İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER
Önsöz ............................................................................................................. iii
Giriş ...............................................................................................................
1
BİRİNCİ BÖLÜM
DIŞ TİCARETİN TANIMI VE KAPSAMI
1. DIŞ TİCARETİN YURTİÇİ TİCARETTEN FARKI ..............................
4
2. DIŞ TİCARETİN NEDENLERİ ...............................................................
5
2.1. Doğal ve Beşeri Kaynak Yetersizliği .............................................
6
2.2. Ülkelerarası Fiyat Farklılıkları.......................................................
7
2.3. Ülkelerarası Mal Farklılaştırması ..................................................
8
2.4. Ulaştırma Maliyetlerinin Azalması ve Teknolojik Gelişmeler ..
9
3. DIŞ TİCARETİN TARAFLARI ...............................................................
9
3.1. İhracatçı (Tedarikçi-Üretici) ...........................................................
9
3.2. Aracı Banka (İhracatçının Bankası) ............................................... 10
3.3. İthalatçı (Alıcı-Müşteri) .................................................................. 10
3.4. Muhabir Banka (İthalatçının Bankası) .......................................... 10
4. DIŞ TİCARETTE RİSKLER ..................................................................... 10
4.1. Alıcı Riski ......................................................................................... 11
4.2. Ülke Riski ......................................................................................... 11
4.3. Taşıma Riski..................................................................................... 12
4.4. Kur Riski........................................................................................... 12
5. DIŞ TİCARET POLİTİKALARI .............................................................. 12
5.1. Dış Ticaret Politikasının Amaçları ................................................ 14
5.2. Dış Ticaret Politikasının Araçları .................................................. 16
vi
İKİNCİ BÖLÜM
DIŞ TİCARETİN GENEL İŞLEYİŞ MEKANİZMASI
1. İHRACAT KAVRAMI VE İHRACAT İŞLEMLERİ ............................. 19
1.1. İhracat İşlemleri ............................................................................... 21
1.1.1. İhracat Yapılacak Ülkeye Göre İşlemler .............................. 21
1.1.2. İhraç Edilecek Ürüne Göre İşlemler..................................... 22
1.1.3. Pazara Giriş Şekline Göre İşlemler....................................... 22
1.2. İhracat Türleri .................................................................................. 23
1.2.1. Serbest İhracat......................................................................... 24
1.2.2. Kayda Bağlı İhracat ................................................................ 24
1.2.3. Özellikli İhracat ......................................................................
1.2.3.1. Konsinye İhracat ............................................................
1.2.3.2. Kredili İhracat ................................................................
1.2.3.3. Bedelsiz İhracat ..............................................................
1.2.3.4. İthal Edilmiş Malların İhracı (Reexport) ....................
1.2.3.5. Transit Ticaret ................................................................
1.2.3.6. Geçici İhracat..................................................................
1.2.3.7. Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat ................
25
25
25
26
27
28
29
29
1.2.3.8. Takas veya Bağlı Muamele Kapsamında
Yapılacak İhracat ........................................................... 30
1.2.3.9. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat ............................ 31
1.2.3.10. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılma .......................... 32
1.2.3.11. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında
Yapılacak İhracat ......................................................... 32
1.2.3.12. Offset Anlaşmaları Çerçevesinde Yapılacak İhracat 33
1.2.3.13. Sınır Ticaret Merkezleri .............................................. 34
1.2.3.14. Bavul Ticareti ............................................................... 34
2. İTHALAT KAVRAMI VE İTHALAT İŞLEMLERİ .............................. 35
2.1. İthalat İşlemleri................................................................................ 35
2.1.1. İthalatçı Sıfatının Kazanılması .............................................. 36
2.1.2. İhracatçının Bulunması ve Sözleşme Yapılması ................. 36
2.1.3. Belgelerin (Vesaikin ) Gelmesi ve Ödemenin Yapılması .. 36
2.1.4. Malların Gelmesi ve Gümrük Giriş İşlemlerinin
Yapılması ................................................................................. 37
2.2. İthalat Türleri ................................................................................... 37
vii
2.2.1. Bedelli (Normal) İthalat......................................................... 38
2.2.2. Bedelsiz İthalat ....................................................................... 38
2.2.3. Geçici İthalat ........................................................................... 39
2.2.4. İthali İzne Bağlı Malların İthalatı ......................................... 39
2.2.5. Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında İthalat ........................ 40
2.2.6. Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında İthalat ......................... 42
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DIŞ TİCARETTE YETKİLİ VE YARDIMCI KURULUŞLAR
1. DIŞ TİCARETTE YETKİLİ KURULUŞLAR ..........................................
1.1. Dış Ticaret Müsteşarlığı .................................................................
1.2. Hazine Müsteşarlığı ........................................................................
1.3. Gümrük Müsteşarlığı .....................................................................
1.4. Merkez Bankası ...............................................................................
45
45
48
51
53
1.5. Türkiye İhracat Kredi Bankası (Türk Eximbank) ........................ 54
2. DIŞ TİCARETTE YARDIMCI KURULUŞLAR ..................................... 56
2.1. Ticaret ve Sanayi Odaları ...............................................................
2.2. Ekonomi ve Ticaret Müşavirlikleri ...............................................
2.3. İhracatçı Birlikleri ............................................................................
2.4. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ................................................
2.5. İthalatçı Birlikleri.............................................................................
56
56
57
58
58
2.6. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ......................................... 59
3. DIŞ TİCARETE YARDIMCI OLAN DİĞER KURULUŞLAR ............. 59
3.1. İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) ....................................................... 59
3.2. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme
İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ........................................................
3.3. Bankalar ve Özel Finans Kurumlar ..............................................
3.4.Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ..................................................
3.5. Nakliyeciler ......................................................................................
3.6. Gümrük Müşavirleri .......................................................................
3.7. Diğer Kurumlar ...............................................................................
59
60
61
61
62
62
4. DIŞ TİCARETLE İLGİLİ ULUSLARARASI KURULUŞLAR .............. 63
4.1. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ....................................................... 63
4.2. Uluslararası Ticaret Odası (ICC) ................................................... 64
4.3. Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) ............................................... 65
4.4. Dünya Gümrük Örgütü (WCO) .................................................... 66
viii
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DIŞ TİCARETTE MALLARIN TESLİMİ VE TAŞINMASI
1. DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ .................................................. 68
1.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teslim Şekilleri ................................ 69
1.2. Tanıtım Biçimlerine Göre Teslim Şekilleri ................................... 72
2. TESLİM ŞEKİLLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ................................ 73
2.1. E Grubu Teslim Şekli(EX-WORKS) .............................................. 73
2.1.1. İhracatçının Yükümlülükleri ................................................ 74
2.1.2. İthalatçının Yükümlülükleri ................................................. 74
2.2. F Grubu Teslim Şekilleri ................................................................ 75
2.2.1. Belirlenen Yerde Taşıyıcıya Teslim (FCA) .......................... 75
2.2.1.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 76
2.2.1.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 76
2.2.2. Belirlenen Yerde Gemi Yanında Teslim (FAS) ................... 77
2.2.2.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 77
2.2.2.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 78
2.2.3. Gemi Bordasında Teslim (FOB)............................................ 79
2.2.3.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 79
2.2.3.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 80
2.3. C Grubu Teslim Şekilleri ................................................................ 81
2.3.1. Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim (CFR) ...... 81
2.3.1.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 81
2.3.1.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 82
2.3.2. Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun Ödenmiş Olarak
Teslim (CIF)............................................................................. 83
2.3.2.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 83
2.3.2.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 84
2.3.3. Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (CPT) .................... 85
2.3.3.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 86
2.3.3.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 87
2.3.4. Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim (CIP) ... 87
2.4. D Grubu Teslim Şekilleri ................................................................ 88
2.4.1. Terminalde Teslim (DAT) ..................................................... 88
2.4.1.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 89
ix
2.4.1.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 90
2.4.2. Belirlenen Yerde Teslim (DAP) ............................................ 91
2.4.2.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 91
2.4.2.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 92
2.4.3. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim (DDP) ................. 93
2.4.3.1. İhracatçının Yükümlülükleri ....................................... 93
2.4.3.2. İthalatçının Yükümlülükleri ........................................ 94
BEŞİNCİ BÖLÜM
DIŞ TİCARETTE ÖDEME YÖNTEMLERİ
1. PEŞİN ÖDEME ......................................................................................... 98
2. AÇIK HESAP ............................................................................................ 99
3. MAL MUKABİLİ ÖDEME ...................................................................... 99
4. BELGE KARŞILIĞI (VESAİK MUKABİLİ) ÖDEME ........................... 100
4.1. Vesaik İbrazında Ödeme ................................................................ 101
4.2. Poliçe Kabulü Karşılığında Vesaikin Teslimi .............................. 101
4.3. Vesaikin Taahhütname Karşılığında Teslimi .............................. 101
4.4. Vesaikin Ödeme Garantisi Karşılığında Teslimi ......................... 102
4.5. Kabullü Tahsilat .............................................................................. 102
5. KONSİNYE ÖDEME ............................................................................... 102
6. KABUL KREDİLİ ÖDEME ..................................................................... 103
7. İTHALATÇI PREFİNANSMANI ........................................................... 104
8. AKDEDİTİFLİ ÖDEME ........................................................................... 104
8.1. Akreditif Sisteminin Özellikleri .................................................... 106
8.2. Akreditif Sisteminde Yer Alan Taraflar ....................................... 106
8.3. Akreditif Sisteminin İşleyişi .......................................................... 108
8.4. Akreditif Çeşitleri............................................................................ 112
8.4.1. Cayılabilir/Cayılamaz Akreditif ........................................... 112
8.4.2. Teyitli / Teyitsiz Akreditif ..................................................... 113
8.4.3. Rotatif / Döner Akreditif ....................................................... 114
8.4.4. Göründüğünde Ödemeli / Vadeli Akreditif ....................... 114
8.4.5. Karşılıklı Akreditif ................................................................. 115
8.4.6. Devredilebilir Akreditif ......................................................... 115
8.4.7. Kırmızı Şartlı Akreditif .......................................................... 116
8.4.8 Yeşil Şartlı Akreditif................................................................ 116
x
8.4.9. Garanti Akreditifi ................................................................... 117
8.4.10. Kabul Kredili Akreditif........................................................ 117
8.4.11. İştiralı Akreditif .................................................................... 118
8.5. Akreditifte Hatalara Karşı Rezerv ................................................ 118
9. ALTERNATİF FİNANSMAN TEKNİKLERİ........................................ 120
9.1. Factoring........................................................................................... 120
9.2. Forfaiting .......................................................................................... 121
9.3. Leasing.............................................................................................. 122
9.4. Franchising....................................................................................... 123
9.5. Karşılıklı (Bağlı) Ticaret .................................................................. 125
9.5.1. Takas ........................................................................................ 127
9.5.2. Kliring ...................................................................................... 128
9.5.3. Karşılıklı Satın Alma ( Bağlı İşlem) ...................................... 129
9.5.4. Geri Satın Alma (Buy-Back) .................................................. 130
9.5.5. Uluslararası Ödeme Anlaşmaları ......................................... 131
9.5.6. Dengeleme Anlaşmaları (Offset) .......................................... 132
9.5.7. Satın Al-Sat (Buy-Sell) ........................................................... 133
9.5.8. Barter........................................................................................ 133
ALTINCI BÖLÜM
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER
1. TİCARİ BELGELER ................................................................................. 136
1.1. Proforma Fatura .............................................................................. 136
1.2. Ticari Fatura ..................................................................................... 136
1.3. Navlun Faturası............................................................................... 138
1.4. Konsolosluk Faturası ...................................................................... 139
1.5. Tasdikli Fatura ................................................................................. 139
1.6. Çeki Listesi ....................................................................................... 139
1.7. Koli Listesi........................................................................................ 140
1.8. Spesifikasyon Listesi ....................................................................... 140
1.9. Gözetim Belgesi ............................................................................... 140
1.10. Gemi Ölçü Raporu ........................................................................ 141
1.11. Ekspertiz / Analiz Raporu ............................................................ 141
1.12. İmalatçı Analiz Belgesi ................................................................. 142
1.13. Borsa Tescil Beyannamesi ............................................................ 142
xi
1.14. Kalite Kontrol Belgesi ................................................................... 142
1.15. Kontrol Belgesi .............................................................................. 142
2. RESMİ BELGELER ................................................................................... 143
2.1. Gümrük Beyannamesi .................................................................... 143
2.2. Dolaşım Belgeleri ............................................................................ 145
2.2.1. A.TR Dolaşım Sertifikası ....................................................... 145
2.2.2. EUR-1 Dolaşım sertifikası ..................................................... 145
2.2.3. EUR-MED Dolaşım Sertifikası.............................................. 146
2.3. Menşe Şahadetnamesi .................................................................... 147
2.4. Form A (Özel Menşe Şahadetnamesi) .......................................... 147
2.5. Radyasyon Belgesi .......................................................................... 148
2.6. Veteriner Sertifikası ........................................................................ 148
2.7. Helal ve Koşer Belgeleri ................................................................. 149
2.8. Bitki Sağlık Sertifikası ..................................................................... 149
2.9. Boykot/Kara Liste Sertifikası ......................................................... 149
3. TAŞIMA BELGELERİ .............................................................................. 150
3.1. Deniz Konşimentosu ...................................................................... 151
3.2.Taşıma Belgeleri ............................................................................... 152
3.2.1. Karayolu Taşıma Belgesi ....................................................... 152
3.2.2. Hava Yolu Nakliye Makbuzu ............................................... 153
3.2.3. Demiryolu Hamule Senedi ................................................... 154
3.2.4. TIR Karnesi ............................................................................. 154
3.2.5. ATA Karnesi ........................................................................... 155
3.2.6. Nakliyeci Makbuzu ................................................................ 155
3.3. FIATA Taşıma Belgeleri ................................................................. 156
3.4. Paket Posta Makbuzu ..................................................................... 157
3.5. Ordino .............................................................................................. 157
3.6. Dok Makbuzu .................................................................................. 157
4. SİGORTA BELGELERİ ............................................................................ 158
4.1. Sigorta Mektubu .............................................................................. 158
4.2. Sigorta Poliçesi ................................................................................ 158
4.3. Sigorta Sertifikası ............................................................................ 159
5. FİNANSMAN BELGELERİ .................................................................... 160
5.1. Poliçe ................................................................................................. 160
5.2. Bono .................................................................................................. 161
5.3. Çek .................................................................................................... 161
xii
5.4. Antrepo Makbuzu ........................................................................... 161
5.5. Teslim Emri ...................................................................................... 162
5.6. Rehin Senedi .................................................................................... 162
5.7. Kontrol ve Numune Alma Yetki Belgesi ...................................... 163
YEDİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE UYGULANMAKTA OLAN İHRACAT
TEŞVİKLERİ
1. İHRACATI TEŞVİK UYGULAMALARININ ÖNEMİ ........................ 165
2. İHRACATA YÖNELİK DEVLET DESTEKLERİ .................................. 166
2.1. Araştırma Geliştirme Yardımları .................................................. 167
2.2. Eğitim ve Danışmanlık Yardımları ............................................... 169
2.3. Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği .................................. 170
2.4. Yurt Dışı Birim, Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin
Desteklenmesi.................................................................................. 172
2.5. Tasarım Desteği ............................................................................... 173
2.6. Teknik Müşavirlik Firmalarının Yurt Dışındaki
Faaliyetlerine Sağlanacak Devlet Yardımları .............................. 174
2.7. Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının
Desteklenmesi................................................................................. 175
2.8. Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının
Desteklenmesi................................................................................. 176
2.9. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi ............................................ 177
2.10. İstihdam Yardımı .......................................................................... 177
2.11. Türk Ürünlerinin Yurt Dışında Markalaşması, Türk Malı
Desteklenmesi................................................................................ 178
2.12. Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi .............................................. 179
3. İHRACATTA VERGİ İSTİSNALARI ..................................................... 180
3.1. İhracatta KDV İstisnası ve İadesi .................................................. 180
3.2. Vergi, Resim ve Harç İstisnası ....................................................... 181
4. KOSGEB DESTEKLERİ ........................................................................... 182
KAYNAKÇA ................................................................................................ 184