bu sayıda

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK
BAKANLIĞI
AB KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI
BÜLTENİ
S A Y I
2 0
O C A K
2 0 0 7
BU SAYIDA:
AVRUPA BİRLİĞİ’NDEN HABERLER
AVRUPA HERKES İÇİN FIRSAT EŞİTLİĞİ YILI
4
HASTALIK TEMELİNDE İŞTEN ÇIKARMAYA İLİŞKİN
AVRUPA ADALET DİVANI KARARI
6
HOLLANDA: ÇOCUK BAKIMI HİZMETLERİ ARACILIĞIYLA
KADIN İŞGÜCÜNE KATILIM ORANLARININ ARTIRILMASI
8
ÇEK CUMHURİYETİ: METAL İŞÇİLERİ FEDERASYONUNUN
AVRUPA ÇALIŞMA KONSEYLERİNE İLİŞKİN PROJELERİ
10
DİREKTİF
ÇALIŞMA SÜRELERİ DİREKTİFİ
12
BAŞKANLIĞIMIZDAN HABERLER
SOSYAL DİYALOG PROJESİ HİBE PROGRAMI
14
SAYFA
2
ÖNSÖZ
lkemizin Avrupa Birliği ile ilişkileri, 31 Temmuz 1959'da o günkü
adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğuna yapılan ortaklık başvurusu
ile başlamış olup; AET Bakanlar Konseyinin ortaklık başvurusunu
kabul etmesi ve 12 Eylül 1963 tarihinde Ankara Antlaşmasının
imzalanmasıyla resmiyet kazanmıştır.
Ü
Yaklaşık 40 yıldır devam eden ve Topluluğa 1987 yılında yapılan tam üyelik
başvurusu ile farklı bir ivme kazanan ilişkilerde 3 Ekim 2005 tarihinde alınan
müzakere başlama kararı, her iki taraf açısından da yeni bir dönemecin başlangıcı olmuştur. Bugüne kadar bu süreç, Bakanlığımızın merkez ve bağlı/
ilgili kuruluşlarının yoğun katkısıyla başarılı bir biçimde yürütülmüştür.
Ülke olarak başarıyla tamamladığımız AB Müktesebatı tarama sürecinde
Bakanlığımızın doğrudan sorumlu olduğu Sosyal Politika ve İstihdam başlıklı
19 uncu faslın ve İşçilerin Serbest Dolaşımı başlıklı 2 nci faslın koordinatörlüğü doğrudan Bakanlığımızca yürütülmüş olup; bu süreçte Başkanlığımız
çok etkin bir şekilde rol üstlenmiştir.
Yine tarama süreci çerçevesinde Bakanlığımız,aşağıdaki fasıllara gerekli katkıları sağlamıştır.
Malların Serbest Dolaşımı (1 Numaralı Müzakere Başlığı),
Sermayenin Serbest Dolaşımı (4 Numaralı Müzakere Başlığı),
İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi (3 Numaralı Müzakere
Başlığı),
Ulaştırma Politikası (14 Numaralı Müzakere Başlığı),
İstatistik (18 Numaralı Müzakere Başlığı),
İşletme ve Sanayi Politikası (20 Numaralı Müzakere Başlığı),
Bölgesel Politika (22 Numaralı Müzakere Başlığı),
Temel Hak ve Yargı (23 Numaralı Müzakere Başlığı),
Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Politikası (24 Numaralı Müzakere Başlığı ),
Eğitim ve Kültür Politikası (26 Numaralı Müzakere Başlığı),
Çevre Politikası (27 Numaralı Müzakere Başlığı).
Bakanlığımızın AB ile ilişkiler ve doğrudan sorumlu olduğu sosyal politika ve
istihdam ile işçilerin serbest dolaşımı alanlarına ilişkin gelişmeleri ve yürüttüğü diğer çalışmaları ilgili tüm taraflarla paylaşmak amacıyla Haziran 2005
tarihinde Başkanlığımızca hazırlanan ve aylık olarak yaklaşık 2.500 kişiye
ulaştırılan Bültenimiz, Ocak 2007 itibaren yeni bölümleriyle sizlerle buluşmaya devam edecektir.
SAYFA
Başkanlığımız, yenilenen yapısıyla hazırlamaya devam edeceği bu bültende;
Bakanlığımızın sorumluluğunda olan sosyal politika ve istihdam alanında
yaşanan gelişmeler ve bu alana ilişkin Avrupa Birliği müktesebatı, Bakanlığımızın yürüttüğü faaliyetler ve projeler hakkında ilgili tüm taraflarla bilginin
paylaşılmasının yanı sıra her ay farklı bir konuda uzmanlarca yazılmış makaleleri ve bu alandaki Direktiflere ilişkin bilgiyi sizlere sunmayı amaçlamaktadır.
Bugüne kadar göstermiş olduğunuz ilgiye ve desteğe teşekkürlerimizle…
Cafer YILMAZ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkan V.
3
SAYFA
4
AVRUPA HERKES İÇİN
FIRSAT EŞİTLİĞİ YILI
B
“Araştırma
sonuçları,
istihdam alanında
fırsat eşitliğinin
teşvik edilmesine
yönelik
önlemlerin
alınmasının
büyük bir
çoğunluk
tarafından
desteklendiğini
ve Avrupalıların
değişime hazır
olduğunu
göstermektedir.”
erlin’de 30 Ocak 2006
tarihinde düzenlenen
ilk Eşitlik Zirvesiyle
başlatılan
“2007
Avrupa
Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılı”, 23 Ocak 2006 tarihinde
yeni
internet sayfasını
(http://
equality2007.europa.eu) hizmete sunmuş ve ayrımcılıkla mücadeleye ilişkin
Avrupa Birliği’nde yapılan araştırmanın sonuçlarını yayınlamıştır. Avrupa
Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılı hazırlıkları sırasında yapılan araştırma, Avrupalıların çoğunluğunun kendi ülkelerinde ayrımcılığın yaygın olduğunu
(% 64) ve ayrımcılıkla mücadele için yeterince çabanın harcanmadığını
(% 51) düşündüklerini ortaya koymaktadır. Genel olarak, araştırma sonuçları
istihdam alanında fırsat eşitliğinin teşvik edilmesine yönelik önlemlerin alınmasının büyük bir çoğunluk tarafından desteklendiğini ve Avrupalıların değişime hazır olduğunu göstermektedir.
AB İstihdam, Sosyal İşler ve Fırsat Eşitliğinden Sorumlu Komisyon Üyesi
Vladimír Špidla, konuya ilişkin şunları söylemiştir: “Bu araştırmanın sonuçları, Avrupalıların kendi ülkelerinde ayrımcılığın yaygın olduğunu düşündüğünü ve onların önyargı, hoşgörüsüzlük ve ayrımcılıkla mücadeleye yönelik
daha güçlü önlemlerin alınmasına hazır olduğuna yönelik açık bir mesaj vermektedir. Eminim ki 2007 Avrupa Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılı, ayrımcılıkla etkin şekilde mücadeleye yeni bir ivme kazandırarak, farklılıklar üzerine
canlı bir tartışmanın başlangıcını oluşturacaktır.”
Araştırma, ayrımcılıkla mücadele hukukunun (cinsiyet, etnik veya ırk kökeni, yaş, cinsel yönelim, maluliyet, din veya inanç temelinde) varlığından haberdar olma oranının, Avrupa Birliğinde halen oldukça düşük olduğunu ortaya koymaktadır (Ayrımcılık veya tacize mağduru olduğu durumda vatandaşların yalnızca üçte biri, haklarını bilmektedir.). Dolayısıyla da Avrupa Yılının temel amaçları, ayrımcılıkla mücadele ve eşit muameleye ilişkin vatandaşları hakları konusunda bilgilendirmek, herkes için eşit muameleyi teşvik
etmek ve farklılıkların yararını ortaya koymaktır. İnsanlara olabildiğince
yardımcı olmak ve desteklemek amacıyla, yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde
düzenlenecek olan yüzlerce faaliyetle birlikte kampanyalar düzenlenecektir.
Yapılacak olan faaliyetler şunları kapsamaktadır: ayrımcılıkla mücadelede
gerçekten çaba gösteren özel ve kamu şirketleri için farklılık ve çalışma yaşamı ödülleri verilmesi gibi projeler; okullarda saygı ve hoşgörü konulu yazı
yarışmaları düzenlenmesi; medya için ayrımcılıkla mücadele konulu eğitimler yapılması.
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
SAYFA
Bu faaliyetlerin başarılı olması için gerekli kurum ve kişiler de, bu faaliyetlerde yer alacaktır: sendikalar, işverenler, sivil toplum örgütleri, gençlik
grupları, ayrımcılıkla ilgili örgütler ve yerel ve bölgesel otoriteler. Bu yılda
uygulanacak olan yerel düzey yaklaşımı, Avrupa Herkes İçin Fırsat Eşitliği
Yılı ötesinde faaliyetlerin devam etmesini sağlayarak sürekli bir etki yaratacaktır.
Üye ülkeler arasında ankete verilen cevaplar bakımından büyük farklılıklar
olmasına rağmen; verilen temel mesaj, Avrupalıların kendi ülkelerinde ayrımcılığın yaygın olduğunu düşünmesi (% 64) ve değişime hazır olduğudur.
Avrupalıların büyük bir çoğunluğu, özürlü (% 79), çingene (% 77), 50 yaşının üzerinde (% 69) veya farklı bir etnik kökene sahip olmanın (% 62) toplumda bir dezavantaj yarattığına inanmaktadır.
Aynı zamanda, bütün üye ülkelerde çoğunluk, farklı etnik kökenden insanların ulusal kültürü zenginleştirdiğini düşünmektedir. Büyük bir çoğunluk,
daha fazla kadının yönetici pozisyonunda (% 77) ve Parlamento’da yer alması (% 72) gerektiğini ifade etmiştir. Birçok kişi, ayrıca daha fazla özürlünün
( % 74) ve 50 yaşın üzerindeki kişinin (% 72), istihdama katılması gerektiğine inanmaktadır.
Konu istihdama geldiğinde; özürlülük ve yaş, Avrupalıların en dezavantajlı
konumda olduğunu düşündükleri kişilerdir. Ankete katılan her 10 kişiden
yaklaşık 8’i, eşit niteliklere sahip 50 yaşındaki bir kişinin, 50 yaş altındaki bir
kişiyle karşılaştırıldığında istihdam ve terfi bakımından daha az şansı olduğunu ve aynı durumun özürlü kişiler için de geçerli olduğunu düşünmektedir.
Katılımcıların birçoğu (% 68), ailevi sorumlulukların yönetici pozisyonlara
getirilmelerinde bir engel olduğunu ifade etmiştir. Bu görüş, özellikle İspanya ve Almanya’da (her ikisinde de % 76), çok güçlü şekilde vurgulanmıştır.
Avrupa Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılı internet sayfası, vatandaşların katılabileceği faaliyetlere ilişkin güncel bilgiler sunarak, farklı faaliyetler için ilham
kaynağı olacak ve iletişim ağlarını geliştirerek 2007 yılı boyunca önemli bir
iletişim aracı görevini üstlenecektir. Avrupa Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılının sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla, 2007-2013 yılları arasında fon
sağlanacak olan istihdam ve dayanışma için Avrupa Birliği’nin yeni programı
“PROGRESS”, Avrupa Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılı süresince oluşturulan
iyi fikirlerin bazılarının hayata geçirilmesini sağlayacaktır. Yeni yaklaşımlar,
yeni fikirler ve Avrupa Herkes İçin Fırsat Eşitliği Yılının getirdiği ivme, eşitlik ve ayrımcılıkla mücadele alanında Avrupa Birliği’nin çabalarını daha da
ilerlemesine yardımcı olacaktır. (AVRUPA KOMİSYONU)
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
5
SAYFA
6
HASTALIK TEMELİNDE İŞTEN
ÇIKARMAYA İLİŞKİN AVRUPA
ADALET DİVANI KARARI
A
“27 Kasım 2000
tarihli 2000/78
Sayılı Konsey
Direktifi, istihdam
ve çalışma
hayatında eşit
muamelenin
sağlanması ve
özürlülüğü de
kapsayacak
şekilde belli
temellerde
ayrımcılıkla
mücadele etmek
amacıyla genel bir
çerçeve
vrupa Topluluğu Adalet Divanı (ATAD), İspanyol bir işçi tarafından
yemek sanayisinde hizmet sağlayan şirketine karşı 11 Temmuz 2006
tarihinde açtığı davada, özürlülük kavramının yorumunu yeniden
yapmıştır. Mahkemenin kararı, Çerçeve Direktif tarafından garanti altına
alınan özürlülük temelinde ayrımcılığa karşı işçinin korunmasının, işten çıkarma durumunda da uygulanacağını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte
ATAD, özürlülük ve hastalık durumlarının aynı kavramlar olarak ele alınmaması gerektiğini ortaya koyarak; bu kavramlar arasında önemli bir ayrım
yapmıştır. Buna göre, hukuki olarak hastalığa ilişkin nedenlerle fesih, özürlülük temelinde fesih ile aynı şey değildir.
Özürlüleri Korumaya Yönelik AB Müktesebatı
27 Kasım 2000 tarihli 2000/78 Sayılı Konsey Direktifi, istihdam ve çalışma
hayatında eşit muamelenin sağlanması ve özürlülüğü de kapsayacak şekilde
belli temellerde ayrımcılıkla mücadele etmek amacıyla genel bir çerçeve
oluşturmuştur. Söz konusu Direktif, istihdamda özürlülük temelinde ayrımcılık konusunu ele alan ilk Avrupa Birliği önlemidir. Bununla birlikte, metinde özürlülüğün tam bir tanımı yer almamaktadır. Direktif, işverenlerin
özürlü olmaktan dolayı ortaya çıkan dezavantajların ortadan kaldırması amacıyla önlemler almalarını öngörmektedir. 2. Maddenin b fıkrası, “belirli bir
özüre sahip kişilere ilişkin olarak işveren veya işveren vekili veya işletme,
ulusal mevzuatına uygun önlemleri almakla sorumlu olduğunu” belirtmektedir. Bu önlemler, kişilerin dezavantajlarının ortadan kaldırılması amacıyla
özürlülere ilişkin olarak işveren tarafından makul bir kolaylık sağlanması
gerektiğine ilişkin Direktifin 5. Maddesi ile uyumlu olmalıdır. Bundan dolayı, ulusal mevzuatta tanımlanmamış olması durumunda, Direktifte ortaya
konulan standart bir özürlülük tanımı bulunmamaktadır.
oluşturmuştur.”
ATAD Kararı
ATAD’ın kararı, yemek sanayisinde hizmet sağlayan İspanyol Eures şirketinde işçi olarak çalışan Sonia Chacon Navas tarafından açılan davaya ilişkindir.
Sonia Chacon Navas, sekiz ay süreyle işine ara vermiştir ve hastalık nedeniyle çalışmasının uygun olmayacağı tespit edilmiştir: Sayın Navas’ı tedavi eden
kamu sağlığı kurumuna göre, Sayın Navas’ın kısa dönemde işine dönme ihtimali bulunmamaktadır. Bu nedenle, işvereni tazminat teklifi ile birlikte bildirimli fesihte bulunmuştur. Bunun üzerine Sayın Navas, feshin özürlülük
temelinde ayrımcılık olduğu gerekçesiyle Eurest şirketine karşı dava açmıştır. Davaya bakan İspanyol mahkemesi, hastalığın geri dönülemez bir özre
sebep olabileceği gerekçesiyle, hastalık temelinde iş sözleşmesinin feshinin,
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
SAYFA
7
özürlülük temelinde ayrımcılığın bir şekli olduğu görüşünde bulunmuştur.
Bununla birlikte, İspanyol hukukunda özürlülük tanımının olmamasından
dolayı mahkeme, Avrupa Topluluğu Adalet Divanına başvurmuştur.
Özürlülüğün Tanımı
Söz konusu davada ATAD, Direktifte açık bir tanımın olmamasından dolayı
özürlülük kavramının, AB’de “özerk ve tek” yorumunun olması gerektiğini
ortaya koymuştur. ATAD’ın görüşüne göre Direktif bağlamında “özürlülük”,
“özellikle fiziksel, zihinsel veya psikolojik eksikliklerden kaynaklanan ve
mesleki yaşama kişinin katılımını engelleyen sınırlamalar” olarak anlaşılmalıdır. ATAD, ayrıca çerçeve direktifte kapsanan korumayı düzenlerken; yasa
yapıcının, hastalıktan farklı bir terim kullanılmasını bilerek tercih ettiğini
vurgulamıştır. Bu, hastalık ve özürlülüğün eş anlamlı olmadığını ve aynı kavram olarak ikame edilmemesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
“ATAD’ın kararına
göre sadece
hastalık nedeniyle
işten çıkarılan
birisi, özürlülük
ATAD, özürlülüğün uzun dönemli olarak mesleki yaşama girmesini engelleyen bir şey olduğu sonucuna varmıştır. Direktifin özürlülerin çalışma yaşamına uyum sağlaması amacıyla önemli fikirler ortaya koyduğu ve uzun döİYA
L Otemelinde
G
nemli olduğu tahmin edilenD bir
şey
ayrımcılığın engellenmesine
yönelik olduğu çıkarımını yapabiliriz.
temelinde
Özürlülük ve Hastalık Arasındaki Farklılık
değerlendirilemez.”
Sayın Navas, hastalık nedeniyle işten çıkarılmış ve ATAD’ın kararına göre
sadece hastalık nedeniyle işten çıkarılan birisi, özürlülük temelinde ayrımcılıkla mücadele Direktifinde ortaya konan çerçevede değerlendirilemez. Bununla birlikte ATAD, Navas’ın iddiasını reddetmesine rağmen, kararının kesinlikle özürlülük temelinde bir kişinin işten çıkarılmasının Direktif tarafından sağlanan ayrımcılık tanımı içinde yer aldığını açıklığa kavuşturmuştur.
Direktifin özürlü insanlara makul bir kolaylık sağlamaya zorladığı gerçeği,
böyle makul bir kolaylığın olmadığı durumda herhangi bir işten çıkarmanın,
nitelikleri yetersiz, görevinin temel fonksiyonlarını yerine getirememesi durumunda bile Direktife aykırılık teşkil edeceği anlamına gelmektedir.
(AVRUPA YAŞAM VE ÇALIŞMA KOŞULLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ
VAKFI)
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
ayrımcılıkla
mücadele
Direktifinde ortaya
konan çerçevede
SAYFA
8
HOLLANDA: ÇOCUK BAKIMI
HİZMETLERİ ARACILIĞIYLA KADIN
İŞGÜCÜNE KATILIM ORANLARININ
ARTIRILMASI
Ç
ocuklar için bakım hizmetleri konusu, Kasım 2006 tarihindeki seçim
öncesi düzenlenen kampanyalarda önemli bir rol oynamıştır. Hemen
hemen bütün büyük siyasi partiler, temel gündüz bakım kolaylıklarının çeşitli şekillerini önermişlerdir; Hollanda Sendikalar Konfederasyonu
bile, kendi önerisini ileri sürmüştür. Kadının işgücüne katılım oranının artırılması, bu bağlamda harekete geçiren en önemli unsurdur. Önerliler, kısmi
zamanlı çalışan ve çocuklarına bakmak üzere izin alan kadınların kariyer
olanaklarını kötüleştirdiğini gösteren çalışmaların sonuçlarına karşı yapılmıştır.
“Hollanda Sendikalar
Konfederasyonunun
planın önemli
noktalarından birisi,
ebeveynlerinin
istihdamda yer alıp
almadığına
bakılmaksızın, 13
yaşının altındaki tüm
çocuklara gündüz
bakımı hizmetinin
sağlanmasıdır.”
Hollanda Sendikalar Konfederasyonunun Önerisi
Ekim 2006 tarihinde Hollanda Sendikalar Konfederasyonu (Federatie
Nederlandse Vakbeweging), çocuklara bakım hizmetlerinin sağlanması için
kendi önerisini şekillendirmiştir. Planın önemli noktalarından birisi, ebeveynlerinin istihdamda yer alıp almadığına bakılmaksızın, 13 yaşının altındaki tüm çocuklara gündüz bakımı hizmetinin sağlanması gerektiğidir. Bu
öneriye göre gündüz bakımı, öğle yemeği kolaylıkları ve ilkokula devam
eden dört ve üstü yaştaki çocuklar için okul-sonrası bakımı kapsamaktadır.
Gelirleriyle bağlantılı ebeveynlerin katkısı, en fazla net gelirin % 5’i kadar
olacaktır. Bununla birlikte, tek-ebeveynli aileler bu uygulamadan muaf olacak ve 10,000 € yıllık gelir eşiği önerilmiş olup; bu eşiğin altında geliri olan
ebeveynlerin, ekonomik olarak katkı vermelerine gerek olmayacaktır. Bu
planın, hükümete 5 milyar €’ya mal olacağı tahmin edilmekte ve bu miktarın
% 20’sinin ebeveynler tarafından karşılanacağı tahmin edilmektedir. Hollanda Sendikalar Konfederasyonu, bu sistemin kadının işgücüne katılım oranını
artıracağını düşünmektedir.
Diğer Çocuk Bakımı Önerileri
Hollanda Sendikalar Konfederasyonunun önerisi, siyasi partiler tarafından
ortaya konulan kurumsal çocuk bakımına ilişkin öneriler dizisinin sonuncusudur. Kasım 2006 genel seçim sürecinde, hemen hemen tüm siyasi partiler
çocuk bakımı için bir öneride bulunmuştur. Seçim öncesi kampanyalarda
muhafazakar liberal Özgürlük ve Demokrasi İçin Halkın Partisi (Volkspartij
voor Vrijheid en Democratie, VVD), çocuk bakımı hizmetlerinin bedava sağlanması gerektiğini ortaya koymuştur. Temel hizmet olarak sağlanan çocuk
bakımının kapsamı içerisinde, İşçi Partisi (Partij van de Arbeid) haftada üç
gün gündüz bakımı önermiştir.
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
SAYFA
9
Eylül 2006 tarihinde Sosyal İşler Bakanı Arie-Jan de Geus, ebeveynlerin
% 80’i için bakım masraflarının azaltılmasını önermiştir. Bakan, ayrıca bazı
işverenlerin halen ödemek zorunda olduğu zorunlu işveren katkılarının da
kaldırılmasını istemektedir. Bununla birlikte, Bakan çocuk bakımının temel
bir hizmet haline gelebilmesi için yapılan tüm önerilerin gerçekçi olmadığını
ve özellikle bedava çocuk bakım hizmetinin hiç de sürdürülebilir olmadığını
düşünmektedir.
Mevcut Hükümler ve Çalışma Bulguları
Yaşam Döngüsü İzin Düzenlemeleri
Balkenende hükümeti tarafından 2002 yılında tanıtılan yaşam döngüsü izin
düzenlemeleri, mesleki eğitim veya ek bakım hükümleri gibi işçilerin farklı
izin gereksinimlerini karşılayacağı düşünülmüştür. Daha önceki izin düzenlemeleri ile karşılaştırıldığında yaşam döngüsü izin düzenlemesi, tasarruf yapısı ile karakterize edilmiştir. Vergi kolaylığını sunan plan, işçilerin kazançlarının belli bir oranı katkıda bulunarak izin için biriktirmelerini sağlamaktadır. Çalışmalar, özellikle erkek işçilerin erken emekliliğin yeni bir şekli
olan düzenlemeyi kullanacağına ilişkin beklentiyi desteklemektedir. Analizler, ayrıca kadınların bakıma ilişkin görevlerini gerçekleştirmek amacıyla
kariyerlerinde yaşam döngüsü izin düzenlemesini kullanmaya daha hazır
olduğunu göstermektedir.
“Son yapılan
çalışma, erkeklerin
kısmi zamanlı
çalışmayı
kariyerleri
açısından bir
engel olarak
algılamamalarına
rağmen; kadınların
Kısmi Zamanlı Çalışma
bunu engel olarak
Son yapılan çalışma, erkeklerin kısmi zamanlı çalışmayı kariyerleri açısından
D İ Y algılamamalarına
ALOG
bir engel olarak
rağmen; kadınların bunu engel olarak gördüğünü göstermektedir. Birçok durumda çok kalifiye olan erkeklerin, kariyerlerinin başında ve kısa bir süre için kısmi zamanlı çalıştıkları görülmektedir. Bu, onların diğerlerini yakalamalarını kolaylaştırmaktadır. Buna karşın,
kadınlar daha uzun sürelerle kısmi zamanlı çalışmaktadır. Kısmi zamanlı çalışmanın, onların sosyo-ekonomik statüleri üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Ücret artışı, sınırlıdır ve kısmi zamanlı çalışılan pozisyonlar, liderlik rolleri ile pek uyuşmayan olarak sınıflandırılmaktadır. İzin almak, üçte
ikisinin kısmi zamanlı çalıştığı çocuklu, evli kadınlar için bu olumsuz eğilimi
daha da kötüleştirmektedir.
Genel olarak, çalışma sürelerinde geçici azalma veya kesinti, özellikle kadın
işçilerin kariyerleri üzerinde olumsuz etkide bulunmaktadır. Çalışma, ayrıca
kadınların halen erkek meslektaşlarına göre daha az ücret aldığını göstermektedir. İşgücü piyasasından isteksiz ayrılışa yönelik de bulguları araştıran
çalışma, çalışma hayatında kesintinin standart çalışma kalıplarından sapma
olarak sayıldığını ortaya koymuş ve işçilerin kariyeri açısından olumsuz
sonuçlar ortaya koymaya devam edeceğini vurgulamaktadır. (AVRUPA YA-
ŞAM VE ÇALIŞMA KOŞULLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ VAKFI)
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
gördüğünü
göstermektedir. “
SAYFA
10
ÇEK CUMHURİYETİ:
METAL İŞÇİLERİ FEDERASYONUNUN
AVRUPA ÇALIŞMA KONSEYLERİNE
İLİŞKİN PROJELERİ
Ç
“Avrupa Çalışma
Konseylerine
ilişkin AB
Direktifinin
uygulanabilmesi
için Topluluk
ek Metal İşçileri Federasyonu, Avrupa Çalışma Konseylerine ilişkin
ikinci projesini tamamlamak üzeredir. Her iki projede, Avrupa
Komisyonu tarafından finanse edilmiştir. Metal İşçileri Federasyonu’na
göre, bugüne kadar sayıları yaklaşık 280’e ulaşan Çek Cumhuriyeti’ndeki birçok yabancı şirketin varlığı, bu her iki projenin yapılmasının nedenini oluşturmaktadır.
Avrupa Birliği’nin genişlemesiyle birlikte, Avrupa Çalışma Konseylerine
ilişkin AB Direktifi hükümleri (94/45 Sayılı Direktif), Çek Cumhuriyeti’ni de
kapsayacak şekilde yeni üye ülkelere doğrudan genişletilmiştir. Direktifin
uygulanabilmesi için Topluluk düzeyindeki bir işletmenin, üye ülkelerde en
azından 1000 işçiyi istihdam etmesi ve en azından iki üye ülkenin her birinde en az 150 işçisinin bulunması gerekmektedir.
düzeyindeki bir
işletmenin, üye
ülkelerde en
azından 1000 işçiyi
istihdam etmesi ve
en azından iki üye
ülkenin her birinde
en az 150 işçisinin
bulunması
gerekmektedir.”
Metal İşçileri Federasyonunun, Avrupa Çalışma Konseyleri alanında şu anda
63 temsilcisi bulunmaktadır ve yeni üye ülkelerin temsilcilerini, de içermek
üzere diğer Avrupa Çalışma Konseylerinin sayısının artırılması istenmektedir. Mevcut Avrupa Çalışma Konseylerine yeni üye ülkelerden yeni üyelerin
girişi, tam olarak otomatik olmadığına dikkate alınmalıdır.
İki Çokuluslu İşçi Temsilcilerinin Eğitimi
Avrupa Çalışma Konseylerinin önceden mevcut bulunduğu işletmeler için
yeni temsilcilerin Avrupa düzeyindeki üyelikleri için hazırlıklar yapılmalıdır. Avrupa Çalışma Konseylerinin henüz kurulmadığı durumda ise, Avrupa
Çalışma Konseylerinin kurulmasına ilişkin anlaşmanın yapılması için girişimde bulunulması gerekmektedir. Bu, 2004-2005 yılları arasında gerçekleştirilen ilk projenin konusunu teşkil etmektedir.
Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’da faaliyet gösteren Železiarne Podbrezová ve
HTC Holding, Avrupa Çalışma Konseylerinin kurulması için gerekli koşulları
karşılaşmıştır. Bunun üzerine Metal İşçileri Federasyonu, Avrupa Çalışma
Konseyleri konusunda bu şirketlerdeki işçi temsilcilerinin eğitilmesi amacıyla Avrupa Komisyonuna bir proje sunmaya karar vermiştir. Slovakya tarafından Slovak Metal İşçileri Federasyonu, Belçika Hristiyan Metal İşçileri Birliği
ve Avusturya Metal Çalışanları ve Tekstil Birliği sendika temsilcilerinin işbirliği ile bu proje başarılı ile gerçekleştirilmiştir.
Bununla birlikte HTC Holdingdeki durum, sendikaların bakış açısından
pek de başarılı değildir. Holdingin yönetimi, Avrupa Çalışma Konseyi kurul-
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
SAYFA
masını desteklememiş ve buna karşılık Metal İşçileri Federasyonu, şirketin
yönetimine karşı harekete geçmiştir. Şirketin yönetimi, şirketin 94/45 Sayılı
Avrupa Birliği Direktifinin kapsamına girmediğini düşünmekte ve bu sebeple
Avrupa Çalışma Konseyi kurulmasına ilişkin herhangi bir adım atmayı reddetmektedir. Železiarne Podbrezová şirketinde ise, Avrupa Çalışma Konseyi
kurulması işlemlerine yakın bir gelecekte başlanması planlanmaktadır.
Örgütlerle İlişkilerin Güçlendirilmesi
2006 yılının ilk yarısında, Avrupa Çalışma Konseylerine ilişkin ikinci proje
başlamıştır. İlk olarak, şirketlerdeki Metal İşçileri Federasyonu temsilcilerine
Avrupa Çalışma Konseylerine ilişkin bütün bilginin sağlanması amaçlanmıştır. İkinci olarak Romanya (Solidaritatea Metal and Metarom), Bulgaristan
(NFTINI Podkrepa CL) ve Slovenya’daki (Slovenya Metal ve Elektrik Endüstrisi Sendikaları) örgütler ile Brüksel’deki Avrupa Metal İşçileri Federasyonuyla ilişkileri güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
Proje, işçi temsilcileri, mevzuat, Avrupa Çalışma Konseyi model antlaşması
ve iyi uygulama örnekleri gibi konuları ve Avrupa Çalışma Konseyleri hakkında bilgileri içeren Cd-romun oluşturulmasını içermektedir. Metal İşçileri
Federasyonu temsilcileri için bu konularda seminer düzenlenmiştir. Avrupa
Çalışma Konseylerini başarıyla gerçekleştirmiş olan İngiliz Sendikası Amicus,
Danimarka Sanayi İşçileri Merkezi Örgütü ve Alman Metal İşçileri Birliğinden temsilciler de, bu seminerlere katılmıştır.
Metal İşçileri Federasyonu Başkanı Josef Stredula’ya göre, her iki projede başarılı sonuçlar vermiştir. AB üyesi ülkelerde faaliyet gösteren çokuluslu işletmelerdeki sendika temsilcileri arasında önemli köprüler kurulmuştur.
(AVRUPA YAŞAM VE ÇALIŞMA KOŞULLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ
VAKFI)
AVRUPA
BİRLİĞİ’NDEN
HABERLER
11
SAYFA
12
ÇALIŞMA SÜRELERİ
DİREKTİFLERİ
Hüseyin Ali Âli TANGÜREK
AB Uzman Yrd.
“Direktife genel
olarak uyumlu
olan 4857 sayılı İş
Kanunumuz
dikkate alındığında
çalışma süresi ve
gece (süresi)
tanımları yapılmış
olmasına rağmen
(Devlet memurları
Kanunu hariç
olmak üzere) gece
işçisi, vardiya
çalışması, vardiya
işçisi, gezici işçi,
kıyı çalışması ve
yeterli dinlenme
tanımlarının
Ç
alışma Sürelerine ilişkin 2003/88/EC Sayılı Direktif 1993 yılında çıkarılan 1993/104/EC sayılı Direktifi revize etmiştir. Söz konusu Direktif
Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde kamuda ya da özel sektörde çalışanların çalışma sürelerini, dinlenme sürelerini, haftalık ve yıllık izinlerini, gece
çalışmalarını, fazla mesailerini, vardiyalarını ve çeşitli çalışma şekillerini düzenlemektedir. Direktif çalışma hayatının temel unsurlarını düzenlemekte
olduğundan büyük bir önemi haizdir. Bu önem dolayısıyla Direktif son zamanlarda Avrupa Birliği’nin gündemindeki en önemli hususlardan birini
oluşturmaktadır. Direktife genel olarak uyumlu olan 4857 sayılı İş Kanunumuz dikkate alındığında çalışma süresi ve gece (süresi) tanımları yapılmış
olmasına rağmen (Devlet memurları Kanunu hariç olmak üzere) gece işçisi,
vardiya çalışması, vardiya işçisi, gezici işçi, kıyı çalışması ve yeterli dinlenme
tanımlarının yapılmamış olduğu görülecektir. 657 Sayılı Devlet Memurları
kanunu kapsamında ise yukarıdaki tanımlar mevcut değildir. Ayrıca İş Kanunumuzda bazı denkleştirme süreleri ve istisnalar kapsamında uyumsuzluklar mevcuttur. Direktifin kapsamı ile karşılaştırıldığında, ülkemizde hali hazırda yürürlükte olan İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu kapsamı
dışında kalan bazı sektörlerin bulunması bir eksiklik teşkil etmektedir.
2005/47/EC Sayılı Direktif Avrupa Ulaştırma İşçileri Federasyonu ile Avrupa
Demiryolları Federasyonu arasında, birlikte işleyen sınır ötesi hizmetlerde
çalışan mobil işçilerin çalışma şartlarını düzenlemek üzere imzalanan sözleşmeyi onaylamaktadır. Ancak ülkemizde diğer ülkelerle birlikte işleyen sınır
ötesi bir demiryolu hizmeti bulunmadığından konu ile ilgili düzenleme bulunmamaktadır.
yapılmamış
olduğu
görülecektir.”
2000/79/EC Sayılı Direktif, Avrupa Havayolları Derneği (AEA), Avrupa Ulaşım İşçileri Federasyonu (ETF), Avrupa Kokpit Derneği (ECA), Avrupa Bölgesel Havayolları Derneği (ERA) ve Uluslararası Hava Taşıma Derneği
(IACA) Tarafından Akdedilen “Havacılık Sektöründe Mobil Personelin Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesine İlişkin Avrupa Anlaşması”nı düzenlemektedir. Sivil havacılıkta çalışma sürelerine ilişkin İş Kanununda herhangi bir
hüküm yoktur. Sivil havacılık kapsamında çalışanlar İş Kanunu kapsamının
dışındadır. Fakat konu ile ilgili Hava İş Kanunu Tasarısı hali hazırda Türkiye
Büyük Millet Meclisi’ndedir. Konu ile ilgili düzenleme İş Kanununda olmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Uçucu Ekip Uçuş Görev ve Dinlenme
Süreleri ile Uygulama Esasları Talimatında çalışma ve dinlenme süreleri
DİREKTİF
SAYFA
belirlenmiştir. Söz konusu taslak kanunda çalışma süresi, sivil havacılıktaki
mobil personel, blok uçuş zamanı tanımları Direktif ile uyumlu olarak hazırlanmıştır. Ayrıca ücretli yıllık izin, ücretsiz sağlık kontrolü, yıllık azami çalışma süresi, blok uçuş süresi, boş günler ve diğer konular Direktifle uyumlu
şekilde düzenlenmiştir.
1999/63/EC Sayılı Direktif gemicilerin çalışma sürelerini düzenlemektedir.
Gemicilere yönelik çalışma sürelerini Ulusal Mevzuatımızda Deniz İş Kanunu belirlemektedir. Deniz işlerinde çalışanlar için çalışma süresi günlük sekiz
saat haftalık 48 saat olarak belirlenmiştir. Ancak fazla çalışma süresi ve toplu
sözleşmeler aracılığıyla düzenlenen koşullara yönelik herhangi bir hüküm
mevcut değildir. Deniz İş Kanunu Uluslararası Antlaşmalara uygun olarak
hazırlanmış olsa da yenilenmeye ihtiyaç duymaktadır.
Direktiflerin gayri resmi Türkçe çevirilerine ve uyum tablolarına Başkanlığımızın internet sayfasından (http://ab.calisma.gov.tr) ulaşabilirsiniz.
DİYALOG
DİREKTİF
13
SAYFA
14
SOSYAL DİYALOG PROJESİ
HİBE PROGRAMI
“İşçi, işveren ve
memur sendikaları
arasında, sosyal
diyaloğu ve daha
iyi çalışma
koşullarını
desteklemeyi
amaçlayan toplam
1.67 milyon Euro
bütçeli yirmi altı
İşçi, işveren ve memur sendikaları arasında, sosyal
diyaloğu ve daha iyi çalışma koşullarını
desteklemeyi amaçlayan toplam 1.67 milyon Euro
bütçeli yirmi altı proje, Ankara Hilton Otel’de 24
Ocak 2007 tarihinde yapılan bir konferansla
başlatılmıştır. Törenin açılış konuşmaları Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sn. Murat Başesgioğlu
ile Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu
Başkanı Büyükelçi Marc Pierini tarafından
yapılmıştır. Törende ayrıca TİSK, TÜRK-İŞ, HAKİŞ, KAMU-SEN, MEMUR-SEN ve BASK Başkanları
da birer konuşma yapmıştır.
Açılış münasebetiyle konuşan Büyükelçi Pierini şu açıklamayı yaptı: “Bu
projeler, Türkiye’de sosyal diyalog kültürünün güçlendirilmesine destek
verecektir. İşçi, işveren ve memurları temsil eden sendikaların
kapasitelerinin güçlenmesine ve iş yerlerinde sosyal diyalog kültürünün tesis
edilmesine yardımcı olacaktır”.
Daha büyük bir etki için ortak projeler …
proje, Ankara
Hilton Otel’de 24
Ocak 2007
tarihinde yapılan
bir konferansla
Türkiye’deki sosyal ortakların ulusal, sektörel ve işyeri düzeyinde uygulanmak
üzere ortaklaşa hazırladıkları projeler, TİSK, TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, KAMU-SEN,
MEMUR-SEN ve BASK Konfederasyonlarına bağlı sendikaların yanı sıra, kamu kuruluşları ve belediyeler tarafından uygulanacaktır. Projelerin ortalama
bütçeleri € 65,000’dur.
başlatılmıştır.“
Her projede, çalışanları ve işverenleri temsilen en az bir örgüt yer almaktadır.
İşçi-işveren sendikaları ile memur sendikaları ve kamu kuruluşları birçok sektörde ilk defa ortak projeler yürütecektir. Kayıt dışı istihdamdan yoksullukla
mücadeleye, iş yasasının uygulanmasından çalışma şartlarının iyileştirilmesine
kadar çeşitlilik gösteren projeler, çalışanlar ve işverenler arasındaki sosyal diyalog yoluyla uygulanacaktır.
Büyük resmin bir parçası…
Hibe projeleri, 1 Şubat 2006 tarihinde başlatılan ve Başkanlığımız tarafından
yürütülen Avrupa Birliği destekli “Yenileşme ve Değişim için Türkiye'de
Sosyal Diyaloğu Güçlendirme Projesi” kapsamında finanse edilmektedir.
Toplam değeri 4.29 milyon € olan projenin genel amacı, söz konusu tarafların
Avrupa Birliği sosyal politikaları kapsamındaki sorumluluklarına hazırlanmalarına yardımcı olmak üzere ülke çapında sosyal diyaloğun geliştirilmesidir. (AVRUPA KOMİSYONU TÜRKİYE DELEGASYONU)
BAŞKANLIĞIMIZDAN
HABERLER
SAYFA
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK
BAKANLIĞI
AVRUPA BİRLİĞİ KOORDİNASYON
DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Adres:
İnönü Bulvarı No: 42 06100
Emek/ANKARA
Telefon: 0 (312) 212 56 12
Faks: 0 (312) 212 11 48
E-posta: [email protected]
Hazırlayan: AB Uzman Yrd. Çağatay HALAT
ab.calisma.gov.tr
15