Adlar

1- ADLAR
Yasin SELVİ
1090310291
Türkçe Öğretmenliği 2.Sınıf
Adlar
 Varlıkları ya da kavramları karşılayan,
onları tanımamızı sağlayan sözcüklere
“ad” denir.
Örnek:
 Okul, ev, kapı, öğrenci, öğretmen…
1-)Ad Çeşitleri
A-)Görev ve anlamlarına göre,
B-)Varlıkların türüne göre,
C-)Varlıkların sayısına göre,
D-)Yapılarına göre adlar olmak üzere 4
grupta inceleyebiliriz.
2-) Adın Halleri
 Yalın Hali
 -i Hali
 -e Hali
 -de Hali
 -den Hali
Görev ve Anlamlarına Göre
Adlar
 Somut Adlar
 Soyut Adlar
 Fiilimsiler
Görev ve Anlamlarına Göre
Adlar(devam)
 Somut Adlar: Duyu organlarımızdan en
az biriyle hissedebildiğimiz varlıklara
denir.
Örnek: Toprak, kalem, ağaç, kapı…
Görev ve Anlamlarına Göre
Adlar(devam)
 Soyut Adlar: Madde olarak bir varlığı
bulunmayan, kavram olarak varlığı kabul
edilen adlardır.
Örnek: Nefret, sevinç, kıskançlık…
Görev ve Anlamlarına Göre
Adlar(devam)
“Aramızdaki nefret duvarlarını yıkmalıyız”
Bu cümlede geçen duvar adı da soyuttur.
Not: Bir adın somut veya somut olduğunu
cümlenin anlamından daha net
çıkarabiliriz.
Görev ve Anlamlarına Göre
Adlar(devam)
Soyut Adlar(devam):
“Aramızdaki nefret duvarlarını yıkmalıyız”
Bu cümlede geçen duvar adı da soyuttur.
Not: Bir adın somut veya somut olduğunu
cümlenin anlamından daha net
çıkarabiliriz.
Görev ve Anlamlarına Göre
Adlar(devam)
 Fiilimsiler: Bir eylemden mastar ekiyle (-
ma, -me, -mak, -mek; -ış, -iş, -uş, -üş)
ekleriyle türetilen ve eylem anlamlarını
koruyan adlardır.
 Bu adlara “isimfiil ve adeylem” de denir.
Varlıkların Türüne Göre Adlar
 Özel Adlar
 Cins Adlar
Varlıkların Türüne Göre
Adlar(devam)
 Özel Adlar: Tek olan,diğer varlıklara
benzemeyen varlıkların özel adlarıdır.
 Yer adları, kişi adları, ülke adları, kurum
adları,din adları, dil adları ve hayvanlara
verilen adlar “özel ad”dır.
Örnek: Köroğlu, İstanbul, Türkiye,
Kızılay, İslamiyet, Türkçe, Pamuk…
Varlıkların Türüne Göre
Adlar(devam)
 Cins Adlar: Aynı türden varlıkları
karşılayan isimlerdir
 Bu isimler dili konuşan herkes tarafından
bilinir.
 Ağaç, kitap, kalem…
Varlıkların Türüne Göre
Adlar(cins adlar devam)
 Cins adlar bazen genel bir özellik taşır,
bazen ise birçok varlıktan birini ifade
eder.
Örnek:
“Kitap masada duruyordu” da birçok
kitaptan biri ifade edilmiş.
“Kitap en iyi dosttur” cümlesinde kitapların
tümünden bahsedilmiş.
Varlıkların Sayısına Göre Adlar
 Tekil Adlar
 Çoğul Adlar
 Topluluk Adları
Varlıkların Sayısına Göre
Adlar(devam)
 Tekil Ad: Sayıca tek bir varlığı taşıyan
adlardır
Örnek: Ağaç, çiçek, böcek…
 Genel olarak bir türü karşılaya ya da
sayılamayacak olan adlar da tekil sayılır.
“İki gündür su kesik” derken “su”
sayılamayacak bir varlık olduğu için tekildir
Varlıkların Sayısına Göre
Adlar(devam)
 Çoğul Ad: Sayıca birden çok varlığı
karşılayan adlardır.
 Adlara –lar, -ler eki getirilerek yapılır.
Varlıkların Sayısına Göre
Adlar(çoğul adlar devam)
 -lar, -ler eki her zaman eklendiği adların
sayıca çokluğunu bildirmez.
“Acılar içinde kıvranıyordu” derken acının
şiddetini
“Bu ara havalar iyi gitmiyor” derken hava
durumunu ifade etmiştir.
Varlıkların Sayısına Göre
Adlar(devam)
 Topluluk Adları: Çoğul eki almadan ortak
özellikleri olan birçok varlığı karşılayan
adlardır.
Örnek: Toplum, halk, millet, ordu, bölük,
sürü…
Varlıkların Sayısına Göre
Adlar(topluluk adları devam)
 Topluluk adları da çoğul eki alabilir.
Örnek:
“Dünya milletlerinin yakınlaşması gerekir.”
derken kendi içinde bir grup oluşturan
“millet” sözüyle birden fazla grup anlatılmış
olur.
Yapı Bakımından Adlar
 Basit adlar
 Türemiş Adlar
 Birleşik Adlar
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 Basit Adlar:Yapım eki almamış, kök
halindeki isimlere basit adlar denir.
 Basit adlar genellikle tek hecelidirler.
Örnek: kuş, dal, at, süt…
Yapı Bakımından Adlar(basit
adlar devam)
 İki heceli basit adların sayısı da çoktur.
 Üç heceli basit adlar azdır.
Örnek: Kurbağa, kelebek, tencere
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 Türemiş Adlar: Ad veya fiil kök ve
gövdelerine tapım eki getirilerek meydana
getirilen isimlerdir.
Yapı Bakımından Adlar( türemiş
adlar devam)
 Türemiş Adları 4 grupta inceleyebiliriz:
a-)Addan Türemiş Adlar
b-)Sıfattan Türemiş Adlar
c-)Fiilden Türemiş Adlar
d-)Yansımadan Türemiş Adlar
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 a-)Addan Türemiş Adlar: Ad kök ya da
gövdelerine yapım eki getirilmesiyle
türetilir.
Örnek: Çocuk-luk, çöp-çü…
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 b-)Sıfattan Türemiş Adlar:Sıfat kök veya
gövdelerine –lik ekinin getirilmesiyle
sıfattan türemiş ad yapılır.
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 c-)Fiilden Türemiş Adlar: Fiil kök veya
gövdelerine yapım eki getirilerek türetilir.
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 d-)Yansımadan Türemiş Adlar: Tabiattaki
sesleri yansılama yoluyla meydana gelmiş
adlardır.
 Yansıma köklerine –(i)l ya da –(ı)r
eklerinden biri, ardından da –tı, -ti eklerinin
getirilmesiyle yapılır.
Yapı Bakımından Adlar(devam)
 Birleşik Adlar: İki veya daha fazla kelimenin
yeni anlam verecek biçimde bir araya
gelerek, birleşip kaynaşmasından meydana
gelen adlara denir.
Örnek: Ayakkabı, gecekondu, babaanne…
Not: Birleşik adlar ayrı yazılırsa kendi anlamını
ifade eder.
2-) Adın Halleri
 Yalın Hali: İsmin ek almamış halidir.
Adın Halleri(devam)
 -i Hali: Belirtme hali olarak da bilinir.
Belirtme haline ile çekime giren adlar, cümle
içinde belirtili nesne görevi üstlenirler.
Örnek: “Ev-i gördüm” cümlesindeki –i hal eki
belirtili nesne yapmıştır.
Adın Halleri(devam)
 -e Hali: Adlara getirildiğinde, eylemin
yöneldiği yeri ya da kişiyi gösterir.
 Yaklaşma hali olarak da bilinir.
 Bu ek “ben” ve “sen” şahıs zamirlerine
geldiğinde zamirlerin yapısını değiştirir
ve onları “bana” “sana” olarak değiştirir.
Adın Halleri(devam)
 -de Hali: Adlara –de ( -da, -te, -ta ) eki
getirilir. Eylemin gerçekleştiği yeri
gösterir.
 Cümlede dolaylı tümleç görevi görür.
Adın Halleri(devam)
 -den Hali: Adlara –den ( -dan, -ten, -tan )
eki getirilir. Bu eki alan adlar, eylemin
çıktığı, uzaklaştığı yeri ya da kişiyi gösterir.
Uyarı: İsim hal ekleri her zaman hal eki
değildir. Bunların yapım eki olma özellikleri
de vardır.
Alıştırmalar
Sözcük
Kapı
Üzüntü
Kalem
Sevgi
Saygı
Otobüs
Somut
*
Soyut
*
*
*
*
*
Alıştırmalar(devam)
Ad
Tekil
Odun
*
Balinalar
Tencere
*
Sürü
Tabur
Su
*
Çoğul
Topluluk
*
*
*
Alıştırmalar(devam)
Adlar
Özel
Merkür
*
Domates
Tekir(kedi)
*
Katolik(mezhep) *
Ayşe
*
Kiraz
Balık
Cins
.
*
*
*
Konumuz Bitti
İzleyen herkese sonsuz teşekkürler…