AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI
AYDIN COMMODITY EXCHANGE
OCAK 2015
TÜRKİYE’NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ
Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN
Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45
Faks:+90 256 211 63 15
www.aydinticaretborsasi.org.tr
[email protected]
Hazırlayan
Cansu KARABULUT
Ar-Ge, Proje ve Kalite Sorumlusu
1
İÇİNDEKİLER
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA
3
CARİ AÇIK
5
TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ
6
ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ
8
İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ
9
DIŞ TİCARET
12
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ
14
TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ
15
2
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, III. Çeyrek: Temmuz - Eylül, 2014
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %1,7 arttı
Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki
yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %1,7’lik artışla 33 milyar 530 milyon TL oldu.
2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla
gayri safi yurtiçi hasıla %2,8’lik artışla 93 milyar 733 milyon TL oldu.
Finans ve sigorta faaliyetleri, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,4’lük artışla 13
milyar 754 milyon TL, sabit fiyatlarla %5,2’lik artışla 4 milyar 208 milyon TL oldu.
İmalat sanayi, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,3’lük artışla 65 milyar 437
milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2’lik artışla 7 milyar 298 milyon TL oldu.
GSYH değeri cari fiyatlarla %10,6 arttı
Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki
yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,6’lık artışla 461 milyar 654 milyon TL oldu.
2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla
gayri safi yurtiçi hasıla %11,9’luk artışla 1 trilyon 296 milyar 774 milyon TL oldu.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre
% 0,4 arttı
Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki
yılın aynı çeyreğine göre %1,8’lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden
arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,4 oldu.
3
(r) : İlgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır.
Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir.
Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %0,2 arttı
Hanehalklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari
fiyatlarla %7,1’lik artışla 301 milyar 179 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,2’lik artışla 21 milyar
898 milyon TL oldu.
Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %6,6 arttı
Devletin nihai tüketim harcaması değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %15,7’lik
artışla 64 milyar 658 milyon TL, sabit fiyatlarla %6,6’lık artışla 3 milyar 308 milyon TL oldu.
Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,4 azaldı
Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %9,4’lük
artışla 84 milyar 374 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,4’lük azalışla 7 milyar 366 milyon TL
oldu.
Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %8,0 arttı
Mal ve hizmet ihracatı değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %18,5’lik artışla 129
milyar 271 milyon TL, sabit fiyatlarla %8,0’lık artışla 8 milyar 989 milyon TL oldu.
4
Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1,8 azaldı
Mal ve hizmet ithalat değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,6’lık artışla 137
milyar 833 milyon TL, sabit fiyatlarla %1,8’lik azalışla 8 milyar 677 milyon TL oldu.
CARİ AÇIK
Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ocak-Kasım dönemine göre 17.949 milyon ABD doları
azalarak 38.716 milyon ABD dolarına gerilemiştir.
Bu gerilemede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının 15.171 milyon ABD doları
azalarak 56.673 milyon ABD dolarına düşmesi, net hizmet gelirlerinin 2.397 milyon ABD
doları artarak 24.851 milyon ABD dolarına yükselmesi ve birincil gelir açığının 576 milyon
ABD doları azalarak 7.923 milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur.
Bankacılık sektörü, uzun vadeli kredilerde 5.767 milyon ABD doları, kısa vadeli kredilerde de
5.299 milyon ABD doları tutarında net kullanım gerçekleştirmiştir.
Diğer sektörlerin net kredi kullanımı 5.167 milyon ABD doları olmuştur. Bir önceki yılın aynı
döneminde ise 984 milyon ABD doları net kullanım gerçekleşmişti.
Rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler 5.168 milyon ABD doları tutarında
artmıştır.
5
ENFLASYON
Tüketici Fiyat Endeksi, Aralık 2014
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,44 düştü
TÜFE’de (2003=100) 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %0,44 düşüş, bir önceki
yılın Aralık ayına göre %8,17, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,17 ve on iki aylık
ortalamalara göre %8,85 artış gerçekleşti.
Aylık en yüksek artış %0,79 ile çeşitli mal ve hizmetler grubunda gerçekleşti
Ana harcama grupları itibariyle 2014 yılı Aralık ayında endekste yer alan gruplardan lokanta
ve otellerde %0,51, konutta %0,13, sağlıkta %0,13, ev eşyasında %0,12 artış gerçekleşti.
Aylık en fazla düşüş gösteren grup %3,71 ile giyim ve ayakkabı oldu
Ana harcama grupları itibariyle 2014 yılı Aralık ayında endekste yer alan gruplardan
ulaştırmada %1,78, haberleşmede %0,11, alkollü içecekler ve tütünde %0,01, eğlence ve
kültürde %0,01 düşüş gerçekleşti.
Yıllık en fazla artış %13,98 ile lokanta ve oteller grubunda oldu
TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre gıda ve alkolsüz içecekler (%12,73), çeşitli mal ve
hizmetler (%9,68), sağlık (%8,62), giyim ve ayakkabı (%8,43) artışın yüksek olduğu diğer
ana harcama gruplarıdır.
Aylık en yüksek artış %0,46 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt)’de oldu
İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey’de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki
yılın aynı ayına göre en yüksek artış %9,11 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde ve on
iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %9,55 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale) ve TR31
(İzmir) bölgelerinde gerçekleşti.
Aralık 2014’te endekste kapsanan 432 maddeden; 60 maddenin ortalama fiyatlarında değişim
olmazken, 233 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 139 maddenin ortalama fiyatlarında ise
düşüş gerçekleşti.
6
Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Aralık 2014
7
Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, Aralık 2014
Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,76 düştü
Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %0,76
düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,36 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,36
artış ve on iki aylık ortalamalara göre %10,25 artış gösterdi
Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), 2013-2014
Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), 2013-2014
(Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları)
Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı
sektöründe %1,55 düşüş, imalat sanayi sektöründe %0,52 düşüş, elektrik ve gaz sektöründe
%2,92 düşüş ve su sektöründe %0,17 artış olarak gerçekleşti.
Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Aralık 2014
8
En yüksek aylık artış deri ve ilgili ürünlerde gerçekleşti
Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; deri ve ilgili ürünler
(%2,40), diğer ulaşım araçları (%2,39), diğer mamul eşyalar (%2,37) alt sektörleridir. Buna
karşılık kok ve rafine petrol ürünleri (%-14,89), ham petrol ve doğal gaz (%-8,65) ve elektrik,
gaz üretim ve dağıtımı (%-2,92) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt
sektörler oldu.
Ana sanayi gruplarında en yüksek artış dayanıklı tüketim malında gerçekleşti
Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2014 yılı Aralık ayında en yüksek aylık artış dayanıklı
tüketim mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti.
Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Aralık
2014
İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Ekim 2014
İşsizlik oranı %10,4 seviyesinde gerçekleşti
Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2014 yılı Ekim döneminde 3
milyon 43 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %10,4 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı
erkeklerde %9,1 kadınlarda ise %13,3 oldu. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı %12,5
olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı %19,7 iken, 15-64 yaş
grubunda bu oran %10,6 olarak gerçekleşti.
İstihdam oranı %45,7 oldu
Ekim 2014 döneminde 15 ve daha yukarı yaştaki istihdam edilenlerin sayısı, 26 milyon 138
bin kişi, istihdam oranı ise %45,7 oldu. Bu oran erkeklerde %65, kadınlarda ise %26,8 olarak
gerçekleşti.
9
Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 5 milyon 404 bin kişi, tarım dışı sektörlerde
çalışan sayısı ise 20 milyon 734 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin %20,7’si
tarım, %20,5’i sanayi, %7,7’si inşaat, %51,2’si ise hizmetler sektöründe yer aldı.
İşgücüne katılma oranı %51 olarak gerçekleşti
İşgücü nüfusu 2014 yılı Ekim döneminde 29 milyon 181 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise
%51 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde %71,5 kadınlarda ise %30,9 oldu.
Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Ekim 2014
Kayıt dışı çalışanların oranı %35 olarak gerçekleşti
Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı 2014 yılı Ekim
döneminde %35 olarak gerçekleşti. Bu oran tarım sektöründe %82,9 iken, tarım dışı
sektörlerde %22,5 oldu.
Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı arttı
Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 132 bin kişi artarak
26 milyon 58 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile %45,5 oldu.
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2014 yılı Ekim döneminde, bir önceki
döneme göre 9 bin kişilik artış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %10,6
oldu.
10
Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,2 puanlık
artış ile %50,9 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış
69 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti.
Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Ekim 2013 – Ekim 2014
2013 yılı ve 2014 Ocak dönemi verileri model yoluyla tahmin edilen sonuçları
yansıtmaktadır.
AÇIKLAMALAR
Bu haber bülteninde Ekim 2014 dönemsel sonuçları; 2014 yılının 36 - 48. haftalarını içine
alan Eylül, Ekim ve Kasım aylarını kapsamaktadır. Bu dönemde 98 bin 751 fert ile anket
uygulaması gerçekleştirilmiştir.
11
DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ, Kasım 2014
İhracat birim değer endeksi %3,1 azaldı
İhracat birim değer endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %3,1 azaldı.
Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, “gıda, içecek ve tütün”de %6,7, “ham maddelerde
(yakıt hariç)” %1,6 artarken, “yakıtlar”da %18,2 ve “imalat (gıda, içecek, tütün hariç)
sanayi”nde %3,9 azaldı.
İthalat birim değer endeksi %5,3 azaldı
İthalat birim değer endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %5,3 azaldı. Endeks
bir önceki yılın aynı ayına göre, “gıda, içecek ve tütün”de %2,1, “ham maddelerde (yakıt
hariç)” %4,9, “yakıtlar”da %12,9 ve “imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi”nde %1,7
azaldı.
Dış ticaret endeksleri (2010=100), Kasım 2014
İhracat miktar endeksi %4,6 azaldı
İhracat miktar endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %4,6 azaldı. Endeks bir
önceki yılın aynı ayına göre “gıda, içecek ve tütün”de %6,1, “ham maddelerde (yakıt hariç)”
%18,6 ve “imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi”nde %4,5 azalırken, “yakıtlar”da %28,2
arttı.
İthalat miktar endeksi %5,8 arttı
İthalat miktar endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %5,8 arttı. Endeks bir
önceki yılın aynı ayına göre, “gıda, içecek ve tütün”de %15,2, “ham maddelerde (yakıt hariç)”
12
%6,7 ve “yakıtlar”da %7,6 artarken, “imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi”nde % 4,6
azaldı.
Dış ticaret miktar endeksleri (2010=100), Kasım 2014
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ihracat miktar endeksi %3,1 azaldı
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2014 Ekim ayında 133,5 olan ihracat
miktar endeksi %3,1 azalarak, 2014 Kasım ayında 129,4 oldu. Takvim etkilerinden
arındırılmış seriye göre ise; 2013 Kasım ayında 134,1 olan ihracat miktar endeksi %0,8
azalarak, 2014 Kasım ayında 132,9 oldu.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ithalat miktar endeksi %9,9 arttı
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2014 Ekim ayında 124,2 olan ithalat
miktar endeksi %9,9 artarak, 2014 Kasım ayında 136,5 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış
seriye göre ise; 2013 Kasım ayında 126,3 olan ithalat miktar endeksi %10 artarak, 2014
Kasım ayında 138,9 oldu.
Dış ticaret haddi 2014 yılı Kasım ayında 101,1 olarak gerçekleşti
İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve
2013 yılı Kasım ayında 98,8 olan dış ticaret haddi, 2014 yılı Kasım ayında 101,1 oldu.
13
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Aralık 2014
Tüketici güven endeksi %1,3 azaldı
Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen
tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Aralık ayında bir
önceki aya göre %1,3 oranında azaldı; Kasım ayında 68,7 olan endeks, Aralık ayında 67,7
değerine düştü.
Hanenin maddi durum beklentisi %0,3 arttı
Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,3 oranında arttı. Kasım
ayında 88,6 olan endeks değeri Aralık ayında 88,8 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde
hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının artmasından
kaynaklandı.
Genel ekonomik durum beklentisi %1,4 arttı
Kasım ayında 90,5 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %1,4 oranında artarak,
Aralık ayında 91,8 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha
iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre arttığını
göstermektedir.
İşsiz sayısı beklentisi %4,9 azaldı
İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %4,9 oranında azalarak, Aralık ayında 67,3
değerine düştü. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin
oranındaki artıştan kaynaklandı.
14
Tasarruf etme ihtimali %7 azaldı
Tasarruf etme ihtimali endeksi %7 oranında azaldı. Kasım ayında 24,7 olan endeks, Aralık
ayında 23 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme
ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir.
AÇIKLAMALAR
Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye
ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın
gelecekte
yapılması
planlanan
harcamalarına
ve
tasarruflarına
ilişkin
eğilimleri
saptanmaktadır.
Anket
sonuçlarından
hesaplanan
tüketici
güven
endeksi
0-200
aralığında
değer
alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser
durumu, 100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir.
TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Aralık 2014
Tarım ÜFE Aralık ayında %1,30 azaldı
Tarım ÜFE, 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %1,30 azalırken, bir önceki yılın
Aralık ayına göre %6,67 ve on iki aylık ortalamalara göre %10,89 artış gösterdi.
15
Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %1,51 ve ormancılık ürünlerinde %5,52 azalırken,
balıkçılıkta %13,96 artış gerçekleşti.
En fazla aylık azalış çok yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu
Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %0,48, canlı hayvanlar ve hayvansal
ürünler ana grubunda %0,63 artış olurken, çok yıllık bitkisel ürünlerde %9,71 azalış
gerçekleşti.
Alt tarım gruplarından turunçgiller bir önceki aya göre %6,92 azaldı
Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlarda %1,15 ve sebzelerde %0,69
artış olurken, çeltikte %2,50 azalış gerçekleşti.
Tarım ÜFE (2010=100), 2013-2014 (Aylık değişim)
16