L., 1758 - Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi

-
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dağılış Gösteren Tatlısll
(Gastrop�:
Salyangozu Bithynia Tentaeu/ata (L., 1 7 58)
SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 13 . Cilt, I. Sayı,
s.28-33,2009
I.EkUı
Prosobranchıa) 'N ın Yağ Asiti İçeriği
GÜNEYDOGU ANADOLU BÖLGESİ'NDE DAGILIŞ GÖSTEREN
TATLISU SALYANGOZU Bithynia tentaeu/ata (L., 1758)
(GASTROPODA: PROSOBRANCBIA)'NIN YAG ASİTİ İÇERİGİ
İhsan EKİN1
Mehmet
BAŞHAN2
Rıdvan ŞEŞEN2
1Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 21280 Diyaıbakır. [email protected]
2 Dicle Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 21280 Diyarbakır. [email protected]
..
oz-;-E,....I'
Bu çalışmada,
Nisan
2007 tarihinde Mardin ilinin Sultanköy Köyü'nden toplanan tatlısu salyangozu
tentaculata'nın total vücut lipitleri,
Bithynia
ince tabaka kromatografi ile fraksiyonlandı. Salyangozun, total vücut lipitleri
ile fosfolipit ve nötral lipit
fraksiyonundaki yağ asitleri, gaz kromatografi ve gaz kromatografi-kütle
spektrometresi (GC-MS) ile analizlendi. Analizlerde, doymuş yağ asitlerinden C1 2:0, C1 4 :0, C1 5 :0, Cl6:0,
Cl 7:0, C18:0; tekli doymamış yağ asitlerinden C16:1ro 7, C18:1co9, C20:1co9 ve çoklu doymamış yağ asitlerinden
Cl8:2ro6, C18:3ro3, C20:2ro6,
C20:4ro6 ve C20:5ro3 asitler
saptandı. Tek karbonlu ve 20
karbonlu çoklu
doymamış yağ asitlerinin yapılan, gaz kromatografı-kütle spektrometre ile doğrulandı. Lipit fraksiyonlan arasında
bu bileşenlerin yüzde değerleri karşılaştınldı. Yüzde dağılımda en çok C16:0, Cl6:lco 7, C18:1co9, Cl8:3ro 3 ve
C20:4co6 asitler tespit edildi. Fosfolipit, nötral lipit ve total lipit yüzde içeriğinde bazı farklılıklar
örneğin,
tespit edildi.
total doymuş yağ asiti yüzdesi (o/o4 5.1) ile total tekli doymamış yağ asiti yüzdesi (% 28.0) en fazla
nötral lipitte; total çoklu doymamış yağ asiti yüzdesi (o/o46.5) ise en çok fosfotipİtte saptandı. Eikosanoidlerin
öncül maddesi olan C20:4ro6 ve C20:5ro3 asitlerin yüzde oranlan nötral ve total lipit analizlerine göre fosfolipit
fraksiyonunda daha fazla bulundu.
Anahtar Ketimeler: Yağ Asitleri, Bithynia tentaculata,
Tatlısu Salyango� Yumuşakça, Güneydoğu Anadolu
FATTY ACID COMPOSITION OF F,RESHWATER SNAII�Bithynia
tentaculata (L., 1758) (GASTROPODA: PROSOBRANCHIA)
DISTRIBUTED IN THE SOUTHEAST ANATOLlA
ABSTRACT
In this study, body lipids of a freshwater snail
Bithynia tentaeu/ata
collected from Sultanköy in Mardin in
2007 were fractionated by thin layer chromatography (TLC). Total lipids, fractionated lipids such
as
April
phospholipids
and neutral lipids of whole snail were analyzed by capillary gas chromatography and gas chromatography-mass
spectrometry. In the analysis, saturated fatty acids such
as
C1 2:0,
Cl 4 :0, C1 5 :0, C16:0, C1 7:0, C18:0;
monounsaturated fatty acids such as C16:1co 7, Cl8:1ro9, C20:1ro9 and polyunsaturated fatty acids such
as
C18:2ro6,
Cl8:3ro3, C20:2co6, C20:4ro6 and C20:5ro3 acids were found. Odd-numbered fatty acids and C20 polyunsaturated
fatty acids structures were confirmed by gas chromatography -mass spectrometry. The percentages of these
components in lipid fractions were compared with each other. In the percentages, C16:0, C16:lco7, C18:1ro9,
C18:3co3 and C20:4ro6 acids were the most abundant fatty acids. Some proportional differences were found
among the phospholipid, neutral lipid and total lipid. For instance, the highest level of saturated fatty acid
(4 5 .1 %) and the highest level of monounsaturated fatty acids (28.0%) were found in neutral lipid whereas; the
highest level of polyunsaturated fatty acids (46.5%) was found in phospholipid fraction. Comparing with total
and neutral lipids, the percentages of C20:4ro6 and C20:5ro3 acids, precursors of eicosanoids, were found
apparently high in phospholipid fraction.
Keywords: Fatty Acids, Bithynia tentaculata,
Freshwater Snail, Mollusca, the Southeast Anatolla
28
SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 13. Cilt,
s. 28-33, 2009
ı.
Sayı,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dağılış Gösteren Tatlısu
Salyangozu Bithynia Tentaeu/ata (L., 1758) (Gastropoda:
Prosobranchıa) 'Nın Yağ Asiti İçeriği
İ.Ekin
yılının Nisan ayı içinde Mardin ilinin Sultanköy
(Rakım: 920 m, Koordinat: N 37° 25.2' 1 E 41 00.0')
Köyü'nün kaynak sularından toplandı. Suyun
sıcaklığı Nisan ayında 14C0 olarak ölçüldü. Suyun
derinliği kaynağın çıkış noktasında ortalama 1.20 cm,
akıntının olduğu bölgelerde ise ortalama 20 cm olarak
ölçüldü.
miktar
doğal
Numuneler
bir
yaşam
alanlarındaki
o
l.GİRİŞ
Yumuşakça (Mollusca) şubesi, kara, deniz ve
tatlısuda yaşayan türlere sahip olup, hayvan çeşitliliği
bakımından, böceklerden sonra ikinci büyük hayvan
topluluğunu oluşturmaktadır [1]. Bu hayvan grubu,
davranışları
ve
morfolojik,
fizyolojik,
özel
biyokimyasal özellikleriyle araştırmacıların dikkatini
çekmektedir [2]. Tatlısu faunası fazla miktarda
endemik örnekler içerir [3]. Yurdumuzda da endemik
tatlısu molluskleri vardır [4].
Molluskler, yüksek düzeyde çoklu doymamış
yağ asitleri ile nadir bulunan yağ asitlerini
içerdiklerinden
[5,6]; biyokimyacıların ve endüstriyel araştırmacıların
özel ilgisini çekmiştir. Bu bileşenlerin tıbbı önemi
her geçen gün daha da artmaktadır. Örneğin, Cı8:2ro6
(linoleik),
C18:3co3
(a-linolenik),
C20:4ro6
asit eksikliği memelilerde deri
(arakidonik)
hastalıkları, büyürnede yavaşlama, böbrek fonksiyon
bozukluğu ile tirerne sisteminde bozukluklara sebep
olmaktadır [7]. Tıbbı hipotezler, birçok hastalığın
çoklu doymamış yağ asiti eksikliği ile bağlantılı
olduğunu gösterınİştir [8,9].
Mollusklerin yağ asiti kompozisyonu ile ilgili
çalışmaların çoğunda, karasal pulmonatlar ile deniz
molluskleri kullanılmıştır. Tatlısu salyangozlarının
yağ asiti kompozisyonu ile ilgili az çalışma
[10].
Tatlısu
ve
kara
bulunmaktadır
deniz
miktarının,
salyangozlarındaki
lipit
salyangozlarına oranla daha az olduğu belirtilmiştir
[ll].
Yurdumuzda yaşayan tatlısu mollusklerinin
yağ asiti kompozisyonu ile ilgili pek fazla çalışma
bulunmamaktadır.
Bir
çok
endemik
tatlısu
salyangozunu barındıran Anadolu faunasına ait
Bithynia tentaeu/ata tatlısu salyangozu bölgemizde de
yaygın dağdış göstermektedir. Bu canlı ile ilgili
sistemetik çalışmalar dışında pek fazla detaylı
çalışmaya bulunmamaktadır.
Çalışmamızda, Mardin ilinin Sultanköy
bölgesinden Nisan 2007 tarihinde toplanan
B.
tentaeu/ata salyangozunun total vücut lipitleri ile
fosfolipit ve nötral lipit fraksiyonlarının yağ asiti
kompozisyonu araştırıldı. Yağ asiti analizlerinde, ince
tabaka kromatografisi, gaz kromatografı (GC) ve gaz
kromatografı-kütle spektrometre (GC-MS) kullanıldı.
Elde
edilen
veriler, salyangozların
lipit
kompozisyonu ile ilgili yapılan diğer çalışmalar ile
karşılaştırtldı.
su ile birlikte laboratuvara getirildi. Kabuklarından
ayrılmayacak kadar küçük olan salyangozlar bütün
olarak, içinde kloroforın-metanol (2:1) karışımı
bulunan farklı kaplara konulup, analiz edilineeye
kadar -80 °C' de derin dondurucuda bekletildi.
Resim
Bithynia tentaeu/ata
2.2. Lipit
Ekstraksiyon u
Salyangozun tüm yağ asiti analizleri 3 tekrar
halinde yapılarak elde edildi. Her yağ asiti analizi için
ortalama 3 gr numune (salyangoz) kullanıldı.
Örnekler, klorofoım-metanol karışımında (2:1),
homojenizatör aleti ile 5 dakika süre boyunca
homojenize edildi [12]. Çoklu doymamış yağ
için
önlemek
asitlerinin
otooksidasyonunu
ekstraksiyon sistemine, klorofornıda %2 oranında
(BHT)
hazırlanan
bütilenmiş
hidroksitoluen
maddesinden 50 f.ll ilave edildi. Çözücü azot altında
buharlaştırıldıktan sonra, salyangozların total lipit
ekstraktları, silika-gel sürülmüş ince tabaka
kromatoğrafi pleytlerine (20x20 cm) tatbik edildi.
Total lipitler, petrol eteri-dietileter-asetik asit
(80:20: 1) karışımında yürütüldü. Pleytler, havada
kururulduktan
sonra,
2'7'-dikloroflorosein
püskürtülerek lipit fraksiyonları UV altında görünür
hale getirildi. Fosfolipit ve nötral lipitlere ait bantlar
kazılarak reaksiyon tüplerine aktarıldı. Her fraksiyona
ayrı ayrı asitli metanol katılarak 90 dakika süre ile
geri soğutucu altında 85 oc de ısıtıldı. Böylece yağ
asitlerinin, yağ asiti metil esterlerine dönüşmesi
2. MATERYAL VE YÖNTEM
2.1. Örneklerin Alınması
Bithynia tentaeu/ata
ı:
salyangozları, 2007
29
SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 13. Cilt, 1. Sayı,
s.28-33,2009
sağlandı. Çözelti soğuduktan sonra metil esterleri
hekzan kullanılarak ekstrakte edildi [ 13].
2.3. Yal Asitlerinin Gaz Kromatolrafi Koşullan
esterlerine
dönüştürülen
yağ
Metil
örneklerinin yağ asitleri, analizleri HP 6890 model
Gaz Kromatografi cihazında, alev iyonizasyon
dedektörü (FID) ve D B-23 (Bonded % 50
cyanopropyl) (J & W Scientific, Folsom, CA, USA)
kapiler kolon (60m x 0.25mm i.d x 0.250 � film
kalınlığı) kullanılarak yapılmıştır. Dedektör sıcaklığı,
2 80 °C; enjektör sıcaklığı, 2 70 °C; enjeksiyon: Split model ı :20. Gaz akış hızları, taşıyıcı gaz olarak
helyum 2.8 ml 1 dakika (sabit akış modeli); hidrojen,
30 ml 1 dakika; kuru hava, 300 ml 1 dakika; kolon
(fırın) sıcaklığı: 130°C de, bekleme süresi 1 dakika;
ı70 °C ye 6.5 °C 1 dakika; 215 °C ye 2 .75 °C /dakika,
bekleme süresi 12 dakika; 230 °C ye 40 °C 1 dakika,
bekleme süresi 3 dakika; toplam analiz süresi: 38.8
dakika. Örnek, alete ı mikrolitre enjekte edilmiştir.
Yağ asitlerinin teşhisinde, standart olarak yağ
asitlerinin metil esterleri karışımı (Sigma-Aldrich
Chemicals) kullanıımıştır. Yağ asitleri metiJ
esterlerinin kromato gramları ve toplam yağ asitleri
miktarları
bilgisayarda HP 3365 ChemStation
bilgisayar programı ile elde edi1miştir. Analiz edilen
örneklerin kromato gramındaki pikler, standarttald
bütün yağ asitlerinin metil esterlerinin alıkonma
zamanlan ile karşılaştınlarak teşhis edilmiştir.
Sonuçlar kalitatif de�er olarak % yağ asiti üzerinden
verilmiştir.
2.4 Gaz Kromatografi-KO.tle Spektrumu Koşullan
örnekler, GC-MS cihazına (HP 5890-E
serileri GC-Sistem, Hewlett-Packard, Palo Alto, CA,
USA) sırayla enjekte edildi. Analizlerde Innowax
kolon (30 m x 0.25 mm i.d., 0.25 JliD film kalınlık)
kullanıldı. Kolon başlangıç sıcaklığı 150 °C, son
sıcaklık 230 °C, ramp 2 oc /dakika., dedektör bloğu
sıcaklığı 300 oc ve enjektör bloğu sıcaklığı ise 250 oc
olarak ayarlandı. Enjeksiyon splitli olarak (1:50) ıf.ll
uygulandı. Kütle spektrometresi elektron etki
iyonizasyonu modunda (70 eV) çalıştırıldı. Ya� asiti
metil esterleri Wiley 275 and Nist 98 veri bankalarıyla
karşılaştırılarak tamınlandı.
Örneklerdeki tek karbonlu ve 20 karbonlu
çoklu doymamış yağ asitlerinin varlığı GC-MS cihazı
ile aydınlatıldı. GC-MS analizleri Tübitak Ankara
Test ve Analiz Laboratuvarında(ATAL) yapılmıştır.
2.5. Verilerin Deterlendirilmesi
İstatistiksel analizler SPSS(ı2.0) programı ile
yapıldı. Salyangozlann total, fosfolipit ve nötral lipit
fraksiyonlanndan elde· edilen yağ asiti oranl arının
karşılaştırılmasında tek yönlü varyans analizi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dağılış Göstere n Tatlısb
(GastropoJı
Salyangozu Bithynia Tentaeu/ata (L., 1758)
I.Et
Prosobranchıa)'Nın Yağ Asiti İçeriği
(ANOVA) uygulandıktan sonra, farklılıklar TUKEY
HSD testi ile belirlendi. Sonuçlar ortalama ± standart
sapma olarak gösterildi. Anlamlılık derecesi, p<0.05
kabul edildi.
Örneklerin yağ asiti analizlerinden elde
ettiğimiz yağ asiti yüzde içerikleri, normal dağıhma
uygundu. Bu nedenle Tablo ı' de de görüldüğü gibi
elde edilen değerlerin standart hataları da düşük
değerdeydi.
3.SONUÇLAR
Nisan 2007 tarihinde Mardin i1inin Sultanköy
Köyü'nden
tatlısu
salyangozu
B.
toplanan
tentaeu/ata 'nın
nötral
ve
fosfolipit
gıbi
fraksiyonlanmış lipit analizleri ile total lipit
analizinde, doymuş yağ asitlerinden, Cl 2:0 (laurik),
C14:0 (mlıistik), C15:0 (pentadekanoik), C16:0
(palmitik), Cı7:0 (margarik), C18:0 (stearik); tekli
doymamış yağ asitlerinden C16:1ro7 (palmitoleik),
Cl 8:1ro9 (oleik), C20:1ro9 (eikosenoik) ve çoklu
doyınaımş yağ asitlerinden C18:2ro6, C18:3ro3,
C20:2ro6 (eikosadienoik),
C20:4ro6 ve C20:5ro3
(eikosapentaenoik)
gibi
asitler
tespit
edildi.
Salyangozun
total vücut lipitleri ile nötra1 ve
fosfolipit fraksiyonlarmda tespit edilen yağ asitleri
arasında, kantitatif olarak göze çarpan farklılıklar
saptandı(Tablo ı).
Tablo 1'de de görüldüğü gibi total doym�ş yağ
asiti oranı, nötral lipitte ez fazla (% 45.1), fosfolipitte
ise en az(% 33.3) bulundu. Total lipitte ise bu oran%
38.5 olarak saptandı. Doymuş yağ asitleri arasında
yüzde dağılımda en çok C16:0 asit bulundu. Bunu
Cl 8:0 asit izledi. Her iki bileşen de en yüksek
değerini nötral lipit fraksiyonunda gösterdi. Ayrıca, az
miktarda da olsa C15:0 ile cı7:0 gibi tek karbonlu
doymuş yağ asitlerine de her üç lipit analizinde
rastlandı.
B. tentaeu/ata
salyangozunun total tekli
doymamış yağ asiti oranları, nötral lipitte % 28.0 total
lipitte % 23 .2, fosfolipitte ise % 18.7 olarak belirlendi.
Tekli doymamış yağ asitleri arasında major olan
C18:1ro9 asit, en çok nötral lipitte bulundu.
Bu
bileşenden dolayı bu fraksiyondaki total tekli doymamış
yağ asiti oranı
arttı. Palmitoleik. asit yüzdesi, nötral ve total lipitte
yakın değerlerde bulundu. Fosfolipitte ise bu oran yarıya
kadar düşmekteydi. Eikosenoik asitin değeri ise her üç
analizde de birbirine yakındı(Tablo 1).
Sonuçlanınıza göre; B. tentacu/ata'nm çoklu
doymamış yağ asitleri daha çok fosfolipit fraksiyonunda
birikti. Total çoklu doymamış yağ asiti seviyesi
fosfoJipİtte % 46.5, totalde % 37.7, nötralde ise% 25.9
olarak tespit edildi. Alfa-linoleııik asit, nötral lipitte %
7. 7, totalde ise % 1ı.s oranında saptandı. Bu bileşen,
nötral ve total lipit analizlerinde çoklu doymamışlar
arasında en yüksek orana sahip bileşendi. Fosfolipit
fraksiyonunda %13.0 gibi bir orana sahip olup, %
ı3.9 oranında olan C20:4co6 asitten sonra ikinci major
,
30
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dağılış Gösteren Tatlısu
Salyangozu Bithynia Tentaeu/ata (L., ı758) (Gastropoda :
Prosobranchıa)'Nın Yağ Asiti İçeriği
İ.Ekin
SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 13. Cilt, 1. Sayı,
s.
28-33, 2009
miktarda da olsa Cl 5:0 ve C17:0 gibi tek karbonlu
doymuş yağ asitleri belirlendi. Bu bileşenler ile 20
karbonlu çoklu doymamış yağ asitlerinin yapıları GC­
MS ile aydınlatıldı.
yağ asiti oldu. Arakidonik ve C20:5ro3 asitler total ,
fosfolipit ve nötral lipitte farklı profiller gösterdi. Bu
iki bileşenin fosfolipit fraksiyonundaki toplamı %
21.5, nötralde % 8.7 totalde ise % 15.4 olarak
bulundu (Tablo 1).
Ayrıca analizlenen tüm örneklerde , az
Tablo 1. Bithynia tentaeulata 'nın total VÜcut lipitleri ile fosfolipit ve nötral lipit fraksiyonlanndaki yağ asitlerinin yüzde dağılımı
Yağ
Asitleri
Fosfolipit
(ortalama•±s.H.)••
C12:0
-
Total lipit
Nötral lipit
(ortalama•±s.H.)••
1.32 ±0.25
(ortalama•±s.H.) ••
..
C14:0
3.42 ±0.30a
5.74 ±0.44b
4.66 ±0.48c
C15:0
0.54 ± 0.08a
1.12 ±0.22b
0.77 ±0.17a
C16:0
21.52 ±1.ı5a
27.47 ±1.63b
24.72 ± 1.12c
C17:0
0.93 ±0.09a
1.38 ±0.25b
1.24 ±0.15b
Cl 8:0
6.89 ±0.53a
8.09 ±0.51b
7.17 ±0.69a
LDYA
33.30 :J:: 1.438
45.12 :1: 1.88b
38.56 :J: 1.64c
C16:1ro7
4.20 ±0.42a
9.01 ±0.58b
9.72 ± 0.67b
C18:1ro9
8.81 ±0.52a
13.95 ±0.81b
8.98 ± 0.63a
C20: lffi9
5.78 ± 0.27a
5.04 ±0.25a
4.56 ±0.4la
LTDYA
18.79 :1: 1.01a
28.00 :t:: 1.32b
23.26 :i: 1.02c
C18:2ro6
7.97 ±0.60a
6.73 ±0.47b
Cl 8:3ro3
13.06 ±0.85a
7.72 ±0.60b
11.56 ±0.98a
C20:2ro6
3.95 ±0.28a
2.73 ±0.35b
4.06 ±0.39a
C20:4ro6
13.92 ±0.77a
4.47 ±0.42b
9.35 ± 0.62c
C20:5ro3
7.62 ± 0.48a
4.25 ±0.48b
6.09 ± 0.52c
}":ÇDYA
46.52 :i: 1.96a
25.90 :l: 1.24b
37.78 : 1.32e
6.72 ± 0.5ıb -
**Aynı satırda aynı harlle belirtilen değerler birbirinden farklı de�ildir. P>0.05
* Her veri üç tekrarın ortalamasıdır.
DYA:Doymuş Yağ Asitleri, TDYA:Tekli Doymamış Ya� Asitleri, ÇDYA: Çoklu Doymamış Ya� Asitle�
4.
C18: O asit izledi. Benzer bulgular, tatlıs u salyangozları
olan Goniobasis virginica, Physa sp., Viviparus
malleatus [ı9]; Limnaea fragilis [20]; Coretus carneus,
Viviparus viviparus, Radix auricularia, ve L. stagnalis
[18] te de bulunmuştur . Japonya Denizi'nden toplanan 51
TARTIŞMA
Çalışma materyalimiz olan B tentacu/ata'da,
doymuş yağ asitlerinden C12:0, Cl 4:0, C15:0, C16:0,
C17:0, C18:0; tekli doymamış yağ asitlerinden C16:1ro7,
Cl 8:1ro9, C20:1ro9; çoklu doyınamış yağ asitlerinden ise
C18:2ro6, C18:3ro3, C20:2ro6, C20:4ro6, C20:5ro3 gibi
asitler tespit edildi. Bu bileşenler hem tatlısu hem de
denizde yaşayan birçok mollusk türü için de geneldir
[14,15,16,17,18].
Analizlerimizde, doymuş yağ asitleri arasında
Cl 6:0 asit major bileşen olarak saptandı. Bu yağ asitini
çeşit deniz omurgasızının yağ asitleri ile ilgili bir
çalışmada da hemen hemen analizlenen tüm omurgasız
türlerinde C 16:0 asit , major bileşen olarak saptanmıştır
31
SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 13. Cilt, i. Sayı,
s.28-33,2009
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dağılış Gösteren Tatlısu
Salyangozu Bithynia Tentaeu/ata(L., 1758) (Gastropod�:
I.Ekın
Prosobranchıa)'Nın Yağ Asiti İçeriği
Çalışmamızda, B. tentaeu/ata 'da, C20:3ro6 ve C22:6(J):
asitler tespit edilemedi. Go ve arkadaşları(2002), Galileı
Gölü'ndeki salyangoz türlerinin (Melanoides tuberculato.
[21].
Çalışmamızda, tekli doymamış yag asitlerden,
C16: I ro 7 ve C18:1ro9 asitler yüzde dağılımda en fazla
oranda bulundular. Omurgalı ve omurgasız hayvanlarla
ilgili çalışmaların çoğunda C 16: 1ro7 asit, genellikle düşük
oranlarda bulunmuştur. Bu bileşen sadece dipterlerde
[22], bazı heteropterlerde [23] ve diatomelerde [24]
yüksek oranda tespit edilmiştir. B. tentaeulata' da
C16: l ro7 asit, % 4.2 ile % 9.7 gibi önemli oranlarda
saptandı. Salyangozun, bu bileşeni, hem diatomelerden
hem de C16:0 asitten elde edebileceğini düşünmekteyiz.
Zira salyangozun y�adığı ortamdaki besin(alg) ile ilgili
yaptığımız tUr teşhislerinde Cymbe/la, Gyrosigma
Theodoxsus jordani, Pyrgula barroissi, Melanopsk
praemorsum) total lipitlerinde gastropodlara karakteristik
olan C20:5co3 asiti ortalama % 2.6 oranında tespit
ettiler. Yaptığımız analizlerde B. tentaeu/ata 'da C20:5ro3
asit önemli miktarlarda(% 4.2 -% 7.6) tespit edildi. G()
ve arkadaşları (2002) tarafından belirtildiği gibi tatlıSll
salyangozlarındaki bu bileşenin oranı birçok deniz
salyangozundan daha yüksektir.
B. tentaeu/ata ile ilgili yaptığımız hem GC hem de
GC-MS analizlerinde NMID (non-methylene interrupted
dienoic) yağ asitlerine rastlayamadık. Genellikle deniz
mollusklerine özgü olan bu bileşenler [26] bazı tatlısu
salyangozlarda da saptanmıştır [19].
Navicula, Melosira, Amphora, Gomphonema, Coeeoneis,
Aehnanthes, Cyc/otella gibi diatomelere rastlandı.
Araştırmamızda çoklu doymamış yağ asitlerinden,
C18:2ro6, C18:3co3 asitler ile fizyolojik olarak aktif
bileşikler olan eikosanoidlerin öncül maddelerini
oluşturan C20:4co6, C20:5ro3 asitler yüksek oranda
bulundu. Molluskler ile ilgili yapılan birçok çalışmada da
bu bileşenler major olarak tespit
edilmiştir [18,19].
Salyangozlarda 20 karbonlu çoklu doymamış yağ
asitlerinden bazılarının yüksek oranda bulunması,
bunların sadece yapısal lipitler olan fosfolipitlerin
bileşenlerini
oluşturmadığmı,
zamanda
aynı
salyangozlarda enerji amaçlı olarak da kullanılabileceğini
göstermektedir. Örneğin, B. tentaeu/ata 'nın total vücut
lipitindeki total çoklu doymamış yağ asiti oranı % 37.7
olarak bulundu. Bu değerin total doymuş yağ asiti
oranına eşit, total tekli doymamış yağ asiti oranından ise
yüksek olduğu görüldü.
Çalışmamızda total vücut lipiti ile nötral lipit
fraksiyonlanndaki total doymuş yağ asiti oranları,
fosfolipit fraksiyonuna göre daha yüksek oranda saptandı.
Bu durum, salyangozların enerji kaynağı olarak total ve
nötral lipitlerde, daha çok doymuş yağ asitlerini
depolarlığını gösteımektedir. Dembitsky ve arkadaşları
(1993) da çalışmalarında, çoklu doymamış yağ asitlerinin
fosfolipit fraksiyonunda (%50), total doymuş ve tekli
doymamış yağ asitlerinin ise total ve nötral lipit
fraksiyonunda yoğunlaştığını bildirdiler. Volga Nehri' nde
yaşayan dört gastropod (Coretus carneus, Viviparus
viviparus, Radix auricularia, Limnaea stagnalis) türü ile
iki bivalvia (Dreissena polymorpha, Unio sp.) türünün
kullanıldığı bir çalışmada, her dört gastropod türünde
de yüzde olarak en çok total çoklu doymamış yağ asitleri
fosfolipitte tespit edilmiştir. Total doymuş yağ asitleri ile
total tekli doyınamış yağ asitlerinin fraksiyonlardaki
ise
farklılık
türden türe
oranlarının
gösterdiği
bildirilmiştir [18].
Isay ve Busarova(1984), incelediideri 7 gastropod
türünün hepsinde düşük oranda bulunsa dahi C20:5co3
asiti saptadıklarını ve bu yağ asitinin gastropodlar için
karakteristik
bir
bileşen
olduğunu
bildirdiler.
Araştırıcılar, aynca C20:3ro6 asiti ise sadece bazı
mollusklerde bulduklarını ve C22:6co3 asitin ise çalışılan
omurgasızlara karakteristik olmadığını ileri sürdüler.
TeşekkOr:
Bu çalışma, Dicle Üniversitesi Araştırma
Projeleri
desteklenen
Koordinatörlüğü
tarafından
kısmını
DÜAPK-04-FF-41
nolu
projenin
bir
oluşturmaktadır. Projeyi destekleyen ilgililere çok
teşekkür ederiz.
5. KAYNAKLAR
[1] Ekman, S. Zoogeography of the Sea, 417, Plenum Press:
London, 1953.
[2] Vemberg, W.B. and Vemberg, F.J. Environmental
Physiology of Marine Animals, 346, Springer, Ber�
1972.
[3] Khlebovich, V.V. The Critica! Salinity of Biological
Processes, 230, Nauka, Leningrad, 1974.
[4] Schütt, H. and Şeşen, R Theodoxus in South-Eastern
Anatolia, TURKEY (Gastropoda: Prosobranchia,
Neritidae), Basteria, 53, 39-46, 1989.
[5] Ackman, R.G. and Hooper, S.N. Non-methylene­
interrupted fatty acids in lipids of shallow water
marine invertebrates: a comparison of two molluscs
with the sand shrimp. Comp. Bioehem. Physiol., 46B,
153-165, 1973.
[6] Johns, R.B., Nichols, P.D. and Perry, G.J. Fatty acid
components of nine species of molluscs of the littoral
zone from Australian waters. Comp. Biochem.
Physiol., 65B, 207-214, 1980.
[7] Alimova, E.K., Astvatzatur'an, A.T. and Zharov, L.B.
Lipids and fatty acids in normal and some
pathological states. In Medicine (Ed. by Levachev,
M.M.), 280, Meditsina, Moscow, 1975.
32
SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 13. Cilt, 1. Sayı,
s.
28-33, 2009
Güneydoğu A nadolu Bölgesi'nde Dağılış Gösteren Tatlısu
Salyangozu Bithynia Tentaeu/ata (L., 1758)
(Gastropoda:
İ.Ekin
Prosobranchıa)'Nın Yağ Asiti İçeriği
[8] Wenmnalm, A. Vasodilatory action of arachidonic
acid in human following indomethacin treatment.
Prostaglandins, 13, 809-8 1O, 1977.
and Ecol., 2 1(8), 809-8 12, 1993.
[20] Dembitsky, V.M., Rezanka, T. and Kashin, A.G.
Fatty acid and phospholipids composition of
freshwater molluscs Anadonta piscinalis and Limnaea
fragilis from the River Volga. Comp. Biochem.
Physio/., 105B, 3(4), 597-60 1, 1993.
[9] Rudin, D.O. The dominant diseases of modemized
socities as omega-3 essential fatty acid deficiency
syndrome: substrate beri-beri. Med Hypothesses, 8,
17-47, 1982.
[21] Isay, V.S. and Busarova, N.G. Study on fatty acids
composition of marine organisms-1. Unsaturated fatty
acids of Japan Sea invertebrates. Comp. Biochem.
Physio/., 77B, (4), 803-8 10, 1984.
[ 10]Voogt, P.A. Lipids: Their distribution and
the
Mollusca.
In
Metabolic
metabolism
in
Biochemistry and Malecular Biomechanics (Ed. by
Hochachke, P.W.), 1, 329-370. Academic Press,
NewYork, 1983.
[22]Thompson, S.N. A review and comparative
characterization of the fatty acid compositions of
seven insect orders. Comp. Biochem. Physiol., 45B,
467-482, 1973.
[ l l ] Mitra, S. and Sur, R.K. Changes in the lipid and
carbohydrate contents of the digestive gland during
aestivation of two gastropods Achatina fulica and Pila
globosa. Environ. Eco/., 7, 658-662, 1989.
[23] Spike, B.P., Wright, R.J., Danielson, S.D. and
Stanley-Samuelson,
The
fatty
acid
D.W.
compositions of phospholipids and triacylglycerols,
from two chinch bug species Blissus leucopterus
leucopterus and B. iowensis (Insecta; Hemiptera;
Lygaeidae) are similar to the characteristic dipteran
patte� Comp. Biochem. Physiol., 99B, 799-802,
199 1.
[ 12] Bligh, E.G. and Dyer, W.J. A rapid method of total
lipid extraction and pwification. Can. J. of Biochem.
and Physiol, 37, 9 11-917, 1959.
[ 13] Stanley-Samuelsson, D.W. and Dadd, R.H. Long
chain polyunsaturated fatty acids: Patterns of
occurrence in insects. Biochemistry, 13, 549-55, 1983.
[24] Kharlamenko, V.I., Zhukova, N.V., Khotimchenko,
S.V., Svetashev, V.I., and Kamenev, G.M. Fatty
acids as markers of food sources in a shallow water
hydrothermal ecosystem (Kratemaya Bight,Yankich
Island, Kurile Islands). Mar. Eco/. Prog. Ser., 120,
231-241, 1995.
[ 14] De Moreno, J.E.A., Pollero, R.J., Moreno, V.J. and
Bre.nner, R.R. Lipids and fatty acids of the mussel
(Mytilus platensis d'Orbigny) from South Atlantic
waters. J. Exp. Mar. Biol. Ecol., 263-276, 1980.
[25] Go, J.V., Rezanka, T., Srebnik, M. and Dembitsky,
V.M. Variability of fatty acid component of marine
and freshwater gastropod species from the Iirtoral
zone of the Red Sea, Mediterranean Sea and Sea of
Galilee. Biochem. Syts. and Ecol., 30, 819-835,2002.
[15] Pollero, R.J., Brenner, R.R. and Gros, G.E. Seasonal
changes in lipid and fatty acid composition of the
freshwater mollusc Dip/odom patagonicus. Lipids, 16
(2), 109- 1 13, 1981.
[ 16] Pollero, R.J., Irazu, C.E. and Brenner, R.R. Effect
of sexual stage on lipids and fatty acids of Diplodon
delodontus. Comp. Biochem. Physiol., 76B, 927-931,
1983.
[26] Zhukova, N. V. The pathway of the biosynthesis of
non-methylene-interrupted dienoic fatty acids in
molluscs. Comp. Biochem. Physiol., l l OB, 80 1-804,
1991.
[ 17] Misra, S., Ghosh, K.M., Choudhury, A., Du� K.A.,
Pal, K.P. and Ghosh, A. Fatty acids from Macoma sp.
of bivalve mollusc. J. Sci. Food Agric., 36, 1 1931 196, 1985.
[ 18] Dembitsky, V.M., Kashin, A.G. and Stefanow, Koe
Comparative investigation of phospholipids and fatty
acids of freshwater molluscs from Volga River Basino
Comp. Biochem. Physiol., 102B ( 1), 193-198, 1992.
[ 19] Fried, B., Rao, K.S., Sherma, J. and Huffmani, J.E.
Fatty acid composition of Goniobasis virginica, Physa
sp. and Viviparus malleatus (Mollusca: Gastropoda)
from lake Musconetcong, New Jersey. Biochem. Syts.
33