Önsöz

Ü Ç Ü N C Ü
BASIYA
Ö N S Ö Z
Türk ceza muhakemesi hukukunun temel kayna ı olan 4.12.2004 gün ve 5271
sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlü e girdi. Bu Yasa,
büyük ölçüde 1412 sayılı eski Ceza Muhakemeleri Usulü Yasası’nı izlemektedir. Geçmi
dönemde eksikli i duyulan bazı ceza muhakemesi kurumları yeni Yasa’ya alınmı
olmakla birlikte; bu eksikliklerin yeni bir Ceza Muhakemesi Yasası’yla giderilmesi
zorunlu de ildi. 5271 Sayılı yeni Ceza Muhakemesi Yasası’ndaki farklılıklar, 1412 sayılı
eski Ceza Muhakemeleri Usulü Yasası’na ek maddelerle de aktarılabilecek niteliktedir.
Nitekim, yeni bir Yasa yapmak yerine, mevcut yasasını ıslâh etme yolunu seçen ülkeler
vardır. Bizde bu yolun tercih edilmemi olması, yasala ma sürecinin aceleye gelmesine
ve Yasa’da bo luklar, çeli kiler, kavram karı ıklıkları bulunmasına sebebiyet vermi tir.
Kitapta, yeri geldikçe bunlara de inilmekte ve olması gereken önerilmektedir. Ancak,
Türkiye’nin sorunu, davaların makûl sürede bitirilememesi ve temel hak ihlâllerinin
önlenememesidir. Bunun için de, yasa de i ikli inden çok, anlayı ve uygulama
de i ikli i gerekmektedir.
2002 Yılında bu kitabı hazırlarken, aradan üç yıl geçmeden yeniden yazaca ımız,
bunun için ikimizin de, sa lı ımızı etkileme pahasına, aylar boyu yine günümüzün
neredeyse üçte ikisini bilgisayar ba ında geçirece imiz aklımıza gelmemi ti. Ancak, usul
hukuku sevgisi ve yeni ceza muhakemesi hukukunu bir an önce okuyucuya aktarmanın
verece i mutlulu u ya ama iste i, tekrar aynı yorucu süreci, hiç tereddüt etmeden göze
almamıza neden oldu. Kitabın, ilgilenenlere yararlı olmasını diliyoruz.
Kitap, yeni Ceza Muhakemesi Yasası ile tüm di er yeni mevzuat ı ı ında yeniden
yazılmı , bu arada, daha önce inceleme fırsatını bulamadı ımız çok sayıda kaynak
gözden geçirilmi , gerekti inde yürürlükten kalkan yasalarla kar ıla tırmalar yapılmı ,
ancak, kitabın kapsamının geni lememesine ve eski formatının korunmasına
olabildi ince özen gösterilmi tir.
Bu vesileyle, kitabı Beta Basım Yayım Da ıtım A. .’de özenli biçimde baskıya
hazırlayan Gülgonca Çarpık’a, çok kısa sürede yayınlanmasını sa layan Seyhan Satar’a
ve tüm Beta çalı anlarına içtenlikle te ekkür ederiz.
Haydarpa a, 24 Kasım 2005
Nur Centel / Hamide Zafer
B R NC BASIYA ÖNSÖZ
Ceza muhakemesi hukuku, ki i hak ve özgürlüklerini yakından ilgilendiren bir
hukuk dalıdır. Bu anlamda ceza muhakemesi hukuku, devlete egemen olan özgürlük
anlayı ından çok etkilenir. Nitekim, otoriter bir devlet görü ü, devletle bireyin çatı an
çıkarları arasında bir mücadele olan ceza muhakemesinde, devletin çıkarına öncelik tanır
ve bireyin çıkarını geri planda bırakır. Liberal demokratik bir devlet anlayı ında ise ki i
hakları olabildi ince geni ve saygındır.
Günümüzde ça da demokrasiler, ki i hak ve özgürlüklerine saygı temeline
dayanmakta ve bu durum ceza muhakemesi hukukuna da yansımaktadır. kinci Dünya
Sava ı sonrasındaki yeni siyasal olu umlar, di er uluslararası sözle melerin yanı sıra,
Avrupa nsan Hakları Sözle mesi’nin yapılması ve nsan Hakları Mahkemesi’nin
faaliyete geçmesi, ülkemizde demokrasinin ö renilmesi ve özümsenmesi süreci, 1961 ve
1982 anayasalarını do uran siyasal ve sosyo-ekonomik süreçler, hak ve özgürlük
kavramlarının içeri inin de i mesi, kapsamının geni lemesi ve küreselle me ceza
muhakemesi hukukunu etkilemi tir. Öte yandan, her alandaki teknik geli meler de suçun
ve suçlunun ara tırılmasında ba vurulabilecek yeni yöntemlerin ortaya çıkmasına
sebebiyet vermi tir.
Ceza muhakemesi hukukumuzun temel kayna ı olan ve Alman Ceza Muhakemesi
Yasası’ndan alınarak 20.8.1929’da yürürlü e giren 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri
Usulü Kanunu, bu geli meleri kısmen izlemi ve bir çok kez de i tirilmi tir. Hatta,
geli melere ayak uydurma çabası, bu alanda yeni Tasarılar yapılmasına da neden olmu ,
ancak mevcut Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Tasarısı (2000) henüz
yasala amamı tır.
Hukuk kurallarını insanlar olu turduklarına göre, bu yolla kurulan sistemin de
insanı ve onun haklarını ön plana alan ilkeleri içermesi gerekir. Bunu yapmayan bir
hukuk sisteminin ça da , demokratik ve insan haklarına saygılı oldu undan sözedilemez.
Uluslararası sözle meler ve demokratik anayasal kurallar, yasakoyucunun bu alandaki
takdir hakkının sınırlarıdır. Devlet, kuralların ihlal edilip edilmedi ini ara tırırken,
bireysel çıkarların zarara u ratılması ihtimalini en aza indirmekle yükümlüdür.
Bu kitapta yapılmak istenen, öncelikle ceza muhakemesi hukukunun u andaki
foto rafının tespit edilmesi, sonra da olması gerekenin belirtilmesi ve kaynak yasadaki
de i ikliklerin, kar ıla tırmaya olanak sa lamak üzere, mümkün oldu unca
yansıtılmasıdır. Kitapta ceza muhakemesi, deyim yerindeyse, dinamik biçimde,
muhakemenin yürüyü üne uygun olarak ortaya konulmaya çalı ılmı tır. Bu durum, bazı
ceza muhakemesi kurumlarının, de i ik ba lıklar altında birden fazla kere ele alınması
zorunlulu unu beraberinde getirmi tir. Bakı açılarının de i ikli i dolayısıyla, sözkonusu
“tekrar de inme”lerin, gereksiz sayılmayaca ı dü üncesindeyiz.
Bu vesileyle, kitabın kavram dizininin olu turulmasında bize unutulmaz
yardımlarda bulunan de erli meslekda ımız Ar.Gör. Özgür Kiraz’a ve tashihlerin
yapılmasındaki özverili katkılarından dolayı de erli meslekda ımız Av. Suna Çalı kan’a
te ekkürü zevkli bir görev saydı ımızı burada belirtmek isteriz. Öte yandan, kitabı Beta
Basım Yayım Da ıtım A. .’de, her zaman nazik, güleryüzlü ve titiz tutumuyla özenli
biçimde baskıya hazırlayan Berrin Do rul’a, yayınlanmasını sa layan Rahmi Arıkan’a ve
tüm çalı anlarına içtenlikle te ekkür ederiz.
Nur Centel
Hamide Zafer