Document

Chapter 18
Sabit Döviz
Kurları ve Döviz
Piyasası
Müdahalesi
Slides prepared by Thomas Bishop
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Önizleme
• Merkez bankası bütçesi √
• Döviz piyasası müdahalesi ve para arzı √
• Merkez Bankası döviz kurunu nasıl sabitler
• Sabit döviz kurları, devalüasyon
• Finansal piyasa krizleri ve sermaye kaçışı (capital
flight)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-2
Sterilizasyon
• Döviz piyasasında yabancı tahviller alım ve satımı
yerli para arzını etkilediği için, merkez bankası bu
etkiyi dengelemek (offset) isteyebilir.
• Bu dengeleyici etkiye sterilizasyon denir.
• Eğer merkez Bankası döviz piyasasında yabancı
tahviller satarsa, “dolaşımdaki para miktarını sabit
tutmak maksadıyla” tahvil piyasasında yerli devlet
tahvilleri satın alabilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-4
Tablo 18-1 $100’lık Döviz Piyasası Müdahalesi:
Özet
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-5
Sabit Döviz Kurları
• Döviz kurunu sabitlemek için, merkez bankası para
arz ve talebini yerli ve yabancı varlıkları alıp satarak,
döviz kuru (yabancı paranın yerli para cinsinden fiyatı)
sabit kalacak şekilde etkiler.
• Döviz piyasaları denge koşulu
R = R* + (Ee – E)/E
(17-1)
• Döviz kuru E0 seviyesinde sabit ve piyasa o seviyede
kalmasını bekliyor ise,
Ee = E olmalı,
böylece: R = R*
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-6
Sabit Döviz Kurları (devam)
• Döviz kurunu sabitlemek için, merkez bankası R = R*
olana kadar döviz piyasasında yabancı ve yerli
varlıkların alım (ya da satımını) yapmalıdır.
• Ya da, yerli faiz oranı yabancı faiz oranına eşit olana
kadar para piyasasındaki parasal varlıkların miktarını
ayarladığını söyleyebiliriz,
(sabit ortalama fiyat seviyeleri ve reel üretim altında):
Ms/P = L(R*,Y)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-7
Para Politikası ve Sabit Döviz Kurları
• Merkez Bankası döviz kurunu sabit tutmak ve yerli
faiz oranlarını yabancı faiz oranlarına eşit tutmak için
yabancı varlıklar alıp satarsa, yerli faiz oranlarını diğer
hedeflerini gerçekleştirmek için ayarlayamaz.
 Özellikle, para politikası üretim ve istihdamı
etkilemekte etkisizdir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-8
Devalüasyon ve Revalüasyon
• Değer kaybı ve değerlenme (depreciation and
appreciation) bir para biriminin değerinde piyasa
değişimlerinden dolayı olan değişimleri ifade eder.
• Devalüasyon ve revalüasyon (Devaluation and
revaluation) merkez bankası tarafından yapılan
değişimler için kullanılır.
 Devalüasyon ile, bir birim yerli para daha az değerli yapılır,
böylece daha fazla birim 1 birim yabancı para ile takas edilir.
 Revalüasyon ile, bir birim yerli para daha değerli yapılır,
böylece daha az birim 1 birim yabancı para ile takas edilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-9
Devalüasyon (Devaluation)
Devalüasyon durumunda:
- Merkez bankası yabancı varlık satın alır,
- Böylece yerli para arzı artar ve yerli faiz oranları düşer.
- Bu yerli mevduatların getirisinde düşüşe neden olur.
 Yerli ürünler yabancı ürünlere göre daha ucuz olur,
böylece toplam talep ve üretim artar.
 Resmi uluslararası rezerv varlıkları (yabancı tahviller)
artar.
 Para arzı artar
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-10
Develüasyon (Devaluation)
Devalüasyon’un 3 temel nedeni:
1. Yerli işsizliği azaltmak için: Eğer maliye politikası
yetersiz kalıyorsa ya da bütçe açıkları istenmediği
için maliye politikası uygulanmıyorsa devalüasyon
toplam talebi arttırmak için kullanılabilecek bir yoldur.
2. Cari açıkta iyileşmeye için: yerli paranın değer kaybı
ihracatı arttırırken, ithalatı düşürür.
3. Merkez Bankasının resmi rezervlerini arttırmak için:
Merkez bankasının rezervlerinde azalış varsa bir
seferlik ani bir devalüasyon rezerv artışı sağlamak
için kullanılabilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-11
Finansal Krizler ve Sermaye Kaçışı
Bir merkez bankasının sabit döviz kurunu sürdürmeye
yetecek kadar uluslararası rezerve varlıkları yoksa bir
ödemeler dengesi krizi (balance of payments crisis)
meydana gelir.
Sabit bir kuru sürdürebilmek için merkez bankasının yeterli
miktarda yabancı varlığa sahip olması ve onlara olan
talebi sabit kurda karşılayabilmesi gerekir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-12
Finansal Krizler ve Sermaye Kaçışı
(devam)
Yatırımcılar yerli paranın devalüe olacağını bekliyor
olabilirler. Bu beklenti onların değeri yakında
düşecek olan yerli varlıklar yerine yabancı varlıklar
istemesine neden olur.
1. Bu beklentiler ve korku BOP krizini daha da kötü
yapar :
 Yatırımcılar yerli varlıklarını yabancı varlıklara
değiştirmek için acele eder ve uluslararası resmi
rezerv varlıkları daha da hızlı tüketirler.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-13
Finansal Krizler ve Sermaye Kaçışı
(devam)
2. Bunun sonucunda, mali sermaye hızla yerli
varlıklardan yabancı varlıklara taşınır: sermaye
kaçışı (capital flight).
 Yerli ekonominin yatırım finansal sermaye sıkıntısı
vardır ve ve toplam talebi düşüktür.
3. Bu sonucu önlemek için yerli varlıklar yatırımcılara
onları tutmaya ikna edecek yüksek faiz oranları
sunmalıdır.
 Merkez Bankası, para arzını (iç ve dış varlık satarak)
azaltarak faizlerin yükselmeye zorlayabilir..
4. Bunun sonucunda, yerli ekonomi yüksek faiz
oranları, düşük para arzı, düşük toplam talep, düşük
üretim ve düşük istihdamla karşılaşabilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-14
Finansal Krizler ve Sermaye Kaçışı
(devam)
Ödemeler dengesi krizine ait beklentiler krizi daha da
kötü yapar ve devalüasyonu hızlandırır.
Beklentilerin değişmesine neden olan nedir?
• Merkez Bankası’nın sabit döviz kurunu sürdüreceğine
ait isteği ve yeterliliğine olan inanç
• Ekonomi ile ilgili beklentiler: yerli ürünlerin yabancı
ürünlere göreli talebinin daralması yerli paranın daha
az değerli hale gelmesi anlamına gelir.
Aslında, devalüasyon beklentileri devalüasyona neden
olabilir: kendi kendini doğrulayan kriz (selffulfilling crisis).
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-15
Finansal Krizler ve Sermaye Kaçışı
(devam)
Eğer merkez bankası uluslararası rezerve varlıklarını
(yabancı varlıklar) yitirirse ne olur?
• Bir birim yabancı para (varlık) daha çok yerli para
(varlıklar) ile değişecek şekilde yerli parayı devalüe
etmelidir.
 Bu Merkez Bankasının yabancı varlıklarını devalüe
olmuş yeni orandan geri satın alarak yenilemesini
sağlar.
 Para arzı artar,
 Faiz oranları düşer,
 Yerli ürünlerin değeri düşer,
 Toplam talep, üretim, istihdam zaman içinde artar.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-16
Finansal Krizler ve Sermaye Kaçışı
(devam)
Bir ödemeler dengesi krizinde,
• Merkez Bankası yüksek faiz oranlarını önlemek için
yerli tahvil satın alıp yerli para satabilir (yerli para
arzını artırmak için), ancak bu sadece yerli paraya
daha fazla değer kaybettirir.
• Merkez bankası genel olarak (yabancı faiz oranlarına
göre) düşük yerli faiz oranları ve sabit döviz kuru
hedeflerini aynı anda sağlayamaz.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-17
Şekil 18-1 : İsviçre Frangı-Euro Döviz Kuru ve
İsviçre Yabancı Döviz Rezervleri, 2006–2013
Eylül 2011, e=1.2
Faiz Oranları Farklılıkları
• Birçok ülke için, beklenen getiri oranları eşit değildir :
R > R*+(Ee –E)/E . Neden?
• Temerrüt Riski (Default risk): Bir ülkenin borç geri
ödemelerini yapmama riski.
Borç verenler riski telafi etmek için daha yüksek faiz
oranı beklerler.
• Döviz Kuru Riski (Exchange rate risk):
Eğer bir ülkenin parasının değer kaybetme ya da
devalüe olma riski varsa, o zaman yerli borçlular
yabancı borç verenlere telafi olarak daha yüksek faiz
oranı ödemek zorunda kalırlar.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-19
Faiz Oranları Farklılıkları (devam)
• Bu risklerden dolayı, yerli varlıklar ve yabancı varlıklar
aynı olarak değerlendirilmezler.
 Daha önce biz yabancı ve yerli para mevduatları
mükemmel ikame edilebilir (perfect substitutes)
olarak kabul ettik:.Risk ve likiditelerini aynı
varsaydığımız için , mevduatları her yerde aynı türden
kabul ettik.
 Genelde, yabancı ve yerli varlıklar taşıdıkları risk
bakımından farklı olabilirler : Mükemmel olmayan
ikame (imperfect substitutes) olabilirler.
 Yatırımcılar yatırım kararı alırken varlıkların getirisi
yanında bu riski de dikkate alırlar.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-20
Faiz Oranları Farklılıkları (devam)
• Yerli ve yabancı varlıklar arasındaki risk farkı ülkeler
arsında beklenen getiri oranlarının eşit olmamasının
bir nedenidir:
R = R*+(Ee –E)/E + 
(17-2)
 : Risk Primi (risk premium): yatırımcıları riskli yerli,
varlıklara yatırım yapmaları karşılığında telafi etmek
için gereken ilave miktar.
Risk, kur riski ya da borcunu ödenmeme riskinden
kaynaklanıyor olabilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-21
Şekil 13-2: Dolar ve Yen Mevduatlarının Faiz
Oranları, 1978–2007
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
17-23
Şekil 18-2:
Uluslararası Rezervlerin Büyüme Oranı
1982-89
uluslararası borç krizi
Şekil 18-3:
Global Rezervlerin Kur Bileşimi