iklimler ve özellikleri

İKLİMLER VE
ÖZELLİKLERİ
MUSON İKLİMİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Muson iklimi, tropikal iklim özellikleri taşıyan Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da etkilidir.
Görkemli , aralıksız yağış ve güçlü rüzgarları başta gelen özelliğidir.
Yaz mevsimleri yağışlı , kışlar kurak geçer. Bu yönüyle ile benzerlik gösterir. Sıcaklık
ortalaması bütün yıl 10 °C nin üstündedir. Yıllık sıcaklık farkı göre fazladır.
Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır. Ancak kıyı kesimlerde bu yağış miktarı çok
daha fazla olabilmektedir. Dünyanın en fazla yağış alan yeri, Hindistan’ın kuzey doğusunda
yer alan Çerapunçi'dir. Yıllık 12000 mm yağış alabilmektedir.
Hindistan'da su ve nehirler kutsal sayılır, her sene Muson mevsiminde nehirlerde törenler
yapılır. Ganj nehri, bu törenlerin merkezini oluşturur.
Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır. Muson ormanlarının
tipik ağacı ise .
Muson, yaz ve kış aylarında farklı davranışlar göstermektedir. Hint yarımadasının Asya
kıtasını sıkıştırması ile yükselen Himalaya Dağları, Hint okyanusundan gelen nemli ve
göreceli olarak soğuk ya da sıcak olan havanın tüm yağışını aynı periyotlarla Hint anakarası
üzerinde bırakmasına yol açmaktadır.
Amerika'nın Las Vegas kentini de kapsayan kesiminde, Asya musonuna göre sakin
kalmakla birlikte Amerika kıtasına ait Muson sistemi bulunmaktadır. Yaz Musonları, üç aylık
bir dönemde etkili olur. Soğuk olan Hint Okyanusundan anakaraya doğru esen nemli
rüzgar, alçak basınç alanı oluşturarak bol miktarda yağış bırakır.Bu yağış nedeniyle pirinç
tarımı yaygındır.Çünkü pirinç bataklık gibi derin su içinde ağaç gibi büyük ve pamuk gibi
zarifce yetişir ve toplanır.Bataklık gibi su ise çok yağışda görülür.Muson İklimi ise bol
yağışa hakimdir.
Kış aylarında ise karadan denize doğru serin ve kuru eser.
Nisan-Eylül ayları arasında Güney Asya'da kara sıcaklığı ortalaması 45 derece iken,
denizlerde sıcaklık 25 derece olur. Muson yağmurları şiddetli olabileceğinden, özellikle
karaya vurdukları sahil kesimlerinde ciddi sel baskınlarına ve dev dalgalara sebep
olurlar.Muson iklimi çok yağışlı olur.
MUSON İKLİMİNİN ÖZELLİKLERİ
•
1 -Yağış rejimi düzensizdir. Yazlar yağışlı kışlar kuraktır.
2-Yağışlı ve kurak mevsimi muson rüzgarlarının esiş yönü belirler.
Yazın denizden karaya doğru , kışın ise karadan denize doğru eserler.
3-Yıllık ortalama yağış 2000mm civarındadır. Yağış miktarı 1000012000mm’ye kadar çıkabilmektedir( Çerapunçi).
4-Yağışlar Orografik kökenlidir.
5-Yağışın miktarı yükselti faktörüne bağlı olarak değişir.
6-Yüksek olan yerler daha fazla yağış alır.
7-Dünya’nın en çok yağış alan yerleri Muson Asya’sıdır.
8-Bu iklimde bulunan adalar her mevsim yağış alır rejimleri düzenlidir.
9-Bitki örtüsü yazın yeşillenen geniş yapraklı ormanlardır. Yağışın
azaldığı yerlerde savanlar karşımıza çıkmaktadır.
10-Muson iklimini savan ikliminden ayıran en iyi kriter yağış
grafiğindeki, yaz yağışları oranının çok yüksek olmasıdır (50-60cm
civarında).
11-Muson ikliminin bitki örtüsünden de anlaşılacağı gibi yağışın
azalması savan iklimini karşımıza çıkarmaktadır.
EKVATORAL İKLİM
•
Ekvatoral iklim, Ekvator çevresinde, 0° - 10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında
görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 25°C dolayındadır. Yıllık sıcaklık farkı 2 - 3°C yi
geçmez. Yıllık yağış miktarı 2000 mm den fazladır. Her mevsim yağışlı olmakla
birlikte, ekinoks tarihlerinde yağış maksimum düzeye erişir. Tabii bitki örtüsü oldukça
gür ve geniş yapraklı ormanlardır. Ekvatoral iklim, Amazon ve Kongo havzalarının
büyük bir kesiminde, Gine Körfezi kıyılarına yakın bölgelerde, Endonezya ve Malezya
nın büyük bir bölümünde etkili olmaktadır.
Yıllık sıcaklık ortalaması 25°C ile 27°C dolaylarındadır. Günlük ve yıllık sıcaklık
değişimi 1°C ile 2°C arasındadır. Yıllık yağış tutarı 2000 mm ile 1500 mm arasında
değişmekle birlikte yer yer 2000 mm'nin üzerine de çıkmaktadır. Yağışların tamamına
yakını konveksiyonal tiptedir. Yıldırımlı, şimşekli hava harketleriyle, dolu yağışlarının
da en çok görüldüğü iklim tipidir. Gün–gece eşitliğine uyan bol yağış süresi kimyasal
çözülmeyi hızlandırmış; kırmızı renkli, kalın laterit toprakları gündeme getirmiştir.
Ancak bunlar fazla yıkandıkları için besince fakir topraklardır. Bu iklimde hep yeşil
kalabilen, boyları 30–40 m. arasında değişen, kat kat ağaçlardan oluşmuş, ekonomik
değeri yüksek, ekvatoral yağmur ormanları (balta girmemiş ormanlar) yer tutmaktadır.
Orman altı da genelde sarmaşıklardan oluşan sık bir dokuyla kaplanmıştır. Yer yer
bataklıklardan oluşan bu bölgede kahve, kakao, kauçuk, kinin, kokain gibi ekonomik
değeri yüksek ürünler elde edilmektedir
EKVATORAL İKLİMİNİN
ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1-Yaklaşık 10 kuzey ve 10 güneyi paralelleri arasında ki alçak yerlerde görülür.
2-Kongo havzası, Amazon havzası, Gine körfezi, Endonezya adaları ve Avustralya’nın kuzey
kıyılarında görülür.
3-İklim özellikleri güneş ışınlarının geliş açısına göre şekillenmiştir.
4-Yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 26-27ºC dir. Yıllık sıcaklık farkları 2-3ºC’yi geçmez.
5-Günlük (nem oranı) ve yıllık (Işınların yerle yaptığı açı) sıcaklık farklarının en az olduğu
iklim tipidir.
6-Bulutluluk oranı nemden dolayı fazla olduğundan , yıllık güneşlenme oranı azdır.
Ekinoks dönemlerinde sıcaklık biraz artar.
7-Yağış rejimi düzenlidir. Yağış miktarı 1500-2500mm arasındandır ve tüm yıla dağılmıştır.
8-Yağışın kökeni Konveksiyonel dir.
9-Ekinokslarda sıcaklık artışına bağlı olarak yağış miktarında da bir artış olmaktadır.
10-Bitki örtüsü olarak karşımıza her zaman yeşil kalan sürekli yağmur ormanları
çıkmaktadır.
11-Ekvatoral iklimin toprağı ise yıkanmış, humus yönünden fakir ve verimsiz olan
Lateritlerdir.
12-Nem miktarı fazla olduğundan kimyasal çözülme çok şiddetli ve toprak oluşumu oldukça
hızlıdır.
13-Sıcaklık ve yağış insan yaşamını olumsuz etkilediği için yerleşmeler daha çok 1000
metreden sonra kurulmuştur.
14- Ekvator çemberinin geçtiği yüksek yerlerde ekvatoral iklim görülmez.
ÇÖL İKLİMİ
• - Sıcak Çöller ( Tropikal)
* Dönenceler çevresinde görülür. Oluşmasında
dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan
dinamik yüksek basınç etkilidir.
* Görüldüğü yerler: Afrika’nın kuzeyi (Büyük
sahra) Arabistan yarım adası, Basra körfezi
çevresi, Hindistan’ın kuzeybatısı (Tar çölü),
Avustralya’nın iç kısımları ve batısı, Afrika’nın
güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri, G.
Amerika’daki Patagonya Atakama, Peru çölleri
ve K . Amerika’daki Meksika çölleridir.
SICAK ÇÖLLERİN ÖZELLİKLERİ
• * Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür. Bu sebeple günlük
sıcaklık farkı en fazla olan iklimdir.
* Belirli bir yağış mevsimi yoktur.bazı yıllar hiç yağış
olmayabilir.
* Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir.
* Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek
değildir. Çünkü güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca
dike yakın açıyla düşmektedir.
* Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır. Cılız ot ve
çalılıklarla kaktüs iklimin doğal bitki örtüsünü oluştururlar.
* Çöllerde yer altı su seviyesinin yüzeye yakın olduğu
veya çıktığı yerler olan vahalar canlı yaşamı için elverişli
yerleri oluşturur.
KARASAL ÇÖLLER
• Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla
çevrili çukur alanlarda görülür. Buralarda
çöl özellikleri görülme sebebi yağış
azlığıdır.
* Görüldüğü yerler: Kızılkum (Özbekistan),
Karakum (Türkmenistan), Gobi
(Moğolistan), Taklamakan (Çin) , Arizona
(A.B.D) çölleridir.
SOĞUK ÇÖLLER
• Kutuplarda görülür.
* Çöl denmesinin sebebi yağış azlığıdır.
Yağış azlığının da sebebi sıcaklığın düşük
olmasıdır. Sıcaklık düşük olduğu için
buharlaşma ile atmosfere karışan nem
azdır. Dolayısıyla yağış da az olmaktadır.
Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki
örtüsü yoktur.
TUNDURA İKLİMİ
•
•
•
•
Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya'nın
yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağları'ndan doğuda Büyük Okyanus'a
kadar uzanır. Kuzeyinde Kuzey Buz Denizi vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan
doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin Halk Cumhuriyeti yer alır. Sibirya'nın
nüfusu yaklaşık 40 milyondur.
Sık ormanları, büyük ırmakları, buzlarla kaplı ovalarıyla ünlü bu bölge, doğa koşulları
yüzünden yüzyıllar boyunca gelişememiş ve nüfusu artmamıştır. Sibirya'da kışlar
uzun ve çok soğuk, yazlar ise kısa ve çok sıcak geçer. Dünyanın en soğuk
yerlerinden biri olarak bilinen Antarktika kıtasında kışları sıcaklık -89,4 °C'ye,
Sibirya'nın kuzeydoğusundaki Verhoyansk'ta -67,7 ve 'da -72,3 °C'ye kadar düşer.
Sibirya'nın en kuzeyinde tundralar yer alır. Buralardaki kış dokuz ay sürer ve yazın
yalnızca toprağın üzerindeki buzlar erir. Daha güneyde iğneyapraklı ağaçlardan
oluşan ve tayga adı verilen geniş orman kuşağına rastlanır.
Sibirya doğal yapısına göre batıdan doğuya doğru üç ana bölüme ayrılır. Ural
Dağları'nın doğusundan başlayan Batı Sibirya Ovası geniş bataklıklarla kaplıdır. Obi
Irmağı ve kolları bu ovadan geçer. batıda Yenisey Irmağı'ndan doğuda Lena
Irmağı'na kadar uzanır. Büyük bölümü deniz düzeyinden 450 metre yüksekliktedir.
Güneyde Moğolistan sınırına doğru yüzey engebelidir. Bu bölgede yer alan Baykal
Gölü, Asya ve Avrupa'daki tatlı su göllerinin hepsinden daha derindir (1.620 metre).
"Sovyet Uzakdoğusu" adıyla bilinen 'nda ise dağlar, sıradağlar, yaylalar ve kuzeye
doğru uzanan vadiler bulunur. Sibirya'daki bütün büyük ırmaklar kuzeye doğru akar.
TUNDURA İKLİMİNİN
ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yağışlar çok azdır.
Kış sıcaklık ortalamaları -45 °C kadar düşer.
Topraklar 100 m derine kadar donmuştur.
Tabii bitki örtüsü çalı, yosun ve yazın yeşeren kurakçıl otlardan
oluşan tundradır.
Yıllık yağış miktarı 200-250 mm civarındadır
Genel olarak 65-80 derece enlemleri arasında görülür.
Sıcaklığın çok düşük olduğu bir iklimdir.
Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması dahi 10 dereceyi geçmez.
En fazla yağış yaz aylarında görülür.
Orta kuşaktaki yüksek dağlarda da etkili olmaktadır.
En az yağış kış mevsiminde görülür.
KUTUP İKLİMİ
• Kutup İklimi Genel olarak Kutup Noktaları'yla 70°–75° paralellerine
kadar genişleyen bölgelerde yer tutmaktadır. Yıllık sıcaklık
ortalaması 0°C'nin çok altındadır. –25°C ile –30°C dolaylarında en
sıcak ay ortalaması bile 0°C'ye erişmez. En soğuk ayda sıcaklık –
40°C ile –50°C'ye kadar düşmektedir. Özellikle Kuzey Yarıküre'de
Grönland' ın iç kesimleriyle kuzeyinde Kuzey Kutbu üzerindeki bazı
adalarda Güney Kutbun'daysa Antarktika üzerinde görülür. Kutup
yüksek basıncının etkisiyle yağış 100 mm'nin altına düşmüştür. Bu
nedenle Soğuk Çöl İklimi olarak da tanınır. Az miktardaki yağış,
erimeden toprak üstünde kaldığından süreç içerisinde yüzlerce
metre kalınlığındaki örtü buzullarına dönüşmüştür. Çimlenme
koşulları olmadığından bitki örtüsünden yoksundur. Belli bir yağış
rejimi yoktur. Tundra İklimi'nde olduğu gibi siklonik yağışlar
görülebilir. Antarktika tipi çok daha soğuk ve serttir. Bunda coğrafi
enlemle birlikte ortalama yükseltisi 2000 m'yi aşan Antarktika'nın
yüksek bir kıta olması belirleyici olmuştur. Bundan ötürü Antarktika
kıtası sürekli yerleşmenin olmadığı tek kıtamızdır.
KUTUP İKLİMİNİN ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sıcaklık her zaman 4 °C'nin altındadır.
En sıcak ay 6 °C'nin altındadır.
Çok soğuk buzul bölgelerdir.
Zemin, yıl boyunca karla kaplıdır.
70 Kuzey ve 65 Güney paralellerinde görülür.
Yaşam koşulları elverişli değildir.
Karlar ve buzullarla kaplı kutup bölgelerinde görülür.
Sıcaklık ortalaması yıl boyunca 0 derecenin altındadır.
Sıcaklık çoğu zaman -40 dereceye, hatta daha da altına iner.
Yağışlar son derece az ve kar şeklindedir.
Bitki örtüsü yoktur.
Dünyanın sürekli olarak karlar ve buzlarla kaplı olan kutup bölgelerinde görülen iklim tipidir. Kuzey
Kutbu çevresinde Grönland Adası’nın iç kısımlarında ve Antarktika’da etkilidir.
Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0 °C nin altındadır. Sıcaklık, çoğu zaman -40 °C ye, hatta
daha altına iner.
Yıllık sıcaklık farkı 30°C dolaylarındadır. Güneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen sıcaklık
yükselemez. Çünkü güneş ışınları yıl boyunca bu bölgelere eğik açılarla gelir.
Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır. Dolayısıyla yağışlar son
derece az ve her zaman kar şeklindedir. Ortalama yağış yıllık 200 mm civarındadır. Bu sebeple
kutup iklimine soğuk çöl iklimi de denir.
Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur.
Çok soğuk olduğu için hayvan derilerinden yaptıkların kıyafetleri kat kat giyerek soğuktan
korunurlar.
ILIMAN KUŞAK İKLİMLERİ
KARASAL İKLİM
• Orta kuşak karalarının iç kısmında görülür.
• Görüldüğü başlıca yerler: Orta Asya, Anadolu'nun iç
kısımları, Kuzey Amerika'nın orta kısımları, İran platoları
• Türkiye'de en etkin olduğu yerler Erzincan ve Konya
arasıdır.
• Yıllık ortalama sıcaklık 11-12 °C'dir.
• Yıllık ortalama yağış 300-400 mm dir.
• Kar yağışı ve don olayı fazla görülür.
• Karın yerde kalma süresi 25-45 gündür.
• Bitki örtüsü bozkır ve ormandır.
• Yağışların büyük bölümü ilkbaharda düşer,yazlar kurak
geçer.
KARADENİZ İKLİMİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Orta kuşak karalarının deniz etkisinde kalan batı kıyılarında görülür.
Görüldüğü başlıca yerler:Batı Avrupa (Fransa, İngiltere, İrlanda, Portekiz, İspanya),
ABD'nin doğusu
Yağış rejimi düzenlidir, her mevsim yağış görülür.
Yıllık ortalama yağış 1000 - 1500 mm civarında değişmektedir.
Bitki örtüsü yayvan ve iğne yapraklardan oluşan karışık ormanlardır.
Batı Rüzgarları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarının batısında görülür (Batı ve K.Batı
Avrupa, Amerika’nın batısı). Türkiye'de ise Karadeniz kıyılarında etkilidir. (Bakınız
Karadeniz iklimi)
Yazlar serin, kışlar ılıktır.
En sıcak ay ortalaması 24-25 °C, en soğuk ay ortalaması 5-6 °C'dir. Yıllık ortalama
13-15 °C'dir.
Nemlilik fazla olduğu için günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır.
Yağış oluşumu cephe yağışı şeklindedir.
Ülkemizde ki karadeniz iklimi de ılıman okyanusal iklime benzemektedir.
Bu iklim yüzey şekilleri uygun olduğu için en güzel şekilde Kuzey Batı Avrupa'da
görülür.Bu alanda Gulfstream sıcak su akıntısının etkisini de unutmamak gerekir.
Bu iklimin görüldüğü yerlerde kar yağışı görülür.
AKDENİZ İKLİMİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.
Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava
hareketlerine bağlıdır.
En sıcak ay ortalaması 28-30°C , en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir.
Yıllık ortalama 18°C dir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür.
En fazla yağış kışın , en az yağış yazın düşer.
Kışın görülen yağışlar Cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla
bu ikimde görülür.
Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600-1000 mm
arasındadır.
Bitki örtüsü maki dediğimiz bodur bitki topluluğudur. Maki; mersin,
defne, kocayemiş, zeytin, zakkum, keçiboynuzu vb bitkilerden oluşur.
Akdeniz iklimi yurdumuzda Akdeniz, Ege, G. Marmara ve G.D. Anadolu
Bölgesinin batısında görülür. Ancak Akdeniz Bölgesinden uzaklaştıkça
enlem, yükselti ve karasallığın etkisiyle bozulmaya uğrar
.
• EKVATORAL İKLİM
• MUSON İKLİMİ
• ÇÖL İKLİMİ
• TUNDURA İKLİMİ
• KUTUP İKLİMİ
AKDENİZ İKLİMİ
• KARASAL İKLİM
• KARADENİZ İKLİMİ
• İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM
•
•
@NIL @YDIN
6-B
418