ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ

TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
SAYISAL TASARIM LABORATUVARI
DENEY RAPORU
Deney No: 1
MULTİSİM’E GİRİŞ
Yrd.Doç. Dr. Ünal KURT
Arş. Gör. Ayşe AYDIN YURDUSEV
Arş.Gör. Merve ŞEN KURT
Öğrenci:
Adı
Soyadı
ÖRNEK
Numarası
1523XXXX001
Rapor Teslim Tarihi
Kerem
5 Kasım 2015
Ön Bilgi
Elektronik devrelerin kurumunda v e çalışmasında Multisim 11 adlı benzetim
programını kullanacağız. Multisim’de sıkça kullanılan belli başlı araç çubukları ile ilgili
açıklamalar aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Bu deneyde amaç Multisim 11 benzetim
programına giriş becerileri edinmek ve basit devre kurup çalıştırmak, gerekli ölçümleri
yapmaktır.
Standart Toolbar (Standart Araç Çubuğu)
New (Yeni). Yeni bir dosya oluşturur
DUZEN
Sav e (Kaydet). Çalışmayı kaydeder(CTRL+S)
20
Print (Yazdır). (CTRL+P)
Puan
Open (Aç). Var olan dosyayı açar(CTRL+O)
Print Prev iew (Baskı Önizleme)
Cut (Kes) (CTRL+X)
Copy (Kopyala) (CTRL+C)
Paste (Yapıştır) (CTRL+V)
Components Toolbar (Elemanlar araç çubuğu)
Source (Kaynak). Kaynak seçimi (DC, AC, Üç fazlı v b.)
Basic (Temel). Direnç, Kondansatör, Röle, anahtar gibi temel malzemeler
Diode. Diyot grubu
Transistor. Transistör grubu
Analog. analog malzemeler
TTL. TTL yapıya sahip malzemeler
CMOS. CMOS yapıdaki malzemeler
Miscellaneous Digital. Çeşitli dijital dev re elemanlar
Mixed. İ çerisinde hem analog, hem de dijital bulunduran malzemeler
I ndicator. Voltmetre, ampermetre, lamba gibi göstergeler
Miscellaneous. Voltaj regülatörü, sigorta, optokuplör …
Electromechanical. Elektromekanik malzemeler
RF. Radyo frekans malzemeler
Place Hierarchical Block. Kayıtlı bulunan hiyerarşik bloklar
Bus. Çoklu hatlar
Instruments Toolbar (Ölçü Aletleri Araç Çubuğu)
Ölçü aletlerinin hangi işi yaptığını araştırınız v e tablodaki boşluklara yazınız. Multimetre
örnek olarak gösterilmiştir.
Multimetre
Akım, gerilim, direnç gibi büyükleri ölçmek için kullanılır.
Function
Generator
Devreye gerekli olan sinüs, üçgen, kare sinyallerini farklı frekans ve
genlikte üreten üreteçtir.
Wattmeter
Devredeki gücü ölçen cihazdır.
Oscilloscope
Devredeki sinyali, görülebilir bir işarete çevirip gösteren cihazdır. Sinyalin
genliğini, frekansını ve faz farkını gösterir. Dolaylı yoldan akım ölçümü de
yapılabilir.
Four Channel
Oscilloscope
Dört girişi olan, dört ayrı sinyali gösterebilen cihazdır.
Frequency
Counter
Devredeki sinyalin frekansını sayan sayaçtır.
Bode Plotter
Devrenin frekans alanında cevabını incelemek için bode diyagramı çizen
cihazdır.
Word Generator
Bitlik (bit veya byte) bilgi üreten, bilgi üretecidir.
Logic Analyzer
Sayısal devrelerin çıkışını/girişini gösteren cihazdır. 16 kanala kadar
bağlantı yapılabilir.
Logic Conv erter
Sayısal devreyi doğruluk tablosundan fonksiyona çeviren cihazdır.
I V Analyzer.
Devrenin akım-gerilim eğrisini çizebilen cihazdır.
Distortion Analyzer.
Devredeki gürültüyü ölçebilen, analizi sağlayan cihazdır.
Spectrum
Analyzer.
Devrenin frekans bölgesindeki çalışmasını gösteren cihazdır.
Netw ork Analyzer.
Devrenin frekans bölgesindeki özelliklerin i ölçer.
Measurement
Probe.
Devrede ölçülmek istenen büyüklüğü (akım-gerilim) ölçen, tek uçlu
proptur.
HAZIRLIK
Multisim’de kolaylıkla kullanılan kısayollar v ardır. Bunlardan sıklıkla kullanılanları:
CTRL+ALT+Ayazı ekleme
30
CTRL+SHI FT+Wtekli hat ekleme
Puan
CTRL+Wyeni eleman ekleme
CRTL+Rseçili elemanı döndürme
Deneye gelmeden önce, kendi bilgisayarınızda Multisim benzetim programında yeni
bir design (tasarım)oluşturunuz. Bunun için aç (open) düğmesini tıklayınız ve buradan
şablon çalışmasını seçiniz. Şablon çalışmasında sağ altta bulunan deney adı, öğrenci
adı-soyadı, numarası (bilgileri) alanlarını doldurunuz (yazı (text) ekleyiniz). Sonrasında
elemanlar araç çubuğundan master database, select all components, select all
families ayarlarını yapınız v e bir diyot (diode) seçiniz. Bunu belgeye rastgele
yerleştiriniz. Aynı işlemi kapasitor (capasitor), transistör (BJT NPN tipi) ve direnç (resistor)
için yapınız. Dirence çift tıklayarak direnç menüsünü açınız v e buradan etiketi (Label)
RE,RC,RA gibi yeni bir değerle değiştiriniz. Direnç değerini 330Ω olarak ayarlayınız ve
direnç menüsünü kapatınız.
Aşağıdaki dev reyi kurunuz:
V DC kaynağını ve RC direci altındaki toprak ucunu kaynaklar araç çubuğundan
alınız. Ölçü aletleri araç çubuğundan multimetre alınız v e RA, RB ve RC üzerine düşen
gerilimleri, v e kaynaktan çıkan akımı ölçmek için bağlayınız.
menüsünden yeşil tuşa (çalıştır) basarak devreyi çalıştırınız.
Ölçü aletleri üzerine tıklayarak değerli okuyunuz.
Bulduğunuz değerler doğru mudur? Kontrol ediniz. Benzetim sonuçlarının her zaman
doğru olması beklenir fakat devreyi kurmadaki en ufak hata vb. yanlış sonuç
almanıza neden olur. Benzetimde kurduğunuz devreyi her zaman kendi bilgilerinizle
kontrol ediniz. Örneğin bu dev re için çevre akımları yöntemiyle sağlama yapabilirsiniz.
Deney
Dev reyi benzetim programında kurunuz.
Logic analyzer yerine ışık saçan prop bağlayarak giriş-çıkış ilişkisini tabloya yazınız.
Deneyden sonra yapılacaklar/Çalışma soruları
Devre Semasi
30
Puan
Şekil 1: XOR kapısı devre şeması
Dalga formu
10
Puan
Şekil 2: XOR kapısı dalga formu
A
0
0
1
1
B CI KIS
0
0
1
1
0
1
1
0
Tablo 1:XOR kapısı doğruluk tablosu
Dogruluk
Tablosu
10
Puan
HAZI RLIK: Hazırlık basamağı varsa deneye gelmeden önce kitaplardan, ders
notlarından, benzetim programlarından ya da çevrimiçi sayfalardan faydalanarak
yapmanız gerekenlerdir. Sorular yeterli derinlikte, yeterli titizlikte cevaplanmalıdır.
Örneğin osilaskop genlik, frekans ölçer fakat akım ölçmez. Akımı dolaylı olarak
ölçebilir fakat cihazda akımı gösteren bir kısa yol yoktur (ampermetre gibi).
Dolayısıyla osiloskop genlik, frekans, akım ölçer demek yanlış tanımdır.
DENEY: bu kısım deneyde yapılacaklara puan verilecek kısımdır. 3. Deneyle
birlikte başlar (ilk iki deney, multisime giriş ve lojik kapılar da deneyde yaptıklarınız giriştemel sev iye olduğu için not v erilmez).
Deney tahtasının doğru kullanımı, kabloların düzeni, devrenin çalışması, deneyin
yapıldığı süre v b. etkilerle değerlendirilir.
DENEYDEN SONRA YAPI LACAKLAR: deneyden sonra size verilen ödev şeklindedir.
Hazırlık gibi yeterli hassasiyet gösterilerek yapılmalıdır.
DÜZEN: deney raporu çıktısı alındıktan sonra ön hazırlık kısmı, ön hazırlık sorularının
olduğu sayfadan sonra, deneyden sonra yapılacaklar ise en sona konarak
zımbalanmalıdır.
Kapak sayfasına temiz-anlaşılabilir şekilde ad, soyad, numara v e tarih yazılmalıdır.
Sayfa sırası düzenli olmalıdır. Sayfalar zımba ile tutturulmalıdır (deneyden sonra 1
hafta süreniz var, 168 saat, 10080 dakika eder. Lütfen deneye 5 dakika kala hala
zımba aramayınız, deney kapağını doldurmayınız . )
NOT:
Deneyde yazdığınız her cümlenin manasını düşünüp yazmalısınız. Örneğin logic
analyzer: 16 çıkışlı devrenin… yerine 16 sinyale kadar ya da maksimum 16 çıkış/girişe
kadar gibi bir cümle yazılmalıdır. 16 çıkışlı devre demek devrenin 4 çıkışı varsa
kullanamazsınız ya da giriş sinyalinde kullanamazsınız demektir!!!
Deney ne kadar basit olursa yapılan hatadan puan kaybı o kadar fazla olur.