Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150 Ceyhun DUR1 Nail

Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
Ceyhun DUR1
Nail YILDIRIM2
Halis NURAL3
Vahdettin OĞUZ4
Levent YAZICI5
EĞİTİM DENETMENLERİNCE DENETLENEN ORTAÖĞRETİM
KURUMLARININ DENETİMİ KONUSUNDA
EĞİTİM ÇALIŞANLARININ GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ6
Özet
Milli eğitim denetim sisteminde bakanlık denetçisi ve eğitim denetmeni
olmak üzere farklı iki grup denetmen bulunmaktadır. Aynı görevi yerine getiren iki
farklı birim arasında birtakım uygulama ve algılama farklılıkları olabileceği
düşünülmektedir. Mevcut araştırmanın konusunu iki ayrı birim denetim görevini
yerine getirirken denetlenen algısı oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı, eğitim
denetmenlerince denetlenen, ortaöğretim kurumlarında çalışan eğitim çalışanlarının
görüşlerinin değerlendirilmesidir. Araştırma, orta öğretim kurum yöneticilerinin
kurum denetimi sonrasında eğitim müfettişlerinin bakanlık denetçileri ile arasında
mesleki yeterlilik manasında bir farklılık olup olmadığı ve denetimin kurumun
işleyişine katkı sağlayıp sağlamadığını belirlemeye yönelik nitel bir çalışmadır.
Araştırmanın çalışma grubunu 41 orta öğretim kurum yöneticisi oluşturmaktadır.
Okul yöneticilerine göre yapılan denetimlerin katkısı olduğu görüşü ağır
basmaktadır. Katkı konusunda olumsuz düşünen yönetici sayısı oldukça az
görülmektedir. Okul yöneticilerinin tamamına yakını denetimler esnasında
herhangi bir “Sorun yaşamadık” ifadesine dayalı olarak eğitim denetmenlerince
yapılan denetim esnasında herhangi bir sorun yaşamadıkları görülmektedir. Okul
Tokat MEM Eğitim Denetmeni
Doç.Dr. GOÜ Eğitim Fakültesi
33
Tokat MEM Eğitim Denetmeni
44
Tokat MEM Eğitim Denetmeni
5
Tokat Milli Eğitim Müdürü
6
Bu makale Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesinde gerçekleştirilen V. Eğitim Denetimi
Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
1
2
Eğitim Denetmenlerince Denetlenen Ortaöğretim Kurumlarının Denetimi
Konusunda Eğitim Çalışanlarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi
yöneticilerine göre Bakanlık denetmenleriyle, eğitim denetmenlerinin yapmış
oldukları denetimler kıyaslandığında; Eğitim denetmenleri lehine olumlu görüşler,
Eğitim denetmenleri alehine olumsuz görüşler, tarafsız görüşler ve öneriler olmak
üzere 4 kategoride toplanmaktadır. Araştırmaya katılan yöneticilere göre yapılan
denetimlerin katkı sağladığını ifade ederlerken kıyaslama yaptıklarında bakanlık
denetmenlerini daha olumlu bulmaktadırlar.
Anahtar
Denetmenleri
Sözcükler:
Denetim,
Ortaöğretim
Kurumları,
Bakanlık
EVALUATE THE OPINIONS OF PROFESSIONALS WORKING IN
SECONDARY SCHOOLS AND SUPERVISED BY EDUCATION
INSPECTORS
Abstract
There are two groups of different inspectors in the inspection system of
national education: ministry inspector and education inspectors. It is considered
that there can be some implemetational and perceptional differences between these
two units which performed the same task. The subject of current study is to
investigate the perception of professionals who supervised by these two separate
units. The purpose of this study is to evaluate the opinions of professionals working
in secondary schools and supervised by education inspectors. Qualitative method is
conducted to decide whether a difference between the education inspectors and the
ministry inspectors in terms of their competencies after the control of secondary
school institution managers and whether the control improve the functioning of
institutions and managers or not. The study group is composed of 41 secondary
school managers. Most of the managers think that these controls provide
improvement to themselves and their institutions. The number of the managers who
think in a negative way is very few. Based on the statement of ‘we do not face any
problems’, it can be said that almost all of the managers do not face any problems
while the supervision of education inspectors. While comparing the supervisions of
ministry inspectors and education inspectors, the categories are gathered in four
dimensions as the ideas which support education inspectors, which are against
education inspectors, unbiased ideas and suggestions. Managers think that
supervisions provide improvement to them but ministry inspectors are favorable
than education inspectors.
Keywords: Inspection, Secondary Schools, Ministry Inspector
Giriş
Eğitim alt sisteminin, devlet sisteminin varlığının sürdürülmesinde stratejik bir önleme
sahip olduğu söylenebilir. Eğitimin alt sistemleri ise, eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesine
katkı sağlayan, birer araç konumundadır. Bu nedenle eğitim alt sistemleri, kendi amaçlarının
gerçekleşmesi yönünde eylemlerde bulunarak eğitimin amaçlarının gerçekleşmesine katkıda
bulunurlar (Gökçe:1994) Eğitimin amacına ulaşıp ulaşmadığını kamu adına denetleme görevi
eğitim denetmenlerine verilmiştir. Taymaz (1997) okulların amaçlarından sapmalarını önlemek
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
141
Ceyhun Dur – Nail Yıldırım – Halis Nural – Vahdettin Oğuz – Levent Yazıcı
için denetimin gerekli olduğundan bahsetmektedir. Eğitimde teftiş hizmetlerinin amaçlarını, her
türlü eğitim ve öğretim faaliyetlerini denetlemek, değerlendirmek, aksayan yönlerini düzeltmek
ve daha iyi hale getirilmeleri için gereken önlemlerin alınmasını sağlamak olarak açıklamak
mümkündür (Gündüz, 2010). Milli eğitim denetim sisteminde bakanlık denetçisi ve eğitim
denetmeni olmak üzere farklı iki grup denetmen bulunmaktadır. Bakanlık denetçileri daha çok
merkez teşkilatı ve bağlı tüm birimleri ile ortaöğretim düzeyindeki okullar/kurumlar ve burada
görevli öğretmen ve yöneticilerin teftiş ve değerlendirme, rehberlik, mesleki yardım ve iş
başında yetiştirme, inceleme ve soruşturma hizmetlerini yürütmekte idiler. Bakanlık denetçileri,
genel teftiş, öğretmen-personel teftişi, sınav teftişi, kurs ve seminer teftişi ve inceleme ve
soruşturma işlemlerini yürütmekteydiler. Eğitim denetmenleri ise, ilköğretim düzeyindeki okul
ve öğretmenlere yönelik teftiş ve değerlendirme, rehberlik, mesleki yardım ve iş başında
yetiştirme, inceleme ve soruşturma hizmetlerini yürütmekte idiler (Oğuz, 2010, s. 132).
Aynı görevi yerine getiren iki farklı birim arasında birtakım uygulama ve algılama
farklılıkları olabileceği düşünülmektedir. Bakanlık denetmenleri ile eğitim denetmenleri
arasındaki farka ilişkin yapılan bir araştırmada, bakanlık denetmenlerinin iş doyumu düzeyi
eğitim denetmenlerine göre bütün iş doyumu boyutlarında daha yüksek görülmektedir (Kayıkçı,
2010: 278). Çetinkanat ve Sağnak’ın (2010), araştırmalarında İlköğretim ve bakanlık
denetmenlerinin iletişim stilleri arasında fark bulunmuştur. Milli Eğitim Bakanlığının yeni
yönetim yapısını düzenleyen 652 sayılı Kanun Hükmündeki Kararname, eğitim kurumlarında
denetim görevini üstlenen eğitim müfettişlerini eğitim denetmeni olarak tanımlamış ve
denetmenler için yeni görev ve sorumluluklar belirlemiştir (MEB, 2011).
Bu süreçte 5984 sayılı yasayla değişiklik 3797 sayılı yasa gereği illerde kurulu eğitim
müfettişliği sistemi son bulmuştur. Millî Eğitim Bakanlığının yeniden yapılandırılması;
6/4/2011 tarihli ve 6223 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlar Kurulu’nca
25/8/2011 tarihinde kararlaştırılan Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararnamede (Karar Sayısı: KHK/652):
MADDE 41 – (1) İl millî eğitim müdürlükleri bünyesinde oluşturulan Eğitim
Denetmenleri Başkanlığında İl Eğitim Denetmenleri ve İl Eğitim Denetmen Yardımcıları
istihdam edilir. İl eğitim denetmen yardımcıları, en az dört yıllık yüksek öğrenimi ve
öğretmenlikte sekiz yıl ve daha fazla hizmeti bulunan öğretmenler arasından yarışma sınavı ile
mesleğe alınırlar. Bu görevde üç yıllık yetişme dönemini takiben yapılacak yeterlik sınavında
başarılı olanlar il eğitim denetmeni kadrolarına atanır.
(2) İl eğitim denetmenleri ve denetmen yardımcılarının alanlarında uzmanlaşmaları için
gerekli tedbirler alınır. İl eğitim denetmenlerinin, her hizmet bölgesinde iki yıldan az olmamak
üzere Bakanlıkça belirlenecek süreler kadar çalışmaları esastır.
(3) İl eğitim denetmenleri ve denetmen yardımcıları, ildeki her derece ve türdeki örgün ve
yaygın eğitim kurumları ile il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinin rehberlik, işbaşında
yetiştirme, denetim, değerlendirme, inceleme, araştırma ve soruşturma hizmetlerini yürütür.
(4) Hizmet bölgelerinin oluşturulması ve bu bölgelerdeki çalışma süreleri; Eğitim
Denetmenleri Başkanlığının görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışmaları; il eğitim
denetmenleri ve denetmen yardımcılarının nitelikleri, sınav ve yetişme şekilleri, atanmaları,
görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma ve yer değiştirmelerine ilişkin usûl ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
(5) Denetime tâbi olan gerçek ve tüzel kişiler, gizli dahi olsa bütün belge, defter ve
bilgileri talep edildiği takdirde ibraz etmek, para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ilk
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
142
Eğitim Denetmenlerince Denetlenen Ortaöğretim Kurumlarının Denetimi
Konusunda Eğitim Çalışanlarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi
talep hâlinde göstermek, sayılmasına ve incelenmesine yardımcı olmak zorundadır. İl eğitim
denetmenleri, görevleri sırasında kamu kurum ve kuruluşları ve kamuya yararlı dernekler ile
gerçek ve tüzel kişilerden gerekli yardım, bilgi, evrak, kayıt ve belgeleri istemeye yetkili olup
kanunî engel bulunmadıkça bu talebin yerine getirilmesi zorunludur’ Denilmektedir.
Yine aynı kararnamede 40.maddesinde (1) Bakanlık merkez teşkilatında; Millî Eğitim
Uzmanları ve Uzman Yardımcıları ile Millî Eğitim Denetçileri ve Denetçi Yardımcıları
istihdam edilir denilmektedir.
Millî Eğitim Bakanlığı İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlükleri Yönetmeliğinde: Eğitim
Denetmenleri Başkanlığı başlığı altında:
MADDE 7 – (1) Eğitim denetmenleri başkanlığının görevleri şunlardır:
a) Öğretim programlarının uygulamalarını izlemek ve rehberlik faaliyeti yürütmek,
b) Öğretim materyalleri ile ilgili süreç ve uygulamaları izlemek ve değerlendirmek,
c) Sistem boyutunda eğitim ve öğretim süreçleri ile uygulamaları izlemek ve
değerlendirmek,
ç) Eğitim-öğretim ve yönetim faaliyetlerinin denetim ve değerlendirme çalışmalarını
yapmak,
d) İzleme ve değerlendirme raporları hazırlayarak ilgili birimlerle paylaşmak,
e) İl/ilçe millî eğitim müdürlükleri ile eğitim kurumlarının teftiş, denetim, rehberlik,
işbaşında yetiştirme ve değerlendirme hizmetlerini yürütmek,
f) İl millî eğitim müdürü hariç yönetici, öğretmen ve diğer memurların denetim ve
rehberlik hizmetlerini yürütmek,
g) İnceleme, soruşturma veya ön inceleme raporlarıyla ilgili iş ve işlemleri yürütmek,
ğ) Öğretmen ve yöneticilerin uyum eğitimi ve gelişimlerine yönelik çalışmalar yapmak,
h) Eğitim-öğretim ve yönetim süreçlerinin geliştirilmesinde rehberlik çalışmaları yapmak,
ı) Eğitim-öğretim ve yönetim alanlarını geliştirici araştırma ve çalışmalar yapmak,
denilmektedir. İl Milli Eğitim Müdürlüklerinde var olan eğitim müfettişlikleri başkanlıklarnın
adı İl Eğitim Denetmenleri Başkanlığı, Eğitim Müfettişlerinin adı İl Eğitim Denetmeni olarak
değiştirilmiştir. Eğitim Müfettişleri ağırlıklı olarak ilköğretim okullarına yönelik denetim
hizmeti verirken yeni düzenleme ile il ve ilçe eğitim müdürlükleri dahil il düzeyindeki her türlü
eğitim öğretim hizmetlerine yönelik denetim hizmeti verecek şekilde yapılandırılmıştır. Yeni
teşkilat yapısı içinde denetmenlerin artık daha çok iş yüküne sahip oldukları söylenebilir. Orta
öğretim kurumlarının da artık eğitim denetmenlerince teftişi bu noktada önem arz etmektedir.
Orta öğretim kurumlarında çalışan yöneticilerin teftiş neticesinde eğitim denetmenlerinin
performansı ve bakanlık denetçileri ile mesleki liyakat yönünden bir farklılığının olup olmadığı
bir problem durumu olarak ortaya çıkmaktadır.
Mevcut araştırmanın konusunu iki ayrı birim denetim görevini yerine getirirken
denetlenen algısı oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı, eğitim denetmenlerince denetlenen,
ortaöğretim kurumlarında çalışan eğitim çalışanlarının görüşlerinin değerlendirilmesidir. Bu
amaçla aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
Orta öğretim kurum müdür ve müdür yardımcılarının görüşlerine dayalı olarak;
Eğitim denetmenlerince yapılan ortaöğretim kurum denetimi sonrasında kurumun
işleyişine katkısı nasıl olmuştur?
 Denetim esnasında herhangi bir sorun yaşanmış mıdır?
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
143
Ceyhun Dur – Nail Yıldırım – Halis Nural – Vahdettin Oğuz – Levent Yazıcı

Bakanlıkça yapılan denetimle eğitim denetmenlerinin yapmış oldukları kıyaslamak
gerekirse nasıl farklılıklar bulunmaktadır?
Yöntem
Araştırma, orta öğretim kurum yöneticilerinin kurum denetimi sonrasında eğitim
müfettişlerinin bakanlık denetçileri ile arasında mesleki yeterlilik manasında bir farklılık olup
olmadığı ve denetimin kurumun işleyişine katkı sağlayıp sağlamadığını belirlemeye yönelik
nitel bir çalışmadır. Mevcut araştırmada birey ya da durum temelli bir yaklaşım benimsenmiştir.
Nitel araştırma yaklaşımı doğrultusunda tasarlanan bu araştırmada “içerik analizi” yapılmış ve
olgubilim (fenemenoloji) deseni kullanılmıştır. Olgubilim deseninde, farkında olunan ancak
derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olunmayan olgulara odaklanılmaktadır (Yıldırım ve
Şimşek, 2008). Ayrıca fenemolojislere göre olgubilim, öznel bilincin önemine inanır ve temel
olduğunu kabul eder (Balcı, 2005: 38). Araştırmada öğretmenlerin ve okul müdürlerinin
denetmenler hakkındaki düşüncelerini betimlemek amacıyla sorulan açık uçlu sorulara
verdikleri yanıtlar ele alınarak incelenmiştir.
Çalışma grubu
Yapılan denetimlere ilişkin algıyı belirlemek üzere nitel araştırma geleneğine uygun
amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemine uygun olarak eğitim
çalışanlarından örneklem seçilmiştir. Araştırmada geçerlik ve güvenirliği artırmak amacıyla
ayrıca veri çeşitlemesi yoluna gidilmiştir. Veri kaynaklarının çeşitlendirilmesi, farklı özelliklere
sahip katılımcıların araştırmaya dahil edilmesi yoluyla farklı algıların ve yaşantıların ortaya
konarak çoklu gerçekliklere ulaşılması bakımından önemlidir (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 207).
Bu çeşitliliği sağlamak amacıyla araştırma farklı türdeki farklı okullarda yapılmıştır.
Araştırmanın çalışma grubunu 46 orta öğretim kurum yöneticisi oluşturmaktadır. Kurum
yöneticilerinin 41 tanesinin görüşleri incelenmiştir. 5 yöneticinin görüşü netlik olmadığından
inceleme dışı bırakılmıştır. Araştırmanın amacına uygun olarak çalışma grubu oluşturmak için
denetimi yapılan orta öğretim kurumlarının yöneticileri ile görüşülmüştür. Araştırmada Tokat il
merkezi, Pazar İlçesi ve Erbaa ilçesindeki orta öğretim kurumlarında görev yapan yöneticiler
çalışma grubunda yer almaktadır.
Veri toplama aracı
Bu çalışmada veri toplama yöntemi olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği
kullanılmıştır. Bu yöntem ne tam yapılandırılmış görüşmeler kadar katı ne de yapılandırılmamış
görüşmeler kadar esnektir; iki uç arasında yer almaktadır (Karasar, 2005: 165). Araştırmacıya
bu esnekliği sağladığı için yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Görüşme soruları
hazırlanmadan önce, araştırma konusu ile ilgili ulusal ve uluslararası alan yazın taraması
yapılmıştır. Konuyla ilgili olarak daha önce orta öğretim kurum denetimini sonrasında bir
mesleki yeterlilik anlamında yöneticilerinin algılarına ait çalışmalara rastlanmamıştır. Konu
tasarlandıktan sonra formda yer alması düşünülen maddeler belirlenmiştir. Araştırmada orta
öğretim kurum yöneticilerine yöneltilen ana sorular şunlardır: Eğitim Denetmenlerince yapılan
kurum denetimi sonrasında kurumunuzda işleyişinde katkı sağladınız mı? Denetimlerde
herhangi bir sorun yaşadınız mı?, Daha önce denetim geçirdiyseniz bakanlıkça yapılan
denetimle kıyaslamak gerekirse sizce mesleki yeterlilik anlamda bir farklılık var mıdır?
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
144
Eğitim Denetmenlerince Denetlenen Ortaöğretim Kurumlarının Denetimi
Konusunda Eğitim Çalışanlarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi
Bu maddelerin amaç, anlam ve kapsam açısından değerlendirilmesini yapmak amacıyla
üç öğretim üyesi, orta öğretim kurum müdürleri ile görüşülmüştür. Bu aşamalardan sonra elde
edilen bilgilerden yararlanılarak forma son hali verilmiş, oluşturulan görüşme soruları araştırma
kapsamındaki katılımcılara yöneltilmiştir.
Verilerin Analizi
Araştırma, nitel araştırma desenindedir. Veriler kendi içinde betimlenmiştir. Analiz
sürecinde öncelikle, görüşme kayıtları deşifre edilip çözümlemeler yapılmıştır. Elde edilen
görüşler içerik analizi yoluyla incelenmiştir. Görüşlerin analizinde, ifadeler benzerliğine göre
gruplanarak tasnif edilmiştir. Çözümlemelerde görüşüne başvurulan eğitim çalışanlar ve
ifadeleri kodlanarak (Y; Yönetici) belirli temalar oluşturulmuştur. Elde edilen verilerde yer alan
görüşler frekans değerleri üzerinden betimlenmiştir. Araştırmanın iç geçerliği verileri toplama
aracının hazırlanmasından, uygulama ve analiz aşamasına kadar araştırma sürecinin detaylarıyla
açıklanması ile arttırılmaya çalışılmıştır.
Bulgular
Bu bölümde elde edilen veriler görüşme soruları sırasına göre analiz edilmiştir.
1. Okul yöneticilerine göre eğitim denetmenlerince yapılan kurum denetiminin kurumun
işleyişine sağladığı katkı
Tablo 1. Okul yöneticilerine göre eğitim denetmenlerince yapılan kurum denetiminin kurumun
işleyişine sağladığı katkı
S.N. Kategoriler Kodlanmış Görüşler n=41
f
%
1
Olumlu
Katkı sağladı (Y4, 6, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 21 52
25, 28, 29, 35, 36, 37, 38, 39, 40).
2
Olumlu ve yapıcı bir yaklaşım vardı.(Y1,11)
2 5
3
Aksaklıklar fark edildi(Y1, 10)
2 5
4
Denetim olumlu olmuştur(Y1)
1 2
5
Olumsuz
Bir değişiklik olmadı (Y27, 7)
2 5
6
Katkı sağlamadı (Y27,15)
2 5
7
Pek katkı sağlamadı, sadece birkaç tavsiyede bulunuldu
1 2
(Y24)
8
Daha paylaşımcı bir rehberlik merkezli denetim
1 2
bekliyoruz(Y5)
9
Herhangi bir bakış açısı yakalayamadık(Y 5)
1 2
10
Kararsız
Cevap yok( Y33,34, 8, 9, 11)
5 12
Eğitim denetmenlerince yapılan denetimlerin katkısı konusunda okul yöneticilerine göre
üç farklı temada on görüş ortaya çıkmıştır. Okul yöneticilerine göre illerde bulunan eğitim
denetmenlerince yapılan denetimlerin katkısı olduğu (% 52) görüşü ağır basmaktadır. Katkı
konusunda olumsuz düşünen yönetici sayısı oldukça az görülmektedir. Eğitim denetmenlerinin
denetimi konusunda olumlu katkı sağladığını düşünen okul müdürlerinin kendi ifadelerinden bir
kaçı aşağıda verilmektedir:: “Yapılan denetimlerde görülen aksaklılar tarafımızdan giderilmeye
çalışılmış, eksiklikleri görmemiz açısından denetimin olumlu olduğu kanaatindeyim(Y1)”.
“Eksikliklerin ve aksaklıkların daha iyi farkına varılmasına mutlaka katkı sağladı”. “Denetim
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
145
Ceyhun Dur – Nail Yıldırım – Halis Nural – Vahdettin Oğuz – Levent Yazıcı
sonrasında öğretmen ve idareciler daha titiz olmaya özen gösteriyorlar(Y3)”. “Yapılan
denetimin gözden kaçan bazı konularda farkındalık oluşturduğunu bunun da kurumun işleyişine
olumlu katkı sağladığı yönündedir(Y4)”. “İl eğitim denetmenler sürekli işin içinde olmaları
nedeni ile daha faydalı olduklarını gördüm(Y8)”. “Bakanlık denetçilerine ulaşım, iletişim daha
zor ve çözüm üretme daha sıkıntılı bu nedenle il eğitim denetmenlerinin faydalı olacağını
düşünüyorum(Y8)”. “En azından yönetici olarak her gün yaptığımız görevlerden dolayı gözden
kaçan veya ihmal edilmiş hususlarla ilgili aydınlatıcı idi (Y20)”. İfadelerde anlaşılacağı üzere il
eğitim denetmenlerinin yapmış olduğu denetimler kuruma katkı sağlamaktadır.
Bunun yanında eğitim denetmenlerinin yapmış oldukları denetimlerin katkısı
konusunda olumsuz düşünen okul yöneticileri de bulunmaktadır. Bazı yöneticilerin görüşleri
şöyledir: “Denetimler sonunda yeni yol yöntem farklı bir pencereden bakabilme yeni bir
heyecanla işe sarılma yerine denetimden sonra bu niye eksik kim yapmadı vb sorularına cevap
aranıyor(Y5)”. “Denetimde herhangi bir sorun yaşamadım ancak denetmenlerin farklı
uygulamalar ile ilgili daha fazla paylaşımcı olmaları, bilgi verici nitelikte rehberlik yapmaları
daha fazla katkı sağlayacaktır(Y3)”. “Daha paylaşımcı ve rehberlik merkezli denetim
bekliyoruz(Y5)”. İfadelerden denetimler konusunda farklı beklenti içerisinde olan yöneticilerin
de olduğu görülmektedir. Ayrıca denetimin gereksizliği konusunda da görüşler bulunmaktadır.
Bir okul müdürünün: “Gelişen eğitim teknolojileri yanında dar kalıplar ve demode olmuş
şablonlar içerisinde eğitimin gelişmesine ışık tutmayan, sıkıcı, hata arayıcı aklı ve verileri ön
planda tutmayan bir denetim eğitime katkı sağlayamacağını düşünüyorum(Y27)” ifadesinden
yapılan denetimlerin işlevsel olmadığı görüşünde olduğu anlaşılmaktadır.
2. Okul yöneticilerine göre denetimler esnasında herhangi bir sorun yaşayıp
yaşamadıkları
Tablo 2. Okul yöneticilerine göre denetimler esnasında herhangi bir sorun yaşayıp
yaşamadıklarına ilişkin görüşler
S.N. Tema
Kodlanmış görüşler
f
1
Sorun yaşanmadı (Y1, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 36
12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22,
Yapılan denetim sürecine 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34,
ilişkin görüşler
35, 36, 37, 38, 39, 40, 41)
2
Yaklaşımları iyi (Y2, 3, 6, 8, 41)
5
3
Çözüm odaklı (Y4)
1
4
Babacan tavırlı (Y17)
1
5
Daha paylaşımcı ve rehberlik merkezli
1
Öneri
denetim olmalı (Y5)
6
Öğrencilerin topluma kazanmaları için
1
yapılan çalışmalar incelenmeli (Y26)
%
88
12
2
2
2
2
Eğitim denetmenlerince yapılan denetimler esnasında sorun yaşayıp yaşamadıklarına ilişkin
okul yöneticilerinin görüşleri incelendiğinde iki farklı temada altı görüş ortaya çıkmaktadır.
Okul yöneticilerinin büyük bir çoğunluğu (% 88) denetimler esmasında herhangi bir sorun
yaşamadıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca % 12’si yaklaşımlarının çok iyi olduğunu
belirtmektedirler. Konuyla ilgili yöneticilerin kendi ifadeleri şöyledir: “Yaklaşımları çok iyi idi
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
146
Eğitim Denetmenlerince Denetlenen Ortaöğretim Kurumlarının Denetimi
Konusunda Eğitim Çalışanlarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi
(Y2, 3, 6, 8, 41)”. “İyi niyetli ve çözüm odaklı idiler(Y4)”. “Oldukça babacan tavırlı
idiler(Y17)”. “Eğitim denetmenler bizlere karşı iyi niyetli ve çözüm odaklı idiler(Y4)”. Yönetici
ifadelerinden denetim sürecinde sorun yaşanmadığı gibi, denetmen davranışlarından memnun
oldukları görülmektedir.
Bunun yanında katkıya ilişkin görüşte olduğu gibi önerilerde bulunan yöneticiler de
görülmektedir: “Daha paylaşımcı ve rehberlik merkezli denetim bekliyoruz(Y5)”. “Bu
öğrencileri topluma kazandırmak için ne gibi çalışmalarımız var deselerdi her şeye bedeldi
(Y26)”. İfadelerden dnetime ilişkin beklentilerin olduğu görülmektedir.
Bu bulguya dayalı olarak eğitim denetmenlerince yapılan denetim esnasında herhangi bir
sorun yaşamadıkları görülmektedir.
3. Bakanlık denetmenleriyle eğitim denetmenlerinin yapmış oldukları denetimin
kıyaslanması
Tablo 3. Bakanlık denetmenleriyle eğitim denetmenlerinin yapmış oldukları denetimin
kıyaslanması
S.N.
Kodlanmış Görüşler
f
%
1
Eğitim
Ciddi bir fark yoktur (Y9,18)
2
5
denetmenleri
2
Bakanlık denetçileri daha asık suratlı idiler (Y24)
1
2
lehine olumlu
3
Bakanlık denetmenleri yapılan denetimlerin eğitim
1
2
görüşler
denetmenlerince de yapılabileceğini düşünüyorum (Y1)
1
İl eğitim denetmenleri biraz zorlandılar(Y4)
1
2
2
Bakanlık denetçileri biraz daha geniş açıdan
1
2
bakıyorlar(Y4)
3
Bakanlık denetçileri daha çok içeriğe yönelik
1
2
davranıyorlar (Y6)
4
İl eğitim denetmenleri evrak üzerinden gidiyorlar(Y6)
1
2
Eğitim
5
Bakanlık denetmenleri ufak eksikliklere pek
1
2
denetmenleri
bakmıyorlar(Y7)
alehine olumsuz
6
Bakanlık denetimi uzman kişiler tarafından yapıldığı için 1
2
görüşler
daha etkiliydi. Ancak süreç içerisinde oturacağını
düşünmekteyim (Y15)
7
İl eğitim denetmenleri gereksiz ve çok detay
1
2
sayılabilecek hususlar üzerinde duruyorlar (Y20)
8
Bakanlık denetçileri daha konuya hakim idiler(Y26)
1
2
9
Birisi donanımlı, eğitici, yönlendirici diğeri şablonlar
1
2
içerisinde sadece denetleyici(Y27)
10
Bakanlık denetimi daha kaliteli bir denetimdi(Y28)
1
2
11
Bakanlık müfettişleri liselerin yapısını daha iyi
1
2
biliyorlar(Y31)
12
İl eğitim denetmenleri liseleri daha tanımıyorlar(Y32)
1
2
13
Farklılık vardı ama zamanla düzelecektir (Y39,40,41)
3
7
14
Bakanlık denetçileri yıllardır liselerle uğraştıkları için
1
2
konuya hakim olmaları bakımından daha üst seviyede
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
147
Ceyhun Dur – Nail Yıldırım – Halis Nural – Vahdettin Oğuz – Levent Yazıcı
15
1
2
Tarafsız görüşler
3
1
Öneriler
2
idiler (Y38)
Azda olsa bir farkın olduğunu düşünüyorum(Y17,8,16)
Daha önce denetim geçirmediğim için kıyaslama
yapamayacağım (Y5,12,24,25,)
Eğitim denetmenleri sadece idari teftiş yaptılar, ders
teftişi yapmadıkları için kıyaslama yapamayacağım
(Y10,11)
Yeterlilik anlamında hiçbir fark
yoktur(Y13,14,21,22,23,29,30,33,34,31,36,37,)
Ben bunları biliyorum, hayır olmaz, gibi ifadeler olmaz
ise daha iyi olur(Y19)
Denetimlerde küçük ayrıntılar için kırıcı olmamaları
(Y20)
3
4
7
10
2
5
12
30
1
2
1
2
Okul yöneticilerine göre Bakanlık denetmenleriyle, eğitim denetmenlerinin yapmış
oldukları denetimler kıyaslandığında Tablo 3’de görüldüğü üzere;
Yapılan kıyaslar; Eğitim denetmenleri lehine olumlu görüşler, eğitim denetmenleri
alehine olumsuz görüşler, tarafsız görüşler ve öneriler olmak üzere 4 kategoride toplanmaktadır.
Sıra numaraları incelendiğinde olumlu görüşler 3 adet, olumsuz görüşler 15 adet, tarafsız
görüşler 3 adet ve öneriler 2 adet olduğu görülmektedir. Bu durumda eğitim denetmenlerinin
yapmış oldukları denetimler bakanlık denetimlerine göre daha olumsuz gibi görünmesine
karşılık, görüşlerin frekansları incelendiğinde 12 yöneticinin yeterlik anlamında bir fark
olmadığını ifade etmeleri anlamlı görülmektedir.
Okul yöneticilerinin kendi ifadeleri şöyledir: “Ortaöğretimlerin il eğitim
denetmenlerince her yıl denetlenmesinin kurumlarda yapılan yanlış uygulamaların daha erken
fark edilmesini ve uygulamada görülen aksaklıkların giderilerek kurumlar arası birlikteliğin
sağlanmasına olumlu yönde katkı sağlayacağını düşünüyorum(Y4)”.
“Bu denetim
eksikliklerinin zaman içerisinde giderileceğini düşünmekteyim. Yeter ki iki tarafta olumlu
yaklaşsın(Y15)”. “İl eğitim denetmenlerinin eksikliğinin giderilebilmesi için izlenebilecek
yöntem belki lisede aksaklık gibi görünmüş olan konuda ısrarcı olmak yerine orta öğretim
açısından işleyişin ne şekilde olduğunu anlamak için irade ile ortak çalışmada bulunmak
olabilir (Y16)”. “Bakanlık denetmeni işleyişteki kusuru bir baskınla bulup ortaya çıkarma
anlayışıyla değil, işleyiş sırasında yapılmış olan hataları göstererek düzelttirme anlayışında
olduğundan denetimler aniden değil daha önceden haber verilerek ve istenen dosyalar önceden
bildirilerek yapılabilirdi (Y16)”. “İlköğretimdeki alışkanlıkları orta öğretimde de yaptıklarını
fark ettim zamanla bu durumu giderebilirler fazla ayrıntı içerisinde boğuluyorlardı, daha
ziyade eksik bulayım psikolojisiyle değil olumlu çalışmalarında teşvik görülen hatalarda ise
rehberlik etmelerini isterim (Y17)”. Daha yakın iletişim kuruyorlar ve sağlıklı bir işleyiş
vardı(Y18)”. “Ahbap çavuş ilişkisi olmaması gerekir(Y19)”. “Çok ayrıntı detay ile
uğraşılmaması gerekir(Y20)”. “Konuların çoğuna kitabi bakıyorlar, kuralların dışında
olamıyorlar (Y32)”. “Eğitim denetmenlerinin bir iki teftişten sonra konuya hakim olabileceğini,
ulaşılabilirlik anlamında bir avantaj olarak görmekteyim(Y38)”.
İfadelerden ve Tablo’dan (3)anlaşılacağı üzere bakanlık denetmenleri lehine görüşler
olduğu gibi, eğitim denetmenleri lehine de görüşler bulunmaktadır. Ağırlıklı olarak tarafsız
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
148
Eğitim Denetmenlerince Denetlenen Ortaöğretim Kurumlarının Denetimi
Konusunda Eğitim Çalışanlarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi
görüş yer almaktadır. Okul yöneticileri görüşlerini ifade ederlerken önerilerde de
bulunmaktadırlar.
Tartışma ve Sonuç
Okul yöneticilerine göre yapılan denetimlerin katkısı olduğu görüşü ağır basmaktadır.
Katkı konusunda olumsuz düşünen yönetici sayısı oldukça az görülmektedir.
Okul yöneticilerinin tamamına yakını denetimler esnasında herhangi bir “Sorun
yaşamadık” ifadesine dayalı olarak eğitim denetmenlerince yapılan denetim esnasında herhangi
bir sorun yaşamadıkları görülmektedir.
Okul yöneticilerine göre Bakanlık denetmenleriyle, eğitim denetmenlerinin yapmış
oldukları denetimler kıyaslandığında; Eğitim denetmenleri lehine olumlu görüşler, Eğitim
denetmenleri alehine olumsuz görüşler, tarafsız görüşler ve öneriler olmak üzere 4 kategoride
toplanmaktadır. Sıra numaraları incelendiğinde olumlu görüşler 3 adet, Olumsuz görüşler 15
adet, tarafsız görüşler 3 adet ve öneriler 2 adet olduğu görülmektedir. Bu durumda eğitim
denetmenlerinin yapmış oldukları denetimler bakanlık denetimlerine göre daha olumsuz
algılandığı sonucuna ulaşılabilir. Görüşlerin frekansları incelendiğinde 12 yöneticinin yeterlik
anlamında bir fark olmadığını ifade etmeleri anlamlı görülmektedir.
Araştırmaya katılan yöneticilere göre yapılan denetimlerin katkı sağladığını ifade
ederlerken kıyaslama yaptıklarında bakanlık denetmenlerini daha olumlu bulmaktadırlar. Bu
durum yöneticilerin her iki müfettiş grubuna karşı taşıdıkları imajla açıklanabilir. Bu bulgu
Yıldırım’ın (2012) yapmış olduğu araştırma bulgusunu desteklemektedir. Araştırmada
ilköğretim müfettişleri ile bakanlık müfettişlerinin imajları teftiş gören eğitim çalışanları
açısından incelenmiş, bakanlık müfettişlerinin imajı kısmen daha olumlu görülmüştür. Yine
Çetinkanat ve Sağnak’ın (2010), araştırmalarında İlköğretim ve bakanlık denetmenlerinin
iletişim stilleri arasında fark bulunmuştur; Bakanlık denetmenlerinin ilköğretim denetmenlerine
göre liderlik, yardımseverlik/cana yakınlık ve kuralcılık iletişim stillerini daha yüksek düzeyde
kullandıkları belirlenmiştir.
Genel olarak araştırma incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilere göre denetimin
yapılması sırasında sorun yaşanmadığı, denetimin kuruma katkı sağladığı yönde olumlu
görüşler bunmaktadır. Ancak bakanlık denetmenlerinin denetimleriyle kıyaslama yapıldığında
olumsuz görüşler daha ağır basmaktadır. Bu sonuçlara bağlı olarak
 Okul yöneticilerine yönelik denetmen algısı konusunda ve denetimin gerekliliği
konusunda seminer verilebilir.
 Eğitim denetmenlerinin ortaöğretim kurumlarını denetimleri olumlu görülmektedir.
 Farklı çevrelerde ve denetimin farklı boyutları karşılaştırmalı olarak yapılabilir.
KAYNAKLAR
Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma. 5. Baskı. Ankara: Pegem.
Çetinkanat A. C., Sağnak, M. (2010). İlköğretim Ve Bakanlık Müfettişlerinin İletişim
Stillerinin Karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 38:
35-43.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
149
Ceyhun Dur – Nail Yıldırım – Halis Nural – Vahdettin Oğuz – Levent Yazıcı
Çetinkanat A. C., Sağnak, M. (2010). İlköğretim ve bakanlık müfettişlerinin iletişim
stillerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 38:
35-43.
Gökçe, A. T. ve Kantos, Z. E. (2010). İlköğretim okulu öğrencilerinin algılarına göre
müfettişler. II. Uluslar arası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi. 23-25 Haziran
Kütahya.
Gündüz, Y. (2010). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici Ve Öğretmenlerin
İlköğretim Müfettişlerine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi. Ahi Evran
Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi. 11,( 2), 1-23.
Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kayıkçı, K. (2010). Bakanlık ve İlköğretim Müfettişlerinin İş Doyumları Açısından
Karşılaştırılması. II. Uluslar arası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi. 23-25
Haziran Kütahya.
MEB. (2011). Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname. Resmi Gazete. Karar Sayısı: Khk/652.
Oğuz, E. (2010). Denetmenlerin Denetim Sürecinde Yaşadıkları Sorunlar (Samsun İli
Örneği). II. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi. 23-25 Haziran
Kütahya.
Yıldırım, A. , Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara.
Seçkin.
Yıldırım, N. (2012). Eğitim Denetmeni ve Bakanlık Denetmeni İmajları Üzerine
Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi. 18
(1), 143-166.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 140-150
150