PSK481_Week II

Psikanalitik Psikoterapiler
Freud ve Dürtü Kuramı
Sigmund Freud Hakkında
İki temel dürtü; cinsellik – saldırganlık
İd - Süperego çatışması
Nevroz
⦿ Freud’un kendi analizi
⦿ 1900lerde Freud ve psikanaliz
⦿ Viyana Psikanaliz Birliği’ndeki ayrışmalar
Adler, Jung
⦿
Kişilik Kuramı
⦿
Psikanalitik kuram “çatışma” üzerine
kurulmuştur; amaç ise id ve süperego
arasında uzlaşmanın sağlanmasıdır
(compromise formation).
İd ve Süperego çatışması
Savunma Mekanizmaları
Kişilik Kuramı
⦿
Kişiliğin temelinde; bilinçdışı çatışmalar olsa
da, bireyler dürtüleri, süperego faaliyetleri,
kaygıları ve savunmaları bakımından bu
çatışmalarda farklılık göstermektedir.
⦿
Bu farklılıkların temelinde çatışmanın
yaşandığı psikoseksüel gelişim döneminin
etkisi vardır.
Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel
Gelişim Dönemleri
Oral Dönem
⦿ Doğum - 1 yaş,
⦿ Haz-ağız ve çevresinde; haz kaynağı annenin
memesi
⦿ İhtiyacın aşırı doyurulması ya da aşırı
engellenmesi
saplanma
⦿ Optimist/pesimist, şüpheci/saf, pasif/manipülatif,
haset/hayranlık
⦿ İlkel savunmalar; inkar, yansıtma, birleştirme
(incorporation)
Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel
Gelişim Dönemleri
Anal Dönem
⦿ 2-3 yaş
⦿ Haz – anüste; haz kaynağı kendi vücudu
⦿ Kontrolcü tuvalet eğitimi ya da tuvalet eğitiminde rahatlık
saplanma
⦿ Erickson’a göre bu dönem otonomi dönemidir; bırakma ve
tutma davranışında çocuk otonom olmak ister.
⦿ Anal kişilik; cimrilik, kısıtlayıcık, duygusal izolasyon, inatçılık
ya da savurganlık, duygularda aşırılık, kabullenicilik
⦿ Savunmalar; karşıt tepki geliştirme, yapma-bozma, izolasyon,
entellektüelizasyon
Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel
Gelişim Dönemleri
Fallik Dönem
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
3-6 yaş
Haz-genital organlarda; haz kaynağı; kızlar için baba erkekler için
anne Odipüs ve Elektra Çatışması
özdeşim ve kişilik gelişimi
Ensest değil; güç ihtiyacı!!!!
Önemli olan ebeveynlerin çocukların arzularına nasıl karşılık
verdikleridir.
Aşırı tolerans/aşırı reddedicilik; kibir/ kendine düşmanlık, gurur/
aşağılanmışlık, gösterişlilik/gösterişsizlik, flörtözlük/utangaçlık, aşırı
sosyallik/izolasyon
Ebeveyn tepkisinin yanısıra toplum baskısı
Savunma; bastırma
Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel
Gelişim Dönemleri
Latent Dönem
⦿ 6-11 yaş
⦿ Pregenital arzuların bastırılıp sosyal kuralların,
akademik başarı ve yarışın daha ön planda
olduğu dönemdir.
⦿ Ergenliğe geçiş döneminin başlangıcı sayılır.
⦿ Süperego faaliyetleri hız kazanmıştır.
⦿ Latent dönem süreci bireyi ergenlik için
hazırlayacak, genital döneme geçişi
sağlayacaktır.
Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel
Gelişim Dönemleri
Genital Dönem
⦿ 12+
⦿ Birey artık cinsellik (aşk) ve saldırganlık (iş)
dürtülerinin uygun nesnelerini bulmak için hazırdır.
⦿ Önceki gelişim dönelerini tamamen başarıyla
atlamış kişilik yoktur. Bu kişilik psikanaliz sürecinin
temel hedefidir.
⦿ Kurama göre, psikanaliz oral, anal, fallik dönem
saplanmalarından etkilenen kişilik özellikleri
üzerinde etkilidir.
Psikanalitik Kurama Göre
Psikopatoloji
⦿
⦿
⦿
Pregenital saplanma ve savunmalar
Stresli yaşam olayları ile geçmiş çatışmanın aktive
olması
Dürtülerin harekete geçmesi ve bilinç düzeyine
gelmesini engellemek için savunma oluşturulması
(semptomlar)
Arzu
Korku
Savunma
(Semptom)
Psikanalitik Kurama Göre Terapi
Süreci
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
Bilinçdışını bilince getirmek
Çevresel koşullara bilinç dışı verilen patolojik
tepkileri fark etme,
Patolojik tepkileri bırakmaya ilişkin direnci
fark etme,
Dürtülerimizin düşündüğümüz kadar kötü
sonuçları olmayabileceğini, işlevsel kontrol
edilebileceklerini görme,
Genital işlevsellik düzeyinde olgunluğa
erişmek
Terapi Süreci:
Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising)
Hastanın payına düşen
⦿ Serbest çağrışım
⦿ Analizanın iyileşmek isteyen yanıyla terapötik ilişki (working
alliance) kurulabilmesi
⦿ Analizanın rahatsız edici olsa da rüyalarını, çocukluk dönemi
anılarını aktarması
Terapistin payına düşün
⦿ Psikanalize uygunluğun tespiti
⦿ Analizanın serbest çağrışım ve transferansa ilişkin direncine
yönelik süreçler:
› Yüzleştirme
› Yorumlama
› Çözümleme, derinlemesine çalışma (working through)
Terapi Süreci:
Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising)
Yüzleştirme:
⦿ Yüzleştirme, üzerinde çalışılan konuya ilişkin
analizana geri bildirim vermek
⦿ Ayrıştırma; daha detaylı olarak deneyimi
açıklamak
⦿ Ayrıştırma ve yüzleştirme bilinç düzeyindeki
materyalle yapılır.
Terapi Süreci:
Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising)
Yorum:
⦿ Psikanalizin en temel öğesidir. ⦿ Bilinçdışını bilince getirmeyi amaçlar.
⦿ Bilinçdışı materyal, geçmiş, deneyimler, süreç ile ilgili
olabilir.
⦿ Analist gözlemi, empati becerisi, hislerini ve en önemlisi
“kuramın varsayımları” ışığında yorum yapar.
⦿ Yorum analizanın deneyimleri ve farkındalık düzeyi dışında
olabilmesi sebebiyle geri bildirimden ayrılır.
⦿ Yorum analizana içgörü (insight) kazandırır.
⦿ Yorumun doğruluğunu analizandaki olumlu değişimi
gözleyerek anlayabiliriz. Ancak bu uzun bir süreçtir.
⦿ Yorumun doğruluğunu kolay teyit edemememiz
dirençten(resistance) kaynaklanır.
Terapi Süreci:
Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising)
Terapistle danışan arasında terapötik bir ilişki kurulduktan sonra
ısrarla eşiyle yaşadığı problemlerin ya da eşinin kendisine olan
ilgisizliğinin nedeninin kayınvalidesi olduğunu öne süren Esra,
eşiyle olan ilişkisinin önceleri çok iyi olduğunu ancak son bir yıldır
kötüleştiğini belirtmiştir. Gördüğü bir rüyasında kayınvalidesinin
bavulunu toplayarak çok uzak bir yere gittiğini gördüğünü ve
bu duruma çok sevindiğini, bir daha oradan dönmemesini
istediğini belirtmiştir.
Terapist aslında gördüğü bu yolculuğun onun ölmesini istemek
anlamına geleceğini danışana söylemesi bir tür yorumlamadır.
Terapi Süreci:
Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising)
Derinlemesine Çalışma (Working Through):
Psikanaliz sürecinde transferans ve direnç yorumlarıyla
analizanın iç görü kazanma sürecidir. Analizan arzularının, korkularının, savunmalarının farkına varır.
Analiz sürecinde transferans aracılığıyla arzularını dile
getirmiş, kastre edilmemiş, reddedilmemiştir.
Arzularını ve dürtülerini kontrol edebilir, uygun düzeyde
savunma kullanabilir.
Analiz sonucu “kurama göre” kişilik değişimi, gelişimi, güçlü
ego faaliyetleri ile ilişkilidir. Not: Katarsis psikanaliz sürecinde yer alır ancak düzeltici duygusal bir
deneyim olarak kabul edilmez. Psikanalizde düzeltici olan bilinçdışını
bilinçli hale getirmektir.
Terapi Süreci:
Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising)
Eşinin kendisiyle ilgilenmediğini söyleyen Esra, ilk başlarda
terapistin çok iyi bir insan olduğunu belirtmektedir. Ancak
ilerleyen zamanlarda onun da kendisiyle ilgilenmedigini, onunla
birlikte olmaktan hoslanmadığını, adeta seansların bitmesini
dört gözle beklediğini düşünmektedir. Bu yüzden terapistine
karsı kızgın oldu ğ unu bunun nedeninin de kendisiyle
ilgilenmemesi olduğunu düsünmektedir. Esra'nın kızgınlık ve öfke
duyguları ödipal karmaşadaki babasını elinden alan annesine
yöneliktir. Bir taraftan da danışmanın sevgisini kazanmaya
çalışması onun babasına karşı duydugu özlemle iliskilidir.
Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar
(Intrapersonal Conflicts)
⦿
Analiz sürecinde analizanın problemleri
kişilerarası düzeyde gibi görünse de analizan
en temelde içsel çatışmaları düzeyinde ele
alınır:
› Anksiyetesi ve savunma mekanizmaları
› Öz Saygısı
› Sorumluluk algısı
Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar
Anksiyete ve savunma mekanizmaları:
⦿ Ayrılma ve kastrasyon anksiyetesi
⦿ Birincil anksiyete; doğum travması
⦿ Analizanın anksiyetesi süreç içerisinde
analizanın hazır olduğu düzeyde çalışılır. Süreç
bu yüzden yavaştır. Gelişmemiş ego yüksek
düzey anksiyete ile baş edemez.
⦿ Analist süreci çoğunlukla savunmalardan oluşur.
⦿ Analizde amaç savunmayı tamamen ortadan
kaldırmak değil, analizanın kontrolünde olgun,
gerçekçi savunmalarla yer değiştirmektir.
Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar
Öz Saygı:
⦿ Psikanaliz sürecinin temel konusu değildir.
Ancak psikoseksüel dönemlerdeki saplanma
öz saygıyı etkiler.
⦿ Öz saygı sorunları kişiliğe ilişkin problemler
sonucu ortaya çıkar. Dolayısıyla öz saygı
çalışırken süreç kişiliğin genital dönem
işlevsellik düzeyine getirilmesi şeklinde
devam eder.
Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar
Sorumluluk Algısı:
⦿ Psikanalitik kuram deterministtir.
⦿ Psişik determinizm, mental düzeydeki her
sonucun bir nedeni olduğunu varsayar.
⦿ Psikanalitik kurama göre de sorumluluk bastırılmış
çatışmalarımız, savunmalarımız ve en nihayetinde
bilinç dışımızdadır.
“Freud freed us from a generation of neurotics and gave us
a generation of psychopaths” (Mowrer, 1961)
Terapi İçeriği: Kişilerarası Çatışmalar
Yakınlık ve Cinsellik:
⦿ Piaget’ye göre geçmiş bilişsel şemalar süreç
içerisinde değişir ancak Freud saplanmanın
değişmeyeceğini öne sürer.
⦿
Psikanalitik kurama göre sadece geçmiş
ilişkilerimizin olumsuz örüntülerinin farkında olmak
yeni olumsuz ilişkiler kurmanın önüne geçer.
⦿
Cinsel ilişki sürecine yön veren de saplantının
olduğu psikoseksüel gelişim dönemidir.
Terapi İçeriği: Kişilerarası
Çatışmalar
İletişim:
İmmatür kişiliklerin kurduğu iletişim bir tür
monolog sayılabilir.
Birey sadece kendi arzularını ötekine yansıtır,
ötekinde gördüğü ise ötekine yansıttığı kendi
imajıdır.
Ör:
Yansıtma ve yansıtmalı özdeşim
Terapi İçeriği: Kişilerarası Çatışmalar
Düşmanlık:
⦿ Saldırganlık ve toplumsal yaşam
⦿
Paranoid kişiliklerde savunmaları arttır.
⦿
Aşırı kontrolcü nevrotiklerde savunmayı azalt.
Terapi İçeriği: Kişilerarası
Çatışmalar
Kontrol:
⦿ İlişkiler ve dünyaya bakış üzerindeki kontrol
savunma mekanizmaları ve saplanılan dönem ile
şekillenir.
⦿
Analiz sürecinde analist kişinin ilişkilerindeki
kontrol düzeyini iyi gözlemlemelidir. ⦿
Bu gözlemler analizanın direnç ve savunmalarını
tahminde ve yorumlanmasında önemli yer tutar.
Terapi İçeriği:Kişi-Toplum Çatışması
Uyum ve Aşırılık:
Arzu ve toplumsal beklentiler
Savunma mekanizması olarak “bastırma”
Dürtü Kontrolü:
Cinsellik ve saldırganlık kontrolü
Temel amaç aşırı kontrol ile olgun düzeyde
kontrolün yer değiştirmesi
Terapi İçeriği: Kendini Gerçekleştirme
Yaşamın Anlamı:
⦿ Sevmek ve Çalışmak (lieben und arbeiten)
⦿ Sublimasyon; olgun düzeyde savunma
İdeal İnsan:
⦿ Psikanalizin amacı ile aynıdır.
⦿ Pregenital saplanmaların ve çatışmaların
çözümlendiği, olgun düzeyde cinsel işlevsellik
gösterebilen insan (genital kişilik)
⦿ Alturistik, cömert, sosyal ve uyumlu insan
Terapi İlişkisi
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
Terapi İlişkisi ve transferans
Transferans; yer değiştirme, yansıtma
Transferans öğeleri pregenital kişiliğin temelini oluşturur.
Aynı zamanda analizanın psikopatolojisini temellendirir
ve analiz sürecinde çalışılır (şimdi ve burada).
Transferans bilinçdışı gerçekleşir, danışan için
yorumlanmadığı sürece tedavi öğesi olmaz.
Analist terapi ilişkisi için sıcak, transferans için nötr
(blank screen) olmalıdır.
Fenichel daha doğal terapist olunmasını savunur
Freudyenlere göre Rogerian terapi (daha içten)
transferansı engeller.
Karşıt aktarım (countertransferans)
Psikanalizin Uygulanabilirliği
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
Psikanalistin kendi analizi
Psikanalistlerin %99’u psikanalitik
psikoterapistlerin %90’ı terapiden geçmiş (400-500
saat).
Psikanaliz haftada 4-5 kez ya da en az üç kez
yapılıyor.
120-150 dolar arası/50 dk /3-5 yıl
Ortodoks analizi; süreçte yaşama ilişkin ciddi
değişim yapılmıyor, ilaç, alkol, sigara kullanımı
bırakılabiliyor.
Divan
Analistin analizanın hayatındaki yeri
Temel Alternatifler: Psikanalitik
Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz
⦿
Ortodoks analiz sürecinden geçemeyen
hastalar için alternatif (esnek) yöntemler
üretildi.
⦿
Anna Freud (Mother of Ego Psychology);
dürtü kuramından yola çıkarak ego işlevlerini
ve savunma mekanizmalarını çalıştı.
Temel Alternatifler: Psikanalitik
Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz
Alexander ve French;
⦿ Her hastayı pregenital saplanmalar ile
açıklamaktansa hastanın ihtiyaçları ve
psikopatolojisi düzeyinde analiz
edebiliriz.Nevrozla sınırlamak zorunda
değiliz.
⦿ Bazı kişilik bozuklukları ve kronik nevroz için
klasik analiz gerekebilir.
⦿ Ancak genel popülasyon için yaklaşık 65
seansta başarı elde edilebilir.
Temel Alternatifler: Psikanalitik
Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz
Psikanalitik Psikoterapi:
⦿ Divan yerine yüz yüze görüşme yapılabilir.
⦿ Serbest çağrışım yerine direkt iletişim
kullanılabilir.
⦿ İlaç kullanımına izin verilebilir.
⦿ Seansların arası açılabilir.
⦿ Transferansın ilişki açısından önemi: pozitif
transferans ve negatif transferans
⦿ Transferans yorumunda geçmişten ziyade
“şimdi ve burada”ya vurgu yapılabilir.
Temel Alternatifler: Psikanalitik
Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz
⦿
Terapi ilişkisinde nötralite yerine ilişki
kurmak adına pozitif karşıt aktarım önem
kazanmıştır.
⦿
“Düzeltici duygusal deneyim” empatik,
sıcak terapist ile kurulan ilişkide yer
bulmaktadır.
Temel Alternatifler: Psikanalitik
Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz
İlişkisel Psikanaliz:
⦿ Metakomünikasyon
⦿ Terapistin aktarımı, danışan ve terapistin ortak
ilişkisinin çalışılması
⦿ Karşıt aktarım danışanın “dışarıdaki”deneyimlerini
ve ilişkilerini anlayabilmek için önemli bir
kaynaktır.
⦿ Kişilerarası düzeyde inceleme; bir kişinin
psikolojisinden iki kişinin psikolojisine
odaklanmak
⦿ Temel dürtülerden ziyade ilişkileri, çevre ile olan
iletişime odaklı bir yaklaşım
Psikanalizin Etkililiği
Psikanalizin Etkililiği
⦿
⦿
Etkililik araştırmalarında sonuçlar ölçme
yöntemlerinden etkileniyorlar. Genellikle
retrospektif, kontrolsüz, standardize olmayan
araştırmalar mevcut.
Merton Gill: “iddialarını batı toplumlarının
öngördüğü üzere sistematik bir şekilde
sürdürmeyi reddeden tek terapi, bilgi
kaynağı” Herhangi bir psikoterapi ? Psikanaliz > placebo
Gelecekte…
⦿
Psikanalitik kuramın pek çok öğesi hala
canlılığını korur:
●Bilinçdışının varlığı,
●Psikopatolojilerin çocukluk temelleri
●İnsanların çatışma yaşayıp,
çözümledikleri
●Kendimiz, öteki ve ilişkilerimiz ile ilgili
zihinsel temsillerimizin olduğu
Psikanalize Yönelik Eleştiriler
⦿
Ancak insanlar artık zaman ve finansal yönden uygun
olanı tercih ediyorlar.
⦿
Dolayısıyla psikanalizin gelecekte yerini daha kısa
süreli psikanalitik terapilere ve ilişkisel psikanalize
bırakması muhtemeldir.
⦿
Yeni bakış açısı iki kişinin terapötik süreçteki varlığına
odaklanmaktadır (entegrasyon, kişilerarası bakış)
⦿
Tedaviyi bireyin ihtiyacına göre bütünleştirmek
öncelik kazanmaktadır.
⦿
Nöropsikanaliz
Mrs. Rain
⦿
⦿
⦿
⦿
⦿
Over demanding, over controlling parents
Expression of anger — Isolating affect
Controlling/hostile therapist — Transference
Excessive cleaning
Atoning “dirty acts” (sexual feelings,
homosexual impulses)
Gratification of desires
Anger against husband— Waking him up at 5
am