TBMM B : 100 18 . 5 . 2005 O : 4 Töre, kısaca, bir toplulukta

T.B.M.M.
B : 100
18 . 5 . 2005
O:4
Töre, kısaca, bir toplulukta benimsenmiş, yerleşmiş davranış ve yaşama biçimlerinin, kural­
ların, görenek ve geleneklerin, ortaklaşa alışkanlıkların, tutulan yolların bütünü olarak veya kısaca,
bir toplumdaki ahlakî davranış biçimleri olarak tanımlanmaktadır.
Toplumsal hiçbir dayanağı olmadığı halde, törelerimizin bir parçasıymış gibi lanse edilen töre
cinayetleri ise, kısaca şöyle ifade edilebilir: Bu tip cinayetler, toplumda kendilerine biçilmiş rollerin
veya kişiye, topluma, yöreye ve zamana göre değişen ahlakî normların dışına çıktığı varsayılan kız
çocuklarına veya kadınlara yöneltilen en acımasız şiddet türlerinden birisidir.
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; konuşmamın henüz başındayken, şunu özellikle vur­
gulamak istiyorum: "Töre cinayeti" diye adlandırılan vakaya, ne din ne töre ne insaf ne de vicdan
cevaz veriyor. İnsanlar belli bir süreden sonra inandıkları gibi yaşamaya başladıkları için, ilmî bir
dayanağı olmadan böylesi uygulamalara töre kisvesini giydirmeleri düşündürücüdür. Bunun yanlış
bir uygulamadan ziyade, daha da ileri giderek, yargısız bir infaz olduğunu düşünüyorum ve
maalesef, bu infazların mağduru çoğunlukla kadınlardır. Dinî değerlerimizde, kadına verilen değer
çok aşikârdır. Dinimiz, saygıdeğer ve şerefli bir varlık olarak yaratılan insanın yaşama hakkını ve
onun diğer temel haklarını, dokunulamaz ve mukaddes haklar olarak ilan etmiştir. Kanaatimce, bu
cinayetlerin temelinde ilmî ve dinî düsturlardan ziyade kadına karşı şiddet unsuru yatmaktadır
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; çünkü, bu cinayetlere kaynaklık ettiği iddia edilen hataları er­
kekler işlediğinde, bırakın cezalandırmayı, neredeyse takdir edilecek bir anlayış, maalesef, yer et­
miş durumdadır. Oysa, ne erkek ne de kadın için bu ve benzeri hareketlerin tasvibi mümkündür.
Modern Batı toplumları dahil olmak üzere, kadınların günümüzde uğramış oldukları pek çok
şiddet unsuru vardır. Bu unsurların arka planında sosyal, kültürel, ekonomik ve coğrafî unsurlar yat­
maktadır. Dünyada her yıl sayısız kadın töre cinayetlerine kurban gitmektedir. Töre cinayetlerinin
bir kısmına intihar ve kaza süsü verilmekte veya çeşitli şekillerde bunlar örtbas edilmektedir. Bu
durum, töre cinayetlerinin sayılarının tespitinde sağlıklı sonuçlara ulaşmayı zorlaştırmaktadır.
Bu cinayetlerin icra şekli de, ayrıca bir problem teşkil etmektedir. Örneğin, aile meclisi böylesi
bir olay sonucunda toplanarak, namusunu kirlettiği düşünülen kadının önce intihar etmesi istenmek­
te veya infaz görevi, aile fertlerinden genç bir erkeğe tevdi edilmektedir.
Değerli arkadaşlar, Anadolu coğrafyası yöreden yöreye çeşitli farklılıklar gösteren birçok top­
lumsal yaşayış biçimlerini üzerinde barındırmaktadır. Yurdumuzun her yöresinde çeşitli adlar altın­
da bazı gelenek ve görenek kurallarının belirlendiği yaşam biçimleri mevcut olup, bu hususta her
yöre, kendi içinde farklı dinamikler barındırıyor. Bu dinamikler, iç göç hareketleriyle büyük şehir­
lere de taşınmaktadır. Anadolu insanı, göç ettiği büyük şehirlerde kent hayatına adapte olamamanın
etkisiyle ve çoğu zaman bir tepki ve sığınak olarak geleneklerini yaşamakta ve devam ettirmeye
çalışmaktadır.
Törelere uymak ve töreyi yaşatmak toplumda kutsanırken, bunlara karşı çıkmak yaptırımla
karşılanmaktadır. Bu yaptırımlar, kınamadan başlayıp ölüme kadar gitmektedir. Genelde eskiyi,
kadimi andıran bu deyimlerden, kimi zaman, bazı toplumsal kadim yanlışlara meşruiyet kazandırıl­
maktadır.
Değerli milletvekilleri, özellikle Doğu, Güneydoğu ve Karadeniz Bölgeleri başta olmak üzere,
kırsal yaşamın hâkim olduğu kentleşmenin sağlıklı gelişmediği yörelerimizde geçmişten beri gör­
düğümüz töre cinayetleri de bu meşrulaştırma çabalarının bir yansımasıdır.
Yıllardan beri şahit olduğumuz ve özellikle yakın zamanda yaşanan olaylarla medyanın gün­
demini meşgul eden töre cinayeti olgusu, toplumda büyük bir tepki ve üzüntü doğurmasına rağmen,
engellenemiyor. Hatta, bu cinayetleri işleyenler, çoğu kez, toplum tarafından birer katil değil de,
namusunu temizleyen biri gibi görülmektedir.
Töre cinayetlerini incelediğimiz zaman, bunun iki yaygın sebebi olduğunu görmekteyiz; bun­
lardan birincisi namus, diğeri ise intikam cinayetleridir.
-63-