ALT EXTREMİTE KEMİKLERİ
advertisement
1 ALT EXTREMİTE KEMİKLERİ OS COXAE (KALÇA KEMİĞİ) Her bir os coxae, os ilium, os ischium ve os pubis’in birleşmesi ile oluşur. Ancak çocuklarda görülebilen bu üç bölüm, 14 – 16 yaşlarında kaynaşarak tek bir kemik halini alır. Os coxae’ler axial iskeleti alt extremite kemiklerine bağlarlar. Bu sayede vücut ağırlığı alt extremiteye aktarılır. Os coxae’ler birbiri ile symphysis pubica, os sacrum’la art.sacroiliaca’lar, os femoris’lerle de art.coxae’ler yolu ile bağlanır. OS İLİUM : Corpus ossis ilii ve ala ossis ilii olmak üzere iki bölümü vardır. Bu iki bölümün sınırını, dışta acetabulumun üst kenarı, içte linea arcuata belirler. Corpus ossis ilii acetabulumun 2/5’inden biraz azını oluşturur. Ala ossis ilii yassı ve geniş olup, büyük pelvisi yan taraflardan sınırlar. Ala ossis ilii’nin üst kenarına crista iliaca denilir. Crista iliaca’nın ön ucundaki çıkıntıya, spina iliaca anterior superior (SİAS) ve bunun biraz altındaki çıkıntıya ise spina iliaca anterior inferior (SİAİ) denilir. Crista iliaca’nın arka ucundaki çıkıntıya, spina iliaca posterior superior ve bunun hemen altındaki çıkıntıyada spina iliaca posterior inferior denilir. Bu çıkıntının altında inc.ischiadica major denilen derin bir çentik vardır. Crista iliaca’da bazen çok belirgin olan üç kenar bulunur. Yassı karın kaslarının tutunma yeri olan bu kenarlardan dıştakine labium externum, içtekine labium internum ve ortada bulunanına ise linea intermedia denilir. Labium externumda tuberculum iliacum adlı bir çıkıntı vardır. Os ilium’un facies glutealis denilen dış yüzünde, linea glutealis anterior, posterior, inferior olmak üzere üç çizgi bulunur. Linea glutealis anterior en uzunları, linea glutealis posterior en kısaları, linea glutealis inferior ise en az belirgin olanıdır. Ala ossis ilii’nin iç yüzü fossa iliaca ve facies sacropelvica olmak üzere iki kısma ayrılır. Ön tarafta bulunan fossa iliaca geniş bir çukur şeklindedir. Buradan m.iliacus başlar. Arkada bulunan facies sacropelvica’da üç bölüm görülür. Bunlar facies auricularis, tuberositas iliaca ve pars pelvica’dır. Pars pelvica, kadınlarda ovariumun oturduğu yer olması bakımından önemlidir. OS İSCHİUM Os coxae’nin arka ve alt kısmını oluşturan L şeklinde bir kemiktir. Corpus ve ramus olmak üzere iki bölümü vardır. Ramus ossis ischii, os pubis’in alt kolu ile birleşerek iskionpubis kolunu (ramus ischiopubica) oluşturur. İskion-pubis kolunun ön kenarı özellikle erkeklerde belirgin bir şekilde yan tarafa doğru kıvrılarak crista phallica adını alır. Corpus ossis ischii, acetabulum’un 2/5’inden biraz fazlasını oluşturur. Ön kenarındaki çıkıntıya tuberculum obturatorium posterius, arka kenarında bulunan belirgin çıkıntıya ise 2 spina ischiadica denilir. Spina ischiadica’nın aşağısındaki çentiğe inc.ischiadica minor denilir. Bu çentiğinde altında oturduğumuz zaman yere temas eden tuber ischiadicum adlı kabarıntı bulunur. OS PUBİS Kalça kemiğinin ön bölümünü oluşturur. Corpus, ramus superior ve ramus inferior adlı üç bölümü vardır. Corpus parçası kemiğin medial bölümünü yapar. Corpus’un dış yüzündeki çıkıntıya tuberculum pubicum, iç yüzündeki eklem yüzeyine facies symphysialis denir. Tuberculum pubicum’dan mediale doğru uzanan keskin kenara crista pubica, laterale uzanan kenara ise pecten ossis pubis denir. Ramus superior, foramen obturatorium’u üstten sınırlar ve lateral kısmı acetabulum’un yapısına katılır. Keskin olan alt kenarı crista obturatoria adını alır. Ramus inferior kemiğin aşağıya ve arkaya uzanan koluna verilen addır. Bu kol ischium’un ramusuyla birleşir. ACETABULUM Os coxae’nın dış yüzünde üç kemiğin birleşmesiyle oluşmuş eklem çukurudur. Üst kısmını ilium, alt kısmını ischium ve ortasını pubis oluşturur. Çukurun içinde facies lunata adlı yarımay şeklinde eklem yüzü vardır. Çukurun ortasındaki eklem yüzü olmayan sahaya fossa acetabuli adı verilir. Alt kenardaki çentiğe ise incisura acetabuli denir. FORAMEN OBTURATORİUM Acetabulumun ön –alt kısmında bulunan büyük deliktir. Üstten pubis’in ramus superioru, arkadan os ischium ve alttan iskion pubis koluyla sınırlanmıştır. Bu delik canlıda membrana obturatoria adlı zarla kapatılır. FEMUR Vücudun en uzun ve en kuvvetli kemiğidir. Genellikle vücut uzunluğunun ¼’ü kadardır. İki ucu bir gövdesi vardır. Extremitas proximalis denilen üst ucunda, caput femoris, collum femoris, trochanter major ve trochanter minor bulunur. Caput femoris, canlıda büyük kısmı eklem kıkırdağı ile örtülü bir küre şeklindedir. Eklem yüzünün merkezinin biraz alt tarafında, lig. capitis femoris’in yapıştığı fovea capitis femoris bulunur. Başı gövdeye bağlayan dar bölüme collum femoris denilir. Boyun ile gövde arasında şahıslar arasında biraz değişmekle beraber, ortalama 120-130o lik bir açı bulunur. Bu açıya kollodiafizer açı denilir. Üst ucun, dış tarafında bulunan büyük çıkıntıya trochanter major, bunun arka-alt tarafında bulunan küçük çıkıntıya ise trochanter minor denilir. Trochanter major’un arka yüzünde m.quadratus femoris’in tutunduğu tuberculum quadratum, iç yüzünde ise fossa trochanterica denilen bir çukur bulunur. 3 Trochanter major ve minor’u arka tarafta birbirine birleştiren kalın kenara crista intertrochanterica, ön taraftan birleştiren ve arkadakine oranla daha az belirgin olan çizgiye ise linea intertrochanterica denilir. Corpus femoris denilen femur gövdesi silindirik olup, ön yüzü düzdür. Yan yüzleri arka-iç ve arka- dış tarafa bakar, bu iki yüz arasında ve arka tarafta uzunlamasına seyreden kenara Linea aspera denir. Linea aspera corpusun orta kısımlarında labium laterale ve labium mediale olmak üzere iki kenar şeklindedir. Linea aspera yukarı doğru üç uzantı şeklinde seyreder. Bunlardan dıştaki çok belirgindir ve tuberositas glutea adını alır (m.gluteus maximus tutunur). Ortada bulunan, m.pectineus’un tutunduğu çizgiye ise linea pectinea denilir. Linea pectinea trochanter minor’un altında sonlanır. En içteki üçüncü uzantı, asıl labium mediale’nin bir devamı şeklindedir ve linea intertrochanterica’nın alt ucu ile birleşerek sonlanır. Labium laterale ve mediale aşağı doğru birbirinden uzaklaşarak uzanırlar. Aralarında kalan düz üçgen sahaya, facies poplitea denilir. Facies poplitea’yı dıştan sınırlayan kenara linea supracondylaris lateralis, içten sınırlayan kenara ise linea supracondylaris medialis denilir. Femur’un alt ucundaki büyük kitlelere condylus lateralis ve condylus medialis adı verilir. Kondillerin ön yüzüne facies patellaris denilir ve buraya patella oturur. Kondillerin arka tarafında, fossa intercondylaris denilen bir çukur bulunur. Bu çukuru üstten linea intercondylaris sınırlar. Kondillerin dış yüzlerindeki kabarık kısımlara epicondylus lateralis ve epicondylus medialis denilir. Medialdekinin üst kısmındaki çıkıntıya ise tuberculum adductorium denir. PATELLA M.quadriceps femoris’in tendonu içinde bulunan patella, vücudun en büyük sesamoid kemiğidir. Tepesi aşağıda, tabanı yukarıda ters dönmüş üçgen şeklindedir. Tepesine apex patellae, tabanına ise basis patellae denir. Basis patellae’ya m.quadriceps femoris’in tendonu, apex patelae’ya lig.patellae tutunur. Facies anterior ve facies articularis adlı iki yüzü vardır. Facies anterior, konveks olup, üzerinde çok sayıda damarın geçtiği delikler ve vertical çizgiler bulunur. Facies articularis, diz eklemine katılan arka yüzdür ve vertical bir çizgiyle eşit olmayan iki bölüme ayrılır. TİBİA Vücudun femur’dan sonra en uzun kemiği olup, bacağın iç tarafında yer alır. İki uca ve birde gövdeye ayrılarak incelenir. Üst uç oldukça kalın olup, femur’un alt ucu ile eklem yapan condylus lateralis ve condylus medialis’ten oluşur. Condylus lateralis’in arka dış tarafında bulunan facies articularis fibularis, fibula’nın başı ile eklem yapar. Kondillerin her 4 ikisininde üst yüzünde facies articularis superior denen konkav eklem yüzleri vardır. Her iki yüzün birbirine yakın kısımlarında tuberculum intercondylare mediale ve laterale denilen birer çıkıntı bulunur. Bu iki çıkıntıya birden eminentia intercondylaris denilir ve bunlar femur’un fossa intercondylaris’ine girerler. Eminentia intercondylaris’in önünde ve arkasında, diz ekleminin çapraz bağları ve meniskusların uçlarının tutunduğu pürtüklü sahalar bulunur. Bunlardan öndekine area intercondylaris anterior, arkadakine area intercondylaris posterior denilir. Tibia’nın üst ucunun ön yüzünde lig.patellae’nin tutunduğu tuberositas tibiae bulunur. Corpus tibiae’nın margo anterior, medialis, interosseus olmak üzere üç kenarı; Facies posterior, lateralis ve medialis olmak üzere üçde yüzü vardır. Margo anterior en belirgin kenarıdır, yukarıda tuberositas tibiae’den başlar, aşağıda malleolus medialis’e kadar uzanır. Facies posterior’un üst bölümünde m.soleus’un tutunduğu linea musculi solei bulunur. Linea musculi solei’nin hemen alt-dış tarafında for.nutricium bulunur. Tibia’nın alt ucuna extremitas distalis denilir. Alt ucun iç tarafında distale doğru olan çıkıntıya, malleolus medialis adı verilir. Piramit şeklinde olan malleus medialis’in medial yüzü hemen deri altında bulunur. Bunun lateral yüzündeki facies articularis malleoli medialis hafif konkav olup talus ile eklem yapar. Arka tarafta bulunan sulcus malleolaris’ten m.tibialis posterior ve m.flexor digitorum longus’un tendonu geçer. Extremitas distalis’in alt yüzünde yine talus ile eklemleşen facies articularis inferior bulunur. Alt ucun dış yan yüzünde de fibula’nın alt ucu ile eklemleşen incisura fibularis adlı çentik vardır. FİBULA Bacağın dış ve arka tarafında bulunan uzun ve ince bir kemiktir. Tibia’nın condylus lateralis’i ile eklem yapar ve diz ekleminin yapısına katılmaz. Diğer uzun kemiklerde olduğu gibi fibula da, iki uç ve bir gövdeye ayrılarak incelenir. Fibula’nın üst ucuna caput fibulae, hemen altındaki dar bölümede collum fibulae denir. Caput fibulae arka dış kısmından yukarı doğru uzanan apex capitis fibulae ile sonlanır. Caput’un iç yüzünde tibia ile eklem yapan facies articularis capitis fibulae vardır. Corpus fibulae’nın margo anterior, posterior, interosseus olmak üzere üç kenarı; Facies lateralis, medialis, posterior olmak üzerede üç yüzü vardır. Bu kenarlar ve yüzler buraya tutunan kas ve zarların çekmesiyle oluştuklarından, şahıslar arasında çok farklılık gösterir. Fibula’nın geniş alt ucuna malleolus lateralis denilir. Facies articularis malleoli denilen iç yüzü talus’un dış yüzü ile eklem yapar. Bu yüzün arka tarafında fossa malleoli 5 lateralis denilen bir çukur ve onunda arka-dış kısmında sulcus malleolaris denilen bir oluk bulunur. OSSA PEDİS (AYAK KEMİKLERİ) Ayak iskeleti 26 kemikten oluşur ve ossa tarsi, ossa metatarsi ve ossa digitorum olmak üzere üç bölüme ayrılır. Ossa tarsi Ayak bileğinde 7 adet kemik (ossa tarsi ) bulunur. Bunlardan talus ile calcaneus proksimal sırada, os cuneiforme mediale, intermedium, laterale ve os cuboideum distal sırada bulunur. Ayak bileğinin medial tarafında ve iki sıra arasında da os naviculare bulunur0. TALUS Calcaneus’tan sonra ikinci büyük ayak bileği kemiğidir. Tarsal bölgenin en üst kısmında bulunan talus; aşağıda calcaneus, yukarıda tibia, dış yanda fibula’nın, iç yanda ise tibia’nın malleollariyle, ön taraftada os naviculare ile eklem yapar. Talus, caput, collum ve corpus tali olmak üzere üç kısma ayrılır. Corpus tali, talus’un arkada kalan büyük bölümüdür. Korpusun trochlea tali denilen makara şeklindeki üst bölümü, tibia’nın facies articularis inferior’u ile eklem yapar. Korpusun dış yüzünde, fibula’nın Facies articularis malleoli lateralis’i ile eklem yapan Facies malleolaris lateralis bulunur. Bu yüzün alt ucundan dış tarafa doğru uzanan çıkıntıya proc.lateralis tali denilir. Corpusun iç yüzündeki Facies malleolaris medialis ise tibia’nın Facies articularis malleoli medialis’i ile eklem yapar. Korpusun alt yüzünde sulcus tali ile birbirinden ayrılmış eklem yüzleri bulunur. Bu yüzlerden arkadakine facies articularis calcanea posterior, öndekilere ise facies articularis calcanea media ve anterior denilir. Korpusun arka yüzü dardır ve buradaki çıkıntıya proc.posterior tali denilir. Bu çıkıntı sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi denilen bir olukla ikiye ayrılmıştır. Bu çıkıntılardan daha büyük olan dış taraftakine tuberculum laterale, iç taraftakine ise tuberculum mediale denilir. Collum tali, talus gövdesi ve başı arasında kalan dar kısımdır. Caput tali, öne ve içe doğru uzanır. Burada os naviculare ile eklem yapan facies articularis navicularis bulunur. CALCANEUS Tarsal kemiklerin en büyüğü olan calcaneus, ayağın arka kısmında bulunur. Üst yüzün ön bölümünde üç eklem yüzü vardır. Arkadaki facies articularis talaris posterior en büyükleri olup, diğer iki yüzden sulcus calcanei denilen bir olukla ayrılmıştır. Sulcus calcanei, talus’taki sulcus tali ile birleşerek sinus tarsi denilen bir boşluk oluşturur. Sulcus calcanei’nin hemen ön tarafındaki eklem yüzüne Facies articularis talaris media denilir. Bunun da önünde bulunan eklem yüzüne facies articularis talaris anterior denilir. 6 Calcaneus’un alt yüzünde eklem yüzü bulunmaz. Arka kısmında bağların tutunduğu tuber calcanei denilen bir çıkıntı bulunur. Tuber calcanei’nin dış ucunda proc.lateralis tuberis calcanei denilen küçük, iç ucunda ise proc.medialis tuberis calcanei denilen daha büyük bir çıkıntı bulunur. Calcaneus’un dış yüzü geniş ve düzcedir. Bu yüzün ortalarında trochlea fibularis denilen bir çıkıntı ve bununda altında sulcus tendinis musculi fibularis longi denilen kas kirişinin geçtiği bir oluk görülür. Calcaneus’un iç yüzü konkavdır ve bacağın arka tarafındaki damar ve sinirler, buradan ayak tabanına geçerler. Bu yüzün ön –üst kısmında sustentaculum tali denilen horizontal bir çıkıntı bulunur. Bu çıkıntının üst yüzündede talus ile eklem yapan facies articularis talaris media yer alır. Alt kısmında ise sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi denilen bir oluk bulunur.Calcaneus’un ön yüzünde bulunan facies articularis cuboidea, os cuboideum ile eklem yapar. Topuğu oluşturan arka kısmın üst yüzü düz olup, buraya bir bursa oturur. Alt kısmı tuber calcanei’nin bir devamı şeklindedir ve buraya tendo calcaneus (Achillis) tutunur. OS NAVİCULARE Proksimal ve distal tarsal kemikler arasında bulunan os naviculare, tarsal bölgenin medial tarafında yer alır. Önde üç kuneiform kemik, arkada ise caput tali ile eklem yapar. Medial yüzünde tuberositas ossis navicularis denilen bir çıkıntı bulunur. OS CUBOİDEUM Tarsal bölgenin dış tarafında bulunur ve önde 4.-5. metatarsal kemiklerle, arkadada calcaneus ile eklem yapar. OSSA CUNEİFORMİA Kuneiform kemikler üç adet olup kama şeklindedirler. İçten dışa doğru os cuneiforme mediale, intermedium ve laterale olarak isimlendirildiği gibi, 1., 2. ve 3. kuneiform kemikler olarak da isimlendirilirler. Medialdeki en büyükleri, ortadaki ise en küçükleridir. OSSA METATARSİ Metatarsal bölgede 5 adet metatarsal kemik bulunur. Ayak tarağını oluşturan bu kemikler medialden laterale doğru büyüyen rakamlarla (I-V) belirlenir. Bu kemiklerin proksimal ucuna basis metatarsalis, orta kısmına corpus metatarsale, distal ucuna caput metatarsale denilir. İkinci os metatarsale, metatarsal kemiklerin en uzunudur. OSSA DİGİTORUM El parmak kemiklerine benzer şekilde başparmakta iki, diğerlerinde ise üçer adet olmak üzere toplam 14 falanks bulunur. Eldekilere oranla daha kısadırlar ve özellikle 1. falankslar yan taraflardan biraz basıktırlar.
