yer elması tarımı

Yerelması Tarımı
Prof. Dr. Necmi İŞLER
M.K.Ü. Ziraat Fakültesi
Tarla Bitkileri Bölümü
Yerelması
Takım: Campanulatales (Kampana çiçekliler)
Familya: Compositeae (Merkezi Çiçekliler)
Cins: Helianthus
Tür: Helianthus tuberosus L. n=51
• Yerelması bitkisinin mensup olduğu merkezi
çiçekliler takımı ve özellikle de Compositeae
familyası son derecede zengin bir familyadır.
Bu familyada ayçiçeği, aspir, yerelması ve
pelemir gibi pek çok bitki bulunmaktadır.
• Gerek yerelmasında ve gerekse ayçiçeğinde
türler
içi
ve
arası
melezlemeler
yapılabilmektedir.
• YERELMASI (HELİANTHUS TUBEROSUS)
•
• Bileşikgiller familyasındandır. Anayurdu Amerika Kıtası’dır. On
yedinci yüzyılda Avrupa’ya getirilmiş ve oradan birçok yere
yayılmıştır. Ülkemizde de bolca yetiştirilen tek yıllık dayanıklı otsu
bitkidir.1,5 m’ye kadar boylanabilen toprak üstü kesimleri,
ayçiçeğine benzer. Ama, yaprak ve çiçekleri daha küçük olur. Yeşil
renkli ve oval biçimli ince uzun yapraklarının ucu sivridir. Ağustos
ile kasım ayları arasında açan 5-7,5 cm. çapındaki altın sarısı
çiçekleri de iri sarı papatyalara benzer. Bitkinin konumuzu en çok
ilgilendiren bölümü, patatese benzeyen bej, pembe-turuncu ya da
açık kahverengi yumru kökleridir.
Yerelmasının orjini
• Yerelması Amerika’nın keşfinden sonra 17. yüzyılda Fransızlar
tarafından Avrupa’ya getirilmiş, önceleri saray ve kilise
bahçelerinde süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Yerelması Fransa’dan
sonra İngiltere, Almanya ve İtalya’ya götürülmüş ve oralarda da süs
bitkisi olarak değerlendirilmiştir. Yerelmasının İngilizce adı Kudüs
Enginarı (Jerusalem artichoke)’dır. İsminin Kudüs enginarı olması
önceleri bitkinin Asya ve Avrupa menşei olduğu zannını uyandırmış,
hatta 18. ve 19. yüzyılda ABD’deki ıslah çalışmaları için
Avrupa’dan yerelması materyali toplanmış ve götürülmüştür.
• Yerelmasının vatanı Kuzey Amerika’nın batısı olup eskiden
Kızılderililerin temel besin maddelerinden birini oluştururdu.
Patatesin moda olması ile birlikte yerelması unutulmuştur ve
günümüzde çok az ekilmektedir. Yerelmasının şeker hastaları ve
şişmanlar için çok iyi bir besin maddesi olduğunun yapılan
araştırmalardan anlaşılması ile yeniden değer kazanmıştır.
Yumrudan üretim
Yerelmasının içeriği
(100 gr)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ortalama değerler
su 70-80
Kuru madde 20-30
Organik madde 19-28
Ham selüloz 0.6-0.9
Protein 1.9-3.6
Ham yağ 0.1-0.2
Ham kül 1.2-1.5
kalori
76
Türkiye 2444 ha dikim alanı, 33460 ton üretim 1370 kg/da verim elde
edilmiştir (2011 yılı)
Dünya 129692 ha dikim alanı, 1547931 ton üretim, 1297 kg/da verim
dikim alanı(ha)
Çin
11000
Mısır
9476
Fransa
8408
İtalya
49577
Peru
7890
İspanya
15136
Afrika
18609
Amerika kıtası 19378
Asya
16143
Avrupa
75562
üretim (ton)
75000
202458
52032
474550
150417
182111
305134
339835
154027
748935
verim (kg/da)
682
2137
619
957
1906
1203
1640
1754
954
991
DEKARA EN YÜKSEK VERİM ELDE EDİLEN ÜLKE
ARJANTİNDİR (2623 KG/DA)
• Yer elması ekonomik açıdan fazla değeri olmayan bir sebzedir. Ülkemizdeki
ekim alanı yıldan yıla değişmekte olup yaklaşık 2450 hektarlık bir alanda
yetiştiricilik yapılmaktadır. Yer elması yetiştiriciliği için özel bir yer ayrılmaz.
Bahçenin bir köşesinde veya arazinin sınır kısımlarında, sınır bitkisi olarak
yetiştirilir. Son yıllarda yapılan analizlerde yer elması yumrularının büyük
oranda inulin adlı madde ile meyve şekeri (glikoz) içermesi nedeniyle tatlı
ve lezzetli olduğu, nişasta içermediği için kalori değeri düşük olduğu
bildirilmiştir. Yerelmasında bulunan Inulin çok önemli bir ilaçtır. Özellikle
şeker hastalarına İnulin tavsiye edilmektedir. Bu özelliğinden dolayı son
yıllarda yer elmasına ilgi artmış ve tarla tarımı şeklinde de üretimine
başlanmasına neden olmuştur.
• Dikim alanı ve üretimin %80’i Ankara iline aittir. Ankara’nın dışında Konya,
Sinop, Sivas, Zonguldak, İzmir, Kayseri ve Kocaeli gibi illerimizde de az
olmakla beraber bir miktar yetiştirilmektedir. Ankara’nın Beypazarı ilçesi
bu bakımdan önde gelmektedir.
• Yer elmasının verim ve kalitesi toprakta kaldığı süreye bağlı olarak değişir.
Toprakta ne kadar uzun süre kalırsa tadı ve kalitesi istenilen düzeye ulaşır.
Yerelmasının faydaları
• Kuru madde oranı % 20-30 arasında değişir. Yer elması kabuk rengine göre
kırmızı ve sarı kabuklu olarak iki gruba ayrılır. Kırmızı kabuklu olanların
yumruları girintili ve çıkıntılı olup şekilsizdir. Yumruları genellikle ufak
olup sanayide veya hayvan yemi olarak kullanılır. Sarı kabuklu olan yer
elması ise daha çok yemeklik olarak kullanılır. Yumrular patatese benzer,
oldukça iri ve düzgün şekillidir.
• Yerelması doğrudan doğruya taze olarak (sebze) yenilmektedir.
Doğranarak veya rendelenerek başka gıda maddeleriyle birlikte iştah açıcı
olarak da kullanılmaktadır. Yumrularından çeşitli salatalar ve turşular
yapılabilir. Ayrıca aynen patates yumrusu gibi etli veya etsiz sıcak
yemekleri de yapılabilir.
• Yerelmasının yumruları, özellikle şekilsiz ve kesik, ezik, parçalanmış
yumrular doğrudan doğruya hayvan yemi olarak kullanılabilir. Yerelması
yumrularını hayvanlar çok severek yerler. Yerelması hayvan beslemesi
açısından da tarımı gelişmiş ülkelerde en fazla kullanılan meteryaldir.
Yerelmasının faydaları
• Yerelması tarım bakımından da kültürü yüksek
bir bitkidir. Gerek münavebe bitkisi olarak,
gerek tarlalarda önemli bir gölge tavı temin
etmesi açısından son derecede faydalıdır.
Yerelması bilhassa sulanarak yetiştirilen
yerlerde yabancı ot mücadelesinde de önemli
rol oynamaktadır, yabancı otların yok
edilmesinde büyük yararlar sağlamaktadır.
•
Morfolojik Özellikleri
• Toprak altında kalan yumrular veya üretim için toprağa atılan yumrular
üzerinde gözler bulunur. Bu gözlerden kök ve sürgünler meydana gelir.
Yumru üzerinden çıkan kökler yanlara ve derinlemesine büyür. Köklerin
yüzde 70-80'i toprağın 20-30 cm derinliğinde bulunur. Toprak altındaki
köklerin uç kısımları şişkinleşerek oluşan yumruların sayıları ve
büyüklükleri bitkinin beslenme durumuna göre değişir. Bir yumrudan
gelişen bitkilerde 10-30 adet arasında yumru oluşturabilir, yumru sayısı
arttıkça yumrunun büyüklüğü azalır.
• Yumrular 10-200 gr arasında değişen ağırlığa sahiptir. Ortalama yumru
ağırlığı 50-100 gr arasında değişir. Yumruların şekli başlangıçta yuvarlak ve
düzgündür. Daha fazla düzgün şekilli yumrular yanında kırışık, boğumlu ve
düzgün olmayan yumrular meydana gelebilir. Yumruların köke bağlandığı
sap kısmı (göbek bağı) incedir, diğer ucu (taç) kalınlaşarak bir topaç şeklini
alır. Yumru üzerinde sayısı değişen büyüme noktaları (sürgün ucu) vardır.
Yumrunun dış kabuk rengi kırmızı, sarı, beyaz olabilir. Et rengi ise beyaz ve
kirli beyazdır.
Morfolojik Özellikleri
• Yerelması, patateste olduğu gibi toprak altında yumru, daha doğrusu besin
deposu haline gelmiş kökler meydana getirmektedir. Toprak üstünde de
ayçiçeğinde olduğu gibi, sap, yaprak ve hatta tablalar oluşturmaktadır.
• Tek yıllık ve yazlık olarak yetiştirilmektedir. Vejetasyon dönemi çeşitlere
ve çevre şartlarına bağlı olarak 4-6 ay arasında değişmektedir.
• Yerelmasında toprak altı organları deyince, yumru, stolon ve kökler
anlaşılmaktadır. Ortalama yumru ağırlıkları 60-80 gr arasındadır.
• Stolonların uzunluğu 2-20 cm, ortalama 12 cm kadardır. Stolonlar yer
altındaki sap boğumlarından meydana gelmektedir.
• Yerelmasının kısa, kazık bir kökü bulunmaktadır. Kazık köke bağlı yanlara
ve derinlere doğru giden saçak kökleri oldukça gelişmiştir. Özellikle
yanlara doğru giden kökler yaygınlaşarak 60-80 cm’lik bir alanı kaplarlar.
Kökleri fazla derine gitmemesine rağmen, toprağı sağlam tuttuklarından
bitkiler kolaylıkla devrilmez ve koparılmazlar.
• Yan ve dibe doğru saçak kökleri de kuvvetlidir. Köklerden bir kısmı 2
metreye kadar inerse de köklerin çoğunluğu 60-80 cm olarak kök
çevresine yayılırlar. Kökler çoğunlukla yüzlektir, fakat toprağı sağlam
tutunur.
Morfolojik Özellikleri
• Yerelmasının toprak üstü organları denilince sap, dal, yaprak, çiçek ve
meyveleri akla gelmektedir. Yerelmasının toprak üstü organlarının çok
kuvvetli geliştiği ve uzun zaman gelişmesine devam ettiği bilinmektedir.
• Yerelması çeşitlerinin çoğu, kış bastırıp, donlardan zarar görünceye kadar,
hayatlarına devam ederler, yeşil kalırlar. Bu sebeple tarlada ne kadar çok
kalırsa, o kadar fazla yumru verir.
• Yerelması çeşitleri yetişme süreleri uzundur. Erkenci çeşitler, 140-150,
geçci çeşitler, 200 gün veya daha uzun süre yeşilliğini sürdürebilmektedir.
• Yerelması sapları (gövdesi) 1.5-3.0 m’ye kadar boylanır, ortalama boyu 2
m’dir. Sap yuvarlak, dış kısmı sert ve içi özle doludur. Sap rengi bitkinin
genç devresinde yeşilken, yaşlandıkça yeşil-gri ve yeşil-kahverengi bir hal
almaktadır. Sap kalınlığı 3 cm’dir. Yerelması sapları boğumlardan
oluşmakta ve sayısı 5-15 kadardır. Yerelması çok dallanan bir bitkidir ve
onun içinde süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır.
Yeni çıkan yerelması bitkisi
Yerelması yaprağı
Yer elmasının toprak üstü organları
Morfolojik Özellikleri
• Yerelması yaprakları kısmen ayçiçeği yaprağına benzer. Yaprakların uzun
bir yaprak sapı vardır. Yaprakları oldukça iri ve boyları 10-25 cm olabilir.
Yaprak şekilleri bitkilerin alt kısımlarında oval, üst kısımlarında ise kalp
şeklindedir. Yapraklar hafif tüylü ve kenarları dişlidir. Rengi yeşil veya açık
yeşildir.
• Yerelmasının çiçekleri aynı ayçiçeğinde olduğu gibi tabla üzerinde oluşur.
Çapı 3-5 cm arasında değişir. Tablanın kenarında ve hatta üzerinde steril
süs çiçekleri teşekkül eder. Bunların rengi sarıdır. Bu sarı çiçekler tabla
kenarında asgari iki sıra bulunur. Tablanın üçüncü sırasından itibaren
tohum veren boru şeklindeki fertil çiçekler bulunur. Bunların sayısı 50-150
kadardır.
• Bir tek çiçek incelenirse 5 adet çanak, 5 adet taç yaprağın ve 5 adet erkek
organla 1 adet dişi organın bulunduğu görülür. Yerelması yabancı döllenen
bitkilerdendir.
• Çiçeklerin döllenerek meyve (tohum) bağlanma oranı son derece düşüktür.
Islah çalışmaları için tohuma ihtiyaç vardır. Yerelması tohumlarında yağ
çok az miktardadır.
Yer elması çiçeği
•
•
•
Yer elması yumruları toprağa tek tek atılmışsa sürgün sayısı her yumru için 2-3 arasında değişir.
Kendi haline bırakılmış yerlerde ise çok sayıda sürgün meydana gelir. Ocak şeklinde üretim
yapılıyorsa her ocakta 10-30 arasında sürgün bulunabilir. Gövde irileştikçe dip kısımları ayçiçeği sapı
gibi sertleşir ve yarı odunsu bir yapı kazanır. Gövde belli bir boya ulaştığında dallanır. Her dalın
ucunda çiçek tomurcukları meydana gelir . Çiçeklerin oluşması ile bitki boyu uzaması durur.
Bitkilerin boy uzunluğu 2-2.5 metre arasında değişir . Gövdenin çapı ise 1-4 cm arasındadır.
Gövdenin üzeri tüylü yapıdadır.
Yapraklar tek tek ve kısa bir sapla gövdeye bağlanır. Yaprakları ayçiçeği yapraklarına benzer ve
parçasızdır. yaprakların sap ve uç kısmı dar, orta kısmı ise geniştir. Yaprak kenarları dişlidir. Yaprak
rengi yeşil olup üzerleri tüylüdür. Yer elmasının çiçekleri gösterişli, büyük ve sarı renklidir. Her dalın
ucunda tek bir çiçek tablasında çok sayıda çiçek oluşur. Çiçeklerinin gösterişli olması nedeniyle bazı
yörelerimizde ev bahçelerinde süs bitkisi olarak da kullanılırlar. Çiçeklenme Temmuz ayında başlar,
Eylül sonuna kadar devam eder. Çiçekler 1-5 cm büyüklüğünde olup ayçiçeği çiçeğine çok benzer.
Çiçeklerde tohum oluşumu fazla görülmez. Toprak altında oluşan yumrularla üretim yapıldığından
tohumla üretim yapılmaz.
Toprak altında oluşan tohumluk yumrular hasat edildikten sonra, yetiştirme dönemine kadar
depolarda saklanır. Çevre şartları elverişli hale geldiğinde yumrular toprağa dikilerek üretim yapılır.
Bir yıl önce meydana gelen toprak altındaki yumrular sökülmezse ekolojik koşullar elverişli hale
geldiğinde yumrular üzerindeki sürgünler gelişerek yeni bitkiler oluşturur.
Yetiştirilme İstekleri
• Yer elması sıcaklık isteği bakımından geniş bir adaptasyon
yeteneğine sahiptir. Bu nedenle dünya üzerinde geniş bir alanda
yetiştirilebilmektedir. Bitki gelişimi için optimum sıcaklık isteği 2025°C'dir. Bitkinin toprak üstü kısımları 0°C'de donar. Toprak altındaki
yumruları ise eksi 15-20°C'deki sıcaklıkları dahi donmadan
atlatabilirler. Gün uzunluğu bakımından nört sayılır. Gün
uzunluğunun arttığı yerlerde bitki gelişimi daha güzel ve verim daha
yüksektir. Kısa vegetasyon devresi olan yerlerde bitki boyu kısa kalır.
Bu durumda toprak altındaki yumruların miktarı ve büyüklüğü çok
düşer.
• Toprak isteği bakımından kısmen seçicidir. Ağır ve killi topraklardan
hoşlanmaz. Bu tip topraklarda yumrular düzgün gelişmez ve küçük
kalır. Hafif bünyeli topraklarda yumrular düzgün şekilli ve iri olur.
Yetiştiricilik için kumlu tınlı ve tınlı topraklar tercih edilmelidir.
Toprakta organik maddenin yüksek olması verim ve kaliteyi olumlu
yönde etkiler.
• Bol güneşli yerlerde, suyu iyi akıntılı (süzek) her türlü
toprakta yetişen yerelmasının tarımı, daha çok fakir
topraklarda yapılır. Ürün alındıktan sonra toprakta
kalan
minik
yumruları
ertesi
yıl
yeniden
çimlendiğinden, aynı yerde başka tür bitkilerin
yetişmesi güçleşir. Ancak, yerelması bitkisi aynı
toprakta
üst
üste,
yıllarca
yetiştirilmeye
dayanabildiğinden bu şekilde toprağı sarma durumu
tarla sahibi için sakınca oluşturmaz. Bakıma da hiç
gereksinim duymayan ve yetiştirilmesi çok kolay olan
bitki, tohumlarıyla ya da yumru köklerinin
bölünmesiyle üretilir.
• Toprak hazırlığı ve dikim
• Sonbaharda yer elması yetiştirilecek toprak yanmış çiftlik gübresi ile
gübrelenip, pullukla derince sürülür. Tohumluk yumrular Mart ayı
içinde ocak usulü veya sıravari olarak toprağın 8-10 cm derinliğine
dikilirler. Pratikte tohumluk olarak 30-50 gram ağırlıktaki küçük
yumrular tercih edilir.
• Sıra usulü yetiştiricilikte 70 cm aralıklarla 8-10 cm derinlikte çiziler
açılır. Bu çizilere 25-30 cm sıra üzeri mesafelerle yer elması
yumruları dikilirler ve daha sonra bu yumruların üzeri tavlı toprakla
kapatılır. İki hafta sonra yumrular sürgün meydana getirilirler ve
sürgünler toprak yüzeyinde görülmeye başlar.
• Dekara yaklaşık 100 kg tohumluk yer elması kullanılır.
Sıraya dikilmiş yerelması
•Çapalama
Gelişme dönemi boyunca 2-4 defa çapa işlemi
yapılır. Sürgünler yeterli boya ulaştıklarında son
çapa ile beraber boğaz doldurma yapılır. Bitkinin
gelişme durumuna ve toprak yapısına göre kaymak
kırma, havalandırma ve yabancı ot temizliği düzenli
olarak aksatılmadan yapılmalıdır.
• Sulama
• Boğaz doldurma döneminde sulama karıkları da
hazırlanır. Yer elması suyu seven bir bitki olarak bilinir.
Ancak fazla rutubetli topraklardan hoşlanmaz. Toprakta
suyun fazla olması ve toprağın devamlı ıslak olması
yumruların çürümesine ve hastalanmasına neden olur.
Yer elması sıra usulü yetiştiriliyorsa su karıklara verilir.
Ocak usulü yetiştiricilikte ise yağmurlama veya salma
sulama yapılmalıdır.
• Gübreleme
• Sonbaharda toprak işleme sırasında dekara 3-5
ton yanmış çiftlik gübresi verilir. Son toprak
işlemede ise dekara 8-10 kg fosfor, 10-20 kg
potasyum ve 3-5 kg azot verilir.
• Tarımsal savaşım
• Yer elması yetiştiriciliğinde hastalık ve
zararlılarla ilgili fazla bilgi bulunmamaktadır.
Ancak danaburnu, köstebek ve fare gibi zararlılar
yumrularda önemli zararlara neden olurlar. Bu
zararlılara karşı düzenli ve planlı bir mücadele
yapılmalıdır.
• Olgunluk, Hasat ve Depolama
• Yer elması bitkileri Temmuz ve Eylül aylarında çok gösterişli sarı çiçekler
açar. Ekim ayından itibaren bitkinin çiçek ve diğer toprak üstü dal ve
yaprakları kurumaya başlar. Ekim ayı başında hasada başlanabilir. Hasada
başlamadan önce birkaç ocak açılarak yumruların olgunluk durumuna
bakılır. Yumrular hasat olgunluğuna gelmiş ise hasada karar verilir.
• Hasada başlamadan önce toprak üstü kısımları kesilerek tarlanın bir
kenarında kurumaya bırakılır. Kesilen ve kurutulan sürgünler kış aylarında
yakacak olarak kullanılır. Yumruları erken hasat etmek kaliteyi düşürür.
Yumrular ne kadar uzun süre toprakta kalırsa kalite o kadar artar, tat ve
aromada en yüksek seviyeye çıkar.
• Hasat olgunluğuna gelmiş yumruların toprak üstü kısımları tamamen
temizlendikten sonra, yumrular küçük işletmelerde elle çapa veya bel
kullanarak büyük işletmelerde ise pullukla veya patates hasat makinaları ile
hasat edilirler. Hasat edilen yumrular havuzlarda iyice yıkanır ve
temizlenir. Daha sonra yumrular havadar bir yerlerde kurutulurlar ve
büyüklüklerine göre boylanarak 10-15 kg lik kasalarda veya 5-10 kg lik
plastik torbalarda pazara arz edilirler.
• Yer elması adi depolarda 8-10 °C sıcaklıkta ve %60-80 nemde 2-3 ay
muhafaza edilebilir. Kontrollü koşullarda soğuk hava depolarında ise 1-2
°C sıcaklıkta ve %70-75 nemde 4-6 aya kadar saklanabilirler. En kolay
saklama yöntemi yumruların sökülmeden toprakta bırakılmasıdır. Don
tehlikesi olmayan yörelerde toprakta saklama yöntemi uygulanır.
Olgunluk, Hasat ve Depolama
•
•
•
Yer elması bitkileri Temmuz ve Eylül aylarında çok gösterişli sarı çiçekler açar. Ekim ayından itibaren
bitkinin çiçek ve diğer toprak üstü dal ve yaprakları kurumaya başlar. Ekim ayı başlarında hasada
başlanabilir. Hasada başlamadan önce bir kaç ocak açılarak yumruların olgunluk durumuna bakılır.
Yumrular hasat olgunluğuna gelmiş ise hasada karar verilir. Yumruları erken hasat etmek kaliteyi
düşürür. Yumrular ne kadar uzun süre toprakta kalırsa kalite o kadar artar, tat ve aroma en yüksek
seviyeye çıkar.
Hasat olgunluğuna gelmiş yumruların toprak üstü kısımları tamamen temizlendikten sonra,
yumrular küçük işletmelerde elle çapa veya bel kullanarak büyük işletmelerde ise pullukla veya
patates hasat makineleri ile hasat edilir. Hasat edilen yumrular havuzlarda iyice yıkanır ve
temizlenir. Daha sonra yumrular havadar bir yerde kurutulurlar ve büyüklüklerine göre boylanarak
10-15 kg'lık kasalarda veya 5-10 kg'lık plastik torbalarda pazara arzedilirler.
Yer elması adi depolarda 8-10°C sıcaklıkta ve yüzde 60-80 nemde 2-3 ay muhafaza edilebilir.
Kontrollü koşullarda soğuk hava depolarında ise 1-2°C sıcaklıkta ve yüzde 70-75 nemde 4-6 aya
kadar saklanabilir. En kolay saklama yöntemi yumruların sökülmeden toprakta bırakılmasıdır. Don
tehlikesi olmayan yörelerde toprakta saklama yöntemi uygulanır. Yetiştirme ve bakım şartlarına
bağlı olarak iyi vasıflı tohumluk kullanılırsa dekardan ortalama 2000-2500 kg yer elması yumrusu
hasat edilebilir.
• Yerelmasının yumru köklerinin tadı enginara benzer. Bu
tadı veren, yüksek oranda içerdiği inülin adlı maddedir.
Nişasta bulundurmayan ve kalorisi sıfıra yakın olan tatlı
yerelması kökleri çok iyi bir besin olduğu gibi, şeker
hastalarına da salık verilir. Bitkinin sap ve yaprakları iyi
birer hayvan yemidir. Ayrıca bitkinin yumru köklerinin
mayalanmasıyla etanol (yani etil alkol ya da kısaca
alkol) elde edilir. Yetiştirilmesi kolay olan, en fakir
toprakta bile yılın dokuz ayında (sonbahar, kış ve
ilkbaharda) ürün veren bitkinin alkol içermesi, ilerde
enerji kaynağı olarak kullanılabileceğini akla
getirmektedir.
•
Faydası : Şeker hastaları için faydalıdır. Besleyicidir. Vücudun direncini artırır.
Kabızlığı giderir. Anne sütünü artırır. Bol idrar söktürür. Böbreklerin ve pankreasın
düzenli çalışmasını sağlar. Basur memelerine faydalıdır. Romatizma, nikris ve mafsal
ağrılarında şikayetleri azaltır. Cildin güzel olmasını sağlar.
•
Tibbi Etkileri:
•
• Bedenin direncini artırırken kan şekerini yükseltmediği için şeker hastalarına her
zaman tavsiye edilen bir besindir.
•
• Emzikli annelerde süt gelişini artırır.
•
• İdrar söktürücüdür. Böbreklerin çalışmasını hızlandırır.
•
• Safra gelişini artırır.
•
• Müshil etkisi vardır.
•
• Cildi güzelleştirir.
•
• Cinsel gücü artırıcı (afrodizyak) etkileri olduğu ileri sürülmektedir.
• Verim
•
Yetiştirme ve bakım şartlarına bağlı olarak iyi vasıflı tohumluk kullanılırsa
dekardan ortalama 2000-2500 kg yer elması yumrusu hasat edilebilir.
• Tohum Üretimi
•
Yer elmasında tohum oluşumu ve üretimi önemli değildir. Üretilen tohumlar ıslah
amacıyla kullanılır. Yer elması üretiminde tohumluk olarak yumrular kullanılır.
Üretimde 30-50 gr ağırlığındaki yumrular tohumluk olarak tercih edilirler. Hasat
döneminde Pazar değeri olan büyük yumrular hasat edilerek satışa gönderilir.
Küçük yumrular ise tohumluk materyali hasat edilerek satışa gönderilir. Küçük
yumrular ise tohumluk materyali olarak ayrılırlar ve depolanırlar. Tohumlukların
yüksek verimli ve sağlıklı bitkilerden alınmasına özen gösterilmelidir.
Yerelmasının hasadı
• Yerelması Islahı
• Yerelmasının ıslahı da diğer yumrulu bitkilerde
olduğu gibi yapılır. Islah çalışmaları yapılabilmesi
için yerelmasından tohum elde etmek gerekir.
• Yerelması ayçiçeğinin yakın akrabasıdır. Bütün
Amerika kıtasına yayılmış ve büyük bir form
zenginliğine sahiptir. Bugün yabani akrabaları
bütün Amerika kıtasında rastlanılmaktadır. Özellikle
yeni çeşitlerin geliştirileceği düşünüldüğünde bu
form zenginliğinden yararlanılmaktadır.
• Hastalık,
zararlılar
ve
stres
koşullarına
dayanıklılıkta yabani formlara baş vurulur.
• Kalite ve verim gibi özelliklerin geliştirilmesinde
gen kaynağı çok zengindir.
Yer elmasında ıslah amaçları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yüksek yumru verimi
Üstün kalite
Geç veya erkenci çeşitler elde etmek
Tüketim yerine uygun yumru veren çeşitler elde etmek
Çevre koşullarına daha iyi uyan çeşitler elde etmek
Hastalık ve zararlılara dayanıklı çeşitler elde etmek
Yumru şekli ve iriliği
Stres koşullarına dayanıklı çeşitler geliştirmek
Uzun süre depolanmaya dayanıklı çeşit geliştirmek.
Islah yöntemleri
• Yerelması yabancı döllenen bir bitki olduğu
için yabancı döllenen bitkilerde kullanılan ıslah
yöntemleri kullanılır.
•
•
•
•
Seleksiyon
Melezleme
Mutasyon
Biyoteknolojik yöntemler