KONU: Yayları Tanıyalım Esnek, Esnek Olamayan Cisimler Yaylar Üzerine kuvvet etki ettiğinde şekli değişebilen, kuvvet kalktıktan sonra tekrar eski haline dönebilen cisimlere esnek cisim denir. Yaylar esnek cisimlerdir. Üzerine kuvvet etki ettiğinde şekli değişebilen, kuvvet ortadan kalktıktan sonra tekrar eski haline dönebilmektedir. Örnek: Yay, top, terlik, silgi, balon ……. Yaylar sıkıştırılabilir. Yaya uygulanan kuvvete karşı yayda uygulanan kuvvete zıt yönde bir itme kuvveti uygular. Üzerine kuvvet etki ettiğinde şekli değişebilen fakat kuvvet kalktıktan sonra tekrar eski haline dönmeyen cisimlere esnek olmayan cisimler denir. Örnek: Oyun hamuru, cam macunu …. Soru-2008-SBS Oyun Hamuru Soru: Çözüm: B, C ve D seçeneğindeki cisimler esnek cisimlerdir. A şıkkındaki olayda ise esnek olmayan cisim kullanılmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır…. Çözüm: Yaylar kişilerin uyguladığı kuvvete zıt yönde bir tepki kuvveti uygulayacaktır. I’de olacaktır. II ‘de Doğru cevap C şıkkı olacaktır. 7. Sınıf Fen ve Teknoloji III ‘te ise V Bir yaya kuvvet uygulandığında yayda uygulanan kuvvete zıt yönde bir kuvvet uygulamaktadır. Bu iki kuvvetin büyüklükleri birbirine eşittir. Soru-2010 SBS Yayın Uyguladığı Kuvvet Uygulanan Kuvvet Uygulanan Kuvvet= Yayın Uyguladığı Kuvvet Bir yayın ucuna asılan cismin ağırlığı arttıkça yaydaki uzama miktarı da artar. K L L’nin Ağırlığı>K’nin Ağırlığı Yayların ucuna asılan ağırlık artıkça yayda meydana gelen uzama miktarı da artar. Çözüm: Soruda verilen tabloda; 750 N I N Yaydaki uzama miktarı uygulanan kuvvetle doğru orantılı olarak artar. Bir yayın ucuna bağlı cisim kesildiğine yay tekrar eski konumuna geri döner. En çok gerilen yay daha önce denge konumuna önce gelir. 7. Sınıf Fen ve Teknoloji 15 cm uzamış 20 cm Doğru orantılı I.15=750.20 750 N II N 15 cm uzamış 20 cm Doğru orantılı II.15= 750. 25 I= 15000/15 II=18750/15 I=1000 N olarak bulunur. II= 1250 N olarak bulunur. www.sbsfenci.com KONU: Yayları Tanıyalım 750 N 450 N 15 cm uzuyorsa III uzar Soru- Doğru orantılı III.750=15.450 III=6750/750 III= 9 cm olarak bulunur. Doğru cevap B seçeneği olur. Soru: I II III IV İp Şekildeki yayların ucuna asılı olan cisimlerle yay arasındaki ip makasla kesilirse hangi yay daha önce denge konumuna geri döner? A) I B) II C)III D)IV SoruKuvvet(N) Çözüm: Yayın boyu 20 cm olarak verilmiş 15 K asılı iken 22 cm olmuş. 22-20=2 cm uzamıştır. L asılı iken 26 cm olmuş 26-20=6 cm uzamış M asılı iken 23 cm olmuş 23-20= 3 cm uzamış 10 K 22 N olduğuna göre 5 22 N LN L.2=22.6 2 4 6 Çözüm: Herhangi bir kuvveti ve kuvvete karşı yayda uzama miktarını alalım. 5N 2 cm uzarsa 25 N x cm uzar x=50/5 L= 66 N olarak bulunur. uzama miktarı(cm) Yukarıdaki grafik bir yaya uygulanan kuvvet-uzama miktarını göstermektedir. Bu yay 25 N luk kuvvet uygulanırsa yaydaki uzama miktarı kaç cm olur? X=25.2/5 2 cm uzamış 6 cm x= 10 cm uzar 7. Sınıf Fen ve Teknoloji 22 N MN 2 cm uzamış 3 cm uzamış M.2=3.22 M=33 N olarak bulunur Doğru cevap A seçeneğidir. V Yayların esnekliği belli bir kuvvet değerine kadar geçerli olur. Bu kuvvet değerinden sonra yayın esnekliği kaybolur. Artık yaydaki uzama kalıcı hale gelir ve eski şekline bir daha dönemez. Soru: Aşağıda verilen yaylara belirtilen kuvvetler uygulanıyor. Kullanım alanlarına göre yayların esneklik özellikleri değişir. Arabaların amortisörlerinde kullanılan yay ile bir yatağın yapısında kullanılan yay aynı özellikte olmaz. Arabalarda sert ve kalın yay kullanırken, yatağın yapısında ise yumuşak ve ince yay kullanılır. K yayı Kalın ve sert bir yay ile ince ve yumuşak bir yayın ucuna aynı büyüklükte cisim asılırsa ince ve yumuşak yay daha fazla uzar. L yayı M yayı Yayların uygulanan bu kuvvetlere uyguladıkları kuvvetlerin yönleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? K L M A) B) Yumuşak ve ince yay ile sert ve kalın yayı aynı miktar sıkıştırmak için sert ve kalın yaya daha fazla kuvvet uygulamak gerekir. C) D) Dinamometre Soru: Aşağıdaki tabloda A,B, C ve D cisimlerinin ağırlıkları verilmiştir. Cisim Ağırlık(N) Dinamometrenin içinde yay vardır. Bu yay dinamometrenin ucuna asılan cismin ağırlığına göre farklı miktarlarda uzar. Ağırlığın birimi N dur. 100 gram 1N dur. 1kg ise 10 N dur. Dinamometrelerin ölçebileceği ağırlık miktarı üzerinde yazılmıştır. K L M Şekildeki dinamometrelerdeki uzama miktarları farklıdır. En fazla uzama K cismi asılı iken en az uzama ise M cismi asıldığında olmaktadır. K,L,M nin ağırlıkları sıralaması K>L>M olacaktır. A 15 B 20 D 5 Bu tabloya göre aşağıdaki özdeş dinamometrelerden hangisindeki yay daha fazla uzar? A) A B) C) D) B D C B C 7. Sınıf Fen ve Teknoloji C 10 D www.sbsfenci.com A