Yeni Dış Ticaret Teorileri

Yeni Dış Ticaret Teorileri
Dr.Dilek Seymen
Nitelikli İşgücü Teorisi
(Skilled Labor-Keesing-1965-1967)
 Dış ticaret sadece emek ve sermaye faktörleri
farklılığına bağlı olarak değil aynı zamanda nitelikli emek
donanımları arasındaki farklılığa göre de açıklanabilir…
 Sanayi ülkeleri arasındaki ticaretin büyük bir bölümü
nitelikli işgücü farklılıkları ile açıklanabilir…
 Belirli türlerdeki mesleki veya nitelikli işgücü bakımından
zengin ülkeler, üretimi büyük ölçüde bu faktörlere bağlı
olan mallarda uzmanlaşırlar..
 Keesing daha sonra “nitelikli emeği” AR-GE içerecek
şekilde genişletmiştir,
 Niteliksiz emeğe bol olarak sahip ülkeler ise yoğun olarak
niteliksiz emeği içeren malları üretirler..
 “neo-faktör donatımı” teorisi; nitelikli emek-yoğun mallar
ile sermaye-yoğun mallar genellikle birbirinin aynıdır.
 H-O-S Teorisinin bir çok varsayımı korunuyor
Teknoloji Açığı Teorisi
(Posner 1961)







Genel ekonomik koşulları birbirine benzeyen gelişmiş ülkeler
ticaretini açıklar,
Teknolojik gelişmenin bu ülkelerden birinde önce olmasına bağlı
olarak ortaya çıkan karşılaştırmalı maliyet farkı, bu yenilik diğer
ülke tarafında taklit edilene kadar geçen sürede ticarete olanak
sağlar-taklit gecikmesiSanayileşmiş ülkeler arasındaki ticaretin büyük bir bölümü
(yenilikçi firmalar tarafından geliştirilen) yeni mal ve üretim
süreçlerine dayanır.
Benzer dinamizme sahip ülkelerde, bir ülkede ortaya çıkan
yenilik hızla taklit edildiği ve bu yenilikçi ülkenin de teknoloji
gelişimini hızlandırdığı için bu yolla ortaya çıkan ticaret büyüme
sürecini uyarır.
Sürekli AR-GE ve AR-GE harcamalarının fazla olması yeniliklerin
patent korunmasına gerek olmadan dinamizmi artırabilir,
Teknolojik açık modeli zamana ve teknoloji farkına açıklama
getirirken, ürün devreleri modeli (Mal yaşam devresi) mal
farklılaştırmasından mal standardizasyonuna geçişi açıklar,
Maneschi(2000) bu modelin teknoloji farklarına dayanması
nedeniyle, H-O-S teorisinden çok Ricardo’nun çizgisinde
olduğunu ileri sürer,
Ürün Dönemleri Hipotezi
(Product Cycle ModelVernon 1966)
 Bir mal yeni mal durumundan eski mal biçimindeki
yaşam dönemine geçerken üretimin coğrafi yeri de
değişir.Teknolojik yenilikler ve yeni malların geliştirilmesi
ileri sanayileşmiş ülkelerde gerçekleşir..Bu yüksek
derecede eğitilmiş işgücünün ve AR-GE’ye yapılan
nisbeten yüksek harcamaların bir sonucudur.
 “Raymond Vernon, International Investment and
International Trade in the Product Cycle, Quarterly
Journal of Economics, May 1966, ss.190-207”
Üretilen, Tüketilen ve
Mübadele Edilen
Mallar
Tüketim
İhracatlar
İthalatlar
Üretim
Kapalı
Ekonomi
t=0
İhraç etme
t=1
Yeni Mallar
t=2
Olgunlaşan Mallar
Mal Geliştirmenin Aşamaları
Kaynak: Şimşek, 2008; 22.
İthal etme
t=4
t=3
Standartlaşmıış
Mallar
 I. Yeni mallar ilk aşamada az miktarda ve yurt içi
piyasaya yönelik ve pazara yakın üretilir. Ürünün
geliştirilmesi temel amaçtır.
 II. Ürün olgunlaşır, üretim artar, ihracat başlar, üretim
teknolojisi hala tek üretici firmanın elindedir.
 III. Üretim teknolojisi standartlaşır. Firma yurt içinde ve
dışında teknoloji lisansı vermeyi karlı bulur. Malın
lisansını alan düşük maliyetli yeni üreticilerin ihracat
piyasalarını ele geçirmeleri ile yenilikçi ülkenin ihracat
hızı azalır..
 IV. Yenilikçi ülke yerli üretimden vazgeçer, ithalat yapar.
Üretimi sınırlandıran lisanslar kalkar, mal ve teknolojisi
serbest mal halini alır. Yenilikçi ülke üretimi azalır..
 V.Yenilikçi ülke tamamen bu malın üretiminden çekilir.
Tüketim ithalat ile karşılanır. Yeni teknolojik buluşlar
devreye girer..
 (tekstil, elektronik ürünler,
Tercihlerde Benzerlik Hipotezi
(Similarity in Preferences-Brunstam Linder)
 Homojen olmayan sanayi ürünleri ticaretini
konu alır.
 Ticareti belirleyen üretim maliyetlerinden çok,
ülkeler arasındaki zevk ve tercihlerin benzerliği
yani talep koşullarıdır.
 Zevk ve tercihleri belirleyen temel etken gelir
düzeyidir..
 Firmalar, iç piyasada yoğun talep gören malları
üretirler, bu mallarda uzmanlaştıkça, benzer
tercihlere sahip diğer ülkelere de satarlar…
 Sanayi ürünlerin ticareti özellikle benzer
tercihlere ve gelir düzeylerine sahip ülkeler
arasında yoğunlaşır.. Taleplerin Çakışması
Hipotezi (overlapping demands)
Linder Modeli (1961)
Q
f
Z
h
Qa
Qb
m
k
g
j
Qc
p
n
O
Yc
Kaynak: Şimşek,2008; 27.
Yb
Ya
Y
Ölçek Ekonomileri Hipotezi
(Economies of Scale)





Bazı mallarda ortalama üretim maliyetleri üretim ölçeği
arttıkça düşer (ölçeğe göre azalan maliyetler-artan getiri)
İçsel ölçek ekonomileri; firmanın kendi üretim ölçeği
arttıkça, ortalama maliyetleri düşebilir: kitlesel üretim
teknolojisinin kullanılması, yönetimde artan etkinlik,
işgücünün uzmanlaşması…)
Dışsal ölçek ekonomileri;firmanın bağlı olduğu endüstride
üretim hacmi artıkça ortalama maliyetleri düşebilir..nitelikli
emek ve girdilerin temini..
Ölçeğini büyük tutabilen firmalar, küçük firmaların
tutunmasını engeller, monopol güçlerini kullanırlar,fiyat veya
satış hacmini kontrol edebilirler.. eksik rekabet piyasası…
Ülke faktör donanımı değil ama ölçek ekonomisi nedeniyle o
malda avantajlı olabilir.. Böylece üretim ve zevkler
yönünden birbirlerine benzeseler de ülkeler arasında ticaret
kazanç sağlayabilir..
Monopolcü Rekabet Teorisi
(Uluslararası Ticarette Mal Farklılaştırması-product
differentiation)
 Standart ticaret teorisinde- özellikle Faktör Donatımı
teorisinde ticarete konu olan malların homojen
oldukları kabul edilmişti..(Tam Rekabet Piyasası)
 Bu aynı malın bir ülke tarafından hem alınıp hem de
satılamayacağı anlamına geliyordu..
 Günümüzde, özellikle sanayi üretiminde homojen değil
farklılaştırılmış mallar üretilir ve satılır. Mallar,
bileşimleri, kullanışları, görünüşleri, markası
bakımından birbirinden farklıdır…
 Dünya ticaretinin büyük bir bölümü aynı mallar
üzerindeki iki yönlü ticaretten oluşur:Endüstri-içi
ticaret..
 Monopolcü rekabet teorisi sanayi malları üzerindeki iki
yönlü ticareti, ölçek ekonomileri ile açıklar…
 Her ülkede firmalar halk tarafından en çok
tercih edilen bir çeşit üzerinde uzmanlaşırlar,
 Azınlık tercihlerini karşılamak için ülke içinde
yapılacak ufak ölçekli üretim çok maliyetli
olabilir.Bu nedenle azınlığın tercihi, çoğunluk
tercihleri bunlarla benzer başka ülkelerden
yapılacak ithalatla karşılanır.
 Böylece tüketiciler tüm dünya ülkelerindeki
firmaların ürettikleri mal çeşitlerine ulaşma
olanağı elde ederler, firmalar az sayıda çeşit
üzerinde uzmanlaşarak ölçek ekonomilerinden
yararlanırlar…