Danışma Meclisi B : 114 1.7. 1982 O : 2 Daha sonraları

Danışma Meclisi
B : 114
Daha sonraları Karabük'te Demir Çelik, İzmit'te
SEKA ve muhtelif yerlerde Sümerbank fabrikaları
kurulmuş ve bu kuruluşlar kendi ihtiyaçları için. ener­
ji üretim tesisleri inşa etmişlerdir.
Ancak, elektriklendirme hizmetlerinde bir dağı­
nıklık ve plansızlık görülerek, 1934 yılında 'İktisat
Bakanlığına bağlı bir Elektrifikasyon Bürosu kurul­
muş, 1935 yılında ise takip edilen enerji Ve maden
politikasına paralel olarak, enerji kaynaklarının ince­
lenmesi ve üretim tesislerinin büyüklüğünü sapta­
mak üzere 2819 sayılı Yasa ile Elektrik İşleri Etüt
İdaresi, maden ve elektrik tesislerini kurup işletmek
üzere de 2805 sayılı Yasa ile Etibank kurulmuştur.
1945 yılında da birtakım belediye hizmetleri yanında,
elektriği olmayan kasabalar için dizel santralleri kur­
ma ve bu kasabaların dağıtım şebekelerini yapma gö­
revi bu kuruluşa verilmiştir. 1953 yılında da 61200 sa­
yılı Yasa ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ku­
rularak hidrolik santrallerin yapımı ib de bu kuru­
luş görevlendirilmiştir.
Gittikçe artan bu kuruluşlar arasındaki işbirliğini
sağlamak üzere 11957 yılında Sanayi Bakanlığı Enerji
Dairesi örgütlendirilmiş ve 1963 yılında da elektrik
enerjisi konusunda en yetkili üst kuruluş olarak Ener­
ji ve Tabiî Kaynaklar 'Bakanlığı kurularak, İller Ban­
kası dışında elektrikle uğraşan tüm kuruluşlar, ya bu
Bakanlığa bağlanmış veya bu Bakanlığın denetim ve
gözetimi altına alınmıştır. Ancak, bütün bunlara rağ­
men elektrikle uğraşan ve birbirleriyle tam bir uyum
içinde bulunmayan bir sürü kuruluş faaliyetlerine de­
vam etmiş ve çoğu kere de bir işin yapımında dublikasyonlar meydana gelmiştir.
O zaman mevcut olan ve elektrikle uğraşan bu ku­
ruluşları şöyle sıralayabiliriz:
— Elektrik İşleri Etüt İdaresi
— Etibank
— Devlet Su İşleri
— İller 'Bankası
— IBelediye Elektrik İşletmeleri
— Mahallî Elektrik Birlikleri
— Oto prodüktörler
— İmtiyazlı şirketler
— Köy İşleri Bakanlığına geçici olarak verilmiş
Köy Elektriklendirme Servisi.
Yukarıda görüldüğü gibi, bu kadar dağınık ve
çeşitli kuruluşlarla Türkiye'nin
elektriklendirilme
sinin bir plan, programa bağlanması ve kaynakların
en ekonomik şekilde yürütülmesi mümkün değildi.
Bu sebeple de bütün Türkiye çapında merkezî bir
1 . 7 . 1982
O :2
yönetimin kurulması ve elektriklendirme işlerinin tek
bir elden ve planlı bir şekilde yürütülmesi ihtiyacı
gittikçe kendini hissettiriyordu.
Nihayet bu ihtiyaç, 1953 yılında toplanan Birin­
ci Istişarî 'Enerji Kongresinde gündeme getirilmiş ve
böylece İkinci Cihan Savaşından sonra
İngiltere,
Fransa, İtalya, Yunanistan, Amerika ve Doğu Av­
rupa ülkelerinin tümünde olduğu gibi, ülke efektriklendirmesinin sosyal ve ekonomik yönleri de dikkate
alınarak, büyük bölge santralleri ve enterkonnekte
şebeke tesisi suretiyle yapılmasından sorumlu, güçlü
ve finans kudreti yüksek, merkezî bir otorite tarafından yürütülmesi ve bütün hizmetlerin bu otorite
elinde toplanması fikri karar altına alınmış; yani Tür­
kiye Elektrik Kurumunun kurulması kabul edilmiş­
tir.
Bu maksatla 23.1.1959 tarihinde bir tasarı Türki­
ye Büyük Millet Meclisine sevk edilmiş; ancak son
maddeleri görüşülürken politik amaçlı birtakım bas­
kılar dolayısıyla Hükümetçe geri çekilmiştir.
Daha sonraları, İktisadî 'İşbirliği ve Kalkınma
Teşkilatı tarafından Türkiye'nin enerji meselelerini
tetkik etmek üzere memleketimize davet edilen İn­
giltere'nin tecrübeli enerji uzmanlarından Faroha,
«Türkiye Enerji Politikası» adı altında 1 Haziran
1960 yılında verdiği raporda; ayrıca yine aynı Teş­
kilat bünyesinden 1961 yılında davet edilen L'Elect*
ricite de France (Fransa Devlet Elektrik İdaresi) uz­
manlarından J. C. Muratet'in verdiği aynı mahiyet­
teki raporda ve daha sonraları da Dünya IBankası
uzmanlarının verdiği raporlarda, Türkiye Elektrik
Kurumunun kurulması ısrarla savunulmuştur.
Nihayet, Türkiye Elektrik Kuruma kurulmasıy­
la ilgili kanun Tasarısı ikinci defa 25.12.1969 tari­
hinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sevkedilmiştir.
Şimdi, Tasarının genel gerekçesinden önemli gör­
düğüm üç paragrafı, önemi ve amacı dolayısıyla bil­
gilerinize sunmak istiyorum1:
1. Yukarıda verilen bilgilerden anlaşılacağı veç­
hile, bütün bir memleket sathında elektrik enerjisi­
nin üretim, iletim, dağıtım işlerini bir tek teşkilat için­
de toplamak ve bütün memleketin her yerinde muh­
taç olduğumuz bol ve güvenilir elektrik enerjisini zi­
yadesiyle zengin olan kaynaklarımızdan temin için,
etüd, plan, proje, inşa, tesis, işletme, bakım, onarım
ve finansman gibi çeşitli, fakat birbirlerine bağlı iş­
leri halihazırdaki dağınıklık, yetersizlik ve verim-
— 411 —