abd ülke raporu
advertisement
T.C BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI İSTANBUL İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ ABD ÜLKE RAPORU 2006 ÇOBANÇEŞME MEVKİİ, SANAYİ CADDESİ DIŞ TİCARET KOMPLEKSİ (C) BLOK YENİBOSNA – BAHÇELİEVLER / İSTANBUL TEL: 212–454 05 00 FAX: 212–454 05 01 www.iib.org.tr 1 – GENEL BİLGİLER.............................................................................................................. 2 2 – GENEL EKONOMİK DURUM .......................................................................................... 4 2a - Ekonomik Performans................................................................................................... 5 2b -Tarım Sektörü ................................................................................................................ 7 3 – ABD’NİN DIŞ TİCARETİ .................................................................................................. 7 4 – TÜRKİYE-ABD TİCARİ İLİŞKİLERİ............................................................................. 10 4a - ABD-Türkiye Şekerli ve Kakaolu Mamuller Ticareti ................................................. 11 4b - ABD ile Yapılan Anlaşmalar ....................................................................................... 13 5 - DIŞ TİCARET MEVZUATI .............................................................................................. 14 5a - Serbest Ticaret Antlaşmaları ve NAFTA ..................................................................... 14 5b - Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi (GSP)................................................................ 14 5c - Bioterörizm Yasası ve Uygulamaları ........................................................................... 15 5d - Kotalar ve Düzenlemeler ............................................................................................. 17 6 – GÜMRÜK MEVZUATI .................................................................................................... 18 6a - Gümrükleme................................................................................................................. 18 6b - Gümrük Değeri ............................................................................................................ 18 6c - Dış Ticaret Bölgeleri .................................................................................................... 18 6d - Depolama ..................................................................................................................... 19 6e - Konteynır Güvenliği İnisiyatifi ve Önceden Kargo Bildirimi ..................................... 19 7 – TAŞIMACILIK .................................................................................................................. 19 8 – BANKACILIK VE SİGORTACILIK MEVZUATI.......................................................... 20 8a - Bankacılık .................................................................................................................... 20 8b - Sigortacılık ................................................................................................................... 21 9 – YABANCI SERMAYE VE YATIRIM ............................................................................. 21 9a - Doğrudan Yabancı Yatırımda Kısıtlamalar ................................................................. 21 9b - Vergi Yönünden Ayrımcılık ........................................................................................ 22 10 – ANLAŞMAZLIKLARIN HALLİ MEKANİZMALARI................................................. 22 11 – YARARLI ADRESLER .................................................................................................. 23 12 – KAYNAKLAR................................................................................................................. 26 İİB 1 AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 1 – GENEL BİLGİLER Yönetim Şekli : Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.) anayasal federal cumhuriyet sistemi ile yönetilmektedir. Ülke 50 Eyalet, 1 Bölge ve Bağlı Adalardan oluşur. Siyasi İdare : Ülkenin başında 20 Ocak 2001 tarihinden beri George W. Bush bulunmaktadır. Devlet başkanı, aynı zamanda hükümet başkanıdır. Yüzölçümü : 9.161.923 km2 Nüfus (2005 tahmini) : 295.734.134 Nüfusun Yapısı (2005) : 0–14 yaş %20,6 (erkek 31.095.725 kadın 29.703.997) 15–64 yaş %67 (erkek 98.914.382; kadın 99.324.126) 65 ve üstü %12,4 (erkek 15.298.676; kadın 21.397.228) Nüfusun Dağılımı : % 81,7 Beyaz, %12,9 Siyah, %4,2 Asyalı, %1 Amerika Yerlileri, %0,2 Diğer İİB 2 Nüfus Artış Oranı : % 0,92 (2005) Okuryazar Oranı : %97 Ortalama Yaşam Süresi : Toplam nüfus için 77.71 yıl, erkek: 74.89 yıl, kadın: 80,67 yıl (2005) Başkent : Washington, DC Dil : İngilizce ve İspanyolca Dinler : %52 (Protestan), %24 (Katolik), %2 (Mormon), %1 (Musevi), %1 Müslüman, %10 Diğer, %10 Ateist Gayrisafi Yurtiçi Hasıla : 11,74 trilyon dolar (2004) 12.76 trilyon dolar (2005) GSYİH Reel artış oranı : %3,5 (2005) GSYİH Sektörel dağılımı : Tarım %1, Sanayi %20,7, Hizmetler %78,3 (2005) Kişi başına GSYİH : 41.800 dolar Yatırım oranı : GSYİH’nın %16,8’si (2005 tahmini) Yoksulluk Sınırı altında Kalan Nüfusun oranı : %12 (2004) Enflasyon Oranı : %3,2 (2005 tahmini) Çalışabilen Nüfus : 149,3 milyon (2005 yılı itibariyle), İşsizlik Oranı : %5,1 (2005) Bütçe (2003 yılı) : Gelirler; 2.119 milyar dolar, Giderler; 2.466 milyar dolar Tarımsal Ürünler : Buğday, mısır, diğer tahıllar, meyveler, sebzeler, pamuk; sığır, dana ve domuz etleri, piliç eti, süt ürünleri, orman ürünleri, balık Belli başlı endüstriler : petrol, çelik, motorlu araçlar, uzay endüstrisi, telekomünikasyon, kimyasallar, elektronik, gıda işleme, kereste, madencilik Sanayi üretimi artış oranı : %3,2 (2005 tahmini) İhracat miktarı 2004 yılı 807,5 milyar dolar, : 2005 yılı 892,6 milyar dolar İİB 3 Temel İhracat Kalemleri : Yatırım malları, otomobil, endüstriyel hammaddeler, Tüketici ürünleri, çeşitli tarımsal ürünler İhracat Yapılan Ülkeler : Kanada, Meksika, Japonya, İngiltere, Almanya İthalat Miktarı : 2004 yılı 1.472,9 milyar dolar 2005 yılı 1.674,3 milyar dolar Temel İthalat Kalemleri : Petrol ve petrol ürünleri, makine, otomobil, tüketici Ürünleri, endüstriyel hammaddeler, yiyecek ve içecekler. İthalat Yapılan Ülkeler : Kanada, Çin, Meksika, Japonya, Almanya Para Birimi : Dolar 1 Dolar =100 Cent Uluslararası Telefon Kodu : 001 2 – GENEL EKONOMİK DURUM Amerika Birleşik Devletleri (ABD) dünyanın en büyük ekonomik gücüdür. 2004 rakamlarına göre 11,7 trilyon dolara ulaşan bir Gayrisafi Yurtiçi Hasılaya sahiptir. GSYİH’sı satın alma gücü paritesine göre hesaplandığında, ABD ekonomisi Japonya ekonomisinden 3 kat, Almanya ekonomisinden 5 kat ve İngiltere ekonomisinden 6 kat daha büyüktür. ABD’de sanayinin GSYİH içindeki payı %14’tür. Tarımın GSYİH’den aldığı pay ise oldukça düşüktür. Buna rağmen, ABD’nin tarımsal üretimi çok yüksektir. ABD, dünyadaki her ülkeden daha fazla ihracat ve ithalat yapmaktadır. Buna rağmen, dış ticaretinin GSYİH’sına oranı fazla yüksek değildir. 2005 yılında ABD’nin dış ticareti ülkenin GSYİH’sının %20,1’ini oluşturmaktadır. ABD ekonomisinde çeşitlilik çok fazladır. Bu bağlamda, ABD pek çok hammadde açısından kendine yetebilen bir ülkedir. Bunun tek istisnası, çoğu ülkede olduğu gibi, petrolde dışa bağımlı olmasıdır. ABD ekonomisinde öncü sektörler, motorlu taşıtlar, uzay teknolojileri, telekomünikasyon, kimyasallar, elektronik ve bilgisayardır. İİB 4 Tablo 1 – Temel Ekonomik Göstergeler - 20041 GSYİH (US $ milyar) Kişi başına GSYİH (US $) Tüketici fiyat enflasyonu (%) Cari işlemler dengesi (US $ milyar) Cari işlemler dengesi (GSYİH'nın % oranı olarak) İhracat FOB (US $ milyar) İthalat FOB (US $ milyar) 11.735,0 40.047 2,7 -668,1 -5,7 807,5 1.472,9 2a - Ekonomik Performans 1990’lar boyunca ABD ekonomisi büyümüştür. Ekonomik büyümenin itici gücünü, ileri teknolojiye bağlı olarak sürekli artan verimlilik oluşturmuştur. Reel GSYİH 1991 ve 2001 yılları arasında %40 büyümüştür ve bu oran yıllık ortalama %3,4’e denk gelmektedir. Uzun soluklu bu büyümenin sona yaklaştığının ilk belirtisi, Mart 2000’de ileri teknoloji şirketlerinin hisse senetlerinde görülen çöküştür. Yeni ekonomi piyasalarında yaşanan bu çöküş yatırımlarda süregelen büyümeyi azaltmış ve ABD’nin en büyük ticari partnerlerinin düşük büyüme oranları ABD’nin ticaret dengesinin bozulmasına sebep olmuştur. 2000 yılının ortalarında başlayan ekonomik büyümedeki yavaşlama, 2001 boyunca (özellikle 11 Eylül sonrasında) devam etmiştir. Aynı dönemde yaşanan ve bazı büyük şirketlerin batmasına yol açan finansal skandallar (2001’de Enron, 2002’de WorldCom gibi) ekonominin kötü performansına katkıda bulunmuştur. 2002 yılından itibaren, düşük faiz oranları tüketici harcamalarını ve konut talebini güçlendirmiştir. Ayrıca, bu dönemde artan kamu harcamalarının da katkısıyla, 2002’de ekonomik büyüme hızlanmıştır. 2001 ve 2003 yıllarında yapılan vergi indirimlerinin de etkisiyle, ABD ekonomisi 2003 yılında %3 büyümüştür. 2002’den beri süregelen büyüme, 2004’ün ilk yarısında da devam etmiş ve bu durum ABD Merkez Bankası’nın (Federal Reserve) faizleri yükselterek para politikasını sıkılaştırmasına sebep olmuştur Ancak, ABD ekonominde görülen bu büyüme bütçe ve cari açıkların artması ile neticelenmiştir. Özel tüketim harcamaları 1990’ların başından beri artmaktadır. Aslında, bu süre zarfında reel ücretlerin artış hızının düşük kalmasına rağmen, özel tüketim harcamalarında görülen bu artış önemli bir başarıdır. 1990’lar boyunca tüketici harcamaları, gayrimenkul fiyatlarının şişmesi, 1 Economic Intelligence Unit, Country Profile 2005 İİB 5 bireysel tasarruflardaki azalma ve artan tüketici kredileri nedeniyle artış göstermiştir. Gayrimenkul piyasalarında süregelen suni artışların 2000 yılında sona ermesine rağmen, hane halkı harcamaları 2000 ve 2001 yıllarında genelde düşen faiz oranları ve artan borçlanma nedeniyle artmıştır. 2002–04 yıllarında, faiz ve vergi oranlarındaki düşüşlere paralel olarak, özel tüketim harcamaları ortalama yıllık %3,4 oranında artmaya devam etmiştir. Tablo 2 – Gayrisafi Yurtiçi Hasılanın Yıllar İçindeki Değişimi 2 YILLIK ORTALAMA 1999–2003 2004 GSYİH 2,8 4,4 Özel Tüketim 3,7 3,8 Kamu Harcamaları 3,3 1,9 Sabit Sermaye Yatırımları 2,4 10,3 İhracat 1,4 8,6 İthalat 5,9 9,9 Özel tüketim harcamalarındaki artışın aksine, yatırım harcamaları 2000–03 yıllarında azalma göstermiştir. Bu azalmanın temel nedenleri, piyasalarda meydana gelen güven eksikliği, şirketlerin daralan kar marjları nedeniyle yatırımlarını kendi kaynakları ile finanse edememeleri ve bazı sektörlerde var olan kapasite fazlalığı gelmektedir. 2001–02 döneminde, toplam sabit yatırımlar %8 oranında düşüş göstermiştir. 2003 yılından itibaren, fazla kapasitenin azalması, faiz oranlarının düşmesi ve bu gelişmelere ek olarak vergi teşviklerinin olumlu etkileri nedeniyle, sabit yatırımlarda bir toparlanma görülmüştür. 2004 yılında toplam sabit yatırımlardaki artış oranı %10’un üzerinde gerçekleşmiştir. 1990’lar boyunca, istihdam artışı işgücü artışından daha fazla olmuştur. Bu durumda, sayısal ve yüzdesel olarak işsiz oranı düşmüştür. 2000 yılı sonunda, işsizlik oranı %4’lere inmiştir. 2001 yılından itibaren, işsizlik oranı tekrar artış göstermeye başlamış ve 2003 Nisan ayında %6,3’e çıkmıştır. 2003 yılında başlayan ekonomik büyüme, verimlilik artışı nedeniyle istihdam artışına yol açmamıştır. İstihdamdaki artış gecikmeli olarak 2004 senesinde görülmeye başlanmış ve işsizlik oranı 2005 Mayıs itibariyle %5,1’e gerilemiştir. 2 Economic Intelligence Unit, Country Profile 2005 İİB 6 Güçlü işgücü piyasası 1990’lar boyunca, ücretlerin fazla artmasına yol açmamıştır. 1990’ların ilk yarısında, reel ücretler düşmüştür, ancak ikinci yarıda reel ücretlerde ılımlı bir artış yaşanmıştır. 2001 yılında ise, ekonominin kötü gidişatı ile birlikte, reel ücretlerde azalma yaşanmıştır. Ekonominin yeniden yapılanması ve sendikalı işçilerin sayısındaki uzun süredir görülen düşüşler, son on yılda reel ücretlerin fazla artmamasının nedenidir. Enflasyon 1990’lar ve 2000’lerin başında, ekonominin güçlü olması nedeniyle düşük seyretmiştir. Reel ücretlerin arttığı dönemlerde bile, yıllık enflasyon %2–3 seviyesinde kalmıştır. Tablo 3 – Tüketici Fiyatları ve Ücretlerdeki Değişim3 YILLIK ORTALAMA 1999–2003 2004 Tüketici Fiyatları 2,4 2,7 Ortalama Haftalık Ücretler 3,4 2,1 2b -Tarım Sektörü ABD’de tarım GSYİH’nın yaklaşık olarak sadece %1’ini oluşturmasına rağmen, tarımsal üretim yüksek verimliliğe bağlı olarak çok yüksektir. ABD tek başına dünya mısır üretiminin %40’ını, darı üretiminin %25’ini ve soya üretiminin %50’sini gerçekleştirmektedir. Aynı zamanda, dünyanın en büyük gıda ihracatçısıdır. ABD tarımını yüksek oranda sübvanse etmektedir. 1995–2002 döneminde tarım için 114 milyar dolarlık destek verilmiştir. Ortalama yıllık destek tutarı 16 milyar dolardır. 3 – ABD’NİN DIŞ TİCARETİ Büyüyen ekonomisine bağlı olarak, ABD sürekli artan bir dış ticaret hacmine sahiptir. Son yıllarda, ithalatındaki artışın ihracatındaki artıştan büyük seyretmesi nedeniyle, dış ticaret açığı artış eğilimindedir. 2004 yılında, ABD’nin ihracatı ve ithalatı bir önceki yıla göre sırasıyla 12,8 ve %16,6 artmıştır. Aynı dönemde, dış ticaret açığında ise %22’lik bir artış olmuştur. 3 Economic Intelligence Unit, Country Profile 2005 İİB 7 Tablo 4 – ABD Dış Ticareti (1999 – 2005) (milyar dolar)4 İhracat İthalat Denge Hacim 2000 772,0 1.224,4 -452,4 1.996,4 2001 718,7 1.145,9 -427,2 1.864,6 2002 682,4 1.164,7 -482,3 1.847,1 2003 713,4 1.260,7 -547,3 1.974,1 2004 807,5 1.472,9 -665,4 2.280,4 2005 892,6 1.674,3 -781,7 2.566,9 1975’ten beri ABD ekonomisi dış ticaretinde açık vermektedir. 2005 yılında, dış ticaret açığı rekor kırarak 781,7 milyar dolara ve GSYİH’nın %6,1’ine ulaşmıştır. 2005 yılındaki bu artış başta petrol olmak üzere, ABD’nin ithalatında yaşanan artıştan kaynaklanmaktadır. ABD’nin dış ticaretinin GSYİH’ya oranı diğer gelişmiş ülkelere göre daha düşüktür. 2005 yılında ihracat ve ithalat GSYİH’nın sırasıyla %7 ve %13,1’i olarak gerçekleşmiştir. Tablo 5 – ABD Dış Ticaretinin Dağılımı (2005) (milyar dolar)4 İHRACAT Gıda ve içecekler 892,6 Pay(%) İTHALAT 58,9 6,6 Gıda ve içecekler Endüstriyel Maddeler 231,8 26,0 Sermaye Malları 361,8 Otomobil ve yedek parçaları Tüketim Malları 1.259,5 Pay(%) 68,1 5,4 Endüstriyel Maddeler 520,7 41,3 40,5 Sermaye Malları 379,5 30,1 97,8 11,0 Otomobil ve yedek parçaları 240,0 19,1 115,5 12,9 Tüketim Malları 407,0 32,3 Kanada, ABD ihraç ürünleri açısından en büyük alıcı ve ABD ithalatının önde gelen tedarikçilerinden biridir. Bu durum, bazı önemli sektörlerin ABD ve Kanada’ya yaygın bir biçimde üretim yapması ve 1994’te yürürlüğe giren NAFTA antlaşmasının bir sonucudur. NAFTA (ABD, Kanada ve Meksika) yürürlüğe girdikten sonra, Meksika ve ABD arasındaki mal ticareti hacmi gelişmiştir. Meksika, ABD ürünleri için Kanada’dan sonra en büyük ikinci pazar ve ABD’nin en çok ithalat yaptığı üçüncü ülke konumundadır. Çin ile ABD arasındaki ticaret her geçen gün artmaktadır. Çin’in ABD pazarından aldığı pay 2004 yılında artmış ABD’nin en büyük ikinci tedarikçisi konumunu korumuştur. Japonya, ABD’nin NAFTA dışındaki en büyük ihraç pazarı ve ABD’nin en büyük 4. tedarikçisidir. Avrupa Birliği içinde ise, Almanya ve İngiltere, ABD’nin en önemli dış ticaret partnerleridir. 4 ABD Ticaret Bakanlığı Ekonomik Analiz Bürosu İİB 8 Tablo 6 – ABD’nin Başlıca Ticaret Ortakları (2004)5 İHRACAT % İTHALAT 23,2 Kanada Kanada 13,5 Çin Meksika 6,6 Meksika Japonya 4,4 Japonya İngiltere 4,2 Almanya Çin 3,8 İngiltere Almanya 3,2 Güney Kore Güney Kore 3,0 Tayvan Hollanda % 17,4 13,4 10,6 8,8 5,3 3,1 3,1 2,4 Tablo 7 - ABD’nin En Çok Dış Ticaret Açığı Verdiği Ülkeler (2004)5 ÜLKE DIŞ TİCARET AÇIĞI (milyar dolar) -161,9 Çin -75,6 Japonya -66,5 Kanada -45,8 Almanya -45,0 Meksika ABD dış ticaretinde önemli pay alan ülkelere karşı dış ticaret açığı vermektedir. Çin, Japonya, Kanada, Almanya ve Meksika ile olan dış ticaret açığı çok yüksek seviyelere ulaşmıştır. 2004 yılında, Çin ile olan dış ticaret açığı %30 artarak 124 milyar dolara çıkmıştır. 2005 yılında Çin mallarına uygulanan tekstil kotalarının kaldırılması, Çin’in ABD’ye gerçekleştirdiği tekstilkonfeksiyon ihracatını hızla artırmıştır. Tablo 8 – ABD’nin En Çok İthal Ettiği İlk 10 Ürün (2004) 5 ÜRÜNLER Taşıtlar Ham petrol 5 İTHALAT (milyar dolar) 187,72 136,03 Bilgi işlem ekipmanları 93,76 Elektrikli makineler 93,29 Televizyon, VCR, vb. 87,89 Hazır giyim 72,32 Genel endüstriyel makineler 45,63 Petrol ürünleri 37,99 Güç üreten makineler 35,98 Organik kimyasallar 35,45 ABD Ticaret Bakanlığı Ekonomik Analiz Bürosu İİB 9 4 – TÜRKİYE-ABD TİCARİ İLİŞKİLERİ Ülkemizin ABD ile olan dış ticareti 2004 – 2005 yıllarında önemli oranda artış göstermiştir. 2003 yılında 7,2 milyar dolar olan dış ticaret hacmi 2005 yılı sonunda 10,2 milyar doları aşmıştır. Ancak anılan dönemde, ithalatın ihracattan daha hızlı artış göstermesi nedeniyle dış ticaret dengesi 2005 yılında aleyhimize gelişmiştir. Tablo 9 – ABD – Türkiye Dış Ticareti (2000 – 2005)6 2000 2001 2002 2003 2004 2005 İHRACAT 3.135.162.593 3.125.770.972 3.356.125.706 3.751.551.504 4.860.040.835 4.887.337.405 İTHALAT 3.911.022.336 3.261.298.354 3.099.099.259 3.495.770.394 4.745.194.567 5.360.623.914 DENGE -775.859.743 -135.527.382 257.026.447 255.781.110 114.846.268 -473.286.509 HACİM 7.046.184.929 6.387.069.326 6.455.224.965 7.247.321.898 9.605.235.402 10.247.961.319 2004 ve 2005 yıllarında ABD’ye en çok ihraç ettiğimiz ürünlere bakacak olursak, mineral yakıtlar ve yağlar, demir-çelik, giyim eşyası (örme-örülmemiş), değerli madenler ihracatımızın öne çıktığı görülmektedir. Tablo 10 – ABD’ye En Çok İhraç Ettiğimiz İlk 20 Ürün (dolar)6 GTİP 6 GTİP ADI 2004 2005 27 Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Müstahsarları, Mumlar 125.438.532 507.881.901 62 Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları 565.348.474 497.391.525 72 Demir ve Çelik 902.047.845 479.397.950 61 Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları 593.940.764 417.610.779 71 İnciler, Kıymetli Taş ve Metal Mamulleri, Madeni Paralar 352.248.534 372.022.127 63 Mensucattan Mamul Diğer Eşya, Kullanılmış Eşya, Paçavralar 363.896.530 352.901.105 68 Taş, Alçı, Çimento, Amyant, Mika vb Maddelerden Eşya 224.200.096 318.631.661 84 Nükleer Reaktörler, Kazan; Makina ve Cihazlar, Aletler, Parçaları 178.571.463 220.350.473 73 Demir veya Çelikten Eşya 150.312.996 214.954.467 24 Tütün ve Tütün Yerine Geçen İşlenmiş Maddeler 144.746.759 164.241.047 88 Hava Taşıtları, Uzay Araçları, Aksam ve Parçaları 167.572.767 128.385.182 87 Motorlu Kara Taşıtları, Traktör, Bisiklet, Motosiklet ve Diğer 110.118.146 103.559.997 69 Seramik Mamulleri 68.122.308 74.826.948 25 Tuz, Kükürt, Toprak Ve Taşlar, Alçılar ve Çimento 60.831.538 70.793.615 57 Halılar ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları 46.214.370 62.787.387 55 Sentetik ve Suni Devamsız Lifler 50.633.466 62.565.821 74 Bakır ve Bakırdan Eşya 60.724.441 60.441.542 08 Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler,Turunçgil ve Kavun Kabuğu 58.432.365 54.489.747 15 Hayvansal ve Bitkisel Yağlar ve Bunların Müstahsalları 29.645.338 52.185.869 52 Pamuk 58.346.709 51.061.452 Dış Ticaret Müsteşarlığı Bilgi Sistemi İstatistikleri İİB 10 ABD’den en çok ithal ettiğimiz ilk 20 ürüne bakacak olursak, nükleer reaktörler, kazan, makine ve cihazlar, aletler ve parçaları; pamuk; optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları ve tıbbi aletler; organik kimyasal müstahzarlar ve demir-çelik öne çıkan ürünler olarak göze çarpmaktadır. Tablo 11 – ABD’den En Çok İthal Ettiğimiz İlk 20 Ürün (dolar)7 GTİP 2004 GTİP ADI 2005 84 Nükleer Reaktörler, Kazan; Makina ve Cihazlar, Aletler, Parçaları 595.087.874 767.082.421 52 Pamuk 487.370.769 560.330.067 90 Optik, Fotoğraf, Sinema, Ölçü, Kontrol, Ayar Cihazları, Tıbbi Alet. 335.178.362 490.504.569 29 Organik Kimyasal Müstahzarlar 278.737.530 356.835.698 72 Demir ve Çelik 156.856.880 348.871.678 85 Elektrikli Makina ve Cihazlar, Aksam ve Parçaları 262.579.121 315.901.104 30 Eczacılık Ürünleri 281.317.593 299.214.659 27 Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Müstahsalları, Mumlar 148.717.689 297.224.308 88 Hava Taşıtları, Uzay Araçları, Aksam ve Parçaları 678.766.144 170.140.915 39 Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 185.177.149 166.106.396 12 Yağlı Tohum ve Meyvalar, Sanayi Bitkileri, Saman, Hayvan Yemi 108.996.727 158.728.250 89 Gemiler, Suda Yüzen Taşıt ve Araçlar 1.599.358 134.988.960 15 Hayvansal Ve Bitkisel Yağlar ve Bunların Müstahsalları 103.582.745 133.103.166 23 Gıda Sanayii Kalıntı ve Döküntüleri, Hazır Hayvan Gıdaları 78.666.102 108.836.815 38 Muhtelif Kimyasal Maddeler 78.618.250 104.958.095 48 Kağıt ve Karton; Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya 56.957.138 99.858.225 47 Odun Hamuru; Lifli Selülozik Maddelerin Hamurları, Hurdalar 75.079.760 86.054.846 87 Motorlu Kara Taşıtları, Traktör, Bisiklet, Motosiklet ve Diğer 62.026.820 57.189.207 40 Kauçuk ve Kauçuktan Eşya 39.780.095 57.168.210 73 Demir veya Çelikten Eşya 27.810.955 51.707.271 4a - ABD-Türkiye Şekerli ve Kakaolu Mamuller Ticareti ABD’nin 2003 – 2005 yılları arası şekerli ve kakaolu mamuller ithalat rakamları aşağıda tabloda yer almaktadır. Bu tabloya göre, ABD’nin bu ürünlerdeki toplam ithalatı 2005 yılı itibariyle 5,1 milyar dolar olmuştur. Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları ithalatı 2005 yılında 1,2 milyar dolar seviyesindedir. Bu ithalatın %57,3’lük kısmı (699,1 milyon dolar) Kanada’dan gerçekleştirilirken sırasıyla Meksika (99,2 milyon dolar), Belçika (75,4 milyon dolar) ve 7 Dış Ticaret Müsteşarlığı Bilgi Sistemi İstatistikleri İİB 11 Almanya (49,8 milyon dolar) Kanada’yı takip etmektedirler. ABD’ye en çok şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil, kakao içermeyenler) ihraç eden ülkeler ise, Kanada (403,6 milyon dolar), Meksika (300 milyon dolar), Çin (84,7 milyon dolar) ve İngiltere’dir (45,8 milyon dolar). Kanada ve Meksika’nın NAFTA ülkesi olmaları dolayısıyla bu kadar büyük ihracatlar gerçekleştirmiş olmaları doğaldır. Tablo 12 - ABD’nin Şekerli ve Kakaolu Mamuller İthalatı (dolar)8 GTİP GTİP ADI 2003 2004 2005 1701 Şeker (Pancar ve kamış şekeri, sakkaroz bazlı) 574.253.764 568.116.668 864.172.342 1702 Diğer Şekerler (laktoz, glikoz bazlı) 170.046.713 190.219.811 204.337.929 1703 Melaslar (şeker rafinajından elde edilenler) 84.635.787 91.649.901 118.935.110 1704 Şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil, kakao içermeyenler) 1.103.607.877 1.140.026.487 1.180.086.555 1801 Kakao tohumu 701.938.693 679.442.074 872.154.091 1802 Kakao kabukları 992.978 863.695 641.043 1803 Kakao hamuru 139.574.964 113.269.832 93.448.199 1804 Kakao yağı 245.239.570 295.317.776 389.267.402 1805 Kakao tozu 275.754.004 249.236.945 180.268.817 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 1.077.167.980 1.151.203.701 1.219.719.284 TOPLAM 4.373.212.330 4.479.346.890 5.123.030.772 Ülkemizden ABD’ne yapılan şekerli ve kakaolu mamuller ihracatına ilişkin tablo aşağıdadır. Ülkemizin bu ürünlerdeki toplam ihracatı 2005 yılında 7,3 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil, kakao içermeyenler) ihracatımız 4,6 milyon dolar, çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları ihracatımız ise 2,6 milyon dolar seviyesindedir. Ancak ABD’nin bu gruplardaki toplam ithalatı içerisinde payımız oldukça düşük kalmaktadır. ABD pazarının bu sektörler için gelecek vaat ettiği söylenebilir. 8 Global Trade Atlas İİB 12 Tablo 12 – Türkiye’nin ABD’ye Şekerli ve Kakaolu Mamuller İhracatı (dolar) 9 GTİP GTİP ADI 2003 2004 2005 1701 Şeker (Pancar ve kamış şekeri, sakkaroz bazlı) 1702 Diğer Şekerler (laktoz, glikoz bazlı) 1703 Melaslar (şeker rafinajından elde edilenler) 1704 Şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil, kakao içermeyenler) 1801 Kakao tohumu - - - 1802 Kakao kabukları - 58.000 15.092 1803 Kakao hamuru - - - 1804 Kakao yağı - 1805 Kakao tozu 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları TOPLAM 9.730 36.612 11.847 283.270 191.794 64.898 - - 5.410.586 - 4.054.270 483.890 4.590.696 - 2.768 2.360 4.150 1.995.986 2.577.793 2.580.961 7.702.340 7.404.719 7.267.644 4b - ABD ile Yapılan Anlaşmalar - Ticaret ve Seyrüsefain Muahedenamesi (1929), - Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması (1980), - Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (1985), - Ana Hibe Anlaşması (1991), - Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması (1994), - Tarımsal İşbirliği Mutabakat Zaptı (1995), - “Global Learning and Observations to Benefit the Environment” Anlaşması (1995), - Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (1996), - Gümrük İşbirliği Anlaşması (1996), - Türkiye-ABD İş İmkanlarını Geliştirme Konseyinin Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı (1996), - Türkiye-ABD Arasında Ticari İstişare Mekanizması Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı (1998), - 9 Ticaret ve Yatırım İlişkilerinin Geliştirilmesine İlişkin Anlaşma (1999) Dış Ticaret Müsteşarlığı Bilgi Sistemi İstatistikleri İİB 13 5 - DIŞ TİCARET MEVZUATI 5a - Serbest Ticaret Antlaşmaları ve NAFTA ABD’de armonize sisteme uygun olarak tasnif edilmiş tarife cetvellerine göre tespit edilen gümrük vergilerinin ödenmesi ve mevcut ticaret politikası önlemlerinin uygulanması kaydıyla ithal edilen ürünler ABD pazarında serbest dolaşıma girebilmektedir. ABD’de ülkenin menşeine ve ürünün türüne göre farklı vergi uygulamaları mevcuttur. Serbest Ticaret Antlaşması yaptığı ülkelere vergi muafiyeti ya da indirimi uygulanabilmektedir. Örneğin, ABD’nin Ürdün, Singapur, Avustralya, İsrail ve Şili ile yaptığı serbest ticaret antlaşmaları kapsamında adı geçen ülkelerde kurulan nitelikli sanayi bölgelerinde üretilen ürünlere vergi muafiyeti getirilmiştir. Benzer şekilde, Kanada, ABD ve Meksika’nın taraf olduğu NAFTA antlaşması çerçevesinde adı geçen üç ülkede oluşan bir ticaret bölgesi uygulaması 1994 yılı itibariyle başlamıştır. NAFTA kapsamında, antlaşmaya taraf ülkelerde üretilen ürünler çoğu sanayi ürünü için gümrük vergisi muafiyetine, bazı ürünler için ise üçüncü ülkelere uygulan orandan daha düşük bir gümrük vergisine sahiptirler ve adı geçen ülkelerde hiçbir kısıtlamaya tabi tutulmadan serbest dolaşıma girerler. Ancak, NAFTA kapsamında ithal edilecek bazı ürünler için limit belirlenmiştir. Bu limitler, standart bir ithalat kotası şeklinde uygulanır. 5b - Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi (GSP) ABD, ayrıca kısaca GSP adı verilen bir “Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi” uygulamaktadır. Genel olarak ithalatta gümrük muafiyeti olarak açıklanabilecek GSP sistemi kapsamında, ABD tarafından belirlenmiş gelişmekte olan ve az gelişmiş 140 ülke veya bölgeden, 4650’den fazla ürüne ABD pazarına gümrüksüz girme hakkı verilmektedir. AB üyesi ülkeler, bu sistemden yararlanamazlarken, müzakere sürecine başlayacak olan ülkemiz AB’ne üye olacağı tarihe kadar GSP sistemi içinde yer alacaktır. ABD tarafından az gelişmiş ve gelişme yolundaki ülkelere yönelik uygulanan GSP sistemi kapsamında söz konusu ülke menşeli ürünler, ABD’ye gümrük vergisi ödemeksizin belirli rekabet ihtiyacı limitleri dahilinde ihraç edilmekte olup, ülkemizde de yaklaşık 450 kalem ürün bu sistemden yaralanmaktadır. Türkiye GSP kapsamında 2002 yılında 472 milyon dolar ihracat yapmış ve bu oran ABD’ye yapılan tüm ihracatın %14,7’sini oluşturmaktadır. İİB 14 GSP kapsamında bir ülkenin ABD’ye ihracatı belirli bir değeri geçtiğinde veya o ülkenin ABD’nin GSP kapsamındaki bir üründeki ithalatından aldığı pay %50’i geçtiğinde, ilgili ürün için söz konusu ülke GSP kapsamından çıkarılmaktadır. Bu kapsamda, GSP kapsamında olmasına rağmen, ülkemiz 0813.10.00, 1806.20.22, 2008.50.20 GTİP’li ürünlerde GSP programı kapsamı dışındadır. GSP programı ile ilgili detaylı bilgiye aşağıdaki internet sitesi aracılığı ile ulaşılabilir. http://www.ustr.gov/Trade_Development/Preference_Programs/GSP/Section_Index.html 5c - Bioterörizm Yasası ve Uygulamaları 2004 yılı ilk aylarında ABD Kongresi’nde kabul edilen Bioterrosim Act – BTA (Bioterrörizm Kanunu) ABD’ye gıda ihracatı açısından büyük ve önemli değişiklikler getirmiştir. BTA, ABD gıda arzının güvenliğini terörist faaliyetlere karşı korumayı amaçlamaktadır BTA‘nın ABD’ye gıda ihracatı açısından iki temel işlevi vardır. Öncelikle, FDA ABD pazarına sunulan ürünlerin hangi tesislerde üretildiklerini bilmek istemektedir. Bu nedenle, malları ABD’ye gidecek olan üreticilerin üretim tesislerini internet üzerinden FDA’ ya kayıt ettirmeleri ve bir kayıt numarası almaları gerekmektedir. Bu işlemin bir kere yapılması yeterlidir. Ayrıca, ABD’ye mal tedarik eden tüm firmaların ABD içinde yerleşik bir temsilci göstermeleri zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulamada amaç, gönderilen ürünlerle ilgili olarak ortaya çıkabilecek bir problem anında üretici ile daha hızlı bir temasın sağlanmasıdır. Her üreticinin ABD’de yerleşik bir temsilci bulundurması maliyetleri arttıracağından, KOBİ ayarındaki firmaların temsilci olarak iş yapan muhtelif firmalar ile işbirliği yapması daha ekonomik bir yöntemdir. Ayrıca, üreticilerimiz, malları gönderdikleri ABD firmaları ile anlaşıp, onları temsilci olarak gösterme yoluna gidebilirler. Kayıt yükümlülükleri www.fda.gov/furls/ adresi üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bir defalık kayıt ve temsilci bulundurma zorunluluğuna ilaveten, ABD’ye gönderilecek malların, her sevkıyattan önce FDA web sitesi aracılığı ile bildirilmesi gerekmektedir. BTA kapsamında “Önceden Bildirim (ÖB)” zorunluluğu bulunmakta olup, ÖB yoluyla FDA ithal edilen veya ithali öngörülen bütün ürünler hakkında elektronik olarak önceden bilgi sahibi olabilmektedir. ÖB yükümlülüklerini taşımayan tüm ürünler, BTA kapsamındaki yükümlükler yerine getirilene kadar gümrüklerde alıkonulup, ABD pazarına girişlerine izin İİB 15 verilmez. BTE kanunundaki “gıda” ibaresi, insan ve hayvan tüketiminde kullanılan her türlü yiyecek ve içeceği, sakızları veya adı geçen bu iki grubun üretiminde kullanılan tüm malları kapsar. BTA kapsamındaki ÖB yükümlülüğü ABD’ye satılan gıda ürünlerini, ABD’de depolanmak için ithal edilen gıda ürünlerini, transit geçiş için ABD’ye ithal edilen gıda ürünlerini, re-eksport amacıyla ABD’ye ithal edilen gıda ürünlerini ve ABD Serbest Ticaret Bölgelerine giren gıda ürünlerini kapsamaktadır. BTA kapsamındaki önceden bildirim yükümlülüğünden muaf olan ürünler ise şunlardır: ABD Tarım Bakanlığının özel düzenlemelerine tabi olan et, kümes hayvanı ürünleri ve yumurtalar, hediye olarak ABD’ye sokulan ev yapımı ürünler, turistlerin kişisel kullanımı amacıyla taşıdıkları ürünler, çok kısa bir süre içinde yeniden ihracı söz konusu olan ürünler, tüketim amacıyla ithal edilmeyen gıda ürünü numuneleri, bireylerden bireylere hediye amaçlı gönderilen gıdalar. Önceden bildirim aşamasında şu bilgilerin verilmesi zorunludur. Ürün kodu (FDA kodu), üretici, taşıyıcı ve yetiştirici bilgileri, ürün menşesi, ürünün sevk ülkesi, tahmini varış limanı, tahmini varış tarihi, ACS (Otomatik Gümrük Sistemi) giriş türü ve tarihi. Ayrıca, önceden bildirimlerin malın sevk türüne göre değişen süreler içerisinde yapılması zorunludur. Kara yolu ile sevkıyatlarda, tırlarla gelen mallar için asgari varış zamanından 2 saat, trenle gelen mallar için ise varış zamanından asgari 4 saat önce ön bildirim yapılmalıdır. Hava yolu ile yapılan sevkıyatlarda, ürünlerin varış zamanından asgari 4 saat önce, deniz yolu ile yapılan sevkıyatlarda ise varış zamanından asgari 8 saat önce önceden bildirim işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Posta yolu ile teslimat yapılacaksa, postalama işleminin yapıldığı tarihte önceden bildirimin yapılmış olması gerekir. 1 Kasım 2004 tarihinden itibaren önceden bildirim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi sevkiyatının ABD gümrüğünce reddi veya maddi cezaların ödenmesi sonucunu doğuracaktır. Önceden bildirim yükümlülükleri yerine getirilmemiş mallar varış noktasındaki gümrük sahasında bekletilecek ve ABD gümrük sahasına girişlerine yükümlülükler yerine getirilene kadar izin verilmeyecektir. İİB 16 Önceden bildirim işlemleri www.access.fda.gov adresi üzerinden yapılabilmektedir. Konu hakkında detaylı bilgi için http://www.fda.gov/oc/bioterrorism/bioact.html adresine başvurulabilir. 5d - Kotalar ve Düzenlemeler Pek çok ülkede olduğu gibi, ABD’de tarife türü kotalar ve miktar kotaları mevcuttur. Tarife türü kotalarda, kotaya tabi ürünün belli bir miktara kadar daha düşük bir gümrük vergisine tabidir. Belirlenen limitin aşılması durumunda, o ürüne uygulanan gümrük vergisi oranı artar. Tarife türü kotalarda, ABD’ye girebilecek ürünler için bir miktar kısıtlaması yoktur. Bu kotalar ABD gümrüklerince kontrol edilir ve yönetilirler. Miktar tarzı kotalarda ise belli bir üründe ABD’ye girecek miktarı sınırlar. Belirlenen sınıra ulaşıldığında, o ürünün ülkeye girmesine bir sonraki kota dönemine kadar izin verilmez. Miktar kotalarının bazıları tüm dünya için uygulanırken, bazıları belli ülkelere uygulanmaktadır. Tarife türü kotaya tabi olan bazı ürünler şunlardır. Konserve hamsiler, süpürgeler, etil alkol, süt/krema, zeytin, satsuma cinsi mandalinalar, ton balığı, pamuk, buğday gluteni, hayvan yemleri, 17’li GTİP’lerin %10’dan fazla şeker içeren ürünleri, 17’li GTİP’lerin %65 ve üzerinde şeker içeren ürünleri, biftek, karışım halindeki şuruplar, Kanada çedar peyniri, çikolata, kakao tozu, pamuk, süt ürünleri, süt tozu, dondurma, bebek mamaları, karışımlar ve hamurlar, tütünler. Ayrıca, ABD Gümrük Bakanlığı’nın dışında, süt ürünleri için uygulanan kotalar vardır. Bu kotalar Tarım Bakanlığı tarafından yönetilirler. Kota kapsamında, bir üst limit belirlenir, bu limitin altında kalan miktarlar için daha düşük gümrük vergisi uygulanır. Söz konusu indirimli gümrük vergisi uygulamasından Tarım Bakanlığı’ndan ithalat lisansı alan firmalar yararlanabilirler. Limitin üstünde kalan ve daha yüksek gümrük vergisi oranları üzerinden ithalat yapılırken, herhangi bir ithalat lisansı alınmasına gerek yoktur. ABD’de ürünlere uygulanan kotalar, Armonize Gümrük Tarife Cetveline bakılarak ya da aşağıdaki internet adresi üzerinden öğrenilebilir. http://www.customs.gov/linkhandler/cgov/toolbox/publications/trade/importquotas.ctt/quotas.doc İİB 17 6 – GÜMRÜK MEVZUATI 6a - Gümrükleme ABD’ye ihraç edilen her ürün gümrük idarelerince gümrükleme işlemine tabi tutulur ve sonrasında ürünlerin serbest dolaşıma girmesine izin verilir. Resmi gümrükleme zorunluluğu 2000 $’ın üzerindeki değere sahip sevkiyatlar için geçeridir. Bu değerin altındaki sevkiyatlar için ise, bildirim yapılması talep edilebilir. Ayrıca, bazı ürünlerin kota ve ithalat izni kısıtlamalarına tabi olduğu unutulmamalıdır. Bu tip ürünlerde, gümrük değeri 250 $’ın üzerinde olan sevkiyatlar için gümrükleme zorunluluğu vardır. ABD’ye giren mallar gümrük vergisine tabi olabilirler. Gümrük vergisi oranları, ürünün Armonize Gümrük Tarife Cetveli’ndeki istatistik pozisyonuna ve ürünün menşe ülkesine göre değişmektedir. Ticari gümrükleme işlemleri, ithal edilen malların sahibi ya da yetkili gümrük komisyoncusu tarafından yapılabilir. 6b - Gümrük Değeri Genellikle, ABD’ye ithal edilen ürünlerin gümrük değeri, o ürünün muamele değeridir. Muamele değerinden kasıt, alıcının satıcıya ödediği yada ödeyeceği değerdir. Muamele değerinin kullanılamadığı durumlarda, bazı ikincil hesaplama yöntemleri kullanılır. Bu ikincil değerleme metotları, kullanım önceliği sırasına göre aşağıda sıralanmıştır. Eşdeğer ürünün muamele değeri Benzer ürünün muamele değeri Çıkarsamalı değer Hesaplanan değer 6c - Dış Ticaret Bölgeleri İthalatçılar ürünlerini, gümrük vergisi ödemeden sınırsız süreyle tutabilecekleri Dış Ticaret Bölgelerine nakledebilirler. ABD’de yaklaşık 260 adet Dış Ticaret Bölgesi vardır ve genellikle liman gümrük sahalarına, sanayi bölgelerine yakın yerlerde bulunurlar. Serbest Ticaret Bölgeleri ABD yasalarına ve bulundukları eyaletlerin yasalarına bağlıdırlar. Daha fazla bilgi için, Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret Bölgeleri Kuruluna +1 202 4822862 nolu telefondan başvurulabilir. İİB 18 6d - Depolama ABD’ye giren ürünler ABD Gümrük yetkilerinin gözetimi altında, ithalat tarihinden itibaren 5 yıla kadar kalmak şartıyla gümrük sahalarındaki antrepolara konulabilir. BU süre zarfında, depolara konulan ürünler gümrük vergisi ödenmeden re-eksport edilebilir, ya da gümrük vergilerinin ödenmesi şartıyla serbest dolaşıma sokulabilir. Kolay bozulan ürünler, yanıcı ve patlayıcı maddeler ve ithalatı yasak ürünler depolara aktarılamaz. 6e - Konteynır Güvenliği İnisiyatifi ve Önceden Kargo Bildirimi 11 Eylül tarihinden beri, ABD terörizme karşı pek çok güvenlik uygulaması başlatmıştır. Bu uygulamaların bazıları ürünlerin ABD’ye nakliyesini de etkilemektedir. Konteynır Güvenliği İnisiyatifi altında, terörizme hedef olma riski taşıyan konteynırlar ihracatçı ülkeden çıkmadan kontrol edilirler. Ayrıca, “24 saat” kuralı denen uygulama doğrultusunda, ABD’ye deniz yolu ile gönderilen ürünler varış limanına gelmeden en az 24 saat önce bildirilmelidir. Bu süre, uçak ile yapılan sevkiyatlarda en az 4 saattir. 7 – TAŞIMACILIK Ulaşım ABD Gayrisafi Milli Hasılasının %11’ini yakınını oluşturur. Ulaşım sektöründe yapılan harcama tutarı yıllık 1,1 trilyon dolardır ve bu sektör ABD’de ki istihdamın 1/8’ini içinde barındırmaktadır. Amerika’da hane halkı başına ulaşım gideri yaklaşık 7000 $’dır. ABD ulaşım sistemi, 3,9 milyon mil karayolu, 2,1 milyon mil boru hattına sahiptir. Ülke çapında 122 bin mil uzunluğunda demiryolu ağı, 26 bin millik ticari yük taşımacılığına uygun deniz yolu ve 5000’den fazla havaalanı bulunur. ABD’de 321 adet liman vardır. 2001 yılında, ABD’de 16 milyar tonluk mal nakledilmiştir. Bu rakamın, 1,6 milyar tonunu ABD’nin dış ticaretine konu mallar oluşturmuştur. 2001 yılında, 6 milyonu deniz yolunda ve 13 milyonu Meksika ve Kanada’dan deniz yolu ve karayolu ile olmak üzere, 19 milyon adet konteynır kullanılmıştır. Her ne kadar ABD içinde yaklaşık 300 noktada gümrük bulunsa da, ABD’nin dış ticaretinin büyük bir kısmı önde gelen birkaç gümrük üzerinden yapılmaktadır. 2003 yılında, en çok işlem yapılan ilk 5 gümrük üzerinden, toplam mal ticaretinin ¼’ü gerçekleştirilmiştir. Benzer şekilde, ilk 14 gümrük toplam mal ticaretinin %50’sini, ilk 50 gümrük ise %80’ine aracılık etmiştir. İİB 19 2003 yılında ABD’nin en çok kullanılan gümrüğü, Los Angeles limanıdır. Bu limandan 2003 yılı boyunca 122 milyar dolarlık ticaret geçmiştir. İkinci sırayı, John F. Kennedy havalimanı gümrüğü alır ve buradan geçen ticaretin parasal değeri 112 milyar dolardır. Üçüncü sırayı ise, 102 milyar dolar ile Kanada sınırındaki Detroit’tir. Bu sınır kapısından, 102 milyar dolarlık mal ticareti gerçekleştirilmiştir. ABD’nin dış ticaretinde deniz yolu daha sıklıkla kullanılır. Gerek tonaj gerekse de değer açısından, deniz yolu taşımacılığı kara ve hava yoluna göre daha yoğun olarak kullanılmıştır. ABD’nin dış ticaretinin, tonaj açsından %78’i ve değer açısından %41’i deniz yolu ile taşınmıştır. Kara yolu ile taşınan yükler, toplam dış ticaretin miktar olarak %22’sini, değer olarak ise %28’ini oluşturur. Havayolunun miktar olarak taşımacılıkta aldığı değer %1’den az iken, değer olarak ABD’nin tüm dış ticaretinin %26’sını oluşturur. Deniz yolu taşımacılığının kullanımının ithalat ve ihracata göre dağılımını inceler isek; ABD’nin ithalatının miktar olarak %79’u, değer olarak %48’i, ABD’nin ihracatının ise miktar olarak %74’ü, değer olarak ise %29’u deniz yolu ile taşınmıştır. 8 – BANKACILIK VE SİGORTACILIK MEVZUATI 8a - Bankacılık Bankalar ve banka hesapları, hem eyalet hem de federal yasalar tarafından düzenlenmiştir. Banka hesapları, ulusal ya da yerel bankalarca açılabilirler ve hepsi ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. ABD Hükümeti, yabancı bankaların pazarlama kanalları ve faaliyet alanlarına sıkı kısıtlamalar getirmiştir. ABD’de yeni bir şube açmak isteyen bir banka, daha önce ABD’de yerleşmiş olsa bile, şube açmak için gerekli olan tüm yasak prosedüre en baştan başlamak zorundadır. Ayrıca, ABD’de bankacılık alanındaki şirket evliliklerine ve yerel bankaların yabancı şirketlere satın alınmasına yönelik kısıtlamalar mevcuttur. Ayrıca, ABD’de ki yabancı banka şubelerinin 100 bin $’dan düşük meblağlar için vadeli hesap açmalarına izin verilmemektedir. Amerika Birleşik Devletleri yabancı bankaların ABD’deki şubeleri, temsilcilikleri ve diğer finansal operasyonlarına karşı geniş kapsamda ulusal bir yaklaşım sergilemektedir. Ancak, sergilenen ulusal yaklaşımda ve yabancı finans kuruluşlarının pazara erişimi konusunda bazı kısıtlamalarda mevcuttur. Örneğin, ulusal bankaların yönetim kurullarının büyük çoğunlu İİB 20 Amerikalı olmalıdır. Benzer şekilde, eyaletlerin yarısı da eyalet bankalarının yönetim kurullarının tamamının ya da çoğunluğunun ABD vatandaşı olmasını zorunlu kılar. Federal ve eyalet bankacılık yasaları karmaşıktır ve çeşitli düzenleyici kuruluşlar bankacılık konusunda söz sahibidir. 2000 yılında, AB komisyonunun müdahalesini müteakiben, ABD merkez bankası, ABD pazarında yer almak isteyen AB kökenli finans kuruluşları için finansal leverage oranı koşulunu kaldırdı. 8b - Sigortacılık Yabancı şirketler için halen devam eden bir zorluk, sigortacılık sektörünün 54 farklı mevzuata tabi olması ve her bir yasal düzenlemenin de farklı lisans, yeterlilik ve yönetim koşullarını içermesidir. Her eyalet kendi sigortacılık sektörünü düzenleyen yapıya sahiptir ve bankacılık yasasının aksine, federal kanunlar federal yasalara göre sigortacılık sektörünü düzenlememektedir. Mevzuatın çokluğu ve çeşitliliği açısından var olan sıkıntılara ek olarak, yabancı firmalara doğrudan ayrımcılık yapıldığına dair örneklerde yaşanmaktadır. 9 – YABANCI SERMAYE VE YATIRIM 9a - Doğrudan Yabancı Yatırımda Kısıtlamalar 1988 yılında çıkarılan Ticaret Kanunu’nun 5021. bölümü ABD Başkanına her türlü birleşmenin, satın almanın ABD ulusal güvenliğine etkileri açısından araştırma yetkisi vermektedir. Bu inceleme Hazine Bakanı’nın başkanlığındaki Yabancı Yatırım Komitesi tarafından yapılır. Bu inceleme sürecinin uzun sürmesi ve bu süreçte ortaya çıkan yasal maliyetler, yabancı yatırım için engel teşkil etmektedir. Ayrıca, Başkanın herhangi bir birleşmenin ulusal güvenlik açısından tehlikeli bulması durumunda, birleşmeyi erteleyebilir ya da yasaklayabilir. Bu durum, satın alma sonucu ortaya çıkan varlıklarının kanun zoruyla satılmasını içerebilir. Ve böyle bir durumda tazminat talebine dayanak teşkil edecek yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca, deniz taşımacılığı, balıkçılık, enerji tesislerinin üretimi gibi sektörlere için yabancı mülkiyetine yönelik kısıtlamalar bulunmaktadır. İİB 21 9b - Vergi Yönünden Ayrımcılık ABD vergi hukukunun raporlama zorunluluklarının bazı yabancı firmalara yönelik uygulamasına bakıldığında, yerli ve yabancı firmaların farklı muameleye tutulduğu görülmektedir. Bu kurallar yabancı firmaların ABD’deki şubelerine ve %25 fazla oranda hissesine yabancıların sahip olduğu şirketlere uygulanmaktadır. Özellikle, firmaların bağlı bulundukları şirketlerle olan faaliyetlerinin kaydının tutulmasını zorunlu kılan bu raporlama yükümlülükleri her ne kadar mantıklı gözükse de, ABD’de iş yapmak isteyen firmalar için fazla iş yükü ve karışıklık teşkil etmektedir. Ayrıca, ABD vergi sistemi ABD’de iş yapan yabancı firmaların, ABD vergi hukukuna bağlı olamayan ilgili kuruluşlara (genelde yurt dışındaki ana firma) olan faiz ödemelerinin vergiden düşülmesine sınırlama getirmiştir. Aslında bu uygulama, yurt dışındaki merkez firmanın ABD içindeki şirketinin karını, bağlı şirketi yüksek borçlu göstererek vergiden düşülmesi yoluyla yurt dışına transferini engellemeye yönelik olması açısından mantıklıdır. Ancak, ABD’nin vergi indirimine tabi olacak limiti belirlerken kullandığı formül, uluslar arası muhasebe standartlarına uymamaktadır. ABD’de bazı eyaletler yabancı şirketlere, şirketlerin dünya çapındaki karları üzeriden keyfi olarak belirlenen bir oran doğrultusunda gelir vergisi istemektedirler. Bu durum da yabancı yatırımlara ve yabancı şirketlere yönelik farklı muameleler yapıldığına bir örnektir. 10 – ANLAŞMAZLIKLARIN HALLİ MEKANİZMALARI Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan ticari anlaşmazlıklarda tarafların kendilerinin bir hakem belirleyerek çözüme gitmeleri (arbitration) sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. 1947 yılında çıkarılan arbitraj kanunu, gerek çözüm sırasında maliyetlerin düşmesini gerekse de ABD yargı sisteminin yükünü hafifletmesi açısından etkili olmuştur. Çoğu zaman, anlaşmazlıkların mahkemeye taşınmadan çözümü bu yolla mümkün olmaktadır. Ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri Uluslar arası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözümü Merkezinin bir üyesidir. Yatırım konusunda çıkan anlaşmazlıklar, sözkonusu merkezin kurulmasını sağlayan anlaşma hükümlerinde çözülür. İİB 22 Amerika Birleşik Devletleri’nin taraf olduğu ikili ticaret anlaşmalarında (NAFTA v.b.) anlaşmazlıkların halli ile ilgili hükümler bulunmaktadır. Serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde yapılan ticarette ortaya çıkan anlaşmazlıklar, ilgili antlaşmalarda belirtilen usul ve yöntemlerle çözümlenmektedir. Genelde, antlaşmalar ortaya çıkacak anlaşmazlıklarda kullanılacak yöntemleri ve başvurulacak merciler belirtmektedirler. NAFTA antlaşmasında olduğu gibi, anlaşmazlıkların çözümü için bir kurul oluşturulabilmektedir. 11 - YARARLI ADRESLER T.C. Washington Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor 2523 Massachusetts Ave. N.W. WASHINGTON, D.C. 20008 Telefon : (1-202) 612 67 80, 612 67 81 Faks : (1-202) 2380629 e-mail : [email protected] New York Ticaret Müşavirliği Turkish Consulate General Office of the Commercial Counsellor 821 UN Plaza, 4th Fl. NEW YORK 10017 Telefon : (1-212) 687 15 30 - 31 Faks : (1-212) 687 20 78 e-mail : [email protected] Washington Ekonomi Müşavirliği Turkish Embassy Office of the Economic Counsellor For Economic Affairs 2525 Massachussets Ave. N.W. WASHINGTON D.C. 20008 Telefon : (1-202) 612 67 90 Faks : (1-202) 238 06 27 e-mail : [email protected] Los Angeles Ekonomi Müşavirliği Turkish Embassy Office of the Economic Counsellor 4801 Willshere Blvd. Suite 310 LOS ANGELES, CA 90010 Telefon : (1-213) 937 01 10 - 937 01 18-19-20 Faks : (1-213) 932 00 61 New York Ekonomi Müşavirliği Turkish Consulate General Office of the Economic Counsellor 821 United Nations Plaza, 4th Floor NEW YORK 10017 Telefon : (1-212) 697 13 91 - 697 13 92 İİB 23 Faks : (1-212) 697 86 77 Chicago Ekonomi Müşavirliği Turkish Consulate General Office of the Economic Counsellor 360 N. Michigan Avenue, Suite 1405 CHICAGO, ILLINOIS, 60601 CHICAGO Telefon : (1-312) 263 74 34 Faks : (1-312) 263 14 49 Turkish American Chamber of Commerce and Industry 821 United Nations Plaza 4th Floor NEWYORK, NY 10017 Telefon : (1-212) 687 15 30 Faks: (1-212) 687 20 78 E-mail: [email protected] Internet : http://www.turkishuschamber.org ABD Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Atatürk Bulvarı 110, ANKARA Telefon : (90-312) 467 09 49 Faks : (90-312) 467 13 66 Internet : http://www.csturkey.com TABA-Türk Amerikan İşadamları Derneği Telefon : (90-212) 274 28 24 Faks : (90-212) 275 93 16 E-mail : [email protected] Turkish - American Chamber of Commerce One IBM Plaza, Suite 3100, 330 North Wabash Avenue, CHİCAGO, Illınois USA 60611-3608 P.O.Box 577730,Chicago,Ilınois USA 60611-3608 Telefon :(312) 596-1492 Fax :(312) 596-1493 Web : http://www.turkishchamber.com/ U.S. Customs Service 1301 Constitution Avenue, NW Washington, DC 20224 Telefon : (202) 927 67 24 Faks : (202) 927 13 93 Web : http://www.customs.ustreas.gov U.S. Trade and Development Agency State Annex 16 Washington, DC 20224 Telefon : (202) 875 43 57 Faks : (202) 875 40 09 Web : http://www.tda.gov U.S. Department of Commerce Bureau of Export Administration Herbert Clark Hoover Building 14th Street and Constitution Avenue, N.W. Washington, D.C. 20230 U.S.A. Telefon : (202) 482-0097 İİB 24 Web : http://www.bxa.doc.gov Food and Drug Administration (FDA) (HFE-88) 5600 Fishers Lane Rockville, MD 20857 Telefon : INFO-FDA (1-888-463-6332) Web : http://www.fda.gov U.S. Department of State Office of Defense Trade Controls 2201 C Street, N.W. Washington, D.C. 20520 U.S.A. Telefon : (202) 647-6968 Web : http://www.pmdtc.org İİB 25 12 – KAYNAKLAR İİB CIA The World Factbook Economist Intelligence Unit (EIU) ABD Ülke Profili Temmuz 2005 Economist Intelligence Unit (EIU) ABD Ülke Raporu Aralık 2005 ABD Ticaret Bakanlığı Ekonomik Analiz Bürosu İnternet Sitesi (www.bea.gov) Dış Ticaret Müsteşarlığı Bilgi Sistemi Global Trade Atlas İGEME ABD Ülke Profili ABD Gümrük Bakanlığı İnternet Sitesi (www.customs.gov) ABD Gıda ve İlaç İdaresi İnternet Sitesi (www.fda.gov) 26
