47 BP ve Shell`in aynı devreler için 19,5 olan indirimi 5,5
advertisement
M. Meclisi B : 47 BP ve Shell'in aynı devreler için 19,5 olan indirimi 5,5 cent ilâvesiyle 25 cente ve yine ikinci devre için 24,5 cent olan indirimi yarım cent ilâvesiyle 25 cente iblâğ edilmiştir. Ayrıca, Mobil ve Shell şirketleri 1.3.1966 tarihinden 31 . 8 . 1967 devresi içinde ithal ettikleri hampetrolde tatbik etmekte oldukları 35 cent indirim yerine 40 centlik bir indirim yapmayı kabul ettiklerinden bu devre zarfın­ da yapılmış -ithalât için indirim farkından tahassul edecek meblâğı farazi transfer yolu ile şirketleri tarafından transfer edilecek meblağ­ lardan mahsubetmeyi de kabul etmiş bulunmak­ tadırlar. indirim müzakereleri nisbetlerinin bugün­ kü dünya petrol ekonomisi ve Türkiye'nin millî menfaatleri yönünden değerine gelince; yapı­ lan indirim varil başına 40 cent olup ithal edi­ len hampetrolün FOB fiyatlarına göre yüzde itibariyle nisbetleri değişmektedir. Bu nisbetler'Katar hampetrolünde % 20,50; Kerkük hampetrolünde ise % 18,10 dur. Evvelce, BP ve Shell şirketleri Katar petrolü ithal etmiş bulunmaktalar ise de Orta - Doğu buhranı ve Süveyş kanalının kapanması sebebiyle Basra Körfezinden nakliyat yapılamadığı cihetle bizzarure Doğu - Akdeniz limanlarından Kerkük hampetrolü ithal edilmektedir. Bu itibarla yüz­ de itibariyle indirim nisbeti Katar hampetrolüne göre düşük olmakla bareber son hâdise­ ler sebebiyle tanker navlun fiyatları yükselmiş bulunduğundan varil başına 5 cent daha indi­ rim sağlanması da döviz tasarrufu bakımından memleketimiz için mühim bir kazanç olmuştur. Diğer taraftan 15 . 6 . 1964 tarihinde Mobillde başlıyan indirimin 19,5 veya 19,89 centten 25 cente çıkarılması ve bunun 35 centlik indiri­ min sağlandığı tarihe kadar kabul ve teşmili de adı geçen şirketlerin transfer haklarından tenzilât icrasını gerektiren ve binnetice döviz tasarrufu temin eden bir faktör olarak müta­ lâa edilmektedir. . 28 . 10 . 1967 tarihli Resmî Gazetede ya­ yınlanan 6/8957 sayılı Karar , bir taraftan ATAŞ Grupu Rafineri şirketlerinin mahsul fi­ yatlarında yapacakları indirimi tesbit eder­ ken, diğer taraftan da 1964 yılında başlıyan hampetrol fiyat indirimi müzakerelerini bir neticeye bağlamış ve kısmen evvelce yapılan indirimleri makabline de teşmil etmek sure- 21 . 2 . 1968 O :4 tiyle 1 573 152 dolar döviz sağlamıştır. Bu­ na göre Mobil, 1 129 772, Shell 227 048, BP. de 216 332 dolar tutaarmda munzam bir indirimi kabul etmişlerdir. Ancak, gravite ve navlun farkları hasabiyle geçmişe ait net dö­ viz tasarrufumuz 1 375 102 dolar olmaktadır. Şimdi, asıl münakaşa konusu bulunan hampetrolden sağlanan indirimin mahsullere inti­ kali konusuna geliyorum. 3 . 5 . 1965 tarih ve 12 sayılı İktisadi Ku­ rul karan ile hampetrol fiyatlarındaki indiri­ me muvazi olarak ürün fiyatları da ayarla'narak aradaki farkın aktarılması maksadiyle bir fon teşkili ve bu husustaki kararnamenin Maliye Bakanlığınca ihzarı kararlaştırılmış idi. Bu karar üzerine Enerji ve Tabiî Kay­ naklar ile Maliye bakanlıkları ve Petrol Dairesi temsilcileri arasında tanzim olunan 22 -Ka­ sım -1965 tarihli Protokol gereğince ithal ham petrolü fiyatında sağlanan tenzilâtın 6/2394 sayılı Kararla tesis olunan akar - yakıt istik­ rar fonu hesabi yoliyle Hazineye aktarılması­ nın şimdilik maksadı temine 'kafi geleceği neticesine varılarak sonunda 29 . 3 . 1966 ta­ rihli Resmî Gazetede yayınlanmış olan 6/6181 sayılı Kararname tanzim edilmiş idi. 29 .3 .1966 tarihinde yürürlüğe giren bu kararname aslın­ da akar yakıt fiyat istikrar fonu hesabının « ihdasına ve işleyiş şekline ait esasların ikinci maddesini değiştirmektedir. Kararname ile değiştirilen sözü gecen ikinci maddenin ikinci fıkrası son değişiklikle şu şekli almıştır : «Gerçek gümrüksüz maliyet 29 . 5 . 1962 gün ve 6/500 sayılı Kararnamenin 2/B maddesinde tanımlanan FOB, navlun, sigorta, muayene ücreti ve Okyanus firesinden meydana gelen beynelmilel parite fiyatından Maliye vo Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığınca her mahsûl için ayrı ayrı tesbit edilecek nisbetlerin ten­ zili suretiyle bulunur. İşbu kararname maksadı temine kâfi gelmiyor muydu? Buna cevap ve­ rebilmek için beynelmilel parite fiyatından her mahsul için ayrı ayrı tesbit edilecek nis­ betlerin tenzilinden sonra, gerçek gümrük­ süz maliyetin hesaplanmasına neden lüzum gö­ rüldüğünü bilmek icabeder. Bu nedenin ce­ vabını 3 . 5 . 1965 tarihli İktisadi Kurul ka­ rarında aramajk gerekir.
