AYDIN TİCARET BORSASI - Aydın Ticaret Borsası
advertisement
AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE MART 2015 TÜRKİYE’NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr [email protected] Hazırlayan Cansu KARABULUT Ar-Ge, Proje ve Kalite Sorumlusu 1 İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA ............................................................................................. 3 CARİ AÇIK ................................................................................................................................ 5 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ................................................................................................... 6 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ................................................................................... 8 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ.................................................................................................... 10 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ .......................................................................................... 12 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ .............................................................................................. 14 TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ................................................................ 16 2 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, III. Çeyrek: Temmuz - Eylül, 2014 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %1,7 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %1,7’lik artışla 33 milyar 530 milyon TL oldu. 2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %2,8’lik artışla 93 milyar 733 milyon TL oldu. Finans ve sigorta faaliyetleri, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,4’lük artışla 13 milyar 754 milyon TL, sabit fiyatlarla %5,2’lik artışla 4 milyar 208 milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,3’lük artışla 65 milyar 437 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2’lik artışla 7 milyar 298 milyon TL oldu. GSYH değeri cari fiyatlarla %10,6 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,6’lık artışla 461 milyar 654 milyon TL oldu. 2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %11,9’luk artışla 1 trilyon 296 milyar 774 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre % 0,4 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %1,8’lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,4 oldu. 3 (r) : İlgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %0,2 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,1’lik artışla 301 milyar 179 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,2’lik artışla 21 milyar 898 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %6,6 arttı Devletin nihai tüketim harcaması değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %15,7’lik artışla 64 milyar 658 milyon TL, sabit fiyatlarla %6,6’lık artışla 3 milyar 308 milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,4 azaldı Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %9,4’lük artışla 84 milyar 374 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,4’lük azalışla 7 milyar 366 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %8,0 arttı Mal ve hizmet ihracatı değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %18,5’lik artışla 129 milyar 271 milyon TL, sabit fiyatlarla %8,0’lık artışla 8 milyar 989 milyon TL oldu. 4 Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1,8 azaldı Mal ve hizmet ithalat değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,6’lık artışla 137 milyar 833 milyon TL, sabit fiyatlarla %1,8’lik azalışla 8 milyar 677 milyon TL oldu. CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ocak ayına göre 2.980 milyon ABD doları azalarak 2.002 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda on iki aylık cari işlemler açığı 42.866 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Bu gerilemede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının 2.637 milyon ABD doları azalarak 2.563 milyon ABD dolarına düşmesi ve net hizmet gelirlerinin 277 milyon ABD doları artarak 990 milyon ABD dolarına yükselmesi etkili olmuştur. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülükler), 1.600 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları 1.613 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülükler) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin hisse senedi piyasasında 462 milyon ABD doları net alım ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 281 milyon ABD doları net satım gerçekleştirdiği görülmektedir. Bunun yanı sıra, yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak Genel Hükümet 1,5 milyar ABD doları, bankalar 244 milyon ABD doları, diğer sektörler de 58 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. 5 Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülükler), 4.270 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, efektif ve mevduatlar kalemi 3.522 milyon ABD doları net giriş (net yükümlülükler) kaydetmiştir. Bu ayda yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 312 milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise 3.404 milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak Genel Hükümet 357 milyon ABD doları net geri ödeme yapmıştır. Öte yandan, büyük çoğunluğu kısa vadeli olmak üzere, bankacılık sektörü 1.446 milyon ABD doları, diğer sektörler de 889 milyon ABD doları net kredi kullanımında bulunmuştur. Bir önceki yılın ilk ayında 5.800 milyon ABD doları azalış kaydeden resmi rezervler, bu yılın ilk ayında 4.017 milyon ABD doları artmıştır. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Şubat 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,71 arttı TÜFE’de (2003=100) 2015 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %0,71, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,82, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,55 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,77 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %2,59 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Şubat ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada %1,77, lokanta ve otellerde %1,06, haberleşmede %0,94 ve sağlıkta %0,82 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %6,58 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Şubat ayında endekste yer alan gruplardan alkollü içecekler ve tütünde %0,44 ve eğitimde %0,08 düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %13,70 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti 6 TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre lokanta ve oteller (%12,66), çeşitli mal ve hizmetler (%9,18), sağlık (%8,29), eğitim (%7,96) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,19 ile TR33 (Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak)’te oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey’de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %3,02 ile TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8,22 ile TR10 (İstanbul) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %9,46 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale) bölgesinde gerçekleşti. Şubat 2015’te endekste kapsanan 426 maddeden; 44 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 267 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 115 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Şubat 2015 7 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Şubat 2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,20 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %1,20 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,53 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %3,10 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %8,79 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), 2014-2015 8 Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), 2014-2015 (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları) Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,92 düşüş, imalat sanayi sektöründe %1,45 artış, elektrik ve gaz sektöründe %0,33 artış ve su sektöründe %1,67 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Şubat 2015 En yüksek aylık artış kok ve rafine petrol ürünlerinde gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; kok ve rafine petrol ürünleri (%16,42), metal cevherleri (%7,03), diğer mamul eşyalar (%4,68) alt sektörleridir. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz (%-26,69), basım ve kayıt hizmetleri (%-0,91) ve kauçuk ve plastik ürünler (%-0,66) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış enerji malında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Şubat ayında en yüksek aylık artış enerji mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti. 9 Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Şubat 2015 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Aralık 2014 İşsizlik oranı %10,9 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2014 yılı Aralık döneminde 3 milyon 145 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %10,9 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %10,2 kadınlarda ise %12,6 oldu. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı %12,9 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı %20,2 iken, 15-64 yaş grubunda bu oran %11,2 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %44,7 oldu Aralık 2014 döneminde 15 ve daha yukarı yaştaki istihdam edilenlerin sayısı, 25 milyon 642 bin kişi, istihdam oranı ise %44,7 oldu. Bu oran erkeklerde %63,6, kadınlarda ise %26,2 olarak gerçekleşti. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 5 milyon 10 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 20 milyon 632 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin %19,5’i tarım, %20,5’i sanayi, %7,1’i inşaat, %52,8’i ise hizmetler sektöründe yer aldı. İşgücüne katılma oranı %50,2 olarak gerçekleşti İşgücü 2014 yılı Aralık döneminde 28 milyon 787 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise %50,2 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde %70,8, kadınlarda ise %30 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Aralık 2014 10 Kayıt dışı çalışanların oranı %33,2 olarak gerçekleşti Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı 2014 yılı Aralık döneminde %33,2 olarak gerçekleşti. Bu oran tarım sektöründe %81,2 iken, tarım dışı sektörlerde %21,6 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam arttı işsiz sayısı azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 100 bin kişi artarak 26 milyon 205 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile %45,7 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2014 yılı Aralık döneminde, bir önceki döneme göre 58 bin kişilik azalış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,2 puanlık azalış ile %10,4 oldu. 11 Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre değişim göstermeyerek %51 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 67 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Aralık 2013 – Aralık 2014 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Aralık 2014 dönemsel sonuçları; 2014 yılının 44 - 52. ve 2015 yılının 1 – 4. haftalarını içine alan Kasım, Aralık 2014 ve Ocak 2015 aylarını kapsamaktadır. Bu dönemde 97 bin 894 fert ile anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Ocak 2015 İhracat %0,6, ithalat %13,7 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Ocak ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %0,6 azalarak 12 milyar 331 milyon dolar, ithalat %13,7 azalarak 16 milyar 636 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %37,5 azaldı Ocak ayında dış ticaret açığı %37,5 azalarak 6 milyar 886 milyon dolardan 4 milyar 305 milyon dolara düştü. 12 İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Ocak ayında %64,3 iken, 2015 Ocak ayında %74,1’e yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %7,1 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Ocak ayında bir önceki aya göre ihracat %7,1 arttı, ithalat %2,9 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015 yılı Ocak ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %0,3, ithalat %11,3 azaldı. Avrupa Birliği’ne ihracat %3,4 azaldı Avrupa Birliği’nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Ocak ayında %44 iken, 2015 Ocak ayında %42,7 oldu. AB’ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %3,4 azalarak 5 milyar 271 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya’ya yapılan ihracat 2015 yılı Ocak ayında 1 milyar 107 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İsviçre (1 milyar 46 milyon dolar), İngiltere (944 milyon dolar) ve Irak (837 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin’den yapılan ithalat, 2015 yılı Ocak ayında 2 milyar 118 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Rusya (1 milyar 906 milyon dolar), Almanya (1 milyar 315 milyon dolar) ve İtalya (779 milyon dolar) izledi. 13 Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %2,6 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Ocak ayında ISIC Rev.3’e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %93’tür. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %2,6, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %29,1’dir. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %15,1 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %75,1’dir. Yüksek teknolojili ürünlerin 2015 Ocak ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %15,1, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %41,8’dir. TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Şubat 2015 Tüketici güven endeksi %0,5 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre %0,5 oranında arttı; Ocak ayında 67,71 olan endeks Şubat ayında 68,06 oldu. 14 Hanenin maddi durum beklentisi %1,2 azaldı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,2 oranında azaldı. Ocak ayında 87,84 olan endeks değeri Şubat ayında 86,75 oldu. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının azalmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %0,7 azaldı Ocak ayında 91,49 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %0,7 oranında azalarak, Şubat ayında 90,87 oldu. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %2,7 arttı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2,7 oranında artarak, Şubat ayında 69,64 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki azalmadan kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %5,5 arttı Tasarruf etme ihtimali endeksi %5,5 oranında arttı. Ocak ayında 23,69 olan endeks, Şubat ayında 25 değerine yükseldi. Bu artış, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. 15 AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Şubat 2015 Tarım ÜFE Şubat ayında %0,72 azaldı Tarım ÜFE, 2015 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %0,72 azalırken, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,21, bir önceki yılın aynı ayına göre %13,53 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,22 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %0,95 azalış, ormancılık ürünlerinde %1,30 ve balıkçılıkta %5,19 artış olarak gerçekleşti. En fazla aylık artış canlı hayvan ve hayvansal ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %0,84, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %1,43 artış olurken, çok yıllık bitkisel ürünlerde %9,53 azalış olarak gerçekleşti. 16 Alt tarım gruplarından çeltik bir önceki aya göre %1,54 arttı Alt tarım gruplarından sebzeler %1,94 ve yağlı meyveler %3,72 artarken, lifli bitkiler %3,70 azalış gösterdi. Tarım ÜFE (2010=100), 2014-2015 (Yıllık değişim) 17
