Dolaşım Sistemi I
advertisement
DOLAŞIM VE VÜCUT SAVUNMASI DOLAŞIM SİSTEMİ Taşıma Sıvısı • Çok hücreli canlılarda, besin,oksijen ve artık maddelerin taşındığı sıvıdır. Dolaşım Sistemi • Taşıma sıvısının, organizma içinde dolaşmasını sağlayan borular sistemi ve hareket verici yapıların tümüdür. Dolaşım Sistemini oluşturan doku ve organlar • Taşıma sıvısı • Damarlar • Pompalayıcı organ(kalp) Dolaşım Sisteminin Amacı • Hücreleri için gerekli besini ve O2’i sağlamak • Artık maddeleri boşaltım organlarına ulaştırmak • Hormonları hedef organlara taşımak • Vücut ısısını düzenlemek • Vücudu mikroplara karşı korumak Doku Hücreleri Damarlar Doku Sıvısı DOLAŞIM SİSTEMİ AÇIK DOLAŞIM SİSTEMİ KAPALI DOLAŞIM SİSTEMİ 1.AÇIK DOLAŞIM SİSTEMİ KALP Toplardamar Sinüs boşluğu Atardamar Dokular 1.AÇIK DOLAŞIM SİSTEMİ • Kalp, taşıma sıvısını atardamar yoluyla sinüs boşluklarına pompalar. • Dokuların çevresinde bulunan sinüs boşluklarında taşıma sıvısı çok yavaş bir şekilde hareket eder. • Sinüslerdeki taşıma sıvısı toplardamarlar yoluyla tekrar kalbe gelir. Toplardamar Hemolenf Açık Dolaşım Sistemi • A.D.S.’de kılcal damarlar bulunmaz. • Böceklerdeki taşıma sıvısı ile O2 ve CO2 taşınmaz. 2.KAPALI DOLAŞIM SİSTEMİ Kapalı Dolaşım Sistemi • K.D.S.’de kalpten çıkan taşıma sıvısı(kan) atardamarlara geçer. • Atardamarlar daha küçük dallara ayrılır ve bu dalların en küçük hali olan kılcallar ise doku ile madde alışverişi yapar. • Kılcallar daha sonra toplardamarlar olarak bir araya gelirler.Kan toplardamar yoluyla tekrar kalbe ulaşır. OMURGALILARDA DOLAŞIM Kardiyovasküler Sistem OMURGALILARDA DOLAŞIM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN YAPILAR Kalp Atar damarlar(Arterler) Kılcal damarlar(Kapillerler) Toplar damarlar(Venler) Kardiyovasküler Sistem • Dolaşım sistemi,yüksek metabolizma hızına sahip hayvanlarda daha gelişmiş ve karmaşık yapıdadır. Solunum Organı Kalp Dokular TEK DOLAŞIM Solunum Organı ÇİFT DOLAŞIM Kalp Dokular Solungaç kılcalları karıncık kulakçık Vücut kılcalları BALIKLAR Kalpleri 2 odacıklıdır. 1 kulakçık 1 karıncık İki yaşamlılarda Dolaşım • Kalp 3 odacıklıdır. • (2 kulakçık + 1 karıncık) • Kirli kan ile temiz kan karıncıkta karışır. Sürüngenlerde Dolaşım • Kalp 3 odacıklıdır. • (2 kulakçık + 1 karıncık) • Karıncık bir miktar perde ile ayrılmıştır. • Kirli kan ile temiz kan karıncıkta bir miktar karışır. • Timsahlarda karıncıktaki perde tam olarak geliştiği için timsahlarda kalp 4 odacıklıdır. • Fakat kirli kan ile temiz kan yine de panizza kanalı yolu ile karışır. Kuş ve Memelilerde Dolaşım • Kuşlar ve Memeliler 4 odacıklı bir kalbe sahiptir. • (2 kulakçık + 2 karıncık) • Kirli kan ile temiz kan birbirileriyle karışmaz. • Bu yüzden kuş ve memeliler sıcakkanlı hayvanlar olarak kabul edilir. İNSANDA DOLAŞIM SİSTEMİ Doku Kılcalları Venüller Toplardamar Arteriyoller Aort Atardamar Akciğer Atardamarı Akciğer Akciğer Akciğer Toplardamarı Toplardamar Atardamar Arteriyoller Venüller Doku Kılcalları Üst Ana Toplardamarı Başa ve kol kılcalları Akciğer Atardarmarı Akciğer Atardarmarı Aort Sağ Akciğer Kılcalları Akciğer Toplardamarı Sağ Kulakçık Sol Akciğer Kılcalları Akciğer Toplardamarı Sol Kulakçık Sağ Karıncık Sol Karıncık Alt ana Toplardamar Aorta Gövde ve Bacak Kılcalları Küçük Dolaşım(Akciğer Dolaşımı) Sağ KARINCIK Akciğer Atardamarı AKCİĞER Akciğer Toplardamarı Sol KARINCIK Sol KULAKÇIK Büyük Dolaşım(Sistemik Dolaşım) Sol KARINCIK AORT DOKULAR ANA TOPLARDAMARLAR Sağ Karıncık Sağ KULAKÇIK İNSANDA KALBİN YAPISI Kalp 3 tabakadan oluşmuştur. 1. Perikard 2. Miyokard 3. Endokard Perikardiyum boşluğu Fibröz Tabaka Miyokardiyum Perikardiyum Dış zarı Perikardiyum iç zarı Endokardiyum Kalbin Yapısı • Kalp 4 odacıklıdır. • (2 kulakçık + 2 karıncık) • Sol kulakçık ile sol karıncık ve sağ kulakçık ile sağ karıncık birbirlerine açıktırlar. Akciğer Toplardamarları Üst Ana Toplardamar Alt Ana Toplardamar Sağ Sol Kulakçık Kulakçık Sağ Sol Karıncık Karıncık Akciğer Atardamarı Akciğer Toplardamarları AORT Sağ KULAKÇIK Yarım ay Kap. Üçlü kapakçık Sağ Karıncık Sol KULAKÇIK ikili kapakçık Yarım ay Kap. Septum Sol Karıncık Atriyoventriküler Kapakçıklar Sağ Sol Kulakçık Kulakçık Üçlü kapakçık (Triküspit kapakçık) Sağ Sol Karıncık Karıncık İkili kapakçık (Biküspit kapakçık) Atriyoventriküler Kapakçıklar • Kanın kulakçıklardan karıncıklara geçmesini sağlar fakat kanın karıncıklardan kulakçıklara kaçmasına engel olur. Sol KULAKÇIK Yarım ay Kap. Üçlü kapakçık Sol Karıncık Sol KULAKÇIK ikili kapakçık Yarım ay Kap. Septum Sol Karıncık AORT Akciğer Atardamarı Sağ Sol Karıncık Karıncık Yarımay kapakçıkları Yarımay kapakçıkları • Karıncıklardan pompalanan kanın geri kaçmasını engeller. İKİLİ KAPAKÇIK ÜÇLÜ KAPAKÇIK AORT YARIMAY KAPAKÇIĞI AKCİĞER ATARDAMARI YARIMAY KAPAKÇIĞI Koroner Damarlar • • • • Aorttan çıkan ilk dallardır. Kalbi beslerler. Miyokard tabakasında bulunurlar. Tıkanmaları durumunda Kalp Krizi(enfarktüs) yaşanır. KALP NASIL ÇALIŞIR ? KALP İLE İLGİLİ KAVRAMLAR • Kalpte meydana gelen kasılmaya SİSTOL • Kalpte meydana gelen gevşemeye ise DİYASTOL Adı verilir. Sistol ve Diyastol • Kulakçıklar ve Karıncıklar kendilerine özel sistol’ü ve diyastol’ü vardır. Kardiyak Döngü (Kalp Döngüsü) • Kalbin sürekli olarak geçirdiği döngüdür. • 3 evresi vardır. 1. Kulakçık ve Karıncık diyastolü 2. Kulakçık sistolü 3. Karıncık sistolü KULAKÇIK VE KARINCIK DİYASTOLÜ Kulakçık ve Karıncıklar gevşek Duruma gelir.Toplardamarlardan Gelen kan kulakçık ve karıncıklara Dolmaya başlar. KULAKÇIK SİSTOLÜ Kulakçıklar kasılır.(atriyal sistol) Atriyoventriküler Kapakçıklar açılır. Kulakçıklardaki kan karıncıklara dolmaya başlar. KARINCIK SİSTOLÜ Atriyoventriküler kapakçıklar kapanır. Karıncıklar kasılır ve yarımay kapaklarını Açarak kanı atardamalara boşaltmaya başlar. Kardiyak Döngü • Bu döngü dinlenme durumunda 0.8 saniye sürer. Kalp Sesleri • Kalbin steteskop ile dinlenmesi ile ortaya çıkan sesler kalpteki kapakçık sesleridir. 1.Ses AV kapakçıkların 2.Ses ise yarımay kapakçıkların kapanma sesleridir. Kalbin Kasılması için Gerekli Uyarı nereden gelir ? • Bedende kendi kendine uyaran tek kas tipi kalp kasıdır. • Kalp, sahip olduğu özelleşmiş kas hücreleri ile kendi kendini uyarır. Sinoatriyal Düğüm Atriyoventriküler Düğüm Sinoatriyal düğüm • Sinoatriyal düğüm(SA) ile kulakçık kasları aynı anda kasılır. • SA’den çıkan uyarılar Atriyoventriküler düğümlere gider. Atriyoventriküler Düğüm(AD) • SA’den gelen uyarılar, AD’e gelince AD 0.1 saniye bekler. • Ve ardından uyarıyı purkinje liflerine aktarır. • Uyarılar Purkinje lifleri ile karıncıklara taşınır. • Ve Böylece karıncıklar kasılır. Sinoatriyal Düğüm Atriyoventriküler Düğüm Kalbin Atış Hızını Etkileyen Faktörler • • • • Sinirler Hormonlar Sıcaklık Karbondioksit derişimi Vagus Siniri SA düğüm AV düğüm Sempatik sinirler Sempatik sinirler Hormonların Etkisi • Epinefrin ve tiroksin kalp atışını hızlandırır. • Asetilkolin Kalp atışını yavaşlatır. Sıcaklığın Etkisi • Sıcaklık artıkça kalp atış hızı da artar. Karbondioksit Derişiminin Etkisi • Kandaki CO2 miktarı arttıkça kanın pH’ı düşer. • Düşen pH kalp atış hızını arttırır. İNSANDA KAN DAMARLARI YAPISI VE ÇALIŞMASI ATARDAMARLAR(ARTERLER) TOPLARDAMARLAR(VENALAR) KILCALDAMARLAR(KAPİLLER) ATARDAMARLAR • Kanı kalpten götüren damarlardır. • Duvarları kalındır ve kalın bir düz kas tabakasına sahiptirler. • Duvarları çok esnektir.(Esnek lifler ile) • Kan atardamarlarda çok hızlı akar,ayrıca kanın damar yüzeylerine yaptığı basınçta çok yüksektir. Nabız • Damarlarda hissedilen kalp atımıdır. • Nabız sayısı = Kalp Atım Sayısı TANSİYON • Kanın, atardamar yüzeylerine yaptığı basınçtır. • Küçük tansiyon: Diyastol sırasında oluşan basınçtır. (70 mm Hg) • Büyük tansiyon: Sistol sırasında oluşan basınçtır. (120 mm Hg) TOPLARDAMARLAR • Duvarları, atardamar duvarlarına göre daha incedir ve daha az esnektir. • Daha az düz kas bulundurur. • Belirli aralıklar ile yerleşmiş kapakçıklara sahiptir. • Toplardamarlarda elastik lifler bulunmaz. Toplardamarlar • Dolaşımda bulunan kanın %60’i toplardamarlarda bulunur. • Toplardamarlardaki kanın tekrar kalbe dönmesi kendiliğinden olabilecek bir durum olmadığı için bedende bunun için çeşitli adaptasyonlar geliştirilmiştir. Toplardamarlardaki Kanın akışını sağlayan etkenler • 1.Duvarlarındaki düz kasların ritmik kasılması • 2.İskelet kaslarının pompa gibi kullanılması • 3.Solunum pompası Endotel Hücreleri Boşluk Doku Sıvısı Kılcal Damarlar Kılcal Damarlar • Endotel hücrelerinden oluşmuştur. • Kan akış hızı çok düşüktür. • Madde alışverişi kılcal damarlarda yapılır. DAMAR İÇİ BASINÇ ATARDAMAR > KILCALDAMAR > TOPLARDAMAR DAMAR İÇİ KAN AKIŞ HIZI ATARDAMAR > TOPLARDAMAR > KILCALDAMAR Kan Basıncını Ne etkiler ? • Kalbin atış gücü • Kan miktarı • Kan damarlarının genişlemesi veya daralması
