Kan Kanserleri (Lösemiler)

Kan Kanserleri (Lösemiler)
Lösemi Nedir?
Lösemi bir kanser türüdür. Kanser, sayısı 100'den fazla olan bir hastalık grubunun
ortak adıdır. Kanserde iki önemli özellik bulunur. İlk önce bedendeki bazı hücreler
anormalleşir. İkinci olarak, bu tür özellikler taşıyan hücreler aşırı bir miktarda
çoğalmaya devam eder.
Lösemi kan hücrelerinin kanseridir. Lösemiyi anlayabilmek için normal
kan hücrelerini ve lösemi ortaya çıkınca nelerin değiştiğini kısaca
gözden geçirmek gerekir:
Lösemi Tipleri
Löseminin pek çok farklı tipi vardır. İki özelliğe göre gruplanırlar: İlki
hastalığın gelişmesi ve ilerlemesindeki hız. İkincisi de löseminin hangi
kan hücresinden ortaya çıktığı.
Löseminin ortaya çıkış ve ilerleme hızına bağlı olarak 'akut lösemi' ve
'kronik lösemi' tanımları kullanılır. Akut lösemide anormal hücreler
genellikle olgunlaşmamış durumdadır ve sahip oldukları görevleri yerine
getiremez. Anormal hücre sayısı hızla artar ve hastalık ilerler. Kronik
lösemide de olgunlaşmamış hücreler bulunmaktadır ama lösemili
hücrelerin çoğu olgunlaşmıştır ve normal işlevlerinin bir bölümünü
yerine getirirler. Hücre sayısındaki artış ve hastalığın ilerleme hızı akut
lösemiye göre daha yavaştır.
Lösemi genellikle iki farklı hücreden ortaya çıkar: Bunlar 'lenfoid' ve
'myeloid' hücrelerdir. Lösemi, bunlardan hangisine bağlı olarak ortaya
çıktığına göre 'lenfositik lösemi' ya da 'myeloid lösemi' olarak
adlandırılır.
1/6
Kan Kanserleri (Lösemiler)
Sonuç olarak lösemilerin büyük bir bölümünü 4 tip altında toplayabiliriz:
Akut lenfositik lösemi (ALL): Erken çocukluk döneminde en çok
görülern lösemi tipidir. Ayrıca 65 yaş üstü ileri dönemde ortaya çıkabilir.
Akut myeloid lösemi (AML): Hem çocuklarda hem erişkinlerde
görülür. Bazen akut lenfositik-olmayan lösemi (ANLL) olarak da
adlandırılır.
Kronik lenfositik lösemi (KLL): Genellikle 55 yaş üstü erişkinlerde
ortaya çıkar. Daha gençlerde de görülebilir. Ancak çocukluk döneminde
hemen hiç karşılaşılmaz.
Kronik myeloid lösemi (KML): Genellikle erişkin yaşlarda görülür.
Çocukluk çağında görülen lösemilerin çok küçük bir bölümünü oluşturur.
Belirtiler
Löseminin en sık karşılaşılan bazı belirtileri şunlardır:
-Ateş, titreme ve diğer grip benzeri semptomlar
-Zayıflık ve yorgunluk
-Sık enfeksiyon
-İştah ve/veya kilo kaybı
-Lenf bezleri (bezeler), dalak ve/veya karaciğerde şişlik
(büyüme) ve ağrı
-Normalden daha kolay biçimde bedende morluk ve/veya
kanama olması
-Cilt altında küçük kırmızı noktacıklar (peteşiler)
-Diş etlerinde şişlik ve kanama
-Kemik ve eklem ağrıları
-Akut lösemilerde merkezi sinir sisteminin etkilenmesine bağlı
olarak başağrısı, kusma, bilinç bulanıklığı, havale gibi belirtiler
ortaya çıkabilir.
-Kronik lösemi cildi, merkezi sinir sistemini, sindirim sistemini,
böbrekleri ve testisleri etkileyebilir ve bunlara bağlı belirtiler
2/6
Kan Kanserleri (Lösemiler)
ortaya çıkabilir.
Bu şikayetlerin sadece lösemide ortaya çıkmadığı
unutulmamalıdır. Teşhisi sadece doktor koyabilir. Bu nedenle
her türlü şüphede mutlaka doktora danışılmalıdır. Bu tutum hem
yanlış fikirlerin yerleşmesini önleyecektir hem de hastalıkların
erken tanısına katkıda bulunacaktır.
Teşhis
Doktor hastasının şikayetlerine göre sorular sorarak ve
muayene ederek bir ön fikir oluşturmaktadır. Doktor,
muayenede karaciğerdeki, dalaktaki, cilde yakın lenf
bezlerindeki büyümeyi saptayabilir.
Kan testlerinde hücrelere ilişkin sayısal bilgilerin
öğrenilmesi, ve hücrelerin mikroskop incelenmesi önemli
bilgiler sağlar. Kemik iliğinden alınan örneklerin
mikroskop altında değerlendirilmesi de çok değerli bir
inceleme yöntemidir. Bu yönteme 'kemik iliği biyopsisi'
(ya da 'kemik iliği aspirasyonu') denir.
Gerekli görülmesi durumunda omurilik aralığından bir
iğne ile girilerek, merkezi sinir sisteminin çevresini saran
sıvıdan (beyinomurilik sıvısından) bir miktar örnek
alınarak incelenir. Bu işleme 'lomber ponksiyon (LP)'
denmektedir.
Hastalığın varlığı ve/veya yaygınlığının anlaşılmasında
3/6
Kan Kanserleri (Lösemiler)
tüm görüntüleme yöntemleri de yardımcıdır.
Tedavi
Lösemi tedavisi karmaşıktır ve genellikle bir ekip işi
olarak kabul edilir. Bazı temel uygulama protokolleri
bulunsa bile tedavi hastaya, ihtiyaçlarına ve lösemi
tipine göre farklılıklar göstermektedir. Tedaviyi
yalnızca lösemi tipi değil, lösemi hücrelerinin belli
özellikleri, hastalığın yaygınlığı ve bu hastanın
lösemi nedeniyle daha önce tedavi alıp almadığı
gibi faktörler de belirlemektedir. Tedavi aynı
zamanda hastanın yaşı, belirtileri ve genel sağlık
durumuna da bağlı olmaktadır.
Lösemi tanısı konduğunda hastanın bir şok ve
yoğun bir gerginlik ve üzüntü yaşadığı bilinmektedir.
Bu duygular hastanın hekimiyle ve sağlık ekibiyle
uygun ve olması gerektiği gibi bir tedavi ilişkisi
kurmasını güçleştirebilir. Hastanın yakın çevresinin
ve sağlık ekibinin bu durumu bilerek hastayı
destekleyici ve güçlendirici bir ortam yaratması son
derece önemlidir.
Lösemisi olan hastaların büyük bir çoğunluğu ilaç
tedavisine ('kemoterapi') alınır. Bazılarına ayrıca
4/6
Kan Kanserleri (Lösemiler)
radyoterapi ve/veya kemik iliği transplantasyonu
veya immunoterapi uygulanır. Bazı durumlarda
dalağın alınması (splenektomi) da tedavinin bir
parçası olabilmektedir.
İlaç tedavisi (kemoterapi) kanserli hücrelerin yok
edilmesi için bazı ilaçların kullanılması demektir.
Lösemi tipine bağlı olarak tek bir ilaç
kullanılabileceği gibi birden fazla ilaçtan oluşan
kombinasyon tedavileri de vardır.
Kanser tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar ağızdan
alınır. Ancak ilaçların çoğu damaryolundan
verilmektedir. Bu amaçla çoğunlukla uygun bir
toplardamara bir kateter yerleştirilmektedir. Bu
kateter yolu ile sık tekrarlanacak damar
enjeksiyonlarının verebileceği rahatsızlık en aza
indirilmektedir.
Kemoterapi çoğunlukla döngüsel olarak verilir: yani
bir ilaçla tedavi dönemini ilaçsız bir iyileşme dönemi,
bunu da sonra yeniden ilaçlı dönem izleyebilir.
Işın tedavisi (radyasyon tedavisi, radyoterapi) bazı
tür lösemilerde ilaç tedavisi ile birlikte kullanılır.
5/6
Kan Kanserleri (Lösemiler)
Yüksek enerjili ışınlar kanserli hücrelere yönlendirilir
ve hücrelerin büyümeleri engellenir. Başlıca iki türlü
uygulanabilir. Bazı hastalarda bedenin seçilen özel
bir bölgesine, örneğin dalağa ışın uygulanır. Bazı
durumlarda tüm beden ışın tedavisine alınır, bu
uygulama genellikle hastanın kemik iliği
transplantasyonuna hazırlandığı dönemde yapılır.
Kemik iliği transplantasyonunda lösemiye yol açan
kemik iliği yüksek doz ilaç ve ışınla ortadan
kaldırıldıktan sonra yerine sağlıklı bir kemik iliği
dokusu konur. Bazı hastalar için gerekli görülen bu
uygulamada kemik iliği bir vericiden sağlanabildiği
gibi hastanın kendi kemik iliği de
kullanılabilmektedir.
İmmunoterapide (biyolojik tedavi) bedenin kansere
yanıtını oluşturan bağışıklık sistemini etkileyen
ilaçlar kullanılmaktadır.
6/6