İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ............................................................................................................................ V
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. VII
1.BÖLÜM
GENEL TANIMLAR
1.İktisat .............................................................................................................................1
2.Gereksinme ....................................................................................................................2
a)Gereksinmenin Özellikleri ....................................................................................2
b)Gereksinmenin Çeşitleri .......................................................................................4
3.Mal ve Hizmetler ...........................................................................................................5
4.Üretim Faktörleri ...........................................................................................................8
a)Emek Faktörü ........................................................................................................8
b)Sermaye Faktörü ...................................................................................................9
c)Doğal Kaynak (Toprak) Faktörü ...........................................................................9
d)Girişimcilik Faktörü............................................................................................10
5.Üretim ..........................................................................................................................10
6.Tüketim .......................................................................................................................11
7.Fayda ...........................................................................................................................11
8.Değer ...........................................................................................................................12
9.İşbölümü ve Uzmanlaşma ...........................................................................................13
10.Verimlilik ..................................................................................................................14
11.Gelir Dağılımı (Bölüşüm) ..........................................................................................15
SORULAR .....................................................................................................................16
VII
2.BÖLÜM
KITLIK KANUNU VE FIRSAT MALİYETLERİ
1.Kıtlık Kanunu ..............................................................................................................19
2.Fırsat Maliyetleri .........................................................................................................20
a)Tüketim Kararlarında Fırsat Maliyeti .................................................................21
b)Devletin Kararlarında Fırsat Maliyeti .................................................................21
c)Üretim Kararlarında Fırsat Maliyeti....................................................................22
SORULAR .....................................................................................................................26
3.BÖLÜM
İKTİSADİ ANALİZ YÖNTEMLERİ VE İKTİSADİ FAALİYETLERİN AKIMI
1.İktisat Bilimindeki Sınıflandırmalar ............................................................................29
a)Mikro İktisat ve Makro İktisat ............................................................................29
b)İktisat Teorisi ve İktisat Politikası ......................................................................30
c)Sözel İktisat ve Matematiksel İktisat ..................................................................31
2.İktisadi Analiz Yöntemleri ..........................................................................................31
a)Statik Analiz........................................................................................................31
b)Dinamik Analiz ...................................................................................................31
c)Karşılaştırmalı Statik (Yarı Dinamik) Analiz .....................................................32
3.İktisadi Faaliyetlerin Akımı .........................................................................................32
a)Devletin Olmadığı Dışa Kapalı Ekonomi ...........................................................32
b)Devletin Olmadığı Dışa Kapalı Ekonomide Sermaye Birikimi ..........................34
c)Devletin Olduğu Dışa Açık Ekonomi .................................................................35
SORULAR .....................................................................................................................38
4.BÖLÜM
EKONOMİNİN HEDEFLERİ
1.Kaynakların Tam Kullanımı ........................................................................................41
2.Kaynakların Etkin Kullanımı.......................................................................................44
a)Hangi Mallar ve Hizmetler Ne Miktarda Üretilmelidir? .....................................45
b)Mal ve Hizmetler Nasıl Üretilmelidir? ...............................................................46
c)Mal ve Hizmetler Ne Zaman Üretilmelidir? .......................................................46
d)Mal ve Hizmetler Nerede Üretilmelidir? ............................................................47
e)Mal ve Hizmetler Kimler İçin Üretilmelidir? .....................................................47
3.Ekonomik Kalkınma ve Büyüme.................................................................................48
4.Ekonomik Sistemler ve Ekonomik Hedefler ...............................................................50
a)Kapitalizm ve Ekonomik Hedefler......................................................................50
b)Sosyalizm ve Ekonomik Hedefler ......................................................................52
c)Karma Ekonomik Sistem ve Ekonomik Hedefler ...............................................53
SORULAR .....................................................................................................................54
VIII
5.BÖLÜM
TALEP
1.Talep Tanımı ...............................................................................................................57
a)Belirli Bir Fiyattan Talep ....................................................................................58
b)Çizelge Anlamında Talep ...................................................................................58
2.Talep Çizelgesi ............................................................................................................58
3.Talep Kanunu ..............................................................................................................59
4.Bireysel Talep Eğrisi ...................................................................................................59
5.Piyasa Talep Eğrisi ......................................................................................................61
6.Talep Fonksiyonu ........................................................................................................62
7.Talebi Etkileyen Fiyat Dışındaki Faktörler .................................................................63
a)İkame Mallarının Fiyatı ......................................................................................63
b)Tamamlayıcı Malların Fiyatı ..............................................................................64
c)Tüketicinin Gelirinde Değişme ...........................................................................64
d)Tüketicinin Zevk ve Tercihlerinde Değişme ......................................................65
e)Tüketicinin Gelecek Hakkındaki Rasyonel Bekleyişleri .....................................65
f)Nüfus ...................................................................................................................66
8.Talep Miktarındaki Değişme .......................................................................................66
9.Talepteki Değişme .......................................................................................................67
10.Talebin Fiyat Esnekliği ..............................................................................................70
a)Fiyat Esnekliği ....................................................................................................70
b)Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler ....................................................71
c)Talebin Fiyat Esnekliğinin Satış Hasılatına Etkisi ..............................................73
SORULAR .....................................................................................................................75
6.BÖLÜM
ARZ
1.Arzın Tanımı ...............................................................................................................81
a)Belirli Bir Fiyattan Arz .......................................................................................81
b)Çizelge Anlamında Arz ......................................................................................82
2.Arz Çizelgesi ...............................................................................................................82
3.Arz Kanunu .................................................................................................................83
4.Bir Firmanın Arz Eğrisi ...............................................................................................83
5.Endüstri (Piyasa) Arz Eğrisi ........................................................................................84
6.Arz Fonksiyonu ...........................................................................................................86
7.Arzı Etkileyen Fiyat Dışındaki Faktörler.....................................................................86
a)Diğer Malların Fiyatı ..........................................................................................87
b)Üretim Faktörlerinin Fiyatları .............................................................................87
c)Üretici veya Satıcı Sayısındaki Değişmeler ........................................................88
IX
d)Üretim Teknolojisindeki Değişmeler ..................................................................88
e)Devletin Vergi Oranlarını Değiştirmesi ..............................................................88
f)Devletin Üreticilere Sübvansiyon Vermesi .........................................................89
g)Gelecek Hakkındaki Rasyonel Beklentiler .........................................................89
8.Arz Miktarındaki Değişme ..........................................................................................89
9.Arzdaki Değişme .........................................................................................................90
10.Arzın Fiyat Esnekliği .................................................................................................92
11.Arz Esnekliğini Etkileyen Faktörler ..........................................................................94
SORULAR .....................................................................................................................96
7.BÖLÜM
PİYASA DENGESİ
1.Piyasa Tanımları ........................................................................................................103
2.Piyasa Dengesi...........................................................................................................106
3.Tüketici Rantı ............................................................................................................108
4.Üretici Rantı ..............................................................................................................109
4.Piyasada Fiyatın Oluşamaması ..................................................................................110
SORULAR ...................................................................................................................112
8.BÖLÜM
MİLLİ GELİR
1. Ekonomik Faaliyetlerin Akımı .................................................................................115
2. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ..........................................................................116
3. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ..............................................................................117
4. Safi Yurtiçi Hasıla (SYİH) .......................................................................................118
5. Yurtiçi Gelir (YİG) ...................................................................................................118
6. Milli Gelir (MG) .......................................................................................................119
7. Kişisel Gelir (KG) ....................................................................................................119
8. Harcanabilir Gelir (HG)............................................................................................119
9. Milli Gelirin Hesaplanma Yöntemleri ......................................................................120
a)Üretim Yöntemiyle Milli Gelirin Hesabı ..........................................................121
b)Gelir Yöntemiyle Milli Gelirin Hesaplanması ..................................................121
c)Harcama Yöntemiyle Milli Gelirin Hesaplanması ............................................122
10. Nominal Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (NGSYİH).......................................................124
11. Reel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (RGSYİH) .............................................................125
12. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Deflatörü ........................................................................ 126
13. Kişi Başına Düşen Milli Gelir ................................................................................127
SORULAR ...................................................................................................................128
X
9.BÖLÜM
MİLLİ GELİRİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER
1. Tüketim Harcamaları ................................................................................................132
a) Tüketim ve Tüketim Harcamalarının Tanımı ...................................................132
b)Tüketim Harcamalarını Belirleyen Faktörler ....................................................132
c)Tüketim Fonksiyonu ..........................................................................................134
d)Marjinal Tüketim Eğilimi ..................................................................................135
e)Ortalama Tüketim Eğilimi .................................................................................135
2. Tasarruflar ..............................................................................................................135
a) Tasarrufun Tanımı ............................................................................................135
b)Tasarruf Fonksiyonu .........................................................................................136
c)Marjinal Tasarruf Eğilimi ..................................................................................136
d)Ortalama Tasarruf Eğilimi.................................................................................136
3. Yatırım Harcamaları..............................................................................................137
a)Yatırımın Tanımı ...............................................................................................137
b)Yatırım Yapmayı Etkileyen Faktörler ...............................................................138
c)Yatırım Fonksiyonu ...........................................................................................140
d)Marjinal Yatırım Eğilimi ...................................................................................141
e)Ortalama Yatırım Eğilimi ..................................................................................141
SORULAR ...................................................................................................................142
10.BÖLÜM
PARA
1.Paranın Tanımı .......................................................................................................... 145
2.Paranın Fonksiyonları ................................................................................................145
3.Paranın Türleri ........................................................................................................... 147
a)Mal Para ............................................................................................................147
b)Temsili Para ......................................................................................................147
c)Kaydi Para (Banka Parası) .................................................................................148
d)Para Benzerleri ..................................................................................................149
e)Plastik Paralar ....................................................................................................149
f)Konvertibl Döviz ...............................................................................................150
4.Para Sistemleri ...........................................................................................................150
a)Maden Para Sistemi ...........................................................................................150
b)Kağıt Para Sistemi .............................................................................................151
5.Para Arzı ....................................................................................................................152
a)Para Arzı Tanımları ...........................................................................................152
b)Para Arzının Geometrik Gösterimi ....................................................................152
c)Para Arzının Kontrolü .......................................................................................153
XI
2. Para Talebi ................................................................................................................155
a)Para Talebinin Tanımı .......................................................................................155
b)Para Talebinin Güdüleri ....................................................................................155
3. Para Piyasası .............................................................................................................160
a)Denge Oluşumu .................................................................................................160
b)Para Arzının Değişmesi .....................................................................................160
c)Para Talebinin Değişmesi ..................................................................................162
SORULAR ...................................................................................................................163
11.BÖLÜM
ENFLASYON
1. Enflasyonun ve Deflasyonun Tanımı .......................................................................167
2. Enflasyonun Büyüklüğüne Göre Adları ...................................................................168
a)Ilımlı Enflasyon .................................................................................................168
b)Dörtnala Enflasyon ............................................................................................168
c)Hiper enflasyon .................................................................................................169
3. Enflasyon Oranının Ölçülmesi .................................................................................169
a)Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ....................................................................170
b)Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) ........................................................................171
c)Enflasyon Oranının Ölçülmesi ..........................................................................171
4. Enflasyonun Türleri ..................................................................................................172
a)Talep Enflasyonu ...............................................................................................172
b)Maliyet Enflasyonu ...........................................................................................173
5. Enflasyonun Etkileri .................................................................................................174
a)Gelir Dağılımına Etkiler ....................................................................................174
b)Devletin Vergi Gelirlerine Etkisi.......................................................................174
c)Tasarruflara ve Yatırımlara Etkisi .....................................................................175
d)Borçlulara ve Alacaklılara Etkisi.......................................................................176
e)Ödemeler Dengesine Etkisi ...............................................................................176
f)Kaynak Dağılımına Etkisi ..................................................................................177
g)Milli Para Kullanımına Etkisi............................................................................178
h) Etiket Maliyetlerine Etkisi................................................................................178
6. Enflasyonu Önleme Politikaları ................................................................................178
a)Toplam Arzı Artırmaya Yönelik Politikalar ......................................................179
b)Toplam Talebi Kısmaya Yönelik Politikalar .....................................................180
7. Enflasyonun Düşeceği İnancı ve Özverisi ................................................................182
SORULAR ...................................................................................................................183
XII
12.BÖLÜM
İSTİHDAM VE İŞSİZLİK
1. İşgücü .......................................................................................................................185
2. Tam İstihdam ............................................................................................................186
3. Eksik İstihdam ..........................................................................................................187
4. İşsizlik ......................................................................................................................188
5. İşsizlik Türleri .......................................................................................................... 189
a)Friksiyonel İşsizlik ............................................................................................189
b)Yapısal İşsizlik ..................................................................................................189
c)Konjonktürel İşsizlik .........................................................................................190
d)Mevsimlik İşsizlik .............................................................................................190
e)Gizli İşsizlik ......................................................................................................190
f)Gönüllü İşsizlik ..................................................................................................191
g)Doğal İşsizlik ....................................................................................................191
6. İstihdam-Milli Gelir İlişkisi ......................................................................................191
7. İşsizlik-Büyüme İlişkisi ............................................................................................192
8. İşsizliğin Önlenmesi Politikaları...............................................................................192
a)Konjonktürel İşsizliğin Önlenmesi Politikaları .................................................192
b)Friksiyonel İşsizliğin Önlemesi Politikaları ......................................................193
c)Yapısal İşsizliğin Önlenmesi Politikaları ..........................................................194
d)Gizli İşsizliğin Önlenmesi Politikaları ..............................................................194
e)Mevsimlik İşsizliğin Önlenmesi Politikaları .....................................................194
SORULAR ...................................................................................................................195
13.BÖLÜM
DIŞ TİCARET TEORİSİ
1. Dış Ticaretin Nedenleri ............................................................................................197
a)Üretim Farklılıkları ............................................................................................197
b)Malların kalite ve kullanışlılık açısından farklı oluşu .......................................198
c)Fiyat farklılıkları................................................................................................198
d)Tüketici zevkleri................................................................................................198
2. Merkantilizm ve Dış Ticaret .....................................................................................199
3. Klasik Dış Ticaret Teorileri ......................................................................................200
a)Mutlak Üstünlükler Teorisi ...............................................................................200
b)Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi ...................................................................201
c)Fırsat Maliyetleri ...............................................................................................203
d)Faktör Oranları Teorisi ......................................................................................204
1)Heckscher-Ohlin Faktör Donatımı Teorisi ....................................................204
2)Faktör Fiyat Eşitliği Teorisi ..........................................................................205
3)Stolper-Samuelson Gelir Dağılımı Teorisi ....................................................206
XIII
4)Rybczynski Teorisi ........................................................................................207
4. Dış Ticareti Açıklayan Yeni Teoriler .......................................................................207
a)Mevcudiyet Teorisi ............................................................................................208
b)Teknolojik Açık Teorisi ....................................................................................208
c)Yeni Mal Geliştirme Teorisi .............................................................................. 208
d)Yetişkin İşgücü Teorisi .....................................................................................209
e)Tercihlerde Benzerlik Teorisi ............................................................................209
f)Ölçek Ekonomileri Teorisi .................................................................................210
g)Monopollü Rekabet Teorisi ...............................................................................210
SORULAR ...................................................................................................................210
14.BÖLÜM
DIŞ TİCARET POLİTİKASI
1. Gümrük Tarifeleri .....................................................................................................218
2. İthalat Kotaları ..........................................................................................................222
3. İthalat Yasakları........................................................................................................223
4. Kambiyo Kontrolü ....................................................................................................224
5. İthalat Teminatları ....................................................................................................224
6. Çoklu Kur Uygulamaları ..........................................................................................225
7. Fark Giderici Vergiler ..............................................................................................225
8. Yurtiçi Sübvansiyonlar .............................................................................................226
9. İhracat Vergileri........................................................................................................227
10. İhracat Sübvansiyonları ..........................................................................................227
11. Damping .................................................................................................................228
12. Görünmez Engeller .................................................................................................229
13. Gönüllü İhracat Kısıtlamaları .................................................................................229
14. İhracatın Teşvik Edilmesi .......................................................................................230
SORULAR ...................................................................................................................232
15.BÖLÜM
DÖVİZ PİYPASASI
1. Döviz Piyasasının Tanımı .........................................................................................237
2. Döviz Piyasasının Fonksiyonları ..............................................................................238
3. Döviz Kurunun Oluşumu..........................................................................................239
4. Döviz Talebi .............................................................................................................240
5. Döviz Arzı ................................................................................................................240
6. Döviz Piyasasında Denge ve Döviz Kuru.................................................................241
7. Döviz Kuru Sistemleri ..............................................................................................242
a)Sabit Kur Sistemi ...............................................................................................242
XIV
b)Esnek Kur Sistemi .............................................................................................243
8. Döviz Arbitrajı..........................................................................................................244
9. Döviz Spekülasyonu .................................................................................................245
10. Konvertibilite ..........................................................................................................245
SORULAR ...................................................................................................................246
16.BÖLÜM
ÖDEMELER BİLANÇOSU
1. Ödemeler Bilançosunun Tanımı ...............................................................................253
2. Ödemeler Bilançosunun Önemi ................................................................................254
3. Ödemeler Bilançosunun Özellikleri .........................................................................255
a)İşlem Süresi .......................................................................................................255
b)Ülkede Yerleşik Olma .......................................................................................256
c)Ekonomik İşlemler ............................................................................................257
d)Hesapların Çalışma Şekli ..................................................................................257
e)Otonom ve Denkleştirici İşlemler ......................................................................257
f)Hesap Birimi ......................................................................................................259
g)Akım Kavramı ...................................................................................................259
h)Bilgi Kaynakları ................................................................................................259
2. Ödemeler Bilançosunun Hesapları ...........................................................................260
A)Cari İşlemler Dengesi .......................................................................................260
a)Dış Ticaret Dengesi Hesabı ......................................................................260
b)Hizmet Dengesi Hesabı ............................................................................262
c)Gelir Dengesi Hesabı ................................................................................266
d)Cari (Karşılıksız) Transferler Hesabı .......................................................267
B)Sermaye ve Finans Hesapları............................................................................269
C)Net Hata ve Noksan Hesabı ..............................................................................276
3. Ödemeler Bilançosu Açıklarının Nedenleri ..............................................................278
a)Yapısal Nedenler ...............................................................................................278
b)İktisadi Dalgalanmalar ......................................................................................279
c)Arızi Nedenler ...................................................................................................279
d)İstikrar Bozucu Spekülasyon ............................................................................. 280
4.Ödemeler Bilançosu Açıklarını Önlemeye Yönelik Politikalar .................................280
SORULAR ...................................................................................................................281
17.BÖLÜM
EKONOMİK BÜYÜME VE KALKINMA
1. Ekonomik Büyüme Tanımı ......................................................................................286
2. Ekonomik Büyümenin Kaynakları ...........................................................................287
XV
a)Üretim Faktörü Miktarındaki Artışlar ...............................................................287
b)Teknolojik Gelişme ...........................................................................................288
c)Teknolojik Değişme Türleri ..............................................................................289
3. Ekonomik Büyümenin Ölçülmesi.............................................................................290
4. Ekonomik Büyümenin Yararları...............................................................................290
5. Ekonomik Büyümenin Zararları ve Sınırları ............................................................291
6. Ekonomik Kalkınmanın Tanımı ve Ölçülmesi .........................................................292
7. Azgelişmiş Ülkelerin Özellikleri ..............................................................................292
a)Gelir Düzeyinin Düşük Olması ve Adaletsiz Dağılması ...................................293
b)Tarım Sektörünün Ekonomideki Ağırlığının Fazla Olması...............................293
c)Sanayi Sektörünün Gelişmemiş Olması ............................................................293
d)Dış Ticarette Rekabet Güçlerinin Olmaması .....................................................293
e)İşletme Ölçeklerinin Düşük Olması...................................................................294
f)Tasarruf Seviyesinin Düşük Olması..................................................................294
g)Göç ve Şehirleşme Sorunlarının Olması ...........................................................294
h)Eğitim Düzeyinin ve Sağlık Standartlarının Düşük olması ...............................294
8. İnsani Gelişmişlik Oranı ...........................................................................................294
9. Azgelişmişlik Kısır Döngüsü....................................................................................295
10. Azgelişmişlik Kısır Döngüsünün Kırılması ............................................................296
11. Azgelişmiş Ülkelerde Kalkınmayı Engelleyen Faktörler .......................................298
a)Nüfus Artış Oranının Yüksek Olması................................................................298
b)İnsan Kaynaklarının Yetersizliği .......................................................................298
c)Doğal Kaynakların Yetersizliği .........................................................................299
d)Sermaye Birikiminin ve Teknolojik Buluşların Yetersizliği .............................299
e)Mali Kurumların Gelişmemiş Olması ...............................................................300
f)Sosyal ve Kültürel Yapının Katılığı ...................................................................301
12. Kalkınma Modelleri................................................................................................302
a)Dengeli Kalkınma ..............................................................................................302
b)Dengesiz Kalkınma ...........................................................................................302
SORULAR ...................................................................................................................303
YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................................307
XVI