Uluslararası ilişkiler

Uluslararası ilişkiler
2.1 Realizm
Uluslararası İlişkiler siyaset biliminin bir dalıdır
ve “uluslararası sistem” içindeki aktörlerin, özellikle de uluslararası ilişkilerin temel aktörü olarak kabul edilen devletlerin, diğer devletlerle, uluslararası/bölgesel/hükumetler arası örgütler, çok uluslu şirketler,
uluslararası normlar ve uluslararası toplumla olan ilişkilerini inceleyen disiplinlerarası bir disiplindir.
Realizme göre tüm devletlerin ortak özelliği hepsinin
idealler veya etik değerler yerine çoğunlukla ekonomik ve
askeri güç peşinde olmasıdır. Realizm, temelde devletlerin birbiriyle işbirliği yapmaya yanaşmayacağını, işbirliği
halinde dahi öncelikli olarak kendi çıkarlarını gözeteceğini belirtir. Bu bağlamda realist teoriler güç dengesi, çıkar optimizasyonu gibi konularla yakından ilişkilidir. Bu
teoriye göre devletler arasındaki işbirlikleri kısa süreli ve
rastlantısaldır. II. Dünya Savaşı ile yükselişe geçen realizmin kurucuları Thucydides, Morgenthau, Machiavelli ve
Thomas Hobbes olarak kabul edilir.
Disiplinler arası bir disiplin olması sebebiyle siyaset bilimi, iktisat (uluslararası iktisat, uluslararası politik ekonomi), tarih (siyasi tarih), hukuk (anayasa hukuku, yönetim hukuku ve özellikle uluslararası hukuk), felsefe
(siyaset felsefesi ve etik), sosyoloji, psikoloji, coğrafya,
antropoloji, sosyal çalışma, kriminoloji, toplumsal cinsiyet çalışmaları ve kültürel çalışmalar gibi pek çok farklı
disiplinden faydalanır.
Uluslararası İlişkilerin çalışma alanı oldukça geniştir. Küreselleşme, devlet egemenliği, uluslararası güvenlik, ekolojik sürdürebilirlik, nükleer silahların yayılması, milliyetçilik, ekonomik kalkınma, küresel finans,
terörizm, organize suç, insan güvenliği, dış müdahalecilik ve insan haklarına kadar pek çok konuyu uluslararası
düzeyde inceler.
1
2.2 Liberalizm/İdealizm
Liberalizm, tartışmalı da olsa Uluslararası İlişkilerin ilk
teorisidir. I. Dünya Savaşı sonrasında devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde savaşı engelleyememeleri ve kontrol edememelerine bir tepki olarak yükselir. Woodrow
Wilson teorinin ilk destekçilerindendir.
Tarih
2.3 İnşacılık/Yapılandırmacılık
Uluslararası İlişkiler tarihinin başlangıcı çoğu akademisyen tarafından 1648 tarihli Westphalia Barışı devlet sisteminin oluşturulma kavramının kabul edilmesi, ve eski ortaçağ Avrupası'nın din dayanaklı sisteminin terkedilmesidir. Westphalia Barışı ile birlikte devlet yöneticilerinin
sınırları içinde tek egemen oldukları ve devletleri dışında bir merciye bağlı olmadıkları belirtilmiş, ayrıca ulus
devlet kavramının oluşturulmasına destek ve yükselmesine olanak sağlanmıştır. Bu gelişmeler sayesinde devletler
bürokratik, diplomatik ve askeri kurumsallaşmaya yönelmiştir. Avrupa kökenli bu sistem kolonileşme süreciyle
tüm dünyaya yayılmış ve medeniyetin şartları olarak gösterilerek, çoğu zaman zorla, benimsetilmiştir. Günümüz
uluslararası sistemine geçiş ise Soğuk Savaş ve bu süreçte gerçekleşen kolonilerden çekilme ve eski sömürgelerin
bağımsızlıklarını ilan ederek çoğunlukla ulus devletler örneğinde kurulmalarıyla gerçekleşmiştir.
2
Devletlerin uluslararası arenadaki davranışlarının kökenlerine inerek açıklamayı hedefler. Bu kökenleri üç kavram üzerinden açıklar ve birleştirir. Bunlar; kimlik, çıkarlar ve normlardır.
2.4 Neorealizm
Neorealizmin kurucusu kuşkusuz olarak Kenneth
Waltz'dır. Neorealizm, Klasik ve Neoklasik realizmin
bazı noktalarını kabul eder - örnek olarak egemen
devletlerin uluslararası anarşi içinde varolduklarını ve
işlediklerini -fakat asıl ayrılma noktası insan doğası ve
devlet yönetiminin ahlaki boyutunu reddederek daha
bilimsel bir açıklama getirmeye çalışmasında yatmaktadır. Devletlerin dışişlerinde uyguladıkları yıkıcı ve
çıkarcı tavrın sebebinin uluslararası anarşi olduğunu ve
devletin iç politikalarıyla uluslararası arenadaki tavrının
açıklanamayacağını, çünkü devletlerin diğer devletlerle
ilişkilerini göreceli kazanç ve güç odaklarına karşı denge
sağlama amacıyla sürdürdüğünü belirtir.
Teoriler
1
2
2.5
3
Neoliberalizm
Neoliberalizm, neorealist bir öneri olan uluslararası ilişkilerde anahtar oyuncuların devletler olduğunu
kabul ederek realizmi güncelleştirmeyi amaçlar fakat
Uluslararası Örgütlerin ve devlet dışı aktörlerin önemini
de vurgular. Teori, neoliberal ekonomik teoriden etkilenmiştir. Soğuk Savaş süresince artan devletlerarası bağımlılık teorinin şekillenmesinde etkili olmuş ve bu yüzden
liberal kurumsalcılık olarak da adlandırılmıştır. Teorinin öncüleri Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye olarak
kabul edilir.
2.6
KAVRAMLAR
teyen bir doktrindir.[1] Dünya üzerindeki tarih, iktisat ve
siyaset bilimleri gibi bilim dallarının kadınların gelişim
ve değişimlerini göz ardı ettiklerini ve bunun nedeninin
de erkeklerin hemen her toplumda iktidar sahibi olarak
hüküm sürmeleri olduğunu ileri sürer. Günümüzde de devam etmekte olan erkek egemen dünyada, feminist teoriye göre kadınlar, genellikle özel alan (aile ve ev içi hizmetler) içerisinde tutulmakta ve kamusal alan’da (toplum
ve devlet düzeni) rolleri yedekte tutulmaktadır. Ancak erkeklerin bulunmadığı durumlarda kadınlar istihdam edilebilmektedir. Bu düzenlemeler nedeniyle ortaya çıkan
kadın ezilmişliği ve dışlanmışlığı kavramları feminist teorinin temel aldığı kavramlardır.
Küresel Yönetişim
3 Kavramlar
Küresel Yönetişim dünya hükümeti anlamına gelmemektedir. Uluslararası İlişkilerdeki artan resmi kurumsallaşmaya ve bu kuruluşlar aracılığıyla artan devletler 3.1 Temel kavramlar
arası bağımlılığa dikkati çekmektedir. Mülteciler, çevre
sorunları, kalkınma, suç şebekeleri, küresel terörizm gibi konuların gittikçe karmaşıklaştığını ve sadece devletler
Güç kavramı, uluslararası ilişkilerde, kaynaklara (askeri
arası resmi işbirliği ile çözülebileceğini belirtir.
ve ekonomik) erişim, kabiliyet, devletlerarası sisteme etkinin büyüklüğü olarak tanımlanır ve bunlar aracılığıyla
ölçülür. Genellikle katı güç (ing. hard power) ve yumuşak
2.7 Uluslararası toplum teorisi
güç (hafif güç) (ing. soft power) olarak ikiye ayrılır. Katı
Uluslararası toplum teorisi, devletlerin ortak değer ve güç askeri kabiliyeti tanımlarken, hafif güç ise ekonomi,
ilkelerini ve bunların uluslararası ilişkilere etkilerini ince- diplomasi ve kültürel etkiyi tanımlar.
ler. Bu ilkelerin örnekleri diplomasi, düzen ve uluslararası Kutuplaşma kavramı, uluslararası sistem içindeki güç
hukuku insani müdahaleyi savunurken, çoğulcular ülke- düzenine işaret eder. Kavram özellikle Soğuk savaş dölerin egemenliğine ve uluslararası düzene daha çok önem neminde iki süpergücün çekişme halinde bulunduğu iki
verirler. Teorinin önde gelen isimleri çoğulcu Hedley Bull kutuplu düzenle ortaya çıkmıştır. Bu kavram çerçevesinve dayanışmacı Nicholas Wheeler'dir.
de 1945 öncesi sistem gücün büyük devletler tarafından
2.8
Kritik Teori (Eleştirel teori)
Kritik teori, doğası gereği pek çok sosyal bilimi kapsar
ve sadece bir uluslararası ilişkileri teorisi değildir. Devlet
merkezli bir teoridir ve diğer uluslararası ilişkiler teorilerine eleştirel bir bakış açısıyla gerektiğini ve devletlerin
görevlerinin azaltılarak hizmetlerin ve bireylerin güvenliğinin sağlanmasıyla sınırlı kalması gerektiğini savunur.
Devletlerin kendi üstülüğünü halka kabul ettirdiğini belirtir.
paylaşılması sebebiyle çok kutuplu olarak isimlendirilir.
Benzer biçimde SSCB'nin 1991'de dağılmasıyla ABD'nin
tek süpergüç kalmasıyla oluşan düzen de pek çok akademisyen tarfından tek kutuplu sistem olarak adlandırılır.
Uluslararası bağımlılık, yani karşılıklı sorumluluk ve
başkalarına bağımlı olma, çoğunluğun görüşüne göre
uluslararası sistemin karakteridir. Bu görüşün savunucuları küreselleşmeye, özellikle ekonomik ilişkilere işaret ederek, Uluslararası örgütlerin rolünün ve uluslararası
ilişkilerde giderek artan belirli ilkelerin kabul edilmesinin uluslararası sistemin ana ilkesinin uluslararası bağımlılık olduğunu belirtmektedirler.
Bağımlılık, uluslararası bağımlılıktan farklı bir şekilde,
marksizmle yakından ilişkili bir teori olan bağımlılık teorisini belirtir. Bu teoriye göre gelişmiş merkez devletFeminist Teori, 1980'lerden sonra uluslararası ilişkiler ler, kendi refahları için, zayıf çevre devletleri sömürürler.
disiplininde yer almaya başlamıştır. bunun nedeni ise,
uluslararası ilişkiler disiplininin diğer sosyal bilimlerden
daha çok erkek egemenliğini dayanan kavram ve teori- 3.2 Uluslararası ilişkilerin araçları
lerin hakimiyetinde olmasıdır. Uluslararası İlişkiler Di• Diplomasi, devletler arasındaki müzakerelerin,
siplini içerisinde alternatif yaklaşımlardan biri olan fetemsilciler vasıtasıyla yürütülmesidir. Bir bakıma,
minist teori, erkeklere tanınan toplumsal, ekonomik ve
uluslararası ilişkilerin tüm diğer araçları diplomasisiyasal hakların tamamının kadınlara da verilmesini sanin başarısızlığı sonucu kullanılırlar.
vunan ve kadının toplum içindeki rolünü genişletmek is-
2.9
Feminist Teori
4.4
İktisadi Kuruluşlar
3
• Yaptırım, diplomasi başarısızlığa uğradığında baş- 4.4 İktisadi Kuruluşlar
vurulan ilk yöntem ve devletleri anlaşmalara zorla• WTO
manın ana yollarından biridir. Yaptırımlar, diplomatik ve ekonomik şekillerde olabilir, ve diplomatik
• Dünya bankası
ilişkilerin kesilmesi, ekonomik bariyerler ve ambargoları da içerir.
• IMF
• Savaş ya da güç kullanımı, uluslararası ilişkilerde
son çare olarak kabul edilir. Çağımızda savaş sade- 4.5 Bakınız
ce devletler arasında yapılmamaktadır. Uluslararası
ilişkilerde “Savaş çalışmaları" ve “Stratejik çalışma• Türkiye'de uluslararası ilişkiler eğitimi
lar” disiplinlerinde incelenir.
• Türkiye'deki düşünce kuruluşları
• Uluslararası bilgilendirme de uluslararası ilişkilerin bir aracı olarak düşünülebilir. Bir ülkenin işlediği
suçların uluslararası düzeyde kamuoyuna açıklana5 Kaynakça
rak devletlerin haysiyetlerinin alçaltılaması yoludur.
BM'nin İnsan Hakları Komisyonu'nun 1235. prose[1] Andree Michel, Feminizm, Çev: Şirin Tekeli, İstanbul:
dürüyle insan hakkı ihlalinde bulunan ülkeleri teşhir
Kadın Çevresi Yayınları, 1984, s.17’den Muhittin
etmesi buna bir örnektir.
Ataman, “Feminizm: Geleneksel Uluslararası İlişkiler
4
Kuruluşlar
4.1
Birleşmiş Milletler
Birleşmiş Milletler(BM), kendini “adalet ve güvenliği,
ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm
ülkelere sağlamayı amaç edinmiş global bir kuruluş" olarak tanımlayan, günümüzün en önemli uluslararası kuruluşudur.
4.2
Uluslararası Yargı Organları
Yargı:
• Uluslararası Adalet Divanı
• Avrupa Adalet Divan
• Afrika Adalet Divanı
İnsan hakları:
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
4.3
Bölgesel Güvenlik Örgütleri
• NATO
• ASEAN
• Arap birliği
Teorilerine Alternatif Yaklaşım Demeti,” http://www.
alternatifpolitika.com/Tr/Yayimlanmis_Sayilar/Nisan_
2009_Sayi_1/1-Muhittin_Ataman_Tam_Metin.pdf, (19
Ekim 2010).
4
6 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
6
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
6.1
Metin
• Uluslararası ilişkiler Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Uluslararas%C4%B1_ili%C5%9Fkiler?oldid=17076144 Katkıda bulunanlar: Pinar, Dbl2010, Lighterside, Wapman, Ugur Basak, İncelemeelemani, Kafkasmurat, Sunshine23, Nosferatü, Zzzzzzz, Phradrel, Dünya
vatandaşı, Tarkovsky, Nickolai, Kibele, Mgimo, Mskyrider, JAnDbot, Sosyopat, Vito Genovese, Anerka, Strider, Idikut, Stambouliote,
Mach, Tuncaysansar, Eldarion, Arinna'l, Levent, 2ulus, Gerakibot, Vikiçizer, Umutozturk, Buyukaslan2278, Selenia, Sayginer, Théoden,
Luckas-bot, Superyetkin, Kudelski, Bdco, Khutuck Bot, JackieBot, Erdemozluk, Noone, Dr. Coal, Rapsar, TjBot, EmausBot, YBot, WikitanvirBot, FoxBot, Weastern, Meden agan, Uğurkent, MerlIwBot, Şafak Gündüz, Maurice Flesier, SiLveRLeaD, Gezginrocker, Mharins,
Peykbot, Addbot, NehrunSeven, Yeni hesap, Okanfan, Bay1527 ve Anonim: 124
6.2
Resimler
6.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0