84-85 stıglıtz 2

> ANAL‹Z
JOSEPH E. STIGLITZ
BM idareyi ele al›yor...
23 Haziran’da, küresel ekonomik kriz ve geliflmekte olan
ülkeler üzerindeki etkilerinde odaklanan bir Birleflmifl
Milletler Konferans›, hem gerilemenin nedenleri hem de
geliflmekte olan ülkeleri neden bu kadar kötü etkiledi¤i
konusunda uzlaflma sa¤lad›. Al›nmas› gereken baz›
önlemler s›raland› ve önümüzdeki yolu, muhtemelen yeni
oluflturulmufl uzmanlar grubunun rehberli¤inde
keflfetmek üzere bir çal›flma grubu kuruldu.
Joseph E. Stiglitz,
Columbia
Üniversitesi’nde
Ekonomi Profesörüdür
ve uluslararas› para ve
finans sistemi
reformlar› üzerine
çal›flan Uzmanlar
Kurulu’na, BM Genel
Kurulu Baflkan›
taraf›ndan atanarak
baflkanl›k etmektedir.
Yeni bir küresel rezerv
kur sistemi, 2006 tarihli
Making Globalization
Work - Küreselleflmeyi
‹fller Hale Getirmek
bafll›kl› kitab›nda
tart›fl›lm›flt›r.
BD’de ekonomik “filizler” hakk›nda tart›flmalar
h›z kesmeden sürerken, pek çok ülkede, özellikle dünyan›n geliflmekte olan bölgelerinde ifller daha da kötüye gidiyor. ABD’de gerileme, finansal sistemin çökmesi ile bafllad› ve ard›ndan h›zla
reel ekonomide yavafllamaya döndü. Ancak geliflmekte olan dünyada, tam tersi oldu; ihracatta düflüfl,
iflçi dövizlerinin giriflinde azalma, daha az do¤rudan
yabanc› sermaye yat›r›m› ve sermaye ak›fl›ndaki sert
düflüfller, ekonomik zay›flamaya yol açt›. Bunun bir
sonucu olarak, mevzuat sistemleri iyi olan ülkeler bile flimdilerde mali sektörlerinde sorunlarla karfl›lafl›yorlar.
23 Haziran’da, küresel ekonomik kriz ve geliflmekte olan ülkeler üzerindeki etkilerinde odaklanan
bir Birleflmifl Milletler Konferans›, hem gerilemenin
nedenleri hem de geliflmekte olan ülkeleri neden bu
kadar kötü etkiledi¤i konusunda uzlaflma sa¤lad›.
Al›nmas› gereken baz› önlemler s›raland› ve önümüz-
A
84 EKONOM‹K FORUM k Temmuz 2009
deki yolu, muhtemelen yeni oluflturulmufl uzmanlar
grubunun rehberli¤inde keflfetmek üzere bir çal›flma
grubu kuruldu.
Mutabakat, oldukça kayda de¤er, pek çok aç›dan
krizin en anlama geldi¤ini ve G-20 taraf›ndan önerilenlerden baflka neler yap›lmas› gerekti¤ini ifade
ederek, BM, karar alman›n, politik meflruiyeti eksik
ve daha iflin bafl›nda krizin ç›kmas›nda önemli oranda rolü olanlar taraf›ndan hakim olunan, kendini
kendini seçmifl bir kulüp ile s›n›rl› olmas› gerekmedi¤ini gösterdi. Gerçekten var›lan anlaflma, daha
kapsaml› bir yaklafl›m›n, örne¤in baz› büyük ülkeler
için politik aç›dan fazla hassas olabilecek kilit sorular› sorarak ya da zenginler için daha az önemli olsalar
bile yoksul ülkeler ile birlikte yank› yapacak endifleleri a盤a ç›kararak, de¤erini gösterdi.
DOLAR REZERV S‹STEM‹ YIPRANIYOR
‹nsan, kriz oradan bafllad›¤› için, Amerika Birleflik Devletleri’nin liderli¤i ele alaca¤›n› düflünürdü.
Asl›nda ABD Hazine Bakanl›¤› yetkilileri (baz›lar›
flimdi Baflkan Barack Obama’n›n ekonomi tak›m›nda
yer alan yetkililer de dâhil), Amerika’n›n sorunlar›n›n
tüm dünyaya yay›lmas› ile sonuçlanan sermaye ve finans piyasas› liberalizasyonunda ›srar ettiler.
‹nsan›n umdu¤undan, daha do¤rusu koflullar göz
önüne al›nd›¤›nda bekledi¤inden daha az Amerikan
liderli¤i var iken, pek çok kat›l›mc› Amerika’n›n, George W. Bush’un baflkanl›¤› döneminde oldu¤u gibi
küresel bir uzlaflmaya varmak için engeller ç›karmad›¤› konusunda hakk›n› teslim etti.
‹nsan, kendi uygulad›¤› politikalar›n masum kurbanlar›na yard›m etmek için Amerika’n›n büyük paralar verenlerin en bafl›nda yer alaca¤›n› umabilirdi.
Ancak öyle olmad› ve Obama’n›n, Uluslararas› Para
ANAL‹Z <
Fonu’na verilecek s›n›rl› miktarlar› gönülsüz Kongre’den alabilmek için çok mücadele vermesi gerekti.
Ancak pek çok geliflmekte olan ülke büyük bir borç
yükü alt›nda olmaktan henüz kurtuluyordu ve yeniden ayn› duruma düflmek istemediler. ‹ma edilmek
istenen, hibeye ihtiyaçlar› oldu¤uydu, borca de¤il. Geliflmekte olan ülkelerin krizle bafla ç›kmak için ihtiyaç
duyduklar› paran›n ço¤u için IMF’ye baflvuran G-20,
bunu pek kaile almad› ama BM konferans› ald›.
BM konferans›nda de¤inilen en hassas konu (G20’de tart›fl›lamayacak kadar hassas) küresel döviz
rezervi sisteminde reform idi. Ülkeler küresel dalgalanmalar için bir önlem olarak kenara yüzlerce milyar dolar ay›r›rken, biriken rezervler, küresel dengesizliklere ve yetersiz küresel toplam talebe katk› yapmaktad›r. fiafl›r›lmayacak flekilde flimdilerde hemen
hemen s›f›r faizle geliflmekte olan ülkelerden trilyonlarca dolar kredi alan Amerika, bu tart›flma için pek
hevesli de¤ildi. Ama ABD bundan hofllans›n ya da
hofllanmas›n dolar rezerv sistemi y›pran›yor. Tek soru, flimdiki sistemden alternatif bir sisteme ezbere
bir flekilde mi, yoksa daha dikkatli ve yap›sal bir flekilde mi geçilece¤i? Büyük miktarda rezervleri olanlar,
dolar tutman›n kötü bir fikir oldu¤unu biliyorlar. S›f›r
ya da çok düflük bir getiri ve enflasyon ya da paran›n
de¤er kayb›n›n yüksek riski, her ikisi de mevcutlar›n›n
gerçek de¤erini azaltacak durumlar.
hakk›ndaki tart›flma oldu. G-20 konferans› vergi kaç›rma üzerinde dururken, BM konferans›, kimi uzmanlar›n baz› yoksul ülkelerin ald›klar› yabanc› yard›mlardan daha fazlas› kayba yol açt›¤›n› belirtti¤i
yolsuzlu¤a da de¤indi.
ABD ve di¤er sanayileflmifl ülkeler küreselleflmeyi ileri sürdü. Ancak bu kriz, onlar›n küreselleflmeyi yapmalar› gerekti¤i kadar iyi yönetemediklerini
gösterdi. Küreselleflme herkesin ifline yarayacaksa,
nas›l yönetilece¤i ile ilgili kararlar›n da hem hatalar›
yapanlar›n, hem de hatalar›n kurbanlar›n›n kat›l›m›
ile daha demokratik ve kapsaml› bir flekilde al›nmas› gerekir.
BM, tüm kusurlar›na karfl›n, kapsaml› uluslararas› kurulufltur. Bu BM konferans›, geliflmekte olan
ülkelerin finansman› ile ilgili olan daha önceki konferans gibi, BM’nin küresel mali ve ekonomik sistemde reform hakk›ndaki herhangi bir tart›flmada oynamas› gereken kilit rolü göstermifltir.
BM, tüm
kusurlar›na
karfl›n, bu
kapsaml›
uluslararas›
kurulufltur. Bu
BM konferans›,
geliflmekte olan
ülkelerin
finansman› ile
ilgili olan daha
önceki konferans
gibi, BM’nin
küresel mali ve
ekonomik
sistemde reform
hakk›ndaki
herhangi bir
tart›flmada
oynamas›
gereken kilit rolü
göstermifltir.
BM K‹L‹T ROLÜ GÖSTERD‹
Konferans›n son gününde, Amerika, tüm ülkelerin menfaatini ilgilendiren bu konunun BM’de tart›fl›lmas› konusunda bile çekincelerini dile getirirken, Çin
bir kez daha küresel rezerv sistemi üzerinde çal›flman›n zaman›n›n geldi¤ini belirtiyordu. Bir ülkenin
para birimi, ancak di¤er ülkeler öyle olmas›n› kabul
etmek istiyorsa rezerv para birimi olabilece¤inden,
dolar›n zaman› tükeniyor olabilir. BM ile G-20 konferanslar›n›n aras›ndaki fark›n simgesi, banka s›rlar›
Copyright:
2009
www.project-syndicate.org
Temmuz 2009 l EKONOM‹K FORUM 85