içindekiler - TC Anayasa Mahkemesi

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
VII
İÇİNDEKİLER
XI
KISALTMALAR LİSTESİ
XXI
GİRİŞ
1
BİRİNCİ BÖLÜM
ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ EVRENSEL İNSAN HAKLARI VE
ÖZGÜRLÜK BOYUTU AÇISINDAN İNCELENMESİ
1.1. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ D O Ğ U Ş U VE GELİŞİMİ
12
1.2. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ ÖNEMİ VE
TEMELLENDİRİLMESİ
17
1.3. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ TANIMI
22
1.3.1.
Genel Olarak
22
1.3.2.
Üç Alan Teorisi
26
1.3.2.1.
Kişinin Kamuya Açık (Ortak/Genel) Hayat Alanı
27
1.3.2.2.
Kişinin Özel Hayat Alanı
31
1.3.2.3.
Kişinin Gizli (Mahrem/Sır) Hayat Alanı
33
1.3.2.4.
Üç Hayat Alanın Birbirinden Ayrımı
34
1.3.2.5.
Üç Alan Teorisine Alternatif Yaklaşımlar
37
1.3.3.
Kavram ve Tanım: Özel Hayatın Korunması Hakkı
38
1.4. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ NİTELİĞİ
43
1.4.1.
Kişilik Hakkı Kavramı ve Bazı Kişilik Değerleri
45
1.4.1.1.
Onur ve Saygınlık
46
1.4.1.2.
Ad
47
1.4.1.3.
Görüntü ve Ses
48
1.4.1.4.
Maddî ve Manevî Bütünlük
48
XII
1.5. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKINA MÜDAHALE KAVRAMİ
49
1.6.
54
ULUSLARARASI HUKUKTA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKI
1.6.1.
Genel Olarak
1.6.2.
Özel Hayatın Korunması Hakkının Evrensel Düzeyde Güvence
Altına Alınması
1.6.3.
5
4
5
8
1.6.2.1.
Birleşmiş Milletler Şartı/Antlaşması
59
1.6.2.2.
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi/Beyannamesi
60
1.6.2.3.
Medenî (Kişisel) ve Siyâsî (Siyasal) Haklar
Uluslararası Sözleşmesi
63
Özel Hayatın Korunması Hakkının Bölgesel Düzeyde Güvence
Altına Alınması
66
1.6.3.1.
Avrupa Konseyi Statüsü
67
1.6.3.2.
AİHS ve AİHM Uygulaması
69
1.6.3.3.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı
74
1.6.3.4.
AB Kurucu Antlaşmaları
7
5
1.6.3.5.
AB Temel Haklar Şartı
7
5
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE MAHKEMESİ KARARLARI
KAPSAMINDA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKI
2.1. DAR A N L A M D A ÖZEL HAYATA SAYGI GÖSTERİLMESİ HAKKİ
84
2.1.1.
Tanım
84
2.1.2.
Kapsam
85
2.1.2.1.
2.1.2.2.
2.1.2.3.
2.1.2.4.
Kişilerin Yalnız Kalabilme ve Kendi Kaderini Tayin
Edebilme Hakkı
8
6
Şahsi (Özel) Alana Saygı Gösterilmesini İsteme ve
Başkalarıyla Sosyal Olarak Etkileşimde Bulunma
Hakkı
88
Bireylerin Şalısîyetine (FizikselMicut ve Manevî
Bütünlüğüne) Saygı Gösterilmesini İsteme Hakkı
90
Şahsî ve Etnik Kimlik Hakkı
95
XIII
2.1.2.5.
Biyolojik ve Fizik Kimliğin Tespiti/Kişinin Kendi
Kimliğini Bilme-Ulaşma Hakkı
100
Cinsel Kimlik ve Yönelime Saygı Gösterilmesini
İsteme Hakkı
102
2.1.2.7.
Tıbbî Bakım ve Gizlilik Hakkı
107
2.1.2.8.
Kişisel Tıbbî Verilerin Gizliliği ile Sağlık Bilgilerine
Erişim Hakkı
107
Devletin Zorunlu Tuttuğu Güvenlik Önlemlerine
Karşı Korunma Hakkı
109
2.1.2.10.
Gizli İzleme ve Kayıt Karşısında Korunma Hakkı
109
2.1.2.11.
Kişisel (Özel) Bilgi ve Verilerin Toplanması,
Saklanması ve Kullanılmasına (İşlenmesine) ve
Özellikle de İfşasına Karşı Korunma Hakkı
115
2.1.2.12.
Özel Hayat ve Basın
122
2.1.2.13.
Kişisel Verilere Erişim Hakkı
123
2.1.2.6.
2.1.2.9.
2.2.
AİLE HAYATINA SAYGI GÖSTERİLMESİ HAKKI
126
2.2.1.
Tanım
126
2.2.2.
Kapsam
130
2.2.2.1.
Aile Hayatına Yönelik Devletin Yükümlükleri
140
2.2.2.1.1.
Negatif Yükümlülük
140
2.2.2.1.2.
Pozitif Yükümlülük
141
2.2.2.1.2.1.
2.2.2.1.2.2.
2.2.2.1.2.3.
2.2.2.2.
Soy Bağının Kurulması
Konusundaki Pozitif
Yükümlülük
141
Ebeveynlerle Çocukları
Yeniden Bir Araya
Getirme Konusundaki
Pozitif Yükümlülük
142
Aile Hayatına Saygı
Hakkı Bağlamında Usule
İlişkin Haklar
Konusundaki Pozitif
Yükümlülük
145
Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı ve
Çocukların Durumu
147
XIV
2.2.2.2.1.
2.2.2.2.2.
2.2.2.3.
151
Ebeveynlerin Bilgisi ve Rızası Olmadan
Çocukların Evlat Edinilmesi
153
Aile Hayatına Saygının Yabancılar/Göçmenler
Hakkında Uygulanması
2.2.2.3.1.
154
Bir Yabancının Ailesinin Bir Ülke
Toprakları Üzerine Yerleşmesi
Halindeki Güvenceler
155
Bir Devlet Topraklarında Yerleşmiş
Yabancının Smırdışı Edilmesine Karşı
Güvenceler
157
Çocukların veya Diğer Aile Bireylerinin Herhangi
Bir Sözleşme Devletindeki Ailesine Katılma Hakkı
162
2.2.2.3.2.
2.2.2.4.
Çocukların Korunması ve Bakımı
Davaları
2.3. KONUTA SAYGI GÖSTERİLMESİ HAKKI
164
2.3.1.
Tanım
164
2.3.2.
Kapsam
165
2.3.2.1.
Konut Hakkı ve Kişinin Kendi Konutunda Yaşama
Hakkı İlişkisi (Konut İle Konutta Yaşayanlar
Arasındaki Yasal Bağ)
168
2.3.2.2.
Konutların Kasıtlı Hasara Karşı Korunması
171
2.3.2.3.
Konutla İlgili Mülkiyet Hakkı ve Kamulaştırma
Uygulamaları
172
2.3.2.4.
Arama ve Elkoyma
172
2.3.2.5.
Aramanın Konut Hakkını İhlal Etmemesi İçin
Gerekli Güvenceler
173
Aramanın Yargı Kontrolünde Yapılmasının Zorunlu
veya Yeterli Olup Olmadığı
175
Terör Suçu Soruşturmalarında Arama ve Elkoyma
Uygulamaları
178
2.3.2.6.
2.3.2.7.
2.3.2.8.
Rahatsız Edilme ve Çevresel Zararlardan Korunma .... 179
2.4. HABERLEŞMEYE SAYGI GÖSTERİLMESİ HAKKI
182
2.4.1.
Tanım
182
2.4.2.
Kapsam
183
XV
2.4.2.1.
2.4.2.2.
2.4.2.3.
Haberleşmeye Saygı Gösterilmesi Hakkının Gizli
İzleme (Takip) ve Dinleme Faaliyetleriyle İhlali
186
Telefon Dinleme ve Gizli İzleme Gibi Yollarla Elde
Edilen Bilgilerin, Depolanması, Saklanması,
Kullanılması (İşlenmesi) ve Bunlarla "Fişleme"
Yapılması
192
Hükümlü ve Tutukluların İletişim Hakkı
194
2.5. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKI KAPSAMINDA DEVLETİN
NEGATİF VE POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİ
199
2.6. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ SINIRLANDIRILMA
ŞARTLARI
2.6.1.
207
Hakların Sınıflandırılması ve Sınırlandırılma Şartları
208
2.6.1.1.
Genel Olarak
208
2.6.1.2.
Birinci Şart: Hukuken Önceden Öngörülme
(Kanunîlik/Yasallık)
213
2.6.1.3.
İkinci Şart: Meşru Amaca Yönelik Olma
219
2.6.1.4.
Üçüncü Şart: Demokratik Toplum Gerekleri İçin
Gereklilik/Zorunluluk
221
2.6.1.4.1.
Orantılılık İlkesi
225
2.6.1.4.1.1.
Elverişlilik
228
2.6.1.4.1.2.
Gereklilik
228
2.6.1.4.1.3.
Ölçülülük (Dar Anlamda
Orantılılık)
228
2.6.1.4.2.
2.6.1.5.
2.6.2.
2.6.3.
2.6.4.
Takdir Hakkı
Dördüncü Şart: Ayrımcılık Yasağı
229
232
Savaş ya da Olağanüstü Hallerde Hakların Kullanımın
Durdurulması
232
Hakların Kötüye Kullanımının Yasaklanması ve Kısıtlamaların
Sınırlılığı
234
Hakların Sınırlandırılmasını!! Sınırları
235
XVI
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK ANAYASA VE TÜRK CEZA K A N U N U N D A
ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKI
3.1. ANAYASADA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKI
238
3.1.1.
Özel Hayatın ve Aile Hayatının Gizliliği Hakkı
244
3.1.2.
Konut Dokunulmazlığı Hakkı
249
3.1.3.
Haberleşmenin Gizliliği Hakkı
251
3.1.4.
Anayasa'nin Özel Hayatın Korunması Hakkıyla İlgili Sınırlama
Rejimi
253
3.1.4.1.
3.1.4.2.
255
Sınırlamanın İlgili Maddelerde Belirtilen Meşru
Sebeplere Bağlı Olması
256
3.1.4.2.1.
Millî Güvenlik
256
3.1.4.2.2.
Kamu Düzeni
257
3.1.4.2.3.
Suç İşlenmesinin Önlenmesi
258
3.1.4.2.4.
Genel Sağlık
258
3.1.4.2.5.
Genel Ahlâk
259
3.1.4.2.6.
Başkasının Hak ve Özgürlükleri
259
3.1.4.3.
Sınırlamanın Hâkim Kararı ile Olması
259
3.1.4.4.
Sınırlamanın Sadece "Kanun" Düzenlemesiyle
Olması/Kanunîlik
260
Sınırlamanın Anayasa'nin Sözüne ve Ruhuna
Uygun Olması
260
Sınırlamanın Demokratik Toplum Düzeni ve Laik
Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmaması
260
3.1.4.7.
Sınırlamanın Ölçülülük İlkesine Aykırı Olmaması
262
3.1.4.8.
Sınırlamanın Diğer Bazı Özel Şartlara Uygun
Bulunması
264
3.1.4.5.
3.1.4.6.
3.2.
Sınırlamanın Hakkın Özüne Dokunma Yasağı/Öz
Güvencesi
TÜRK CEZA KANUNUNDA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKI
3.2.1.
Konut, İşyeri ve Eklentileri Dokunulmazlığı Hakkının İhlâli
Suçu
266
270
XVII
3.2.1.1.
Konut (Mesken) ve Eklentilerinin
Dokunulmazlığını İhlâl Suçu
272
Konut Hükmündeki İşyeri ve Eklentilerinin
Dokunulmazlığını İhlâl Suçu
273
3.2.1.3.
Suçla Korunan Hukukî Değer
274
3.2.1.4.
Suçun Maddî Unsurları
274
3.2.1.4.1.
Fail ve Mağdur
274
3.2.1.4.2.
Konu
275
3.2.1.2.
Konut
276
3.2.1.4.2.2.
İşyeri
277
3.2.1.4.2.3.
Eklenti (Müştemilat)
277
3.2.1.4.3.
Hareket (Fiil) ve Netice
278
3.2.1.4.4.
Nedensellik (İlliyet) Bağı
280
3.2.1.5.
Suçun Manevî Unsuru (Kusurluluk)
280
3.2.1.6.
Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru
280
3.2.1.7.
Suçun Özel Görünüş/Beliriş Şekilleri
282
3.2.1.7.1.
Teşebbüs
282
3.2.1.7.2.
İştirak
283
3.2.1.7.3.
İçtima
283
3.2.1.8.
Suçun Nitelikli Hâlleri (Suç ve Cezaya Etki Eden
Sebepler)
3.2.1.8.1.
3.2.1.8.2.
3.2.1.9.
3.2.2.
3.2.1.4.2.1.
Suçun Cebir veya Tehdit Kullanmak
Suretiyle ya da Gece Vakti İşlenmesi
284
Suçun TCK M d . 119/1'de Belirtilen
Şekillerde İşlenmesi
285
Yaptırım
Haberleşmenin Gizliliğini İhlâl Suçu
3.2.2.1.
3.2.2.2.
3.2.2.3.
3.2.2.4.
284
287
287
Başkalarının Haberleşme İçeriklerinin Gizliliğinin
İhlali Suçu
289
Başkaları Arasındaki Haberleşme İçeriklerinin İfşa
Edilmesi Suçu
292
Kişinin Kendisiyle Yapılan Haberleşme İçeriklerinin
İfşa Edilmesi Suçu
293
Suçla Korunan Hukukî Değer
296
XVIII
3.2.2.5.
Suçun Maddî Unsurları
296
3.2.2.5.1.
Fail ve Mağdur
296
3.2.2.5.2.
Konu
297
3.2.2.5.3.
Hareket (Fiil) ve Netice
298
3.2.2.5.4.
Nedensellik (İlliyet) Bağı
301
3.2.2.6 Suçun Manevî Unsuru (Kusurluluk)
301
3.2.2.7.
Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru
302
3.2.2.8.
Suçun Özel Görünüş/Beliriş Şekilleri
303
3.2.2.8.1.
Teşebbüs
303
3.2.2.8.2.
İştirak
304
3.2.2.8.3.
İçtima
304
3.2.2.9.
Suçun Nitelikli Hâlleri (Suç ve Cezaya Etki Eden
Sebepler)
3.2.2.9.1.
3.2.2.9.2.
3.2.2.9.3.
3.2.2.10.
3.2.3.
Suçun Haberleşme İçeriklerinin Kaydı
Suretiyle İşlenmesi
305
Suçun Kamu Görevlisi Tarafından
İşlenmesi
305
Suçun Belli Bir Meslek ve Sanatın
Sağladığı Kolaylıktan Yararlanmak
Suretiyle İşlenmesi
306
Muhakemeye İlişkin Kurallar ve Yaptırım
Kişiler Arasındaki Konuşmaların Dinlenilmesi ve Kayda
Alınması Suçu
3.2.3.1.
305
306
307
Konuşmaların Aletle Dinlenilmesi veya Kayda
Alınması Suçu
309
Konuşmaların Söyleşiye Katılan Kişilerden Biri
Tarafından Kayda Alınması Suçu
310
Konuşmaların Kaydedilmesi Suretiyle Elde Edilen
Verilerin Hukuka Aykırı Olarak İfşa Edilmesi Suçu
311
3.2.3.4.
Suçla Korunan Hukukî Değer
312
3.2.3.5.
Suçun Maddî Unsurları
312
3.2.3.5.1.
Fail ve Mağdur
312
3.2.3.5.2.
Konu
313
3.2.3.5.3.
Hareket (Fiil) ve Netice
314
3.2.3.2.
3.2.3.3.
XIX
3.2.3.5.4.
315
3.2.3.6.
Suçun Manevî Unsuru (Kusurluluk)
315
3.2.3.7.
Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru
316
3.2.3.8.
Suçun Özel Görünüş/Beliriş Şekilleri
317
3.2.3.8.1.
Teşebbüs
317
3.2.3.8.2.
İştirak
317
3.2.3.8.3.
İçtima
317
3.2.3.9.
Suçun Nitelikli Hâlleri (Suç ve Cezaya Etki Eden
Sebepler)
318
3.2.3.9.1.
Suçun İfşa Suretiyle İşlenmesi
318
3.2.3.9.2.
Suçun Kamu Görevlisi Tarafından
İşlenmesi
319
Suçun Belli Bir Meslek ve Sanatın
Sağladığı Kolaylıktan Yararlanmak
Suretiyle İşlenmesi
319
3.2.3.9.3.
3.2.3.10.
3.2.4.
Nedensellik (İlliyet) Bağı
Yaptırım
319
Özel Hayatın Gizliliğini İhlâl Suçu
320
3.2.4.1.
Özel Hayatın Gizliliğini İhlâl Suçu
321
3.2.4.2.
Özel Hayatın Gizliliğinin Görüntü veya Seslerin
Kayda Alınması Suretiyle İhlal Edilmesi Suçu
322
Özel Hayata İlişkin Görüntü veya Seslerin İfşa
Edilmesi Suçu
322
3.2.4.4.
Suçla Korunan Hukukî Değer
324
3.2.4.5.
Suçun Maddî Unsurları
324
3.2.4.5.1.
Fail ve Mağdur
324
3.2.4.5.2.
Konu
324
3.2.4.5.3.
Hareket (Fiil) ve Netice
326
3.2.4.5.4.
Nedensellik (İlliyet) Bağı
327
3.2.4.3.
3.2.4.6.
Suçun Manevî Unsuru (Kusurluluk)
327
3.2.4.7.
Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru
328
3.2.4.8.
Suçun Özel Görünüş/Beliriş Şekilleri
329
3.2.4.8.1.
Teşebbüs
329
3.2.4.8.2.
İştirak
330
XX
3.2.4.8.3.
3.2.4.9.
Suçun Nitelikli Hâlleri (Suç ve Cezaya Etki Eden
Sebepler)
3.2.4.9.1.
3.2.4.9.2.
3.2.4.10.
İçtima
Yaptırım
330
331
Suçun Kamu Görevlisi Tarafından
İşlenmesi
331
Suçun Belli Bir Meslek ve Sanatın
Sağladığı Kolaylıktan Yararlanmak
Suretiyle İşlenmesi
331
331
S O N U Ç VE ÖNERİLER
333
KAYNAKÇA
345
MAHKEME KARARLARI
355