlarının artması, etkili bir tekstil kotası yönetimi ve pamuk politikası uygulanması, istikrarlı bir döviz kuru ve düşük kar marjları, tutarlı ekonomi politikaları, tarifelerin azaltılması, etkin pazarlama, ticaretin kolaylaştırılması, ürün ve pazar çeşitlendirilmesine gidilmesi, üretim faktörlerinin bol olması ve finansman maliyetlerinin azaltılmış olması ihracatın artmasında belirleyici ve etkin bir rol oynamıştır. Avrupa Birliği’nin uyguladığı % 13 anti-dumpinge rağmen ihracat % 48 artmıştır. Pakistan’ın ithalatını ise büyük oranda sanayi ürünleri oluşturmaktadır. IV. TÜRKİYE – PAKİSTAN TİCARİ İLİŞKİLERİ Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon $) Yıllar İhracat İthalat 1999 128.52 7 52.9 31.2 57.3 69.7 86.4 187.55 4 55.6 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 (OcakMayıs) 25.441 Dış Ticaret Hacmi 153.968 Dış Ticaret Dengesi 103.086 82.2 101.3 116.4 191,6 240.3 314.613 135.1 132.5 173,7 261,3 326.7 502.167 -29.3 -70.1 -59,1 -121,9 -153.9 -127.059 137.9 193,5 - 82,3 Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye’nin Pakistan ile dış ticareti yıllara göre farklılık göstermektedir. 2000 yılına kadar zaman zaman lehimize seyreden ikili ticaret bu yıldan sonra aleyhimize dönmüştür. 2004 yılında bir önceki yıla göre hem ithalatımızda hem de ihracatımızda artış görülmektedir. Türkiye 2004 yılında Pakistan’a 86,4 Milyon Dolar tutarında ihracat gerçekleştirirken, bu ülkeden 240,3 Milyon Dolarlık ithalat yapmıştır. 2005 yılında 187,5 Milyon Dolar ihracat gerçekleştirilirken, aynı yıl ithalatımız 314 milyon Dolar olarak artış göstermiştir. Türkiye’nin Pakistan ile dış ticareti yıllara göre farklılık göstermektedir. Son yıllarda Pakistan ile ticarette sürekli artan oranda Türkiye’nin aleyhine bir dış ticaret açığı 5 sözkonusudur. İki ülke arasında en yüksek ticaret hacmine 2005 yılında 503 milyon Dolar ile ulaşılmıştır. 2005 yılında Pakistan’a ihraç ettiğimiz önemli ürünler arasında, nükleer reaktörler, kazan, makine ve cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday ve gluteni demir veya çelikten eşya, kağıt, karton ve plastik mamul eşya yer almaktadır. İthalatı yapılan belli başlı diğer ürünler; sentetik ve suni devamsız lifler, halılar ve diğer yer kaplamaları, plastik ve plastikten mamul eşya, ham postlar, deriler ve köseler, dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler, oyuncaklar ve spor malzemeleridir. Türkiye, Pakistan menşeli 15 adet mal kategorisindeki tekstil ürününe kota uygulamaktadır. Bunun dışında açılan bazı anti-damping soruşturmaları herhangi bir yaptırıma gerek görülmeden kapatılmıştır. İki Ülke Arasında Yapılan Ticari Anlaşmalar ve Protokoller ANLAŞMANIN ADI Ticaret Ekonomik ve Teknik İşbirliği Turizm Bilimsel ve Teknik İşbirliği Tarımsal İşbirliği Çifte Vergilendirmeyi Önleme Denizcilik Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Pakistan-Türkiye Karma Ekonomik Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolünün Onaylanması Gümrük Anlaşması Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Çerçeve Anlaşması Tercihli Ticaret Düzenlemesi Çerçeve Anlaşması İMZA TARİHİ 18.12.1964 20.11.1975 13.01.1981 12.11.1981 17.03.1983 14.11.1985 18.02.1989 16.03.1995 18.07.1998 İMZA YERİ İslamabad İslamabad Ankara İslamabad Karaçi İslamabad İslamabad İslamabad İslamabad Mayıs 2002 20 Ocak 2004 20 Ocak 2004 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı İki ülke arasındaki ticari ilişkilerinin mevcudun çok daha üzerine çıkarılması mümkündür. Dış ticaret yapıları bakımından benzerlikler gösteren her iki ülke açısından da, piyasadaki mevcut talepler doğrultusunda birbirini tamamlayıcı nitelikteki ürünlerin seçilmesi gerekmektedir. Bu konuda hassasiyet gösterildiği takdirde, ticaret hacmimiz, arzu edilen düzeye yükselecektir. 6 • Pakistan ile ticari ve ekonomik ilişkilerimizin istenilen seviyede olmamasının nedenleri arasında; iki ülke ekonomilerinin belirli alanlarda benzer üretim tarzına sahip olması ve dolayısıyla ikili ticarete konu malların kısıtlı olması, Türk ekonomisinin, özellikle ihracat potansiyelinin bu ülkede yeterince tanınmaması, Pakistan dış ticaret rejiminin bağlı kredi sistemi ile yürütülmesi ve iki ülke arasındaki ulaştırma ağının yetersizliği yer almaktadır. Ayrıca, iki ülke arasında denizyolu taşımacılığının uzun süre alması belirli malların taşınmasında çoğu zaman sorun yaratmaktadır. • Pakistan, makina, teçhizat vb. ürünleri, bunları temel girdi olarak kullandığı projelere finansman sağlayan sanayileşmiş ülkelerden ithal etmektedir. Diğer bir deyişle, Pakistan dış ticaretini bir anlamda, "bağlı kredi" sistemine göre yürütmektedir. Bu nedenle, bu ülkeye ihracatımızın arttırılması ve çeşitlendirilmesi için, ihracat kredisi açılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir. V. PAKİSTAN-İZMİR DIŞ TİCARETİ 3500000 3000000 2500000 2000000 İhracat 1500000 1000000 500000 0 2000 2002 2004 2006 Kaynak: Ege İhracatçı Birlikleri İzmir’den Pakistan’a yapılan ihracatımız yıllara göre değişiklik arz etmektedir. Yukarıdaki grafikten görüleceği üzere, 2000 yılında 236 Bin Dolar, 2001 yılında 266 Bin Dolar, 2002 yılında,1 Milyon 248 Bin Dolar, 2003 yılında 212 Bin Dolar, 2004 yılında 650 Bin Dolar, 2005 yılında 3 Milyon 129 Bin Dolar olarak gerçekleşmiştir. Ürün bazında incelendiğinde, İzmir’den Pakistan’a yapılan ihracat, gıda maddeleri, kimyevi maddeler, boyalar, tekstil ürünleri, inşaat malzemeleri, mutfak araç gereçleri, el aletleri, araba yedek parçaları, elektrikli 7 cihazlar, elektronik aygıtlar ve mobilyalardan oluştuğu gözlenmektedir. Bunlar arasında ihraç edilen başlıca ürünler şunlardır: 2005 yılında Pakistan’a en çok tekstil, demir, maden sektörlerinde ihracat yapılmıştır. Başlıca İthal Ettiğimiz Ürünler: - Pamuk İpliği - Pamuklu Dokuma - Koyun ve Kuzu Derileri VI. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Bankacılık Sistemi Pakistan’da bankacılık sistemi önemli problemlerle karşı karşıyadır. Ana sanayi kollarında yaşanan sıkıntılar ve düzensiz krediler son yedi yılda dört katına çıkmış ve sistemin toplam portfolyosunun %30’una ulaşmıştır. Buna ek olarak bankacılık sistemi daha yavaş bir mevduat büyümesini denemektedir. Mevduatlarda yüksek faiz oranları ve devlet tahvillerinde pazar dışı karlar özel sektörün dışlanması sonucunu getirmiştir. Pakistan 1991 yılından itibaren kamu bankalarını özelleştirmeye yönelik politikalar uygulamaya başlamıştır. Pakistan Ulusal Bankası, Habib Bank ve United Bank Limited Pakistan’daki kamu bankalarıdır. Muslim Commercial Bank ve Allied Bank Limited 1992 yılında özelleştirilmiştir. Bu beş büyük banka toplam mevduat ve avansların yaklaşık %78’ine sahip bulunmaktadır. Buna rağmen özel ve yabancı bankalardan daha az karlıdırlar. Özel bankalar kamu bankalarına göre yeni olup toplam mevduatta daha düşük profil göstermektedirler. Toplam karın % 22’sini özel bankalar almaktadır. Pakistan’da 16 tane yabancı banka bulunmaktadır. Bunlar mevduatların % 15’ine sahip olabildikleri halde toplam sektör karının % 34’ünü almaları nedeniyle oldukça başarılı sayılmaktadırlar. Pakistan kaynaklı Habib Bank 1980’li yıllardan itibaren Türkiye’de faaliyet göstermektedir. İthalat Lisansları: Pakistan Hükümeti İsrail dışındaki bütün ülkelerden ithalata izin vermektedir. Tüm ithalatçı firmaların Pakistan Hükümeti İhracatı Geliştirme Bürosuna kayıt yaptırmaları gerekmektedir. İthalatçılar şunlara uymak zorundadırlar: — Ticaret Bakanlığı’ndan ithalat maddeleri negatif/ kısıtlamalı listesinden onay alınmalıdır. — İthalat belgelerinde her ithal edilen mal için doğru armonize kod numarasının kayıtlı olması sağlanmalıdır. — Sigara ve puro paketlerinin üzerinde hem Urduca hem de İngilizce “Sigara sağlığa zararlıdır” yazısı olmalıdır. 8 İthalat Yasakları Pakistan’a bazı malların ithali yasaklanmıştır. Nedeni ise malların dini açıdan ya da güvenlik nedeniyle sakıncalı olması, lüks tüketim maddeleri arasına girmesi, iç sanayiyi korumak için yasaklanan mallar ve koruma kapsamındaki malların ürünlerin ara mallar olması bulunmaktadır. Yasaklı liste şu maddeleri içermektedir: Arapça yazılımı olmayan Kur’an çevirileri, üzerinde Kur’an ile ilgili kelime ve yazı olan ürünler, korku magazinleri, müstehcen ve gayri İslami yayınlar, domuz ve domuz yan ürünleri, fişekler, tank ve silah araçları, kumar gereçleri, heykeller ve 100 yıldan eski antikalar. İsrail’den her türlü ithalat yasaktır. İhracat Kontrolleri Pakistan’da bazı malların ihracatı, arz kısıntısından dolayı ve o malın ülkede varlığını sürdürmesi amacıyla kısıtlanmaktadır. Pakistan Hükümeti bu mallar için bazı yasaklamalar ve lisans şartlar koymuştur. İhracatı yasaklanan veya kısıtlanan bazı ürünler şunlardır: Silah, yenilenebilir yağ, post ve deri, kereste, madenler, süt ve süt ürünleri, antikalar ve insan iskeletleri. Pakistan’da bazı ürünler sadece kamu sektörü tarafından ihraç edilebilmektedir. Bu ürünler arasında; petrol ürünleri, kok kömürü, soda ve kaya tuzu bulunmaktadır. Bununla birlikte ihracattan kazanılan tüm döviz Pakistan Merkez Bankası’na teslim edilmelidir. İthalat ve ihracat için şu belgeler gerekmektedir: yükleme faturası, faturalar, koli listesi, menşe şahadetnamesi, akreditif kopyası, ithalat ve ihracat lisansları ve sigorta sertifikaları. İsrail’e her türlü ihracat yasaktır. Standartlar: Pakistan Standartlar Enstitüsü ( PSI ); standartların hazırlanması ve uygulanması, tanıtımı, sistemin kontrolü, uluslararası standartlar organizasyonu ile işbirliği ve standardizasyonla ilgili bilgilerin yayınlanması konusunda görevlidir. PSI şu ana kadar tarım, gıda, kimyasallar, inşaat ve makine mühendisliği, elektronik, ağırlık ve uzunluk ve tekstil ürünleri için 3500 milli standart koymuştur. Alıcıların Pakistan’dan ithalat yaparken ISO belgelerini talep etmeye başlayacak olmaları, Pakistan Hükümetini bu konuda çalışmalar yapmaya zorlamıştır. İhracat Geliştirme Bürosu gazete ilanları ile ISO’nun önemini vurgulamakta ve firmaları konuyla ilgili seminerlere, konferanslara davet etmektedir. Gümrük Tarifeleri Pakistan’da Maliye Bakanı Sartaj Aziz’in ekonomide iyileştirme açmasından sonra vergi oranlarında indirime gidildiği gözlenmiştir. paketini Haziran 1994 yılında gerçekleştirilen ilk ayarlama ile azami gümrük tarifesi oranı % 92’den %70’e çekilmiş bunu Haziran 1995’te oranların % 70’ten 65’e getirilmesi ve 1997 yılında da %65’ten 45’e çekilmesi izlemiştir. “İthalat Rejimi Düzenlenmesi” 9 çerçevesinde ithalat üzerindeki ortalama tarifelerin zaman içinde azalacağı beklenmektedir. Hammadde ve endüstriyel üretimde kullanılmak üzere ithal edilecek makinelerde bu oranın % 10 olması planlanmaktadır. Aşağıdaki adresten de daha özellikli mallar üzerindeki tarife oranlarına ulaşılabilir: Pakistan Customs Custom House – Karachi Tel: +92 21 9214202 Faks: +92 21 9214192 Pakistan ürünleri tanımlamak ve sınıflandırmak için Armonize Sistemi kullanmaktadır. 1994-95 yıllarında önceden var olan tarifeler ( %6 ithalat lisansı, bütün ithalatta % 5 eğitim vergisi) gümrük vergisiyle birleştirilmiş, maksimum tarife oranı %92’den % 65’e düşürülmüştür. Gümrük vergisi ve diğer vergiler Pakistan parası ile ödenmektedir. Yolcu beraberindeki şahsi eşya vergiden muaftır. Ancak bu ülkeyi ziyaret edenlerin ülke dahiline alkol sokmaları yasaktır. Üç aylık bir süreye kadar giriş yapan motorlu araçlardan da vergi alınmamaktadır. Antika hüviyetini haiz eşyanın Pakistan’dan ihracı özel izne tabidir. Dağıtım Kanalları Pakistan’da ürünlerini pazarlamak isteyen yabancı şirketler yerel dağıtım servislerini kullanabilecekleri gibi kendi dağıtım zincirlerini kurabilirler. Karaiçi ülkenin ana dağıtım merkezidir ve toptancılar burada bulunurlar. Pakistan’da toptan satış piyasası oldukça gelişmiştir. Ambalaj ve paketleme: Pakistan’da ambalaj sanayinde en çok kullanılan madde plastiktir. Pakistan’da alışveriş çantaları, alüminyum folyo ve ambalaj kâğıdı üreten yirminin üzerinde firma vardır. Yılda 20,000 metrik ton ambalaj kâğıdı, 20,000 metrik ton karton ve 39,000 metrik ton kontrplak üretilmektedir. Ulaştırma Deniz ulaşımı: Pakistan’da 2 liman bulunmaktadır. Karaiçi Limanı ve Quasim Limanı. D. B Deniz Nakliyatı T. A.Ş. ‘ye ait gemiler 1983 yılından bu yana Pakistan’a hat taşımacılığı yapmaktadır. Hava ulaşımı: Pakistan’da 34 adet havalimanı bulunmaktadır. Bunlardan 5 tanesi uluslar arası niteliktedir. Uluslar arası nitelikte olanlar; Karaiçi, Lahor, Islamabad, Peşavar ve Quetta havaalanlarıdır. Türkiye ile Pakistan arasındaki havayolu ulaştırması ilişkileri 13 Temmuz 1973’de imzalanan “İkili Hava Ulaştırma Anlaşması” ile 24 Ekim 1986 tarihinde trafik haklarını yenileyen “Agreed Minutes” çerçevesinde yürütülmektedir. Türk hava yolları haftada iki kez Karaiçi’ye sefer düzenlemektedir. Pakistan Havayolları da Karaiçi’den İstanbul’a haftada iki kez sefer düzenlemektedir. Türk hava yollarının Karaiçi’ye sefer sayısı 27 Mart 2005 tarihinden itibaren haftada 4 güne çıkarılacaktır. 10 VII. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Diller: Urduca Pakistan’da ulusal ve uluslar arası ticari dilidir. Resmi diller İngilizce ve Urduca’dır. İş adamları yazışmalarında iki dili de kullanabilirler. Çalışma Saatleri: Kamu Kurumları Özel sektör Bankalar Mağazalar : (Cumartesi- Perşembe) 09.00- 14.00 : (Cumartesi- Perşembe) 09.00- 14.00 : (Pazar- Perşembe) 09.00- 13.00 ( Cumartesi) 09.00- 12.00 : (Cumartesi- Perşembe) 10.00- 18.00 Pakistan’da Cuma günü haftalık tatildir. Resmi Tatiller: Sabit Günler 23 Mart 1 Mayıs 14 Ağustos 6 Eylül 11 Eylül 9 Kasım 25 Aralık Pakistan Günü İşçi Bayramı Bağımsızlık Günü Savunma Günü Quaid-e- Azam’ın Ölüm Yıldönümü İkbal Günü Quaid-e- Azam’ın Doğum Günü Değişken Günler: Pakistan da dini bayramlar, kandiller ve Aşure günleri de resmi tatiller arasındadır. İklim: İklimi çeşitlilik gösterir. Kış mevsimi oldukça soğuk iken, Nisan’dan itibaren yazları çok sıcak geçmektedir. En sıcak aylar Haziran ve Temmuz aylarıdır. Bu aylarda Aşağı Indus Ovasında sıcaklık 50 derecenin üstüne çıkmaktadır. Karaiçi Ovasında yer alan Sibi dünyanın en sıcak bölgesi olarak bilinmektedir. Pakistan az yağmur alan ülkelerden biridir. En fazla yağış yaz mevsiminin sonlarında görülür. Kıyı kesimi dışında nem oranı da Pakistan’da oldukça düşüktür. Tartı ve Ölçü: Metrik sistem kullanılmaktadır. Ülke Kodu: Ülke Kodu 92’dir. Alan Kodu İslamabad için 51, Karaiçi için 21 ve Lahor için 42’dir. 11 Vize Uygulamaları: Pakistan’a gitmek isteyen herkesin geçerli bir pasaportu ve bazı BM görevlileri ve denizciler dışında herkesin giriş vizesi olması gerekmektedir. VIII. DEĞERLENDİRME Türkiye ile Pakistan siyasi açıdan birbiriyle dost iki ülke olmalarına rağmen, ticari açıdan ilişkileri henüz istenen düzeye gelememiştir. Özellikle 1997 yılından itibaren ticari ilişkiler daha da zayıflamış, ihracat ve ithalat oranlarında düşüşler meydana gelmiştir. İki ülke arasında 1996 yılında 160 milyon dolar olan ticaret hacmi 1997 yılında 115 milyon dolara düşmüştür. 2002 yılında 168 milyon dolara kadar çıkması ise ümit verici olmakla beraber yeterli değildir. Kaldı ki ülkemiz bu düşük ticaretten de açık vermektedir. Ticaret hacminin yeterli olmaması tam kapasite ile taşımayı engellemekte, bu yüzden ürün başına taşıma giderleri yüksek olmaktadır. Belli başlı sorun olarak; Standartların hazırlanması ve uygulanması, tanıtımı, sistemin kontrolü, uluslar arası standartlar organizasyonu ile işbirliği ve standardizasyonla ile ilgili bilgilerin yayınlanması konularında görevli kuruluş Pakistan Standartlar Enstitüsü (PSI) şu ana kadar tarım, gıda, kimyasallar, inşaat ve makine mühendisliği, elektronik, ağırlık ve tekstil ürünleri için 3500 ulusal standart koymuş olması ve bu durumun tarife dışı bir teknik engel olarak ortaya çıkması, Seramik sektörü gibi uluslar arası rekabete açık sektörde bu ülke hükümetince uygulanan ve ithalat yapılan ülkeye göre değişiklik gösteren yüksek oranlı gümrük vergilerinin mevcudiyeti, Pakistan’a ihraç edilen ilaç hammaddelerinin yurtiçi üretiminin mevcudiyeti halinde ayrımcı satış vergilerinin (discriminatory sales tax) uygulanıyor olması gibi sorunların ön plana çıktığı görülmektedir. Bu ülkeye ihraç potansiyeli yüksek mal grupları olarak; - bakliyat ve çay - tekstil makineleri ve kimyasalları -zirai mücadele ilaçları ve gübreler -plastik ve plastik mamulleri ile diğer petrokimya ürünleri - demir ve çelik - Kağıt, karton, oluklu mukavva ve diğer kağıt ürünleri görülmektedir. Ülkede Türk ürünleri ciddi bir ihracat potansiyeli taşıyor olmasına karşın mevcut ticaret gerçek potansiyeli temsil ediyor olmaktan uzaktır. Bu çerçevede, özellikle fuar ve sergiler gibi tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi ve Pakistanlı büyük kamu 12 iktisadi teşekkülleri ile doğrudan temas kurulması gibi hususlar ihracatımızı artırabilmede faydalı olacaktır. İthalat artışı hızlanan Pakistan’ın bu ithalatından daha fazla pay alabilmek ve son üç yıldır kronikleşme eğilimi gösteren ticaret açığımızı kapatıp 2000 yılı öncesi dönemde olduğu gibi artıya geçebilmek için bu ülkede düzenlenen fuarlara daha fazla katılımın sağlanması ve Türk ihraç ürünleri sergileri gibi uygulamalara daha fazla yer verilmesi hususları olumlu değerlendirilmektedir. Pakistan, ekonomisi büyük ölçüde tarım sektörüne dayanan bir ülke olmakla birlikte son yıllarda sanayi sektöründe de hızlı bir gelişme göstermiştir. Gelişmekte olan bir ülke olarak Pakistan’ın, alt yapı ile ilgili çeşitli sorunları bulunmaktadır. Bu açıdan Türk firmaları altyapı, enerji ve iletişim sektörlerinde Pakistan’da etkin rol oynayabilirler. Türkiye’nin Pakistan’a ihraç ettiği ürünler arasında sanayi malları ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye sanayi ürünlerini Pakistan’da daha iyi tanıtabilirse Pakistan‘a olan ihracatında önemli artışlar meydana gelebilir, çünkü Türk sanayi ürünleri Pakistan’da yeterince tanınmamaktadır. Her iki ülkede de tekstil sektörü gelişme göstermiştir, bu bağlamda çeşitli ortaklıklar kurularak yatırımlar yapılabilir. Türkiye ve Pakistan arasında tarım ürünleri ticaretinin de arttırılması mümkündür. Bu ülkeden özellikle pirinç, pamuk ve su ürünleri ithalatımız artırılabileceği gibi, unlu mamuller, çay, bakliyat, buğday ve meyve ihracatımızın arttırılması mümkün bulunmaktadır. IX. PAKİSTAN EXPO 2007 Pakistan’ın Karachi şehrinde 29 Mart – 1 Nisan 2007 tarihleri arasında Pakistan Ticari Gelişim Merkezi tarafından Pakistan Expo 2007 Fuarı düzenlenecektir. Söz konusu fuar, Pakistan’ın ticari ve kültürel zenginliğine bir giriş kapısı olarak gösterilmektedir. Ülkenin önemli ticaret merkezi olan Karachi’de düzenlenecek olan fuar, yeni ortaklıklar için önemli işadamlarını bir araya getirecektir. Fuar Karachi Expo Center’da 230.000 m²’lik bir alanda düzenlenecek olup sektöründe önde gelen 500’den fazla katılımcının iştirak etmesi beklenmektedir. Fuarda, tekstil, iplik, hazır giyim konfeksiyon, tekstil yan sanayi, ayakkabı, ayakkabı yan sanayi, saraciye, deri, ambalaj malzemeleri ve makineleri, plastik makine hammadde ve yan ürünleri, metal işleme makineleri ve metaller, ahşap işleme makineleri ve yan ürünleri, tarım ve hayvancılık makineleri, gıda, gıda makineleri, ev aletleri, ev tekstili, inşaat malzemeleri, ofis malzemeleri, otomotiv yedek parça, elektrik ve elektronik, kimyasallar, tıbbi ürünler, temizlik ürünleri ve kozmetik gibi ürünler sergilenecektir. Anılan fuarda ayrıca dünyaca ünlü binden fazla ithalatçı, zincir mağaza yöneticileri ve danışmanlar yer alacaktır. 13 29 Mart – 1 Nisan 2007 tarihleri arasında düzenlenecek olan fuar 29 – 30 – 31 Mart 2007 tarihlerinde profesyonel ziyaretçilere ve 1 Nisan 2007 tarihinde tüm ziyaretçilere açık olacaktır. X. ODAMIZ İLE PAKİSTAN ARASINDAKİ İLİŞKİLER Pakistan Heyeti (27 Ekim 1998) Ülkemiz ile Pakistan arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri geliştirmek amacıyla Pakistanlı işadamlarından oluşan bir heyet, 27 Ekim 1998 tarihinde Odamızı ziyaret ederek Yönetim Kurulu Üyelerimiz ile görüş alışverişinde bulunmuşlardır. Pakistan Büyükelçisi’nin Odamızı Ziyareti (14 Mayıs 1999) Pakistan Büyükelçisi Sn. Khan Ghori, 14 Mayıs 1999 tarihinde Odamızda bir ziyarette bulunarak, Yönetim Kurulu Başkanımız Sn. Ekrem DEMİRTAŞ tarafından kabul edilmiştir. Pakistan Pencap Heyeti (25 Eylül 1999) Ülkemiz ile Pakistan arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri geliştirmek amacıyla Pakistan Pencap Valisi Shahid Hamid başkanlığındaki bir heyet, 25 Eylül 1999 tarihinde Odamızı ziyaret ederek, üyelerimiz ile ikili görüşmelerde bulunmuşlardır. Pakistan Büyükelçisi’nin Odamızı Ziyareti (30 Temmuz 2003) Pakistan Ankara Büyükelçisi Sher Afgan KHAN 30.07.2003 tarihinde saat 15:30’da Odamızı ziyaret etmiştir. Büyükelçiye Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar EREN, Büyükelçilik Basın ve Kültür Ataşesi Mubashar Tauqir SHAH ve Ladin Fuarcılık Yönetim Kurulu Başkanı Devrim EROL eşlik etmiştir. Heyet Odamız Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem DEMİRTAŞ, Yönetim Kurulu Başkan Vekili Tayfun YELKENBİÇER ve Genel Sekreteri Suphi VARIM tarafından karşılanmıştır. Pakistan Ticaret Heyeti’nin Odamızı Ziyareti (03 Haziran 2004) Ege İhracatçı Birlikleri’nin organizasyonuyla oluşturulan Pakistan Ticaret Heyeti, 03 Haziran 2004 Perşembe günü, saat 10:00-10:45 arasında Odamızı ziyaret etmiştir. Sözkonusu heyette; Pakistan-Türk İş Konseyi (FPCCI) Başkan yardımcısı ve heyet başkanı Sn. Sheikh Maqbool Ahmed, FPCCI Başkanı Sn. Amjad Rafi, Pakistan İstanbul Başkonsolosu Sn. Mohammed Riaz, TC. İslamabad Konsolosu 14 Sn. Recep Demir, Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar Eren ve beraberinde 14 Pakistanlı işadamı yer almıştır. Pakistan Başkonsolosu’nun Odamızı Ziyareti (29 Aralık 2004) Pakistan İstanbul Başkonsolosu Muhammed RIAZ, Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar EREN, 29 Aralık 2004 Çarşamba günü saat 10:30’da Odamız Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem DEMİRTAŞ’ı ziyaret etmiştir. Pakistan Pamuk Birliği’nin Odamızı Ziyareti (24 Şubat 2005) Ege İhracatçı Birlikleri’nin organizasyonuyla, Ginners Pamuk Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Syed Masood Alam Rizvi başkanlığında oluşan bir heyet ikili görüşmelerde bulunmak üzere 24 Şubat 2005 tarihinde Odamızı ziyaret etmiştir. Heyet, Odamız Yönetim Kurulu Muhasip üyesi İbrahim Güdüm ve Odamız Genel Sekreteri Dr. Suphi Varım tarafından karşılanmıştır. Pakistan Ankara Büyükelçisi’nin Odamızı Ziyareti (10 Ağustos 2005) Pakistan Ankara Büyükelçisi Syed İstikhar Hussain SHAH, Pakistan İstanbul Başkonsolosu Muhammed RIAZ ve Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar EREN, 10 Ağustos 2005 Çarşamba günü, saat 14:30'da, Odamız Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem DEMİRTAŞ'ı nezaket ziyaretinde bulunmuştur. Büyükelçi, öncelikle Ankara’daki görevinin iki ay önce başladığını, Odamız yöneticileri ile tanışmak amacıyla ziyarette bulunduğunu belirtmiştir. Pakistan ile ilişkilerimiz çok eskiye dayanmasına rağmen, ticaretimiz yeterince gelişmemiştir. Gerek Pakistan’da, gerekse Türkiye’de çok hükümet değişikliği olmuş, ancak her gelen hükümet, ilişkilerimizi korumuştur. İzmir Fuarı’na her yıl katıldıklarını, İzmir’den de daha çok işadamının Pakistan’a gitmesini, fuarlara katılmasını arzuladıklarını belirtmiştir. Demirtaş, Ege Bölgesi olarak İzmir Fuarı’na her yıl katılan Pakistan’a karşı görevimizi yapamadığımızı belirtmiştir. Bu nedenle, en kısa zamanda Pakistan’ı büyük bir işadamları heyetiyle ziyaret etmek istediklerini söylemiştir. Büyükelçi, Şubat 2006 tarihinde Karaçi’de Expo Fuarı düzenleneceğini, bu fuara Odamızın katılımını arzu ettiklerini söylemiştir. Demirtaş, çalışmaların yapılarak fuara katılmaktan büyük memnuniyet duyacağını ifade etmiştir. Ziyaret, karşılıklı iyi niyet ve temennilerle son bulmuştur. 15 Pakistan Ankara Büyükelçisi ve Pakistan İstanbul Başkonsolosu’nun Odamızı Ziyareti (22 Şubat 2006) Pakistan'ın Ankara Büyükelçisi Seyid İftihar Hüseyin Şah ve İstanbul Başkonsolosu Muhammed Riaz, 22 Şubat 2006 tarihinde Odamızı ziyaret etmiştir. Sözkonusu ziyarette Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, Yönetim Kurulu Başkanvekili Akın Kazançoğlu, Genel Sekreter Adnan Yıldırım hazır bulunmuştur. Sayın Büyükelçi öncelikle 29 Mart-02 Nisan 2006 tarihleri arasında yapılacak Pakistan Expo 2006 Fuarı’nı tanıtmak ve Odamızın bu fuara resmi davetlisi olduğunu bildirmek amacıyla ziyaret ettiğini söylemiştir. Sayın Büyükelçi, sözlerini bu fuarın işadamları için bilgi alışverişinde bulunmak yönünde büyük bir fırsat olduğunu söyleyerek devam etmiştir. Pakistan EXPO 2006 Fuarı’na da ziyaretçi olarak katılacaklarını, bu ziyaret esnasında Karaçi Ticaret ve Sanayi Odası’nı da giderek kardeş oda olabileceklerini söylemiştir. Sayın Demirtaş, İzmir'in 2015 EXPO adaylığına dikkat çekerek, Pakistan'a EXPO'yu düzenleyen Uluslararası Sergiler Bürosu'na üye olmayı önermiştir. Ziyaret karşılıklı iyi niyet ve temennilerle son bulmuştur. Expo Pakistan Fuarı Ziyareti (29 Mart-02 Nisan 2006) 29 Mart -02 Nisan 2006 tarihleri arasında Pakistan’ın Karaçi şehrinde düzenlenecek Expo Pakistan Fuarı’na, Pakistan İstanbul Konsolosluğu tarafından Odamız resmi olarak davet edilmiştir. Sözkonusu ziyarete, Yönetim Kurulu Başkan Vekili Akın Kazançoğlu, Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Pamuk ve Meclis Üyesi Abdurrahman Aydoğan katılmıştır. Turkish World Trade Partners Programı Odamız web sayfasında yer alan, üye olunarak otomatik eşleştirme yapılan Turkish-World Trade Partners programına Pakistan’dan 20 Mart 2007 tarihi itibariyle 116 firma üye olmuştur. Programımıza en fazla üye olan ülkedir. Bu firmalar, inşaat, ofis makine ve malzemeleri, gıda ürünleri, tarım, hayvan ürünleri, tekstil, plastik, telekomünikasyon, deri ve deri ürünleri sektörlerinde ithalat ve ihracat yapmak istemektedir. 16 XI. DIŞ TİCARETTE GEREKLİ OLABİLECEK ADRESLER T.C. Pakistan Büyükelçiliği Büyükelçi: Hasan Kemal Gür Tel:00 92 51 282 50 96 Faks: 00 92 51 227 87 52 e-mail: turkemb∂isb.comsats.net.pk T. C. Pakistan Ticaret Müşavirliği Ticaret Müşaviri: Recep DEMİR C-36 Blok No: 2 1st Floor K. D. A. Scheme No. 5 Clifton İslamabad 75600 Tel : (92 51) 282 91 23 – 227 87 48 Fax : (92 51) 282 93 63 e-mail: dtisl∂isb.paknet.com.pk Pakistan Dışişleri Bakanlığı Constitution Ave İslamabad Tel : 827703, 813929 Tlx : 5800 Pakistan Sanayi Bakanlığı Block A, Pakistan Secretariat İslamabad Tel : 00 92 (51) 822164 Tlx : 8774 Pakistan Ticaret Bakanlığı Block A, Pakistan Secretariat İslamabad Tel :00 92 (51) 825078 Tlx : 5859 Pakistan Ticaret ve Sanayi Odaları Federasyonu Federation House, St. 28 Block 5, Shahrea Firdousi, Main Clifton Karachi-75600 Tel : 00 92 (21) 587 36 91-93-94 Fax : 00 92 (21) 587 43 32 e-mail: fpcci∂cyber.net.pk web: www.fpcci.com.pk Pakistan İhracatı Geliştirme Bürosu Finans ve Ticaret Merkezi (FTC) Shahrah-e-Faisal Karachi Tel : 00 92 (21) 516285 Fax :00 92 (21) 516205 17 Pakistan Yatırımları Geliştirme Bürosu Godrej Kandawala Building. M. A. Jinnah Road Karachi-74000 Tel : 00 92 (21) 710053 Fax : 00 92 (21) 713753 Karaiçi Ticaret ve Sanayi Odası P.O. Box No: 4158 Aiwan-e-Tijarat Road Karachi-7400 Pakistan Pakistan İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği Büyükelçi : Syed İstikhar Hussain SHAH Ticaret ataşesi : Najeeb AVAN Adres : İran Cad. No:37G.O.P ANKARA Tel : 312 –4271410-13 Faks : 312 –4671023 Pakistan İstanbul Başkonsolosluğu Başkonsolos : Bay Wahid Khursheed KUNWAR Adres : Güllü Sokak No:20 3. Levent İSTANBUL Tel : 212 –3245827 - 3249154 Faks : 212 –3245170 Pakistan-İzmir Fahri Konsolosluğu Fahri Konsolos : Yaşar EREN Adres : Fatih Cad. No:105/7 Çamdibi 35090 Tel : 232 –4462333/ 4591616 Faks : 232 449 01 07 XII. WEB ADRESLERİ www.pak.org. www.vip.asiaco.com www.pakistandaily.com/ www.pak.gov.pk www.paknews.com www.epb.gov.pk www.tourism.gov.pk www.pakistanlink.com http://pakistannews.net http://pakistan-asiaco.com 18 www.pakistan-embassy.com www.mypakistanhotels.com www.theodora.com www.forisb.org (Dışişleri Bakanlığı) www.piaccom.pk www.paktoday.com www.e-pakistantrade.com www.pakboi.gov.pk www.Pak-economist.com www.trademap.net www.tradeport.org 19